Het GOS bestaat niet, sportief gezien
De sloop van een uniek produkt: de O V-Studentenkaart
Feiten &Meningen
fJINSDAG 4 AUGUSTUS 1992
Grote verwarring onder sportredacteuren. De atleten van het
Verenigd Team behalen trossen medailles op de Olympische
Spelen in Barcelona. En in tegenstelling tot vier jaar geleden
toen de wereld nog overzichtelijk in blokken was verdeeld lijkt
niemand te weten hoe ze te benoemen.
AMSTERDAM ONNO HAVERMANS
Stelt het uiteenvallen van de Sovjetu- zij echter besloten de erfenis
nie gewone stervelingen al voor grote jaar bolsjewistisch bestuur niet ov
twijfels, de verslaggevers in Barcelo- haast te verdelen en voorlopig gez
na worden helemaal gek van verwar- melijk op te trekken, ook op sport]
ring. Neem die drie forse kogelslinge- bied. Daarom bundelden zij hun
raars in eendere pakken die zondag- beste sporters nog één keer in het
avond de olympische arena betraden Verenigd Team,
om hun plakken in ontvangst te
Terwijl de Catalaanse orga:
ook Georgië,
dat niet tot het GOS behoort, deel
neemt.
tie zorgvuldig drie verschillende vlag- Ook het Internationaal Olympisch
gen in gereedheid bracht, legde Theo Comité (IOC) erkent dat het hier gaat
Reitsma uit dat de gouden worp
gedaan door een atleet uit Tadzjikis
tan, de zilveren door een Witrus en
de bronzen door een Rus. Ja die Rus
sen zijn ijzersterk, wauwelde Reits-
ma's partner Ben
de Graaf.
Zo werkt de (Ne-
derlandse) verslag
geving veel misver
standen in de
hand. Ten onrech
te krijgt het Vere
nigd Team in de
Nederlandse me
dia de benaming
GOS, van Gemene
best van Onafhan
kelijke Staten. Dat
klopt niet. Het
GOS is een organi
satie van elf zelf
standige landen
die met elkaar ge
meen hebben dat
ze tot aan de mis
lukte coup tegen Michail Gorbatsjov,
om twaalf zelfstandige staten, die
voor het gemak (ook van het IOC)
nog een keer gezamelijk opereren.
Kortom, het GOS bestaat niet op
sportief gebied.
Dat schept blijkbaar
zoveel verwarring,
dat we sommige
commentatoren
nog doodleuk van
Sovjetrussen horen
reppen. Alsof het
die doorgaans be
schikken over alle
mogelijke gegevens
van de sporters, tot
aan de geboorteda
tum van hun moe
ders toe, onmogelijk
is om uit te zoeken
uit welke voormali
ge Sovjet-republiek
een individuele at
leet afkomstig is.
Voor de laatste keer
i de republieken van de v
op 18 augustus vorig jaar, behoorden gere Sovjetuniè gezamelijk deel a
tot de Sovjetunie. Het GOS is geen
land en evenmin een federatie
met een gezamelijk bestuur, zoals
bijvoorbeeld de Verenigde Staten van
Amerika. Het GOS lijkt eerder op de
Europese Gemeenschap.
Erfenis
Het zou een stuk overzichtelijker zijn
geweest als de 15 voormalige Sovjet
republieken elk een eigen afvaardi-
de Spelen, als Verenigd Team. Bij
teamwedstrijden onder de olympi
sche vlag, op individuele nummers
onder de vlag van de eigen republiek.
Alleen Estland, Letland en Litouwen
hebben hun eigen ploeg, maar zij
zijn dan ook al bijna een jaar onaf
hankelijk.
Estland incasseerde zelfs de eerste
gouden medaille ooit, dankzij baan-
wielrenster Erika Salumiae (nota be-
De Oekraïnse turnster Tatjana Lissenko. foto
ne olympisch kampioene 1988 na- nen van de 'Duitse doos' Annett
mens de Sovjetunie), die deed wat Neumann.
