'Wil Wil Wel is in
feite de anti-kwis'
Rtv show
nn
Wachten op
Sesamstraat
'Hilversum is en blijft een klein dorp'
'Toename tv-drama leverde vooral rotzooi op'
MAANDAG 3 AUGUSTUS 1992
10
Will Luïkinga en 'Harryal jaren onafscheidelijk
I wintig jaar geleden
I was-ie er opeens. Ge-
-JL. noemd naar wijlen
Harry van Doorn, de bewinds
man die in 1974 alle zeezenders
voor de Nederlandse kust mee
dogenloos om zeep hielp ten
einde het omroepbestel te red
den. Harry heeft het helemaal
gemaakt, is met voorsprong de
beroemdste fruitkast van Ne
derland. Al twintig jaar speelt hij
de hoofdrol in een van de oud
ste spelletjesprogramma's op de
radio: 'Will Wil Wel'. De anti-
kwis.
Radioman in hart en nieren
Will Luikinga (49) heeft iets met
l larry. Al sinds 1972, toen zijn
programma's nog dagen vante-
voren werden opgenomen om
via een stampende sleepboot
naar het trotse Veronicaschip
getuft te worden. Luikinga pre
senteert het op-één-na oudste
radiospelletje van Nederland.
De eer van het oudste spel gunt
hij aan Kees Schilperoort: „Mijn
grote voorbeeld.
Waar Schilperoort zijn luiste
raars in 'Raden Maar' liet gissen
naar de herkomst van allerlei
vreemde klanken, liet Luikinga
ze zelf geluiden produceren:
„Oké, voor drie muntjes. Doe 's
een spruitje na." En, als het ge
pruttel, gekreun of gesis wat
dan door de telefoon volgde,
zijn goedkeuring kon wegdra
gen kwam Harry in beeld. Na de
onsterfelijke hoi-hoi-hoi-jingle.
Loeiend braakt het compacte
fruitkastje week-in week-uit
muntjes. En dé luisteraar die de
grootste buit binnenhaalt, krijgt
de geldprijs of de kleurentelevi
sie.
Muntjes
„De eerste Harry was een ouwe
Engelse kast. Die hebben we
voor honderd piek van een
plugger gekocht. Maar hij gaf
niet zoveel muntjes. En zoiets is
niet leuk voor je programma",
grijnst Luikinga. „De Harry die
daarna kwam, gebruik ik nu nog
steeds. Hier komen meer
muntjes uit dan dat je erin
gooit. AJs je hem in een gokhal
zou zetten, is de eigenaar bin
nen een maand op de fles."
Twintig jaar lang verzorgt Lui
kinga zijn programma op de
zelfde manier. Alsof de tijd heeft
stilgestaan: dezelfde herken
ningstune, dezelfde onverslijt-
bare jingles en dezelfde fruitau
tomaat. Alleen de spruitjes-imi
taties zijn weg en hebben
plaatsgemaakt voor vragen. En
als een vraag te moeilijk is en de
kandidaat sympathiek genoeg,
wordt het antwoord gewoon
subtiel voorgezegd. „Dat is de
charme. Het is gewoon een an
ti-kwis. Ik vind dat het zo goed
gaat. Ik ben best voor verande
ringen en ik ben er creatief ge
noeg voor, maar ik krijg het niet
beter. Ik vermaak me ermee.
Het publiek ook. We trekken
deze zomer met een grote truck
door het land en ik doe dat
spelletje nu vanuit een elek
trisch golfwagentje. Het maakt
niet uit wie ik vraag, iedereen
weet wat de bedoeling is. Het
leuke is dat ik in een uur vier
verschillende mensen in de uit
zending heb. En die moeten het
maken. Ik'probeer zo ad rem
mogelijk te reageren op wat ze
zeggen en die wisselwerking is
iedere keer weer spannend."
Succes
Hij vermoedt dat de hebberig
heid van de gemiddelde Neder
lander debet is aan het succes
van zijn spelletje. „In de tijd dat
we nog op zee zaten en lekker
met firma-namen mochten
gooien, gaf ik elke week een
grote ijskast weg aan degene die
de meeste muntjes had. Kostte
ons geen cent. Op huishoud
beurzen gingen er complete
keukens van dertig mille uit, als
we de naam van de standhou
Twintig jaar lang verzorgt Will
Luikinga zijn programma op de
zelfde manier. foto oi
der maar een paar keer noem
den. Huisvrouwen gingen el
kaar met boodschappentassen
te lijf om vooraan bij het podi
um te komen. Ik heb in die tijd
ook auto's weggegeven. Nu
moeten we alle prijzen netjes
kopen-."
