'Hij is een geniale charlatan'
Expositie Amsterdamse stadsgezichten
Moderne kunst in Katwijkse galerie
Cultuur Kunst
Genesis laat op gang
in Rotterdamse Kuip
Hh-r
Gaudi-prijs voor
architect Koolhaas
Expositie 'El Greco' in Hooglandse kerk verlengd
WOENSDAG 29 JUL11992
15
Concerten Van Morrison
utrecht» Van Morrison en zijn band geven binnenkort twee
concerten in Nederland. Op 11 september staat Morrison in Mu
ziekcentrum Vredenburg in Utrecht en op 12 september in Mu
ziekcentrum Frits Philips in Eindhoven. De kaartverkoop voor
deze concerten begint op zaterdag 15 augustus.
Expositie John Nurse in Holiday Inn
leiden» Vanaf 1 augustus exposeert John Nurse zijn schilderijen
in de blauwe gang van het Holiday Inn hotel in Leiden. Titel van
de expositie is 'Soort Interieurs'. De schilderijen zijn een combi
natie van abstract en Figuratief werk en lopen sterk uiteen qua
vorm en kleur. De expositie duurt tot 4 september.
Vijf jaar geleden, tijdens de 'In
visible Touch World Tour', ging
de Rotterdamse Kuip volgens
ooggetuigen nog een stukje de
lucht in. Door het aanroepen
van 'the other world' wisten Phil
Collins en zijn toehoorders zo
veel energie te verzamelen dat
de kolos zich van de aarde ver
hief. Althans, zo leek het. Giste
ren begon de kalende Genesis-
voorman er niet aan. Weliswaar
gingen de handjes massaal de
lucht in, werden er in koor
angstwekkende kreten geslaakt,
maar Kuipje-lichten, ho maar.
Niet dat Phil Collins er tijdens
het enige dagje Nederland, vlak
voor het einde van het Europese
deel van de 'We Can't Dance
Show', geen zin in had. Integen
deel, hij werkte als een paard,
denderde over de volle breedte
van het podium, dolde met het
publiek als nooit tevoren. On
dersteund door de rest van de
band, met als kem de oude gar
de bassist Mike Rutherford en
toetsenist Tony Banks, meer en
meer een soort begeleidings
groep van Collins.
Toch duurde het geruime tijd
voordat Genesis de hele Kuip
onder controle had. Ofschoon
de sfeer er na de openingsnum
mers 'Land of Confusion' en
'No Son of Mine' even goed in
zat, dreigden Collins en de zij
nen vooral tijdens de langzame
re werkjes (zoals het wonder
schone 'Driving the Last Spike')
de greep op de situatie te verlie
zen.
Misschien was het ook voor
de jubilerende muzikanten
Genesis bestaat op de kop af 25
jaar even warm draaien,
want na de medley van 'very old
ones' uit de jaren '70 (met o.a.
'The Lamb Lies Down on
Broadway', 'I Know What I Li
ke', 'Follow You, Follow Me')
was het ijs gebroken.
Feitelijk kan er tijdens dit
soort concerten muzikaal ge
zien nauwelijks iets misgaan.
Collins, Banks en Rutherford
kennen hun klassiekers na al die
jaren van haver tot gort, en zul
len zelfs in matige vorm nog
een acceptabel optreden voor
weten te schotelen. Daarmee is
Reacties bij de 65ste verjaardag van schrijver Harry Mulisch
Van de muzen krijg je nooit pensioen. Harry Mulisch is
vandaag 65 jaar geworden. Hij is druk bezig met 'De ont
dekking van de hemel'. Het eerste exemplaar van deze
nieuwe, vuistdikke, roman wordt op 9 september door
uitgeverij De Bezige Bij aangeboden aan de auteur.
leiden cees van hoore
tevens het grote gevaar voor het
handjevol superbands in de
popmuziek genoemd, want ja
renlang spelen op de automati
sche piloot kan ten koste gaan
van de spontaniteit, de uitda
ging van wéér zo'n concert in
een volgestampt stadion.
Voorlopig lijkt Genesis, Phil
Collins voorop, nog geen last te
hebben van een dergelijke ge
brek aan motivatie. Het tweede
deel van het Kuip-concert bulk
te van de energie, met als hoog
tepunten de denderende uit
voeringen van 'Domino' en het
recente 'Jesus He Knows Me'.
