Chaotische tweede roman van Lisette Lewin
Moeizame communicatie
met een schrijfmachine
Cultuur&Kunst Films/Boeken
Feiten en speculaties in Romy Schneider-biografie
'Nog vele jaren': een
boek voor het leven
DONDERDAG 30 JUL11992
Romy Schneider als de echte 'Sissi' van Oostenrijk in Luchino Visconti's 'Ludwig' (1972).
FILM/BOEKEN RECENSIE
Schneier* (Der Fall Romy Schneier)
door Michael Jürgs. Uitg De Kern.
Baarn. 37.50.
Bij de Nederlandse verta
ling van Michael Jürgs'
Der Fall Romy Schneider
(1991) sneuvelde de oor
spronkelijke titel. Het
boek heet in de uitgave
van De Kem niet 'De Zaak
Romy Schneider' maar
simpelweg Romy. Daar
mee doet de uitgever geen
recht aan het uitgangs
punt van Jürgs, die in Der
Fall, naast een levensbe
schrijving van de overle
den actrice, tevens een
zoektocht naar een onbe
kende kant van Schneider
onderneemt.
In het biografische ge
deelte volgt de auteur ta
melijk nauwgezet de car
rière van Romy, maar in
aantal schijnbaar fictieve
hoofdstukken laat hij een
journaliste op zoek gaan
naar het antwoord op de
vraag waarom de vroeg
gestorven ster zo berooid
overleed.
Dit zijn niet de sterkste
momenten van het boek,
vooral omdat Jürgs niet
duidelijk aangeeft waar
realiteit ophoudt en fictie
begint. De Duitse journa
liste, een zekere Anna
Wendtlin, stuit bij haar
onderzoek op chantage-
praktijken, bi-sexuele ver
houdingen en verdwenen
miljoenen maar wie
aan het eind van het boek
een bevredigende ontkno
ping verwacht, komt be
drogen uit. Waarschijnlijk
heeft Romy Schneider, die
de auteur goed kende, aan
Jürgs gevraagd of hij haar
levensverhaal wilde opte
kenen, maar bleef de
schrijver na de onver
wachte dood van de actri
ce in 1981 met de nodige
vragen zitten. Zijn specu
laties presenteert hij de le
zer nu in de vorm van een
wat onsmakelijke 'who
dunnit'.
Uit de puur biografi
sche hoofdstukken wordt
duidelijk dat Jürgs heeft
gepoogd de mythe Romy
Schneider (1938 - 1981) te
ontzenuwen, zonder
daarbij haar persoon te
kort te doen. Daarin is hij
wel geslaagd. Ondanks di
verse ontnuchterende
onthullingen en de vele
tragische voorvallen, blijft
de ster in het boek haar
waardigheid behouden.
Het beeld dat hier naar
voren komt is dat van een
haast gespleten persoon
lijkheid. Sterk en onafhan
kelijk in haar vak, kwets
baar en labiel in haar rela
ties. Verzot op succes,
maar ongemakkelijk in de
omgang met fans. Een
sterke hang naar gebor
genheid, maar te onrustig
voor een langdurige ver
houding. Ze werd in veel
van haar relaties mis
bruikt, maar was zelf ook
bijzonder manipulatief.
Regisseur Claude
Sautet, met wie ze haar
mooiste films maakte,
sprak na haar dood: 'Ze
was net een klein meisje,
ze was altijd verschrikke
lijk bang. Om zich zeker te
kunnen voelen had ze
heel veel liefdesbetuigin
gen nodig.' Maar de cine
ast somde ook de goede
eigenschappen op: 'Ze
verdraagt geen middel
matigheid en geen ver
dringing van gevoelens.
En ze heeft een gezicht
dat met de jaren alleen
maar mooier zal worden.'
Zelf was de actrice daar
niet zo zeker van, getuige
haar uitspraak 'schoon
heid en jeugd zijn ge
schenken die je moet te
ruggeven.'
Overigens besteedt Mi
chael Jürgs maar weinig
aandacht aan de beteke
nis van Schneider's film
werk, behalve waar dit
een directe invloed op
haar persoonlijke leven
had. Maar laten we eerlijk
zijn, als filmstudie zal de
gemiddelde lezer van Ro
my het boek niet hebben
aangeschaft. Schneider's
grote liefde Alain Delon;
de ontbrekende vaderfi
guur en haar haat-liefde
verhouding met moeder
Magda; de tragische Harry
Meyen en het drama met
zoontje David; de pillen,
de drank en de vele ver
houdingen: Jürgs heeft
weinig overgeslagen.