Luikinga kan een potje bre
ken bij zijn luisteraars: „We
hebben een keer in Amsterdam,
op het Leidseplein gestaan. De
dag daarvoor had ik dat aange
kondigd: de eerste de beste die
met een koe komt, mag met
Harry spelen. Wat denk je? Drie
koeien. Midden in Amsterdam."
In Lemmer stond de Veroni-
ca-truck twee jaar geleden aan
de overkant van het plein. Tus
sen een deel van het publiek en
de disc-jockey's lag een brede
plas water. „Wie het eerst hier is
krijgt een T-shirt", zei ik. Een
paar tellen later was er al eentje
in de plomp gedoken. Ze doen
bijna alles om een prijs te win-
„Ik heb een keer een zomer-
truck-uitzending gemaakt
vanuit een openlucht huiska
mer. Als ik om een schemer
lamp of een tweezitsbank vroeg,
kwamen ze er binnen een kwar
tier mee aan. En dan zullen er
wel puriteinen zijn die dat te ver
vinden gaan, maar ik heb nog
nooit een knal voor m'n kop ge
had of een kwaaie brief. Het is
gewoon lekker dollen. En ik
dwing niemand om het te doen.
Maar ik neem mensen wel te
gen zichzelf in bescherming. Als
ik zou willen, kan ik iemand in
zijn onderbroek op de bühne
kunstjes laten doen voor een
paar muntjes. Dat zal ik nooit
proberen."
Dollen met Harry gaat, als het
aan Luikinga ligt, nog jaren
door. „Harry kan nog makkelijk
tien jaar mee. Maar of je dat ook
van Veronica en het Nederland
se omroepbestel kunt zeggen,
betwijfel ik. Nu is ook FilmNet
commercieel. Weer een gemiste
kans. En moet je eens kijken
wat een marktaandeel RTL-4 ra
dio in die korte tijd al heeft af
gesnoept met die drie kleine
zenders van ze. Nog even en je
kunt alle satellietstations ge
woon op je autoradio ontvan
gen. Op dat moment is het be
stel naar de knoppen.
Het lijkt wel of niemand dat
wil inzien. Iedere omroepdirec-
teur roept al jaren dat de bezem
er door moet. Maar in de tus
sentijd blijven ze wel net zo
krampachtig vasthouden aan
het oude bestel als aan een ou
we binnenband waar al dertig
gaatjes in zitten: elk nieuw gaat
je wordt gewoon weer geplakt.
Nee, wat dat betreft heb ik de
laatste tijd steeds meer
heimwee naar de tijd van de
zendschepen. Toen had je nog
bekwame mensen in een flexi
bele organisatie, die gelijk in
speelden op nieuwe ontwikke
lingen. Of ga ik nou te ver?"
CLOSE UP
Het Journaal van Acht
Uur begint... juist,
om acht uur. Ajax
begint zijn zondagse thuiswed
strijden altijd om half drie. Zelfs
in een afgelegen boerendorp als
Westzaan houden we ons strikt
aan zomer- en wintertijd. De
fanfare oefent zaterdagochtend
klokslag elf uur. De toneelclub
repeteert - ondanks de scheu
ring in het bestuur - elke don
derdag, aanvang 20.00 uur. Zelfs
figuranten zijn stipt op tijd.
Peuters van onze gymclub
staan, wat er ook gebeurt, op
maandag om precies half vijf op
blote voetjes in de gymzaal. El
ke morgen, om kwart voor ne
gen en geen minuut later begint
de peuterspeelzaal. Het lukt
zelfs de visboer om, jaar in jaar
uit, iedere donderdagmiddag,
om exact om vijf over drie, met
zijn geurende handel door onze
straat te rijden.
Tijd is een houvast, een baken.
Tijd is onverbiddelijk. Oppas
sende ouders met peuters moe
ten het klokje van gehoorzaam
heid scherp in de gaten houden.
Want peuters en kleuters heb
ben regelmaat nodig. Half zes
eten. Zes uur in bad. Zodat ze
25 minuten later, fris gewassen,
in schone pyjamaatjes en met
natte haren op tijd voor de buis
zitten. In afwachting van hun
Sesamstraat, dat om halfzeven
begint.
