'We krijgen er 'speerpijn' van'
Eindhoven krijgt
prestigieus
muziekcentrum
Cultuur&Kunst
Mythe rond Marilyn Monroe
na 30 jaar nog springlevend
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1992
13
'Passion' centrum De X
leiden Cultureel centrum De X, aan de Haarlemmerstraat 52
(de voormalige Rex-bioscoop), vertoont morgen de speelfilm
Passion van de Franse regisseur Jean-Luc Godard. De voorstel
ling begint om 16.00 uur (zaal open: 15.30 uur).
Film over Spaanse Burgeroorlog
madrid» De Amerikaanse filmregisseur Oliver Stone wil een film
maken over de Spaanse Burgeroorlog. Rockster David Bowie zou
de hoofdrol moeten spelen.
Stone, die deze week een culturele prijs van de Madrileense uni
versiteit in ontvangst nam, baseert de film op het boek over de
bloedige, drie jaar durende oorlog van de Britse schrijver George
Orwell, 'Homage to Catalonia'. Stone zei dat het voor hem een
moeilijk project zal worden, omdat hij zelf die oorlog niet heeft
meegemaakt.
De Spaanse burgeroorlog (1936-'39) begon met een militaire op
stand, gesteund door conservatieven onder leiding van generaal
Franco, tegen de republikeinse regering. De Nationalisten van
Franco wonnen. Franco bleef tot zijn dood in 1975 aan de
macht. Het dodental van de oorlog wordt geschat tussen de
500.000 en een miljoen.
Limburgs straattheaterfestival
nuth» Zestien internationale groepen doen mee aan het Lim
burgs straattheaterfestival, dat van 21 tot en met 30 augustus
voor de 10de keer wordt gehouden.
De groepen treden op in veertig plaatsen. Dat gebeurt in een Eu-
regionale opzet: ook in de Belgische plaatsen Luik, Hasselt, Ge
nk, Maaseik en Beringen, en het Duitse Aken en Herzogenrath
worden voorstellingen gegeven. Het aantal voorstellingen is gro
ter dan ooit, ruim 180. De gezelschappen komen uit Spanje,
Frankrijk, Italië, Polen, Rusland, Amerika, Nederland en uit Afri
ka. Vorig jaar trok het festival 160.000 belangstellenden. Dank zij
subsidies van het ministerie van wvc, de provincie, de deelne
mende gemeenten en bijdragen van bedrijven, zijn de voorstel
lingen gratis toegankelijk.
Het Muziekcentrum Frits Philips in Eindhoven. Een monumentaal, licht
postmodern, vriendelijk ogend gebouw. foto john claessens
Een buitenstaander zal er niets
van begrijpen. Terwijl minfster
d'Ancona (wvc) constant moet
bezuinigen en te veel theater-
stoelen onbezet blijven, schie
ten een voor een de - voor Ne
derlandse begrippen - presti
gieuze cultuurtempels uit de
grond.
Het begon zes jaar geleden
tumultueus met het Muziekthe
ater in Amsterdam (in de volks
mond de Stopera), op de voet
gevolgd door de dr. Anton Phi-
lipszaal (onder één dak met het
AT&T Danstheater) in Den
Haag. Over zes weken kan aan
dat rijtje het Muziekcentrum
Frits Philips in Eindhoven toe
gevoegd worden.
Eindhoven, winkelstad, licht
stad en dan had je het wel ge
had. Stad zonder hart, zonder
allure, zonder cultuur. Wie ech
ter nu door de stad loopt, laat
zich makkelijk imponeren door
wat daar aan de Van Lieshout
straat is verrezen. Een monu
mentaal, licht postmodern,
vriendelijk ogend gebouw, op
getrokken uit lichtgetinte bak
steen en voorzien van niet-spie-
gelende ramen met blauw
groen gekleurde kozijnen. Het
Muziekcentrum Frits Philips.
Ter linkerzijde van het Mu
ziekcentrum leidt een hoge ga
lerij naar wat de champagnebar
van het tegenoverliggende casi
no moet worden. Casino, Mu
ziekcentrum, een ondergrondse
parkeergarage, 112 winkels en
woonflats vormen samen het
veelbesproken Heuvelgalerij-
project, dat tien jaar geleden
door de gemeente aan Project
groep Van Aken werd uitbe
steed. Daarmee heeft het cen
trum van Eindhoven ineens een
gezicht gekregen.