'onze' Ingrid Haringa niet lukte: win- Merkwaardig genoeg spelen wel v
twee Letten, Vetra en Miglinieks, in
de basketbalploeg van het Verenigd
Team. Zij behoren tot het sterke
team dat een jaar geleden nog de
Sovjetunie vertegenwoordigde en
verkozen het Verenigd Team boven
de Letse nationale ploeg die eind juni
kansloos bleek in het Olympisch
kwalificatie-toernooi. In Letland wor
den ze als landverraders aangemerkt.
In datzelfde toernooi deden overi
gens ook negen Slovenen, samen
met een Kroaat, een Montenegrin en
een Bosnische moslim een vergeefse
poging zich namens Slovenië te
plaatsen voor Barcelona. Dergelijke
constructies maken het er voor
sportliefhebbers bepaald niet begrij
pelijker op.
Individueel
Het 'voormalige' Joegoslavië zorgt
voor meer verwarring. Atleten uit'
Servië en Montenegro (samen het
'nieuwe' Joegoslavië) en uit Macedo
nië nemen op persoonlijke titel deel
aan de Spelen. Ze worden .door het
IOC dan ook 'Individuele Olympi
sche Deelnemers (IOD) genoemd. In
de Nederlandse media echter wor
den de atleten onder het vaandel van
Servië geschoven, misschien omdat
de behaalde medailles niet geheel
toevallig bij het onderdeel schieten
werden behaald.
En dan is er nog die etnische komaf,
die voor veel verwarring zorgt. Gou
den turnster Tatjana Goetsoe, zo
leerden we van Studio Sport-com-
mentator Hans van Zetten, woont in
Odessa, een havenstad in Oekraïne.
Goetsoe is dus een Oekraïnse, ook al
is ze van geboorte Russin, in tegen
stelling tot haar ploeggenote Tatjana
Lissenko, die niet alleen een Oek-
raïns paspoort, maar ook echt Oek
raïnse roofs heeft.
Wat dat is? Vraag het een demogra
fisch deskundige en hij zal een lang
en ingewikkeld betoog houden over
de etniciteit van volkeren, die lang
niet altijd overeen komt met de na
tionaliteit. De geschiedenis zit vol
volksverhuizingen, oorlogen en hu
welijken die er voor hebben gezorgd
dat de wereldbevolking een allegaar
tje is, waaruit nauwelijks meer een
etnisch zuivere natie, een volk, valt te
destilleren. Dat hoeft ook nietal
denken de Servische en Kroatische
vechtersbazen in het voormalige Joe
goslavië daar treurig genoeg anders
In Nederland zal geen zinnig mens
het oranje shirt van Ruud Gullit en
Brian Roy betwisten, al zijn beide
voetballers zichtbaar Sürinamers. Ze
spelen met recht en reden in Oranje,
het voetbalelftal dat Nederland verte
genwoordigt. Want daar gaat het om
in de internationale sport. De atleten
vertegenwoordigen hun land, dat wil
zeggen, het land waarvan ze ingeze
tene, dus paspoortdrager zijn. Zo
stuurt het Nederlands Olympisch
Comité met een gerust geweten de
Turk Orhan Delibas de boksring in,
hoewel die jongen het openlijk be
treurt dat hij niet voor zijn geboorte
land mag uitkomen.
Om kort te gaan: Goetsoe is een 16-
jarig meisje van 1.46 meter uit Odes-
sa, dat bij de volgende internationale
turnontmoeting voor Oekraïne zal
uitkomen. Zoals haar huidige ploeg-
genóte Svetlana Boginskaja uit Minsk
'een Witrussisch startbewijs zal dra
gen. Met in haar voetsporen een
reeks dreumessen uit Rusland, Oek
raïne, Kazachstan, Witrusland, Mold
ova, Oezbekistanmaximaal drie
per land toegestaan. Dat wordt drin
gen op de ongelijke 'liggers'. Voor de
Nederlandse Elvira Becks is de 22ste
stek straks onbereikbaar.