Maar hoewel hij hier afre
kent met de laeukvrije
Sissi-mythe, blijft het
beeld van een prachtige,
misschien wel onsterfelij
ke actrice gelukJdg onge
schonden.
BIOSCOPEN
Naked Lunch. 14. 18.45. 21.30, za
zo 13. 15.30, 18.45,21.30
ALFA 2
Le chéteau de ma mère, 14, 19.30,
22, za zo 13.30, 16, 19.30, 22
ALFA 3
Hearts of darkness. 14. 19.30,22,
za zo 13.30.16. 19.30.22
ALFA 4
De Noorderlingen. 14. 18.45,21.30,
za zo 13. 15.30, 18.45,21.30
ALHAMBRA 1
Weteringschans tel. 6233192
Basic Instinct. 13.45. 18.45,21.30
ALHAMBRA2
Silence of the lambs. 19,21.45
Peter Pan 14
BELLEVUE CINERAMA
Marnixstraat 400 tel. 6234876
Lethal Weapon 3 13.45, 18.45,
21.30, zo 13.15, 16, 18.45, 21.30
CINERAMA
Final Analysis 13.45, 18.45.21.30,
zo 13.15, 16. 18.45,21.30
CALYPSO 1
Marnixstraat 402 tel. 6234876
The hand that rocks the cradle 14,
19.15, 22, zo 13.30, 16.15, 19.15,
22
16.15, 19 15,22
CINECENTER-CINEMA CORALINE
Lijnbaansgracht 236 tel. 6236615
Quiet days in Clichy 14.30, 17,
19.30,22.15
CINECENTER-CINEMA PEPPE-NAPPA
Thelma Louise 14. 16.45, 19.30,
22.15
CINECENTER-PIERROT
Urga 14 30. 17. 19.30.22
CINECENTER-CINEMA JEAN VIGO
Delicatessen 14.30, 17.15. 19.45,
CITY 1
Leidseplem tel. 6234579
Wayne's World 14, 19, 21.30, zo
13.15, 15.45, 19,21.30
CITY 2
Basic Instinct 13.45, 18.45, 21.30,
zo 13, 15.45, 18.45,21.30
CITY 3
Beethoven 14.15, zo 13.15, 15.45
Problem Child 2 19, 21.30
CITY 4
Freddy's Dead 14.15, 19. 21.30, zo
13.15, 15.45, 19,21.30
CITY 5
Love Crimes 14.15, 19, 21.30, zo
13.15, 15.45, 19,21.30
CITY 6
Stop, or my mom will shoot 13.45,
19, 21.30, zo 13.15, 15.45, 19.
21.30
CITY 7
Flodder in Amerika 14.15,18.45,
21.30, zo 13, 15.45, 18.45, 21.30
STUDIO K
Urga 22.15
RIALTO 1
Ceintuurbaan 338 tel. 6623488
Le fantöme de la liberté 20, 22.15
RIALTO2
Les
a 20
lefou 22.15
THE MOVIES 1
Haarlemmerdijk 161 tel. 6386016
Summerfestival dag. (beh. vr zo do)
17.15, za zo ma di wo ook 21.45, vr
do ook 21.30, zo 14.45
Scream of stone 19.45, vr do 19.30
THE MOVIES 2
Voor een verloren soldaat 17.30
Raise the red lantern 19.30,22, zo
ook 15
THE MOVIES 3
The favour, the watch and the very
big fish 17.45, 20, 22, zo ook 15
William Lee (Peter Weller) ziet vreemde dingen.
Naked Lunch vernuftige maar afstandelijke bewerking
William Burroughs en David Cronenberg zijn twee kun
stenaars met een gemeenschappelijke interesse in para
noia, verval, sex en dood. Burroughs gebruikt de thema's
in zijn opmerkelijké romans, Cronenberg maakt er bizar
re films over. Het kruisen van hun wegen roept terecht
hoge verwachtingen op.