Bij de introductie van het laatst
genoemde nummer ontpopte
Collins zich als Amerikaanse te
levisiedominee, en knauwde
met een Amerikaans accent:
'And the Lord said to me... get
me 18 million dollar by the
weekend, in the name of Jes
us...'
Het hele concert speelde zich
af voor een eenvoudig, maar ui
terst vernuftig decor. Vlak ach
ter het speelterrein schuilde drie
beweegbare Jumbotron video
schermen, waarop gedurende
het hele optreden ondersteu
nende filmpjes en close up-
beelden van de groep waren te
zien. De grimassen van Collins,
het gitaarspel van Daryl Stuer-
mer. levensgrote vallende domi
nostenen tijdens 'Domino',
nostalgische plaatjes van de En
gelse spoorwegbouw bij 'Dri
ving the Last Spike'. Het mid
delste scherm tovert aan het
einde van 'Jesus He Knows Me'
zelfs een beus aura boven het
hoofd van 'oom Phil', als bekro
ning voor zijn inspanningen als
evangelist.
Via een drum-solo-duel tus
sen Thompson en Collins in
tegenstelling tot andere pogin
gen geen moment vervelend
en het vaste rijtje meer recente
werk ('Tonight, Tonight, To
night', 'Invisible Touch', 'I Can't
Dance') wordt toegewerkt naar
het eind van de show. Nog even
is het 'group participation time',
als Collins, Rutherford en Stuer-
mer een olijke 'silly walk' ten
beste geven.
Dit weekeinde speelt Genesis
op het beroemde Knebworth-
festival in Groot-Brittannië,
voor in totaal 240.000 mensen.
En héél voorzichtig wordt al
weer gedacht aan een volgende
tournee, en een nieuwe CD,
over een jaar of vier.
Op die dag zal ook Mulisch' ver
jaardag met veel trommels en
trompetten worden gevierd in
de Sonesta-Koepelzaal in Am
sterdam. De televisie zal uitge
breid verslag doen van dit fes
tijn. Begin oktober is Mulisch
bovendien te gast in de eerste
uitzending van het nieuwe sei
zoen van Sonja Barend. Rond
die tijd rolt ook het 500.000ste
exemplaar van 'De aanslag' van
de persen. In het Letterkundig
Museum zal van 17 oktober tot
en met 21 februari 1993 een
grote Mulisch-tentoonstellingte
zien zijn.
Hoe denken collega's en criti
ci eigenlijk over het werk van de
man die is begonnen als een
'enfant terrible' en is uitge
groeid tot 'the grand old man'
van de Nederlandse literatuur?
Jaap Goedegebuure, hoogle
raar literatuurwetenschappen
aan de Katholieke Universiteit
Brabant en recensent van het
weekblad HP/De Tijd:
„Het schrijverschap van Mu
lisch wordt altijd afgezet tegen
dat van Reve en Hermans. Maar
het merkwaardige is dat Mu
lisch, in tegenstelling tot Reve
en Hermans, geen school heeft
gemaakt. Navolgers zijn niet te
vinden. Dat is gek, omdat Mu
lisch, vooral aan het begin van
zijn loopbaan, altijd aansluiting
heeft gezocht bij de maatschap
pij, veel naar buiten is getreden.
Eerst bij Provo, toen in zijn Cu-
ba-periode, en daarna met die
manifestaties tegen de neutro
nenbom."
"Al heeft zijn werk een zeer
hoog niveau, er ontbreekt iets
aan. Het ziet er bijna te gemak
kelijk uit. Het is niet afgedwon
gen van het leven, zoals dat bij
Reve wel het geval is. Mulisch'
oeuvre is spits en sophisticated
en hij zegt er de diepzinnigste
en zwaarwichtigs te dingen in.
Maar als je die dingen dan te
gen het licht houdt, blijkt het
piepschuim te zijn."
"Zijn romans zitten uitste
kend in elkaar. Het zijn fraaie
machinerieën. Ik vergelijk hem
wel eens met Athanasius Kirch-
ner, een Jezuïet uit de zevende
eeuw, die de meest ingenieuze
systemen heeft ontworpen,
lóiap, maar als je ze goed be
keek, bleef er niets meer van
over. Het werk van Mulisch ziet
er ook buitengewoon indruk
wekkend uit, maar het heeft iets
charlatanesks. Mulisch is een
geniale charlatan. 'De Elemen
ten' is bijvoorbeeld een boek
dat zeer knap in elkaar zit, maar
het is zelden bezield. Het mist
het pathos dat het werk van Re
ve heeft. Mulisch is een bellen
blazer. Maar hij maakt wel héle
mooie bellen."