ROTTERDAM J»»M FORTUYN
Nederlandse leidinggevenden
hebben inmiddels een merk
waardige houding ontwikkeld
ten opzichte van unieke Neder
landse produkten. Na de ver
koop van Fokker voor minder
dan een bord linzen aan die
Duitse reus op lemen voeten,
waardoor aan de volstrekt unie
ke situatie in de wereld een eind
komt dat zo'n klein land als het
onze een complete en geavan
ceerde luchtvaartindustrie op
de markt zet en houdt, is nu de
beurt aan de sloop van de
openbaar-vervoerkaartvoor
studerenden. U weet wel, die
kaart waarop jongeren van
achttien jaar en ouder die een
volledige dagstudie volgen, te
gen een vergoeding hunnerzijds
van 65 gulden per maand, door
het land mogen reizen met al
het openbaar vervoer waarover
we beschikken. De Nederlandse
Spoorwegen die ten aanzien
van de invoering van de kaart
ook al niet in hun eerste leugen
zijn gebarsten, hebben de
sloopwerkzaamheden met ver
ve ter hand genomen. Ze wilden
die kaart al nooit, omdat ze na
het afsluiten van het contract in
1988 er eindelijk achter kwa
men dat er veel lucratievere rei-
zigersgroepen zijn, gemakkelij
ker en meer betalend, dan stu
derend Nederland. Daar voor
uitkomen, ho maar. Neen, zij
wrongen zich in allerlei bochten
om aan de ene kant ja te zeggen
tegen de OV-Studentenkaart en
aan de andere kant lieten zij in
het geniep geen gelegenheid
voorbijgaan om de kaart tegen
te houden. Welnu dat is de he
ren van het hoofdkantoor in
Utrecht niet gelukt. Het bedrijf
van de OV-Studentenkaart, een
bedrijfje waar zo'n veertig men
sen werken die 700.000 klanten
per jaar bedienen, was de grote
bureaucratische moloch die de
NS zijn keer op keer te slim af.
Stemmingmakerij
In juli 1990 mochten de NS in
het stof bijten en besloot het ka
binet onder persoonlijke en
krachtdadige leiding van Lub
bers, de kaart, ondanks de pro
testen van de NS, in te voeren.
Van hun stemmingmakerij dat
de invoering tot chaotische toe
standen zou leiden, met name
in de spits, is in de praktijk niets
heel gebleven. Ik zie de comple
te hoofddirectie nog speuren in
die vroege ochtenduren van ja
nuari 1991 toen de kaart voor
het eerst door studerend Neder
land mocht worden gebruikt
naar chaotische toestanden op
de belangrijkste perrons van
ons land. Tv-camera's volgden
hen en ze stonden compleet
voor gek! Niks chaos en ook niet
zoals de directie voorspelde in
de maanden die daarop volg
den. De hoofdirectie van de NS,
oud-president Ploeger voorop,
heeft het nimmer nodig gevon
den hiervoor hun excuses aan te
bieden aan de nieuwe klanten
groep van 700.000 studerende
Nederlanders. Zij hadden ze in
tussen wel volop gestigmati
seerd inclusief de bekende be
schuldigingen dat jonge men
sen zich dikwijls niet weten te
gedragen. De feiten wijzen in
middels anders uit, agressiviteit
en zwartrijden zijn beduidend
teruggelopen sedert de invoe
ring van de kaart.
Ook de publieksgroep zelf, de
studenten van ons land, zijn
over het algemeen dik tevreden
met de openbaar-vervoerkaart.