Flodder in Amerika 14, 18.45,
21.30, zo 13.15, 16. 18.45,21.30
TUSCHINSKI 2
Lethal Weapon 3 14, 18.45. 21.30,
zo 13.15, 16, 18.45.21.30
TUSCHINSKI 3
Basic Instinct 14. 18.45. 21.30, zo
13.15, 16, 18.45,21.30
TUSCHINSKI 4
The Mambo Kings 14, 18.45,21.30,
zo 13.15, 16, 18.45,21.30
TUSCHINSKI 5
Hook 14,20.15
TUSCHINSKI6
The hand that rocks the cradle 14,
18.45, 21.30, zo 13.15, 16. 18.45,
21.30
Naked Lunch (1953) is William
Burroughs' verslag van een vijf
tien jaar lange drugsverslaving.
Het boek laat zich lezen als een
reeks bizarre hallucinaties, in
willekeurige volgorde achter el
kaar geplaatst heen en weer
springend in tijd, plaats en stijl.
Wat deze notities uit de hel bij
een houdt, is een compleet ver
wrongen werkelijkheid, waarin
we elementen uit Burroughs' ei
gen leven kunnen herkennen.
De schrijver schoot in een
drugsroes zijn vrouw dood en
vertrok naar Tanger om Naked
Lunch als een vorm van literaire
boetedoening te schrijven. Da
vid Cronenberg heeft in zijn be
werking gekozen voor een bijna
biografisch verslag van het ont
staansproces van de roman. We
maken kennis met Burroughs'
alter ego William Lee (mooi af
standelijk gespeeld door Peter
Weller), een ongedierteverdel-
ger in New York, wiens vrouw
(Judy Davis) verslaafd is aan
zijn verdelgingspoeder. Ze haalt
Lee over om het spul ook te
gaan spuiten, waarna het hem
steeds meer moeite kost om de
realiteit van de verbeelding te
onderscheiden.
Bij een spelletje Wilhelm Teil
schiet hij haar door het
hoofd, maar zijn schrijfmachine
verzekert hem dat dit een juiste
daad was. Het apparaat, een
onsmakelijke tor met een aars
als mond, onthult Lee dat zijn
vrouw spion was voor Interzo-
ne, een organisatie die het op
de verbeeldingskracht van kun
stenaars gemunt heeft. Als een
soort dubbelspion wordt Lee
zelf uitgezonden naar Interzo-
ne, een sterk op Tanger gelij
kend arabisch oord voor schrij
vers in ballingschap, homo-
sexuele jongens en dealers in
merkwaardige drugs. Daar zal
Lee tot het uiterste op de proef
worden gesteld.
Een ieder die dit bizarre gege
ven leest, of wel eens wat van
Burroughs heeft ingekeken, zal
verbaasd staan over de nuchte
re wijze waarop Cronenberg de
handelingen presenteert. Hij
gaat zover mee in de paranoïde
belevingswereld van de schrij
ver, dat hij diens verdraaide
werkelijkheid als realiteit pre
senteert.
'Schakel elke rationele ge
dachte uit', zegt William Lee
aan het begin van de film, een
waarschuwing die we ter harte
nemen. De keerzijde van die
benadering is, dat de kijker naar
een bijzonder vernuftige, maar
gevoelsarme film zit te kijken.
Er is bewondering voor de on
gemerkte overgangen van reali
teit naar fantasie en voor de
slimme visualisering, die van de
writing bug een echte schrijf
machine-tor maakt. Maar er is
geen betrokkenheid.
De afstand die Cronenberg
zijn William Lee laat houden, is
dezelfde afstand die hij de kijker
oplegt. Onbewogen zien we
Lee's verloedering aan en gnif
felen wat om de brute verkrach
ting van een type-machine,
maar echte emoties blijven uit.
Misschien was de regiseur toch
wel bang voor de ongeremde,
sterk sexueel getinte verbeel
ding van Burroughs.
Zijn Naked Lunch is een film
over schrijven geworden, over
schuldgevoelens en over de ver
werking van een groot verlies,
maar het is geen film over
waanzin, lust en passie. Geluk
kig heeft hij die film al eens ge
maakt. Videodrome blijft Cro-
nenbergs meesterwerk, en dat is
een film die hij helemaal zelf
heeft
FILMTIPS VOOR VOLGENDE WEEK
oslecht oomatig oooredelijk oooogoed ooooouitstekend
THE HAND THAT ROCKS THE CRADLE LIDO 4. EURO 4 OOOO
Verrassende, aan Hitchcock herinnerende thriller van Curtis Hanson. Michael en
Claire Bartel (Matt McCoy en Annabel Sciorra) nemen het kindermeisje Peyton (Re
becca de Mornay) in dienst. Met allerlei gemene trucs weet Peyton man en kinderen
van Claire te vervreemden. Daarna neemt ze haar toevlucht tot grover geschut. Al
leen de geestelijk gehandicapte, maar met achterlijke Solomon (Ernie Hudson) heeft
de heks door.