Het Muziekcentrum herbergt
twee zalen, waarvan de akoes
tiek is verzorgd door een team
deskundigen. De grote zaal
heeft een capaciteit van 1250 -
overigens beslist geen luxe -
stoelen, waarvan de voorste rij
en kunnen worden verwijderd
zodat er, bijvoorbeeld bij een
groot popconcert, ruimte is
voor 2000 bezoekers. In de klei
ne zaal passen 400 stoelen.
Daarnaast biedt het gebouw
allerlei faciliteiten, zoals een on
dergrondse parkeergarage, een
ruime artiestenfoyer op de eer
ste verdieping en een restau
rant-bar. Er is veel gebruik ge
maakt van natuurlijke materia
len, zoals graniet voor de en-
treevloer en beukehout voor de
podia, balustrades en overige
vloeren. Het geheel oogt ruim,
licht en luchtig.
Vanaf september zullen de
tientallen vakarbeiders die nu
nog als nijvere mieren de laatste
hand leggen aan de afwerking,
moeten zijn ingeruild voor hon
derden bezoekers per week.
Wat staat hun te wachten?
,,Een breed pakket aan con
certen", antwoordt Henk Smit,
coördinator programmering-
/planning met een jaarlijks
budget van een miljoen gulden.
Klassiek, jazz, pop, volksmu
ziek, buiten-europese en lichte
muziek, alles komt aan bod zo
lang de kwaliteitsnormen niet
in het geding komen.
Een blik in de eerste pro
grammafolder valt op namen
die variëren van John Cage tot
Rob de Nijs. ,,We willen alle
soorten muziekliefhebbers tege
moet komen", verduidelijkt
Smit, „ook al zijn ze in de min
derheid. Dat er in Brabant bij
voorbeeld een gebrekkige tradi
tie is op het gebied van de oude
muziek, wil nog niet zeggen dat
die er niet kan komen."
Ook het Brabants Orkest resi
deert in het nieuwe muziekcen
trum en verzorgt behalve con
certen ook de programmering
van symphonische- en kamer
muziek. De vraag of er in deze
regio wel behoefte is aan zo'n
groots muziek-walhalla, wordt
door Henk Smit en Jeroen Sin-
nige, coördinator PR en marke
ting, retorisch afgewimpeld.
„We zijn er gewoon vanuit ge
gaan dat de mensen hier in we
zen niets verschillen van die in
de Randstad."
Het Muziekcentrum Frits Phi
lips kostte uiteindelijk veel meer
dan tien jaar geleden was be
groot, 65 miljoen gulden. Sinni-
ge schiet ongevraagd in de ver
dediging: „Dat is inderdaad niet
niks. Maar ik vind het wel zó
Hollands om daar over te mek
keren. Kijk eens naar het bui
tenland, waar pas echt kostbare
theaters staan. Daar is dit mu
ziekcentrum niets bij. En ook
het Muziektheater Amsterdam
De museumbezoeker krijgt lang niet alles te zien
van wat het museum in huis heeft. Veel
museumschatten liggen opgeslagen in het depót.
Soms komen ze er, voor speciale tentoonstellingen,
uit. Vaak helemaal nooit. De publieksfunctie is
trouwens niet voor alle musea gelijk. Veel
rijksmusea hebben ook een wetenschappelijke
taak. Van hun depóts maken wetenschappers
veelvuldig gebruik voor uitvoerige studies.
Vier van dergelijke musea, die zowel een
publieksfunctie als een wetenschappelijke taak
hebben, staan in Leiden: het Rijksmuseum voor
Volkenkunde, het Rijksmuseum van Oudheden,
het Nationaal Natuurhistorisch Museum en
Museum Boerhaave voor de geschiedenis van de
Natuurwetenschappen en de Geneeskunde.
Het Deltaplan van minister d'Ancona van wvc
maakt het musea mogelijk hun veelal slecht
gehuisveste depóts te reorganiseren. Via het 'plan
van aanpak' kunnen medewerkers speciaal voor dit
doel worden aangetrokken. In een vierdelige serie
brengt deze krant een bezoek aan de depóts van
deze musea. Sommige zijn al een eind op streek
met het 'opschonen' van hun depót, bij andere
moet de grote schoonmaak nog beginnen.