Zij reizen dat het een lieve lust
is. Wat het CJP en kunstzinnige
vorming nimmer hebben be
reikt heeft de OV-Studenten
kaart in een klap gerealiseerd:
de studerenden bezoeken tal
van manifestaties, musea, expo
sities en dergelijke. Of trekken
er zo maar op uit om hun land
te verkennen. Een uitstekende
leerschool. Reizen verruimt de
horizon en dat is voor jonge
mensen van groot belang. Zeker
nu de wereld als maar kleiner
wordt en de Europese Gemeen
schap steeds meer een gemeen
schap van volkeren aan het
worden is. Het wordt hoe langer
hoe meer gebruikt om een deel
van de studie in het buitenland
te doen. En dat geldt heus niet
alleen voor de studenten van de
universiteiten, maar dat gaat
evenzeer op voor al die HBO-in-
stellingen en de vele vormen
van middelbaar beroepsonder
wijs dat ons land rijk is. En
straks gaat onze jonkheid ook
nog een tijdje in het buitenland
werken, want de stageperiode
in het buitenland smaakt naar
meer. Nu zijn er al veel ver
pleegsters, fysiotherapeuten,
tandartsen, lassers, monteurs
die een deel van hun loopbaan
doorbrengen in landen als Ita
lië, Frankrijk, Duitsland, Oos
tenrijk, Zwitserland en Groot-
Brittannië om een paar belang-
plaatsen te
dentenkaart
speelt daar allemaal op in en
bereidt de jonge mensen voor
op een mobiel bestaan. Boven
dien leren ze gedurende een
vijftal jaren lezen en schrijven
met alle vormen van openbaar
vervoer. Dat is een goede voor
bereiding voor later. Dan laatje
ook wat sneller een keer de auto
staan. Goed voor het milieu en
de rust in ons land. Je zou dus
verwachten dat het openbaar
vervoer in Nederland de pet af
neemt voor die nieuwe groep
van jonge reizigers en voor het
bedrijfje dat dit allemaal heeft
gerealiseerd. Niets is echter
minder waar. De jonge mensen
zijn minder dan welkom. De
kaart moet weg of op zijn minst
worden gereduceerd tot een
trajectkaart, waardoor je er al
leen nog mee van huis naar de
onderwijsinstelling kunt reizen.
Met overigens alle fraudemoge
lijkheden vandien. Het is im
mers een koud kunstje om in
Groningen te wonen en feitelijk
te studeren en op te geven dat
je in Maastricht studeert. Tel uit
je winst!
Van het toneel
Ook de succesvolle OV-Studen
tenkaart BV moet van het toneel
verdwijnen. Als de kaart na 1994
nog bestaat, de eventuele in
gangsdatum van een nieuw
contract tussen het openbaar
vervoer en de minister van on
derwijs en wetenschappen, dan
zal de Informatiseringsbank de
kaart zelf gaan uitgeven. U weet
wel, die instelling, met zijn 800
ambtenaren en nog eens ten
minste 100 externe deskundi
gen raison van zo'n 2000 gul
den per dag, die proberen de
studiefinanciering te regelen.
Iets wat ze na jaren eindelijk be
ginnen te leren. Maar het innen
van uitstaande leningen, daar
weten ze zich geen raad mee.
Tientallen miljoenen guldens
zijn inmiddels onder hun be
heer zoek geraakt. En geen haan
die er naar kraait. De OV-Stu
dentenkaart haalt op dit punt
geheel zelfstandig, zonder in
schakeling van een incassobu
reau, 80 procent van de uit
staande schuld binnen. Ter ver
gelijking, een ziekenfonds is al
blij met een score van zo'n 60
procent. Maar dat bedrijfje zal
en moet verdwijnen, door de
verzengende jaloezie van die
zelfde Informatiseringsbank.
Het is gewoon de kift. Het be
drijfje mag ook niet groeien en
geen nieuwe dingen onderne
men, want dat vinden dé dames
en heren aandeelhouders, de
NS, het ministerie, de Informa-
Studenten in de trein.
tiseringsbank en het overig
openbaar vervoer, niet prettig.
Jonge mensen die in dat bedrijf
een formidabele prestatie heb
ben geleverd, worden op deze
manier in hun dadendrang op
slot gezet en kunnen uitzien
andere betrekking.
Zo niet de NS, minister Ritzen
van onderwijs en wetenschap
pen, de Informatiseringsbank
en het PvdA-kamerlid Ver
meend. De NS laat op een vol
strekt doorzichtige manier een
brief van de nieuwe president
directeur Den Besten uitlekken.
