Treinreis naar Minsk wordt een nachtmerrie
Serviërs
weten van de prins
geen kwaad
Feiten &Meningen
OOSTENDE-MINSK
Interrail geeft verkeerd signaal
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1992
Zodra ik het zag, voelde ik me niet op mijn gemak. De
Russische treinwagon, Oostende-Moskou, die aan de ge
wone Europese InterCity was gekoppeld, had zulke vieze
ramen, dat je de passagiers in de coupés nauwelijks kon
onderscheiden. Terwijl andere reizigers de Europese wa
gons instapten, bleef het Russische gedeelte op slot.
Minsk judy gahaganme instappen, maar blokkeer-
the independent den de weg naar de coupés.
Daar stonden we in de gang.
Dit bevestigde alles wat ik ooit „Geld, geld, geld", zei Laurel in
over de Sovjetunie had gehoord het Engels.
tragisch, weerbarstig, negen- Ik schudde mijn hoofd en de
tiendc-eeuws. Twëe Belgische patstelling was bereikt: ,,no
conducteurs lachten smalend goor/ ticket", '„verygood ticket",
toen ze langs de wagon liepen. trioneymoney, money", „no,
Een bagagekar met een stuk of no, no".
vijftig tassen, drie Oekraiënse Ik leunde uit het raam en riep
mannen met Amerikaanse naar de weglopende stations-
gangsterhoeden, twee vrouwen chef: „Ze laten me niet in de
in bloemetjesjurken en hoofd- coupé, ze willen geld kunt u
doeken en ik- me alstu-
zelf bleken als blieft even
enigen voor komen hel
de trein te De patstelling pen?" „Ik
boek,cnge" was bereikt:
Eindelijk gin 'No good ticket', betreden,
gen de deuren L het is Rus
open en twee Very gOOCl ticket sisch grond-
voor- Money money moneyhybs'pjjt;fizel
schijn-Lau 'No, HO, no' Cesllarégi-
rei en Hardy. me, Mada
Maar toen ze me."
mij zagen en Maar de
mijn treinkaartje en couchette- trein had zich al in beweging
reservering naar Minsk bestu- gezet en ik had het onaangena-
deerden, verhardden hun ge- me vooruitzicht 36 lange uren
zichten in een uitdrukking van in de macht van twee regelrech-
onrustbarendeboosaardigheid. te gangsters te moeten door-
Ze schudden het hoofd en zei- brengen. Laurel, die iets minder
den in het Russisch dat mijn kwaadaardig was dan Hardy,
kaartje niet deugde (raadde ik). toonde me een Russisch trein-
Al het Russisch dal ik me eigen kaartje en legde in het Duits uit
had gemaakt vervloog in een dat het anders was dan dat van
gevoel van diepe verbazing. In mij. „Money, money, money",
het Frans, Duits en Engels, ge- hervatte hij het bekende refrein,
iardeerd met hier en daar een „Zeventig pond (tweehonderd
bemoedigend Russisch woord, vijftig gulden)", zette Hardy de
legde ik uit dat ik mijn trein- puntjes op de i. Ik probeerde
kaartje op het Victoriastation in een truc. Ik haalde mijn porte-
Londcn had gekocht bij British monnee tevoorschijn en Laurel
Rail. Onverbiddelijk schudden en Hardy lieten me in de coupé,
ze hel hoofd. Met de handen in Ik ging zitten en stopte mijn
de zij stonden ze in de trein- portemonnee weer weg. Ze gin-
deur. Wanhopig klampte ik een gen aan weerskanten van mij
spoorwegemployé aan en vroeg zitten. Twintig minuten lang
hem de stationschef te halen. discussieerden we en het con-
llicl verergerde. Nu vielen ze
Ambassade over |iet fcit dat het totaalbe-
„Hct kaartje van deze mevrouw drag op mijn via de computer
is wel degelijk geldig", zei de uitgedraaide couchette-reserve-
stationschef in het Frans. „En ring met de hand was ingevuld,
als u haar niet laat instappen, Dit betekende volgens hen dat
haal ik de politie er bij en dien ik de trein zou moeten verlaten
ik een klacht over u in bij de wanneer hun baas iri Aken zou
ambassade." Deze boodschap instappen. Ik gebaarde naar de
leken ze te begrijpen. Ze lieten deur die ons met de volgende
politie was gekomet Met een hun dikke winteruniformen en
angstig voorgevoel pkte ik mijn bontmutsen. Ze tilden de tap ij-
portemonnee. De 130 gulden ten op, haalden de bedden
wagon verbond. Maar z
den het hoofd. De deur
slot. Er bestond geen
catiemogelijkheid lussen ons en
het Europese deel van de trein.