Vandaag het eerste deel: het depót van het
Rijksmuseum voor Volkenkunde.
Depots Rijksmuseum voor Volkenkunde opgeknapt
Het ruikt muf op de oude zolders van het Rijksmuseum
voor Volkenkunde. Stoffig is het er ook. En het cultuur
goed ligt op elkaar gestapeld alsof iemand het er met de
griep heeft ingegooid. Wat opvalt is de hoeveelheid.
Tientallen houten huisjes, honderden scheepsmodellen,
duizenden speren. Een unieke collectie tandestokers uit
Japan, doosjes met gezichtskrijt. In heel Japan is geen
tandestoker uit vroeger eeuwen meer te vinden. Volken
kunde heeft ze in overvloed en hele horden Japanners
komen naar Leiden om ze te bewonderen.
Het was de arts Von Siebold die
uit Decima, een Hollandse ves
tiging in Japan, de eerste aanzet
gaf tot de collectie, die de oud
ste wetenschappelijke verzame
ling ter wereld is. Von Siebolds
verzamelwoede mondde uit in
een museum en uiteindelijk
werd dat het Rijksmuseum voor
Volkenkunde in Leiden.
Belabberd gehuisvest, op ze
ven plaatsen over de stad ver
deeld, kreeg de directie het in
1937 voor elkaar het oude aca
demisch ziekenhuis aan de
Steenstraat te betrekken. „In
dertijd moeten we heel dank
baar zijn geweest voor die ruim
te", aldus (interim)-directeur ir.
E. Storm. „Maar riant was het
natuurlijk niet. Regende het,
dan regende het op zolder.
Kwam het grondwater hoog te
staan, dan stond er water in de
kelders."
En juist die zolder en kelders
vormden het depót van het mu
seum. Want behalve een pu
blieksfunctie heeft het Rijksmu
seum voor Volkenkunde een
wetenschappelijke taak. Stu
denten moeten hier vergelij
kend onderzoek kunnen doen
naar het erfgoed van verre cul
turen. Van Decima tot Mali, van
Oost-Java tot Brazilië. Vandaar
dat het bezit van het museum
niet geheel aan den volke wordt
getoond. De ruimte hiertoe ont
breekt trouwens ook. „Wat we
hier aan het publiek kunnen to
nen is slechts vijf procent van
de totale collectie", aldus
Storm.
Stoffig
Intussen lag in al die jaren 95
procent stoffig te worden en te
vergaan. Geld en mankracht om
de collectie schoon te maken, te
conserveren, was er niet. Laat
staan dat de staf aan restauratie
kon denken. Ook uitbreiding
van de collectie door middel
van aankopen, kwam in de ja
ren na de Tweede Wereldoorlog
nauwelijka voor. Alleen het
hoognodige werd aan het bezit
toegevoegd om als museum en
wetenschappelijke instelling 'up
to date' te blijven.
Maar daar komt verandering
in. Eind vorig jaar lanceerde mi
nister d'Ancona (wvc) haar plan
van aanpak voor het zogenaam
de Deltaplan tot behoud van
het cultureel erfgoed. In totaal is
hiermee een bedrag gemoeid
van 40 miljoen gulden. En zo
waar: het Rijksmuseum voor
Volkenkunde pikt er een graan
tje van mee. „Wij mogen niet
ontevreden zijn", zegt Storm
minzaam. Daaraan tegelijk toe
voegend dat hij zorgen heeft
Want wat wil het geval? In het
kader van een werkgelegen
heidsproject zijn werklozen in
het museum aan de gang om de
collectie te verzorgen. Dat wil
zeggen: alle zolders worden
leeggehaald, de stukken worden
minutieus schoongemaakt en
zo goed mogelijk geconser
veerd. Tegelijkertijd zijn in het
museum fikse verbouwingen
aan de gang. En dat alles moet
er toe leiden dat in 1994/1995
het Rijksmuseum voor Volken
kunde een museum is waar Lei
den in alle opzichten trots op
mag zijn. Een museum waar de
depóts op de juiste temperatuur
worden gehouden, waar de zol
ders de goede luchtvochtig-
heidsgraad hebben en waar al
les keurig in computergeheu
gens zit opgeslagen. „Maar we
zijn open tijdens de verbou
wing", zegt ir. Storm veelbete
kenend.