Maarten 't Hart, schrijven
„Mulisch is een briljant stilist en
een boeiend innovator. Kortom:
een voortreffelijk schrijver. Ik
vind het van een enorm lef ge
tuigen dat hij 'De compositie
van de wereld' heeft geschre
ven. Dat hij zoiets groots heeft
aangedurfd. Want je weet dat
dan de critici meteen met zware
voorhamers klaar staan om je
de schedel in te slaan. Maar
hoewel ik bewondering voor
hem heb, is zijn romanwereld
mij wezensvreemd. Er zitten
geen rimpels of oneffenheden
in, alles past perfect. Zoiets ligt
me helemaal niet."
"Mulisch is begonnen als een
'enfant terrible' en geëindigd als
'the grand old man' van de Ne
derlandse literatuur. Zoiets vind
ik fantastisch. Hij is een ontzet
tend aardige man. Hij heeft me
als collega meteen serieus geno-
amsterdam
Honderden kunstenaars hebben in de loop
der tijd het Amsterdamse stadsgezicht in
beeld gebracht. Soms maakten zij een af
beelding naar aanleiding van een belangrij
ke gebeurtenis, bij voorbeeld een brand,
een oproer of een feest.
Andere kunstenaars maakten prenten in
opdracht, waarop bij voorbeeld een gebouw
of een aantal gebouwen in de stad zo na
tuurgetrouw mogelijk moest worden afge
beeld. Er waren ook kunstenaars die getrof
fen werden door de sfeer van een bepaalde
straat of buurt en met de tekenstift en ets
naald aan het werk gingen om hun indruk
ken vast te leggen. Dankzij al deze afbeel
dingen kan men zich vandaag de dag een
goed beeld vormen van de stad zoals die er
vroeger moet hebben uitgezien.
Het prentenkabinet in het Amsterdams
Historisch Museum beschikt over duizen
den prenten en tekeningen. Het is onmoge
lijk ze allemaal een plaats te geven in de
permanente tentoonstelling over de ge
schiedenis van Amsterdam. Om het publiek
toch een indruk te geven van de collectie
houdt het museum regelmatig tijdelijke
tentopnstellingen in het prentenkabinet.
Tot 13 september is een selectie van 30
Gezicht
1766). De toren.
i
■anaf de U-kant op de Haringpakkerstoren, één van Amsterdams middeleeuwse vestingstorens, c
e toren, waarin meedwpekkers en keurmeesten een kamer hadden, werd In 1829 gesloopt
v
'fcJiAQüis.
„Harry Mulisch is begonnen als een 'enfant terrible' en geëindigd als 'the grand old man' van de Nederlandse
literatuur."
men, ook toen ik nog maar pas
begon met schrijven. Hij had
destijds op de VPRO-televisie
een programma waarin literaire
kwesties werden aangesneden.
Voor dat programma heeft hij
mij ook een keer uitgenodigd.
Mulisch had een boekje bij zich
waarin hij achterin had opge
schreven wie er nooit, maar dan
ook nooit, in dat programma
zouden komen. Dat was een he-
archieffoto cpd peter senteur
Ie lijst. Boven die lijst had Mu
lisch een doodskop met twee
gekruiste beenderen er onder
getekend. Bovenaan de lijst
stond Gerrit Komrij, die hem
eens op een hele gemene ma
nier heeft gepakt. Dat heeft toch
iets jongensachtigs. Ik mag dat
wel."
Michaël Zeeman, dichter,
chef kunstredaktie van De
Volkskrant:
„Omdat hij tot de naoorlogse
schrijvers behoort, wordt Mu
lisch altijd ingedeeld bij wat
men dan de grote drie noemt:
Mulisch, Reve en Hermans.
Maar Mulisch is in tegenstelling
tot Reve en Hermans nog een
ouderwets- roman tische oeuvre-
bouwer. Zijn werk is een
pleidooi voor het alomvattende
karakter van de literatuur. Ver
beelding en reflectie vinden
hun plaats in zijn romans. En
ook zijn er allerlei vormexperi
menten in te ontdekken. Na
tuurlijk bestaat er tussen de ver
schillende boeken wel een zeke
re samenhang, maar Mulisch
heeft zich nooit herhaald. Hij
heeft een onrustige nieuwsgie
righeid over zich, een talent
voor verwondering ook, en dat
talent volgt hij altijd."