Aardappelveld
Ik werd bang. De kameraderie
tussen Laurel en Hardy en mijn
zwaar bepakte Oekraiënse me
depassagiers was dusdanig, dat
ik uit die hoek weinig steun
hoefde te verwachten als ze
zouden besluiten mij in een of
ander Duits woud of be
sneeuwd Pools aardappelveld te
dumpen.
Toen de baas opstapte een
legercommandant met puntige
oren en een betere beheersing
van de Duitse taal leek hij
verrassend bekend met de situ
atie, alsof hij het eerder had
meegemaakt. Hij hield voet bij
stuk: öf ik moest betalen voor
de couchette-reservering (veer
tig pond Flardy's ambitieuze
zeventig pond leek van de
baan)öf ik werd uit de trein ge-
de c
t op een door
borduurde
gordijnen,
dant te bepalen Een mail schreeuwde handge
plek. „Oké", zei borduurde
ik, „maar eerst lil liet tllgelS lakensop
wil ik een kwi- clcit hij WCIS beroofd de bedden,
lantie voor dit smerige ra-
bedrag, dat ik van Zijn geld, men en
zal terugvorde- credit-cani, oude lucht
ren van British dieeral
Rail, die dat op paspoort eil cheques sinds 1917
zijn beurt weer leek te
op de Russi- hangen,
sche autoritei- Laurel ver
ten zal verhalen." Ik hoopte dat scheen aan de deur met een
dit indruk zou maken. glas thee in een zilveren, filigrei-
Integendecl. Vriendelijk glimla- nen houder. Het werd haast ge-
chend schudden ze mijn hand. zellig.
Ik betaalde en zij gaven me een
in het Russisch geschreven kwi- Nellie
lantie. Op dat moment, zo reali-Ik begon me nel te verzoenen
seerde ik me later, gunde ik her met hun vreemde manieren,
drietal een blik in mijn goed ge- toen Hardy in de deuropening
vulde portemonnee vol harde verscheen, even kwaadaardig
valuta. als voorheen. Hij beweerde dat
Ik vertrok naar mijn genum- ik in de verkeerde coupé zat. Ik
merde couchette, ging zitten en wees hem op de overeenstem-
bekeek de trein eens goed: tapijt ming tussen het nummer op
op de vloer en in de gang, ge- mijn reservering en het num-
1 hadden gezeen v
verdwenen. De haren ezen me
te berge. In mijn trainhgspak
rende ik naar de deur e\
schreeuwde: „Ik ben ooi be
roofd!"
De stationspolitie arriveeide.
Laurel en Hardy werden e-, bij
geroepen. Ze keken nu nietal-
leen kwaad
aardig, maar
ook triomfan
telijk en spot
tend. Hun
baas was ver
dwenen. De
politie zei dat
we de diefstal
op het Hanpt-
bahnhof(het
voormalige
Berlin-Ost)
moesten aan
geven. Toen
we daar aan
kwamen,
bleek ook Nellie spoorloos, hoe- woordde ik. Maar toen herin-
wel haar reisbestemming Mos- nerde ik me de sinaasappel.
mer van mijn stoel. Maar hij
pakte mijn koffers resoluut en
gebaarde dat ik hem moest vol
gen. Ik moest een andere coupé
delen meteen Engels-sprekend
Russisch meisje genaamd Nel
lie.
We praatten even, maar ik was
doodop. Ik ging op het onderste
bed liggen en Nellie klom in het
bovenste bed. Ik vergrendelde
de deur en zette mijn koffer bij
het hoofdeinde. Door alle door
stane spanningen verzuimde ik
echter mijn waardevolle spullen
in mijn kleren te stoppen en op
mijn huid te dragen.
Ik moet als een blok hebben ge
slapen want ik werd pas wakker
toen we Berlijn binnenrolden.