LETHAL WEAPON 3 LUXOR, EURO 2 OOOO
De van deel 1 en 2 bekende rechercheurs Riggs en Murtough krijgen bij hun jacht op
een partij gestolen wapens onverwachts steun van een mooie hoofdinspecteur. Mur
tough heeft het daarna zo naar zijn zin bij de politie dat hij besluit niet met pensioen
WAYNE'S WORLD LID0 2 OOOO
Twee heavy metal-freaks met een eigen televisieshow steken de draak met de Amen
kaanse televisiecultuur. Hun enige doel in het leven is: muziek en vrouwen.
BASIC INSTINCT «STUDIO, EURO 3 OOOO
Niet al te wilskrachtige rechercheur wordt speelbal in de handen van een manipula
tieve moord-verdachte. Paul Verhoeven injecteert het aantrekkelijke scenario met
een ferme dosis sexuele spanning, en laat hoofdrolspelers Michael Douglas en
Sharon Stone de grenzen van het toelaatbare verkennen.
FLODDER IN AMERIKA LIDO 1EURO 1 OOO
Nieuwe filmhit van Dick Maas en Laurens Geels biedt mengeling van echt grappige
scènes en platte lol. Het asociale gezin Flodder komt na een uitwisseling in New
York terecht, waar het zich ontdoet van sociaal werker Sjakie. De Flodders verdiener
veel geld door dochter Tatjana Simic een striptease te laten uitvoeren m een nacht
club.
FREDDY'S DEAD THE FINAL NIGHTMARE LIDO 3 OOO
Dit zesde deel in de serie A nightmare on Elmstreet 5 is niet onaardig. Boeman Fred
die Krueger terroriseert pubers in hun dromen en manipuleert televisies en video
spelletjes. Daardoor ondervinden zij de schaduwzijden van hun hobby's letterlijk aan
den lijve. Fantastische special effects maken vooral de laatste twintig minuten van
deze griezelfilm adembenemend.
LITERATUUR RECENSIE
Nog vele jaren vertelt over de
kansen die de mens in het ritme
van de tijd steeds opnieuw wor
den geboden. In subtiele, tot
telkens weer opnieuw lezen no
dende teksten, wordt elk leef
tijdsgetal van 0 tot 84 jaar af
zonderlijk behandeld. Daar
naast onderscheidt Korteweg
drie fasen waarin achtereenvol
gens de persoonlijkheid wordt
opgebouwd (0 tot 28), de mens
zich ontwikkelt tot een individu
(28 tot 56) en een periode waar
in het geestelijk leven centraal
staat (56 tot 84). Die fasen wor
den vervolgens weer onderver
deeld in twaalf levensstadia van
Moffenhoertje met 'Een hart van prikkeldraad'
JOKE DIEBEN-FRERICHS
'Nog vele jaren', Hans Korteweg (tekst)
en Hrica Duvekot (illustraties). Uitgeve
rij Servire, 34,50.
Getallen zijn méér dan zo maar
cijfers. Aan veel cijfercombina
ties kleeft een symbolische of
gevoelsmatige meerwaarde. Bij
(waalfenhalf hoort bij voorbeeld
koper, bij vijfentwintig zilver en
wie de vijftig haalt, wordt vol
gens goede traditie verrast met
een Abraham of Sarah.
Publicist Hans Korteweg
combineert in Nog vele jaren
de symboliek van elk levensjaar
zijn fascipatie voor getallen en
kosmische patronen met zijn
psychologische kennis, zijn lief
de voor mythen en sprookjes èn
zijn levenservaring. De auteur
gaat uit van het principe dat
niet alleen de zogenoemde
'kroonjaren', maar alle (leef-
tijds)getallen een bepaalde
archetypische betekenis heb
ben. Zo ontvangt een mens bij
elke verjaardag een 'passend
geschenk', dat al dan niet kan
worden uitgepakt en in het be-
staan kan worden opgenomen.
elk j
i de i
jaar,
steeds weer een persoonlijk ant
woord moet zien te vinden op
de nieuwe vragen die het leven
aan hem of haar stelt.