Boudewijn Büch, schrijver,
televisiemaker:
„Mulisch is een van mijn favo
riete Nederlandse auteurs. Ik
heb alles van hem gelezen, be
halve zijn wijsgerige werk. Van
een boek als 'Het Zwarte Licht'
heb ik echt wakker gelegen. Het
aardige is dat het werk van Mu
lisch altijd goed herleesbaar is.
Ik heb dat met het werk van
Sartre ook geprobeerd, maar
dat is nu niet meer te pruimen.
Mulisch is een van de helden uit
mijn jeugd geweest. En die
jeugdheld heb ik later nog mo
gen ontmoeten ook. Fantastisch
toch."
„Zijn communisme!? Dat
vind ik toch zo'n ongelooflijk
lulverhaal! Daar kan ik woest
over worden. Ik heb zelf jaren
lang achter de katholieke kerk
aangelopen, dat kunnen ze mij
ook wel verwijten. Bij Mulisch
beginnen ze altijd weer over
Cuba, waarom vragen ze dat
niet aan Jan Cremer of weet ik
wie! Met die dingen moet je bij
mij niet aankomen."
De Nederlandse architect Rem Koolhaas heeft in Barcelona een in
ternationale architectuur-prijs gekregen die is ingesteld door de
Culturele Olympiade. Aan de architectuur-prijs, die is vernoemd
naar Üe Spaanse architect Gaudi, is een bedrag verbonden van
90.000 gulden.
Koolhaas krijgt de prijs voor een stadsvernieuwingsproject in het
Franse Lille. De jury, onder leiding van architect Frank O. Gehry,
roemt daarnaast zijn vernieuwing op het gebied van de architec
tuur. Koolhaas werkt onder meer mee aan het nieuwe Guggen
heim-museum in Bilbao.
Verkoop grafisch werk van o.a. Comeille, Appel en Picasso
leiden «jan rusdam
prenten te zien onder de titel 'Amsterdamse
topografie uit eigen collectie'. Daaronder
bevinden zich enkele afbeeldingen van in
terieurs, zoals een bijzondere 17de-eeuwse
prent van de houten preekstoel in de Nieu
we Kerk. Deze rijk gebeeldhouwde preek
stoel is ook vandaag nog een bezienswaar
digheid. De prenten zijn aangevuld met 25
oude Amsterdamse prentbriefkaarten en
een tiental beschilderde blikken tabaksdo
zen met stadsgezichten van Amsterdam uit
de eerste helft van de 19de eeuw.
Het Amsterdams Historisch Museum,
aan de Kalverstraat 92, is elke dag geopend
van 11.00 tot 17.00 uur.
In de Katwijkse galerie De Witte
Duif begint zaterdag een ver
kooptentoonstelling van mo
derne kunst. Er wordt onder
meer grafisch werk te koop aan
geboden van Comeille, Karei
Appel en Picasso.
„Na de schilderijen met Kat
wijkse taferelen, zeegezichten,
bomschuiten en schelpenvis
sers, is dit weer iets heel an
ders", aldus galeriehouder Piet
van Duijvenvoorden. „Afgelo
pen zaterdag hingen hier nog
de vertrouwde schilderijen van
de Katwijkse meesters en nu
hangt er grafiek met strepen,
vegen en mismaakte mensen,
gemaakt door beroemde, he
dendaagse kunstenaars. De ver
bazing van de mensen die hier
langs lopen is van de gezichten
af te lezen."
De moderne zeefdrukken en
litho's zijn heel betaalbaar, be
nadrukt Van Duijvenvoorden.
„De Witte Duif is wellicht een
van de kleinste galerieën van
Nederland, maar ook een van
de goedkoopste adressen wat
moderne kunst betreft. Voor
500 gulden is het al mogelijk om
een grafiek van beroemde kun
stenaars in huis te halen."
Comeille is in De Witte Duif
goed vertegenwoordigd. Van
deze beroemde Cobra-kunste
naar wordt nieuw werk aange
boden. Zijn nieuwste zeefdruk
'Jeux de l'air et de l'eau' is vol
gens Van Duijvenvoorden een
heel bijzondere prent. De gale
riehouder vertelt dat hij de zeef
druk ook in zijn grafi.ekverza-
Een rustende of wenende vrouw op een zeefdruk van Picasso, te zien in
galerie De Witte Duif. foto»pr
meling heeft opgenomen. In de
Katwijkse galerie is ook nog een
twintigtal andere werken van
hem te bewonderen, dat in de
meeste gevallen betrekking
heeft op Comeille's voorkeur
voor vrouw en vogel.