Er was een heftig tumult op de
gang. Een man schreeuwde in
het Engels dat hij was beroofd
van zijn geld, credit-card, pas
poort en reischeques. Toen de
trein stopte in BalmhofZoo
sprong hij naar buiten, hield de
deur vast en riep dat de trein
niet zou vertrekken voordat de
overhoop en trokken de banken
los.
Toen ik mijn koffer opende ter
voorbereiding op het doorzoe
ken, vond ik mijn reischeques.
Opgetogen stopte ik ze mijn
trainingspak. Op dat moment
verscheen een Slavisch uitzien
de dame met lippenstift, een
prachtige
vossebonten
muts en een
goed gesne
den uniform
in de deur
opening en
vroeg eerst
in het Rus
sisch en ver
volgens in
het Frans:
„Heeft u
fruit, me
vrouw?"
„Nee, me-
Mijn vrienden
lagendubbel van
de lach. 'Dit is
de oude Sovjetunie.
Hier gddt maar
één wev harde
valuta benaclitigen
kou v
De politie van het Hauptbahn-
/?o/wilde de trein niet tegen
houden en kon geen stappen
ondernemen tegen de conduc
teurs. Bovendien gebeurde dit
soort dingen dagelijks op trei-
„Oh, ja, een kleine sinaasappel,
r het c
.Zen
Hulpeloos
Terwijl de trein voortpufte door
een grauw Polen, bezon ik me
op mijn benarde situatie. In
Minsk zou ik door vrienden
worden opgehaald, maar wat
als ze niet kwamen opdagen?
Berooid en hulpeloos zou ik op
het station staan met mijn kof
fers vol geschenken. Misschien
was dit nog maar het begin.
Misschien hadden Laurel en
Hardy nog meer snode plannen enige verantwoordelijkheid
met mijn bagage, credit-cards nergens
en paspoort.
Ondertussen verging ik
honger. De restauratiewagon
„Goed, die kunt u aan mij ge
ven", en ze stak haar in elegant
handschoen gestoken hand uit
en griste de sinaasappel weg.
Daarna ging ze naar de volgen
de coupé.
Dubbel
De gedachte schoot door me
heen dat ik in een land was ge
komen waar de mensen com
pleet geschift waren. In Minsk
vertelde ik mijn vrienden wat e
was gebeurd. „Moet ik dit mel
den aan In tourist en de spoor
wegautoriteiten?" Mijn vrien
den lagen dubbel van de lach.
„Dit is de oude Sovjetunie en
hier geldt maar één wet: koste
wat het kost harde valuta be
machtigen. Niemand neemt
Dus wie overweegt alleen per
trein naar Rusland te reizen,
moet zijn geld in zijn sokken
met buffet was niet toegankelijk stoppen, een kaartje kopen dat
voor reizigers in de Oostende- persoonlijk door de hoogste
Moskou afdeling. En bovendien spoorwegautoriteilen is gega-
had ik geen geld. Ik verorberde
drie van de vier sinaasappels
die ik bij me had.
In Brest, aan de Russische
grens, stapte een legertje doua
nebeambten en immigratie
functionarissen de trein in. Ze
zagen er indrukwekkend uit in
randeerd en al zijn fruit opeter
voordat hij de grens bereikt.
vertaling margreet heslinga
londen steve crawshaw
the independent
Radovan Karadzic, een psychia
ter die is gespecialiseerd in neu
roses en depressies, is een lan
ge, vriendelijke man. En hij legt
graag uit hoe de oorlog in Bos-
nië-Hercegovina is begonnen.
Karadzic, die zichzelf tot leider
heeft uitgeroepen van de Bosni
sche Serviërs, is in een welwil
lende bui. „De islamieten zijn
de oorlog begonnen. Nu heb
ben zij verloren. Maar zij willen
nog steeds niet praten. En we
aarzelen om ze te verslaan,"
I lij vertelt hoe de Bosniërs in
april de 'staatsterreur' hebben
geïntroduceerd in Sarajevo.