Poppen
Wat daarvan de gevolgen zijn,
laat Mart van der Sterre, coördi
nator van het 'conserverings
project' zien: van de zolder
wandelen we naar de werk
ruimte waar Japanse poppen
staan te pronken. Nou ja, pron
ken. Nog niet. Eerst moeten ze
met behulp van een afzuigin
stallatie en fijne kwastjes wor
den schoongemaakt. Vervol
gens verwijdert de restaurateur
zorgvuldig de spikkels van de
witgekalkte kopjes. En dan
wordt hier een beentje, daar
een armpje gespalkt.
De 'mallenmaker' ontwerpt
vervolgens een doosje waarin
de popjes precies pas komen te
liggen. Er komt een kaartje met
streepjescode aan te hangen,
het popje wordt in het compu
tergeheugen opgeslagen en ver
volgens in een lade gestopt,
waar andere poppetjes al in
herstelde glorie liggen te pron
ken.
Van der Sterre leidt ons ver
volgens naar een oude, muffe
zolder die over enkele maanden
wordt verbouwd. Honderden
scheepsmodellen, houten huis
jes, maskers en andere artikelen
liggen en staan hier in hoge,
stoffige kasten. „Deze zolder
moet dus binnen enkele maan
den ontruimd zijn. Elk stuk
moet behandeld, schoonge
maakt, geconserveerd en geïn
ventariseerd wordenEen
monnikenklus die vrijwilligers
en medewerkers in het kader
van het werklozenproject blij
moedig opknappen. „We gaan
gewoon door met ons werk en
zien wel of het afkomt." Maar
de aannemer staat al te trappe
len om hier te beginnen en af
en toe heeft Van der Sterre er
wel eens een slapeloze nacht
Het resultaat moet een muse
um worden waarin de 'bewaar
collectie' veilig in depóts ligt op
geslagen, waar ruimte is voor
een nieuwe vaste presentatie en
waar zalen beschikbaar zijn
voor wisseltentoonstellingen
(en bruikleententoonstellingen
uit andere landen). Vóór die tijd
gaan alle medewerkers met de
grootst mogelijke inzet en in
spanning gestaag door met de
Titanenklus. „We zeggen wel
eens, met al die duizenden spe
ren die nog moeten worden ge
ïnventariseerd: Joh, ik krijg er
speerpijn van."
de maffia. Een boek dat deze
zomer gepubliceerd wordt, haat
hierover: 'The Immortals' van
Michael Korda.
Het videobedrijf Fox brengt
een super-de-luxe 'The Marilyn
Collection' op de markt. Hierin
zitten 13 op video overgezette
films van haar. Alle cassettes
bevatten tevens een nieuwsflits
en de originele trailer (het filmje
dat reclame maakt voor de ech
te film). Vijf van de films zijn
een video-primeur, 'As Young
as You Feel', 'Love Nest', 'Let's
Make It Legal', 'We're Not Mar
ried' en Don't Bother to
Knock'.
Erfenis
Roger Richman waakt over de
erfenis van Monroe. Vanuit zijn
kantoor in Beverly Hills geeft hij
wereldwijd de licenties af voor
het gebruik van haar naam en
beeltenis. De opbrengsten hier
van gaan naar de 'Monroe nala
tenschap', nu onder beheer van
Anna Strasberg, de weduwe van
de goeroe van de Actors Studio
en de mentor van Monroe, Lee
Strasberg. Hoeveel jaarlijks aan
dollars binnenkomt, weigert
Richman te zeggen, maar bron
nen schatten dat het om tonnen
moet gaan.
„We hebben zo'n honderd li
centies uitgevaardigd voor zo'n
150 tot 175 verschillende pro-
dukten. Ook beschermen wc
Monroe's naam en beeltenis
om er zeker van te zijn dat haar
image niet misbruikt wordt", al
dus Richman.