Altnans, Sesamstraat hoort om
half zeven te beginnen. En zon
dagavond om kwart over zes.
Geregeld draven Tommie, Bert
en Ernie, Ieniemieni, Frank,
Gerda, Meneer Aart, Bert en Er
nie, Pino en alle andere bewo
Transfers in omroepjournalistiek nog steeds 'not done
Fris gewassen in pyjama wachten op de belevenissen van Tommie, Frank, Pino, Meneer Aart, Gerda, Bert en
Ernie. photo united photos de boer nils van hout
ners van Neerlands populairste
straat pas tien minuten later op,
of een kwartier. En af en toe
leest Frank al voor uit het Dik-,
kie Dik-boekje als de kleintjes
nog in bad zitten. Nog dramati
scher, een enkele keer is heel
Sesamstraat voor een dagje af
gesloten.
Kinderen snappen dat niet.
Soms vallen ze, al Wachtend op
hun favoriete televisie-pro
gramma, als een blok in slaap
op de bank. Dan heb je er als
ouder geen kind meer aan.
Maar, vaker komt het voor dat
het kroost de wachttijd opvult
met gejengel, gejammer en ge
krijs. Dat is voor vermoeide ou
ders, die net een lange werkdag
achter de rug hebben, hoogst
hinderlijk.
Vooral tijdens de Olympische
Winterspelen in Albertville is er
gesold met de aanvangstijden
van Sesamstraat. Maar ja, luid
de toen het Hilversumse ex
cuus, de race van die Neder
landse schaatser op weg naar
goud, zilver of brons onderbre
ken, dat kon de NOS hèt volk
toch niet aandoen?
Maar mag de NOS wel onge
straft onmondige kleintjes een
leerzaam en vermakelijk kwar
tiertje door de neus boren? Mag
de NOS ongevraagd het dage
lijkse ritme in honderdduizen
den gezinnen ontregelen? Blijk
baar wel. De NOS heeft, naar
aanleiding van de vele klachten
van ouders beterschap beloofd.
De kleintjes hoeven hun Sesam
straat niet meer te missen, geen
dag.
Ouders moeten er, vindt de
NOS, begrip voor kunnen blij
ven opbrengen dat Sesamstraat
zo af en toe wat later of eerder
begint als er „iets buitenge
woons spannends aan de hand
is", excuseert de NOS zich. „Ja
meid, als die meneren uitge-
zommen zijn, komt meneer
Aart." „Die meneren in het wa-
i zonder vleugel
tjes, hè pap. Komen Bert en Er-,
nie nou?"
Gelukkig duren de Spelen maar
twee weken. En daarna? Dan
lóópt het al weer aardig tegen
het winterseizoen aan en begint
Sesamstraat, zoals gewoonlijk
weer om kwart voor zeven. „Eh
nee", zegt de NOS, „vanwege de
nieuwe zenderindeling begin
nen we vanaf 28 september om
tien voor half zeven. En eh, we
verhuizen ook van Nederland 3
naar Nederland 1."
Eerlijk is eerlijk, de laatste
maanden houdt de NOS zich
aan de afgesproken uitzendtijd.
En nu maar hopen dat geen en
kel Oranje-hemd het in zijn
hoofd haalt om rond half zeven
's avonds (en zondags rond
kwart over zes) in de prijzen te
vallen. Want... precies, dan zijn
de kleintjes en hun ouders weer
de pineut. Daar kun je de klok
op gelijk zetten.
„Tja, de man mag zeker niet
mopperen", zegt Harmen Sie-
zen, nieuwslezer van het NOS-
journaal. Siezen heeft het over
zijn Amerikaanse collega Paul
Moyer, die op dit moment een
gelukkig man moet zijn. De in
Amerika razend populaire 'an
chorman', ofwel journalistieke
ster, Moyer verruilt zijn oude
station ABC voor concurrent
NBC.