„Meer dan 600 Islamitische
scherpschutters hadden zich
verspreid over de daken van ho
ge gebouwen in Sarajevo." Zelfs
de vredesdemonstraties in april
(waarbij vredesdemonstran ten
door Servisch geweervuur wer
den gedood) waren, in zijn visie,
„een soort fascisme, zoals je dat
in de jaren dertig in Duitsland
ook zag". Hij praat over marte
lingen die „maar doorgingen in
Sarajevo, zonder ophouden".
Geen van deze beweringen
wordt ondersteund door enig
bewijs. Integendeel, wat terreur
betreft lijkt de balans duidelijk
door te slaan naar de Servische
kant. Bijvoorbeeld in het stadje
Bijeljina, dat ik kort na de Servi
sche massamoord in april be
zocht. Volgens Karadzic waren
degenen die werden gedood
voor het grootste deel 'Albanese
huurlingen'. I lij houdt vol, met
meer dan een vleugje onwerke
lijkheid, dat de voornamelijk is
lamitische bewoners van Bijelji
na dankbaar waren voor de Ser
vische aanval, waarbij veertig
mensen omkwamen.
Goradze
De voortdurende bloedige bele
gering van Gorazde, vijftig kilo
meter ten oosten van Sarajevo,
wordt door Karadzic ook uitge-
legd als een in de kern defensie
ve actie. „De islamieten hebben
de Serviërs slecht behandeld.
Daarom zijn de Serviërs ge
vlucht, en nu willen ze terug
naar huis Dat lijkt de reden
Bosnische isla
mieten die door Ser
vische milities uit
hun huis zijn gedre
ven, doen zo goed
en zo kwaad als dat
gaat de was op de
spoorbaan bij
Zapresic, een plaats
je op de grens van
Kroatië en Slovenië.
Honderdduizenden
vluchtelingen kwa
men de afgelopen
weken vast te zitten
omdat westerse lan
den weigerden hen
op te nemen, terwijl
Kroatië, Hongarije,
Slovenië en Oosten
rijk het bordje 'vol'
hebben opgehan
gen.
foto epa
waarom de Servische strijd
krachten Gorazde en andere
steden vernietigen. Karadzic
voegt daaraan toe: „Zij doden
geen burgers, echt niet."
Ook wanneer hij over Sarajevo
spreekt, lijkt Karadzic in zijn ei
gen wereld te leven. Hij houdt
vol: „Wij hebben geen sluip
schutters. Alleen zij hebben
sluipschutters." Flij is onver
schrokken als ik hem vertel dat
ik kort geleden uit Sarajevo ben
teruggekeerd en daar heb ge
zien wat de kogels van de Servi
sche sluipschutters hadden
aangericht, waar een aantal
kruispunten in de vuurlinie lig
gen van de door Serviërs bezet
te heuvels. Voor alle dodelijke
vuurgevechten, zegt hij, zijn de
islamieten verantwoordelijk, die
op de burgers van Sarajevo
schieten om publiciteit te krij
gen die hun goed is gezind.
'Etnische zuivering' de ge
dwongen deportatie van is'a
mieten is ook zo slecht nog
niet. „We laten ze gaan met
hun bagage, en alles."
Karadzic, die de Bosnische Ser
viërs deze week vertegenwoor
digde op de door bemiddeling
van de Europese Gemeenschap
tot stand gekomen besprekin
gen in Londen, omschrijft de
Bosnische president, Alija Izet-
begovic die door de meeste
mensen wordt beschouwd als
gematigd in hart en nieren
als een fundamentalistische fa
naticus'. Izetbegovic, zegt hij, is
degene die de moeilijkheden is
begonnen. De Serviërs hoeven
zich nergens voor te veront
schuldigen.
Hij houdt vol dat'opdelingvan
Bosnië de enige keuze is. en
toont zich verheugd dat de lei
der van de Bosnische Kroaten.
Mate Boban, het daarmee eens
lijkt te zijn. „Ik denk dat we over
dit onderwerp hetzelfde den
ken." F.en opdeling van Bosnië
is wat de islamieten het meeste
Karadzics ontkenningen van
Servische wreedheden zijn zelf
verzekerd, hoewel niet overtui
gend. Maar Maris Silajdzic, de
Bosnische minister van buiten
landse zaken, vindt dat de op
merkingen van Karadzic te vaak
kritiekloos worden geaccep
teerd door het Westen, dat
dikwijls benadrukt dat de Ser
viërs niet alleen schuld hebben
aan de burgeroorlog in het
voormalige Joegoslavië. „In
plaats van de agressor te straf
fen, wqrdt de zwakke kant on
der druk gezet, de kant van het
slachtoffer. Het is uiterst cy
nisch om te zeggen dat iedereen
schuld heeft terwijl wij prak
tisch te maken hebben met het
uitroeien van een volk en een
land."