Onder de geoorloofde Mon-*
roe-handelswaar zijn onder
meer posters, agenda's, pop
pen, zonnebrillen, juwelen,
schoenen, handtasjes en een ro
de wijn onder de naam Marilyn
Merlot. „Ook hebben we licen
ties afgegeven op foto's en film
clips die gebruikt worden in de
reclame en in tv-commercials".
zegt Richman.
De herdenkingsdienst bij haar
graf op de begraafplaats West-
wood zal dit jaar naar alle waar
schijnlijkheid meer mensen
trekken dan voorgaande jaren.
Verwacht worden er zo'n 400.
Waarom doet Marilyn Mon
roe nog steeds het hart van me
nig man, maar ook vrouw, snel
ler kloppen? Iedereen kan hier
het beste zijn of haar eigen ant
woord op vinden, maar de free
lance auteur en filmcritica Shei
la Benson zegt het zo: „Zc was
ontwapenend. Zowel mannen
als vrouwen mochten haar.
Vrouwen voelden nooit concur
rentie van Marilyn, ze vonden
haar gewoon vertederend. Ze
konden haar bewonderen als
een Venus van Milo. Daarbij
had Marilyn een aura van tra
giek om zich heen. Ze kon geen
kinderen krijgen. Ook zei ze al
tijd de waarheid..."
Haar talent als actrice ontwik
kelde ze in de loop der jaren, al
dus Benson. „In 'River of No
Return' was ze niet bijster goed.
Maar ze leerde en ze wilde le
ren. Tegen de tijd van The Mis
fits' had ze een enorme vooruit-
gang geboekt."
De voorzitter van de Marilyn
Monroe fanclub, de 43-jarige
Alan Garcia, die elke drie maan
den een nieuwsbrief naar leden
op drie continenten stuurt,
raakte verknocht aan Marilyn
toen hij op zes-jarige leeftijd
'Gentlemen Prefer Blondes' zag.
Over haar uitstraling zegt hij:
„Ze was geen klassieke schoon
heid als Ava Gardner of Eliza
beth Taylor. Haar neus was te
groot, de ogen stonden te ver
uit elkaar. Maar als geheel was
Marilyn een prachtige vrouw.
De erkenning waar ze als actrice
naar verlangde, kwam pas na
haar dood, op 5 augustus pre
cies 30 jaar geleden. Toch blij
ven haar acteertalenten in de
ogen van het grote publiek on
dergeschikt aan de mythe: Ma
rilyn Monroe, de blonde seksgo-
din van Hollywood.
Speciaal ter gelegenheid van
de 30ste verjaardag van haar
dood wordt in de Verenigde
Staten een luxe videocollectie
van haar films uitgebracht, ver
schijnen vijf nieuwe boeken
over haar leven op de markt en
kunnen tv-kijkers over de hele
wereld een rits Monroe-films en
documentaires over haar leven
als glamourster en haar myste
rieuze dood verwachten. Daar
naast is een schier eindeloze rij
artikelen te koop waarop haar
afbeelding prijkt.
Ze werd 36 jaar oud en haar
hartekreet in de song 'I wanna
be loved by you' is in vervulling
gegaan. Overal op de wereld
sieren posters en foto's van haar
menig woon- of slaapkamerver-
trek. Haar image is springlevend
en spreekt meer tot de verbeel
ding dan ooit.
Op 5 augustus 1962 kwam het
schokkende bericht van Marilyn
Monroe's dood. Ze werd in haar
slaapkamer gevonden door haar
huishoudster en was kennelijk
aan een overdosis slaappillen
overleden. Sindsdien doen de
wildste geruchten de ronde als
zou ze uit de weg zijn geruimd
omdat ze te veel wist van de
Kennedy-clan (ze zou verhou
dingen hebben gehad met Bob
by Kennedy en president John
F. Kennedy). Ook werd beweerd
„Ze was geen klassieke schoonheid. Haar neus was te groot en de ogen stonden te ver uit elkaar. Maar als dat ze vennoord zou zijn we
geheel was Marilyn een prachtige vrouw." foto kippa gens vermeende c
Tientallen houten huisjes wachteri op de zolder van het Rijksmuseum voor Volkenkunde op een schoonmaakbeurt.
foto
l kuipers