De 51-jarige Moyer moest wel
even wat principes opzij zetten,
maar daar kreeg de nieuwslezer
ook wel het een en ander voor
terug: de lieve som van acht
miljoen dollar voor de komende
zes jaar, om exact te zijn. Waar
om hij het ongelooflijke aanbod
kreeg, is Moyer een raadsel. Wat
hij wél besefte, is dat hij het fa
buleuze aanbod als de donder
moest aannemen. Acht miljoen
dollar, bijna vijftien miljoen gul
den, is de moeite waard, be
aamt zijn Nederlandse collega
Siezen. Grinnikend: „Helaas
kunnen wij dat hier met onze
karige omroep-cao wel verge-
De gelukkige situatie waarin
Moyer verkeert, is er één waar
onze tv-journalisten alleen
maar van kunnen dromen. In
Hilversum gaan vanzelfspre
kend niet zulke buitensporige
bedragen om. Tv-sterren in de
amusementssector hebben
soms best aardige bruto-jaarin-
komens die schommelen rond
de half miljoen gulden. De
Brandsteders, de Linda de Mol
len en de Tinekes werken veelal
op contractbasis: hoe meer pro
gramma's ze maken, hoe meer
ze verdienen. Daarnaast kun
nen ze er lustig op los schnab
belen.
Serieuzere, journalistieke Hil
versumse bekendheden als
Charles Groenhuijsen, Maartje
van Weegen, of Joop van Zijl
zijn daarentegen meestal in vas
te dienst, en verdienen volgens
de omroep-cao maximaal
'slechts' 120.000 gulden per
jaar. „Bij het RTL 4-journaal zijn
die bedragen niet veel hoger. De
Nederlandse omroepsituatie is
heel anders dan in Amerika",
zegt Jan Rodenburg, plaatsver
vangend hoofdredacteur van
het NOS-joumaal. „We zijn
overigens dik tevreden met de
mensen die we nu hebben."
Transfers
De Nederlandse omroepen
hebben geen geld om veelbelo
vende journalistieke collega's
bij concurrenten weg te kopen,
en RTL 4 lijkt geen interesse
(meer) te hebben. Maar ook an
derszins is het vrijwel ondenk
baar dat we bijvoorbeeld
VARA's Paul Witteman ooit
KRO's Brandpunt zullen zien
presenteren, of Pia Dijkstra op
de plaats van RTL 4's Loretta
Schrijver zien zitten. Harmen
Siezen: „Zulke 'transfers' liggen,
denk ik, niet in de aard van de
Nederlandse omroep. Ten eer
ste hebben we hier vrijwel geen
echte journalistieke sterren
zoals in Amerika. En de beken
de journalisten die we hebben,
zijn te zeer het gezicht van de
eigen omroep. Iedereen blijft
daarom als regel bij de eigen
leest."
Harmen Siezen is overigens
een van de journalisten die drie
jaar geleden de overstap waag
den van de publieke omroep
naar TV 10, het commerciële
'sterrennet' van Joop van den
Ende, dat uiteindelijk nooit van
de grond kwam. Half 'bekend
Nederland' stond bij dat tragi
sche einde van de ene dag op
de andere op straat. Harmen
Siezen kwam uiteindelijk terug
bij de NOS.
Hugo van Rhijn, eens betiteld
als 'Mister Journaal' niet meer.
Hij heeft nu een eigen audio-vi-
sueel bedrijf, en fungeerde de
laatste negen maanden boven
dien in Duitsland als hoofdre
dacteur van het inmiddels ui
terst succesvolle RTL-Plus pro
gramma. 'Notruf. „Ik wilde na
TV 10 niet meer terug naar het
Journaal, omdat ik daar ha ne
gen jaar geen carrièremogelijk
heden meer zag. Ik moet wel
zeggen dat het de TV 10-men-
sen moeilijk is gemaakt door
Hilversum. De overstap werd
hen zeer kwalijk genomen. Dat
ligt heel gevoelig en wordt be
schouwd als nestbevuiling. Er is
ook zoveel haat en nijd in Hil
versum. In Amerika is de situa
tie veel zakelijker, daar zijn de
meeste tv-journalisten zelfstan
dig en 'verhuren' zich aan een
bepaald station. In Nederland
ben jé óf publiek, of commer
cieel. En wat de publieke om
roepen onderling betreft, daar
spelen natuurlijk ook levensbe
schouwelijke aspecten in be
langrijke rnate mee. Paul Witte
man van de 'rode' VARA bij
voorbeeld past niet bij de NCRV
of de KRO, en omgekeerd."
Ton Elias (Den Haag Van
daag, vervolgens TV 10) presen
teert tegenwoordig het politieke
programma De Vierde Kamer
van RTL 4. „Mijn overstap naar
TV 10 werd gezien als verraad.