Silajdzic, een historicus die
afgelopen week tijdens de mis
lukte vredesbesprekingen in
Londen in hetzelfde hotel ver
bleef als Karadzic, hoewel de
twee daar elkaar niet hebben
gesproken verwerpt wat Ka
radzic zegt over het islamitische
fundamentalistische als 'non
sens'. In plaats daarvan bena
drukt hij: „Sarajevo is altijd een
internationale stad geweest,
eem stad waar alles mogelijk
was. Die sfeer moet nu worden
gesmoord."
Silajdzic zegt in de hernieuwde
besprekingen over Bosnië en
Kroatië die op 26 augustus in
Londen beginnen, geen reden
te zien voor optimisme. Hij
denkt dat de zaak alleen maar
erger zal worden. „Zij zijn be
reid om te praten, eindeloos
tot de laatste van ons is afge
maakt. Wij voelen ons verraden.
Wij voelen ons in de steek gela-
vertaling luutje niemantsverdriet
De toren van Pisa, de stranden
van de Costa del Sol, het ro
mantische Lissabon, de licht
stad Parijs, de blote borsten van
Nice. Het zijn evenzovele trek
pleisters op het reisprogramma
van Europa's jeugd. Jaar in, jaar
uit, sporen tienduizenden jon
geren met hun rugzak op de
rug, paspoort en geld veilig
weggestopt in de geldriem en
de lnterrailkaart in de hand
kriskras door het oude conti-
Een maand lang voor een prikje
nieuwe ervaringen opdoen. Een
leuke meid ontmoeten in Brin-
disi, een kanjer tegenkomen in
Stockholm, disco's afstropen in
Rimini, stokbrood eten, een vis
je prikken, wijn en ouzo drin
ken, ervaringen uitwisselen.
Weinig heeft het laatste decen
nium meer bijgedragen aan
echte Europese integratie als die
goedkope treinkaart. Het ge
klets in Brussel over eenwor
ding, over één munt en wat al
niet meer valt in hel niet bij de
mogelijkheid om zelf een kijkje
te nemen in de keuken van de
Europese buren.
En hoewel de lnterrailkaart op
zich niets te maken heeft met
de EG is het uitermate wrang
dat juist in het jaar van Europa
een aantal spoorwegmaat
schappijen heeft besloten niet
meer mee te doen aan Interrail.
Frankrijk, Spanje. Portugal en
Italië niet zonder reden de
populairste bestemmingen
hebben kosten en baten verge
leken en daarna het sein voor
Europa's jeugd op rood gezet.
Daarmee ook het spoor afslui
tend naar Marokko.
Het is een verkeerd signaal. Het
gaat regelrecht in tegen het
streven naar een 'Europa zon
der grenzen'. De Nederlandse
Spoorwegen, die nu proberen
meer Oosteuropese landen op
het Interrailnet te krijgen, heb
ben dal meteen begrepen.
Het signaal leert de jeugd niet te
kiezen voor het openbaar ver
voer. De betrokken landen ma
ken daarnaast ook een denk
fout. De weinig spenderende
toeristen van nu zijn straks de
Niet instappen: Frankrijk, Portugal, Spanje en Italië doen niet meer në
met Interrail. foto persbureau dijkstra ruud nij
draagkrachtige bezoekers van
de hotels en pensions. Wie op
jonge leeftijd door Portugal of
Italië is gegrepen, komt daar la
ter zeker terug.
Als de EG nu eens echt iets wil
doen voor de 'gewone man' dan
ligt hier een gouden mogelijk
heid. Anders dan bij vastlegg'(
van juiste ingrediënten voor
worteltjesjam of het ops^elle
van richtlijnen voor het watcj
gebruik van een stortbak, is y
mogelijkheid om goedkoop <e
vrij door Europa te reizen ict[(
wat iedereen raakt. a