Dat was zo verrassend dat alle
betrokkenen al voor het uitlek
ken hun perscommentaren ge
reed hadden. In die brief fanta
seert Den Besten er lustig op
los. Hij zou weten waar het ver
lies van zijn bedrijf vandaan
komt: juist ja de studerenden
reizen te veel en dat kost ons te
veel. Nu zijn de NS helemaal
geen bedrijf, maar gewoon 'een
zwaar gesubsidieerde semi-
overheidsinstelling. En ga daar
maar eens de winst- en verlies
rekening van opstellen. Onbe
gonnen werk en bovendien een
kwestie van boekhoudkundige
inrichting. De boekhouding zelf
kan bepalen waaraan winst en
verlies worden toegerekend, dat
is voor in een niet op de markt
en in de wind van de concur
rentie staand bedrijf een koud
kunstje. Bovendien is het con
tract van de OV-Studentenkaart
nooit berekend op basis van de
te verwachten kosten. Eenvou
dig omdat daarin het inzicht
ontbrak en omdat de NS dit
contract gewoon zagen als
plaatsenvullerij. Die treinen lie
pen immers toch. Dus de in
komsten van de studerenden
waren een aardig appeltje voor
de dorst. En dat komt ook terug
in de prijs. Een normale OV-
kaart kost ruim 300 gulden per
maand en een Studenten-OV-
kaart kost 65 gulden. Dus je
hoeft geen geleerde te zijn om
bij het afsluiten van het con
tract te weten dat het geen
winstgevende zaak zal worden.
Streepjescode
Tenslotte heb ik na lang aan
dringen de kaart laten veront
reinigen met een streepjescode.
Het gaat tegen alle esthetiek in,
maar het vergrootte de contro
lemogelijkheden en gaf een ma
nier om snel inzicht te krijgen
in het reisgedrag van studeren
den. Vooral de NS drongen op
de streepjescode aan. Nu, bijna
IffijMfilf M een jaar na invoering, hebben
uitgerekend de NS daar nog
steeds niets mee gedaan. Een
foto united photos de boer armetierig aantal controleappa
raten en dito personeel is op
pad gestuurd. Ze weten dus nu
nog niks van het reisgedrag van
studerenden en van mogelijke
fraude. Maar ondertussen we
ten ze wel dat de OV-Studen
tenkaart ze op extra kosten
jaagt. Reizen al die studenten
allemaal in het spitsuur of is de i
meerderheid zo verstandig an
dere tijdstippen te kiezen, zeker
als ze niet voor hun studie op
pad zijn? Ik denk het laatste,
want ik schat de zakelijke instel
ling van onze jonge t
Het is natuurlijk van de NS een
ordinaire onderhandelingszet
om de prijs in Het zicht van de
nieuwe contractonderhandelin
gen fiks op te drijven. Daar kan
echter geen sprake van zijn. Im
mers, de minister van onderwijs
en wetenschappen is blut en de
studerende kan niet nóg eens
op zijn inkomen worden gekort.
Dus dat wordt skippen die
kaart, of hem goedkoper maken
door haar te transformeren in
een trajectkaart. In beide geval
len de dood in 'de pot. De heren
die ervoor moeten beslissen in
teresseert het ondertussen wei
nig. Vermeend vond die OV-
Studentenkaart BV toch al een
te eigenzinnig bedrijf en bij het
ministerie hebben ze op het
ogenblik wel iets anders aan
hun hoofd dan zich druk te ma
ken over zo'n luxe kaart voor
onze jonge mensen. En de OV-
Studentenkaart BV dan? Ook
daar is het treurig mee gesteld.
Van de eens zo wakkere instel
ling en het goed inspelen op de
publiciteit, de enige machtsba
sis voor zo'n klein bedrijfje tus
sen giganten als de NS, de In
formatiseringsbank en het mi
nisterie, is weinig meer over. De
bedrijfsleiding, directeuren
commissarissen, laten het vol
strekt afweten en hebben niet
meer te melden dan dat zij het
jammer en niet erg netjes vin
den. Er blijft dus niets anders
over dan dat onze jonge men
sen zeifin de benen komen.
Protesteer! En maak leidingge
vend Nederland duidelijk dat
jullie niet zijn gediend van het
kapot maken van dat unieke
Nederlandse produkt dat ner
gens anders ter wereld wordt
geleverd: de OV-Studenten
kaart. De OV-Studentenkaart
liet je niet lopen, zorgen jullie er
nu voor dat je de OV-Studen
tenkaart niet laat lopen!
De auteur was vanaf 1989 tot 1
januari 1991 directeur van de
OV-Studentenkaart BV.
Naar een omgeving die naar ik
hoop hun intelligentie en da
dendrang naar waarde weet te
schatten.
De 20-jarige Witrus Vitali Tsjerbo. Met
ter in Barcelona.
gouden plakken de succesvolste spor-
foto afl