En dat terwijl voor 'mij alleen
journalistieke uitgangspunten
telden. Ik wil zo goed en onaf
hankelijk mogelijk werken, en ik
meende dat ik daarom bij TV 10
moest zijn. Maar een journalis
tieke afweging telt niet in Hil
versum. Er heerst zo'n hokjes
geest. Het is jammer, maar Hil
versum is en blijft een klein
dorp."
STRIPS
BOLLEBOOM
Tv-historicus heeft geen hoge dunk van Hollandse produkties
Op de vier Nederlandse tv-netten zijn in rotzooi op.
het afgelopen winterseizoen maar liefst
67 Nederlandstalige dramaprodukties te
zien geweest. Een record. Daarvan waren
er 52 titels series of reeksen van drie tot
130 afleveringen. Gemiddeld elke week
begon wel een nieuwe Hollandse drama-
BOES
Nog niet zo lang geleden was in een
winterseizoen Zeg 'ns AAA van de VARA
de enige Nederlandtalige comedy op de
Nederlandse buis. In het afgelopen sei
zoen waren 15 comedy-series van eigen
bodem te zien, zes Hollandse soaps en
niet minder dan 16 Nederlandse kinder
series. Een explosie van drama van eigen
bodem, maar was ook alles van goede
kwaliteit?
„Nee," meent Walter van der Kooi, die
de opdracht heeft gekregen een boek te
schrijven over de geschiedenis van de
Nederlandse tv, en die bovenstaande cij-
De plotselinge creativiteit van
roepen om duur drama te laten v
digen - in de voorgaande seizoenen werd
liever goedkoop en kant en klaar- kijk
voer in het buitenland gekocht- werd
veroorzaakt door de noodzaak om de
succesvolle 'pulpzender' RTL 4 tegen
wicht te bieden. „Negentig procent van
het drama richt zich op een zo groot mo
gelijk publiek en volgt de weg van de
minste weerstand", zo heeft Van der
Kooi, tv-recensent van het weekblad De
Groene Amsterdammer, uitgerekend.
Elke omroep heeft afzonderlijk op
drachten uitgedeeld aan produktie-
maatschappijtjes. Vele van die toeleve
ringsbedrijfjes hadden nog nooit tv-dra
ma geproduceerd. „Kwaliteit heeft niets
met succes te maken", meent Van der
Kooi en hij wijst op het 'succes' van Goe
de Tijden, Slechte Tijden, de RTL 4-knal-
ler, die de niet-commerciële omroepen
aanzette om meer eigen soap-series te
ontwikkelen.
Lichtpuntjes
In deze trieste drama-duisternis waren
natuurlijk ook een paar lichtpuntjes te
bespeuren. Hoop op betere tijden wekte
bijvoorbeeld de voor de NOS door jonge,
aankomende regisseurs gemaakte serie
op basis van de verhalen van de advo
caat Max Moscowitz. Ook veelbelovend
waren de door de NOS getoonde Suite
serie, Op Afbetaling van Frans Weisz
(VPRO) en De zomer van '45 (NCRV).
De Suite-serie, gemaakt in de studio's
van de failliete producent John van de
Rest, toonde aan, dat het in Nederland
voor literaire schrijvers nog altijd geen
eer is om voor de tv te werken. Een op
roep van de producent aan auteurs als
Harry Mulisch en W.F.Hermans ook
eens een aflevering te schrijven bleef on
beantwoord. Harry Mulisch heeft wel
eens verklaard best voor de tv aan de
slag te willen gaan, maar volgens de au
teur bleven opdrachten uit, en boven
dien liggen de Hilversumse honoraria
ver beneden het internationale peil. En
zo is er in de loop van de afgelopen jaren
ook nooit een eigen tv-drama-cultuur
ontstaan, zoals ze die in Engeland bij
voorbeeld al jaren kennen.
Nederlands drama op televisie. Er was
eens een tijd, waarin elke donderdag
avond vanuit een Bussumse tv-studio
een toneelstuk van een Nederlands to
neelgezelschap rechtstreeks werd uitge
zonden. En omdat er maar één televisie
net was, keek heel Nederland mee. Het
percentage Hollands drama op de Ne
derlandse tv was toen hoog. „Zoiets zou
nu niet meer kunnen," zeggen ze in Hil
versum: „De tv-kijkers stellen nu andere
eisen dan toen."