Tussen alle populistische lec
tuur waarmee de cadeaumarkt
tegenwoordig wordt overspoeld,
vormt Nog vele jaren een vera
deming. Het door uitgeverij Ser
vire buitengewoon fraai vorm
gegeven boekje, ruim geïllu
streerd met fijnzinnige kleur
potloodtekeningen van Erica
Duvekot, is met recht een ge
schenk voor het leven.
Uitg. Nijgh Van Ditmar, 39,90.
De journaliste Lisette Lewin pu
bliceerde in 1989 haar eerste ro
man Voor bijna alles bang ge
weest. De hoofdpersoon, een
bijna dertig jaar oude vrouw,
blikt terug op haar bestaan. De
hoofdpersoon uit Lewins twee
de roman Een hart van prikkel
draad is haar tegenhanger. Ook
zij is bijna dertig jaar oud en
kijkt op haar leven terug. Maar
Binma Morgenblatt uit de eer
ste roman werd in de oorlog
vervolgd als jodin, terwijl Gree-
tje van der Plas uit boek twee
een moffenhoer is.
Lisette Lewins debuutroman
Voor bijna alles bang geweest
boeide mij destijds vooral als
autobiografisch geschrift. Veel
van wat zij de hoofdpersoon
Emma Morgenblaw liet beleveji.
ging terug op eigen ondervin
dingen. Een al te evenwichtig
boek was het niet. De schrijfster
verloor zich in een overmaat
aan details, maar ik was geneigd
dergelijke tekortkomingen toe
te schrijven aan het bijzondere
geval. Wie vertelt over het eigen,
zo bewogen leven slaat nu een
maal weinig acht op de vorm
van zijn verhaal.
Nu ik de tweede roman van
Lisette Lewin Een hart van prik
keldraad gelezen heb, is die ver
onderstelling niet langer houd
baar. Zij blijft een bevlogen ver
telster, maar een overtuigend
schrijfster gaat er vermoedelijk
niet in haar schuil. Ook dit
nieuwe boek is erg onbeholpen
vormgegeven, terwijl er in het
geheel geen sprake is van een
persoonlijke ontboezeming.
Greetje van der Plas, die zich
ook van de namen Joyce de
Waal en Jessica Carvalho be
dient, is helemaal het tegendeel
van de schrijfster. Had Lewin de
jodenvervolging te duchten,
Greetje ontpopt zich als een
moffenhoer.
Alle mogelijke slechte eigen
schappen zijn in deze hoofd
persoon verenigd. Ze is een van
de meest verdorven schepsels,
die er in onze literatuur rondlo
pen. Eerst en vooral is zij op
portunistisch; antisemitisch als
dat gepast schijnt, maar ze geeft
Voor haar literaire debuut 'Voor bijna alles bang geweest' ontving Lisette Lewin eind 1990 het Gouden
Ezelsoor - de prijs voor het meest verkochte schrijversdebuut. archieffoto
zich uit voor joods zodra dat be
ter uitkomt. Ze is een hoer in
hart en nieren, die leeft bij het
motto: 'Another season, another
reason, for makin' whoopee...'
In de bezettingsjaren geeft ze
zich af met Duitse soldaten, na
de bevrijding heeft ze haar li
chaam veil voor geallieerde mi
litairen.
Kan iemand zo kwaadaardig,
zo haatdragend, zo verblind zijn
als deze toch hoogst intelligente
Greetje? Wie haar afwijst moet
daarvoor op een verschrikkelij
ke manier betalen. Ze stort ve
len in het ongeluk en maakt een
reeks slachtoffers. Deze hoofd
persoon is een karikatpur, niet
een verschijning waarin men
kan geloven.
Llsete Lewin heeft, naar ik
vrees, de overdrijving nodig. Ze
durft niets aan de verbeelding
van de lezer over te laten. Nooit
kiest ze voor een subtiele wen
ding, altijd voor een verpletter
ende dreun. Het moet en zal
ons ingepeperd worden: dit
meisje uit Katwijk heeft heus
een hart van prikkeldraad.