De samenwerking van Com
eille met Bert Schierbeek heeft
een grafiekmap met vijf losse
zeefdrukken en 6 gedichten op
geleverd. De map wordt, als
voorproefje van de volgend jaar
te houden tentoonstelling
'Comeille en het gedicht', door
galerie De Witte Duif aangebo
den tegen een gereduceerde
prijs.
Van Karei Appel worden zeef
drukken aangeboden. Ter gele
genheid van de 70ste verjaardag
van de kunstenaar is vorig jaar
een zeefdrukkenserie 'Katten'
en 'Cirque, miroir du monde'
uitgegeven. Van beide series
zijn in de galerie ook nog enkele
exemplaren tegen de oude prijs
verkrijgbaar. In de etalage van
de galerie staat een zeefdruk
van Pablo Picasso: 'Witte Duif
boven verbrande aarde'. Het is
een zeefdruk die in 1962 is uit
gegeven. Behalve dit werk is ook
een groot aantal andere zeef
drukken van Picasso te koop.
Omdat het om grote, niet ge
nummerde oplagen gaat is de
prijs laag.
Van Walasse Ting, wiens werk
in Nederland zeer gewild is, zijn
'Liggende vrouw' (uit eigen be
zit van de galeriehouder), en
bovendien alle litho's en posters
die in Nederland worden aan
geboden. te koop.
De Witte Duif biedt verder
nog werk te koop aan van onder
meer Hans Ittmann (wiens
schilderijen in 1988 in de Leidse
Lakenhal werden geëxposeerd),
van Hannes Post ma (werk van
hem hangt onder meer in het
Haarlemse Frans Halsmuseum)
en Tijmen van Grootheest. Van
laatstgenoemde is onder meer
het werk 'De patates-frites-
eters' te koop, een persiflage op
'De aardappeleters' van Van
Gogh.
De verkooptentoonstelling is
van 1 augustus tot en met 12
september te zien in de galerie
aan de Koninginneweg 12a te
Katwijk aan Zee. De galerie is
uitsluitend op zaterdag ge
opend, van 11.00 tot 13.00 uur
en van 14.00 tot 17.00 uur.
leiden annemiek ruygrok
foto amsterdams histoffoch musbjm
De expositie in de Hooglandse kerk van 'El
Greco', een monumentaal kunstwerk van
de Leidse kunstenares Irène Prinsen, wordt
verlengd. Aanvankelijk was het de bedoe
lingdat het uit staal vervaardigde sculptuur
op 15 augustus uit de kerk zou verdwijnen,
maar door inspanningen van de 'initiatief
groep El Greco' is in samenspraak met het
college van kerkvoogden de expositie ver
lengd tot en met 19 september.
Op die datum gaat de kerk dicht voor het
publiek, dal gedurende de zomerperiode
dagelijks de kerk kon bezoeken. Wèl zal de
Hooglandse kerk bij gelegenheden als kerk
diensten en concerten geopend zijn. Dan
kan ook het kunstwerk worden bezichtigd,
want het blijft in elk geval tot 31 december
van dit jaar in de kerk staan.
Wat er daarna met 'El Greco' gaat gebeu
ren is nog onduidelijk. De initiatiefgroep,
bestaande uit Hein van Woerden van het
bureau externe betrekkingen van de ge
meente Leiden. Frits Bruins, coördinator
van De Waag, en Groen Links-raadslid
Rianne van Schreven, zoekt nog naar wegen
om het kunstwerk voor Leiden te behou
den.
Irène Prinsen zelf hoopt dat 'El Greco',
dat zo'n twee ton moet kosten, een erma-
nente opstelling krijgt in U'iden. De initia
tiefgroep 'El Greco', waarin de leden overi
gens op persoonlijke titel zitting hebben, zal
proberen dit voor elkaar te krijgen. Van
Woerden: „We proberen de groep uit te
breiden èn eventueel sponsors te vinden.
Ook moet worden uitgekeken naar een plek
voor 'El Greco'. F.ind augustus hebben we
een bespreking met het college van kerk
voogden van de Hooglandse kerk. Vóór het
einde van het jaar moet er in elk geval dui
delijk zijn wat er met het kunstwerk ge
beurt."
