Baker als Rabins boodschapper
Een mooie tijd voor een
vrije Russische pers
Vance zwengelt overleg
Zuid-Afrika weer aan
Feiten &Meningen
Bush roept hulp Baker in
DINSDAG 21 JUL11992
Amerikaanse minister 'verkoopt' Israels nederzettingen-politiek
Het tiende bezoek van de Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken James Baker aan het Midden-Oosten
deze week, levert Israël klinkende munt op in de vorm
van kredietgaranties voor de opvang van immigranten.
Dat staat na de besprekingen van de afgelopen dagen als
een paal boven water. Het verlossende woord zal volgen
de maand worden gesproken door Bakers baas, George
Bush. Die ontvangt aan de vooravond van de Republi
keinse conventie de Israëlische premier Yitzhak Rabin in
zijn vakantiehuis in Kennebunkport.
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Dc beloofde kredietgaranties
regering is wél be
reid de nederzettingenbouw
stop te zetten, maar slechts ge-
L'ii tijdens het Likud-bewind deeltelijk. Toch zijn de krediet-
Yitzhak Shamir in de ijskast garanties weer tevoorschijn ge-
beland; de Amerikaanse en de
Israëlische standpunten bleken
onoverbrugbaar. Shamir meerit
dat joden het recht moeten
hebben zich 'overal in het Land
Israël' te vestigen. De nederzet
tingen in de door Israël bezette
gebieden verijdelen bovendien
wat Shamir graag omschrijft als
'een vijandelijk complot', na
melijk de vestiging van een Pa
lestijnse staal.
Volgens de Amerikanen en de
rest van de wereld is het vesti
gen van nederzettingen niet al
leen in strijd met het internatio
nale recht, maar belemert de
bouw ervan ook het vredespro
ces omdat het 'nieuwe feiten
schept'. Daarom eiste Bush van
de vorige regering een volledige
stopzetting van de bouw
baald en Baker, zo is met Rabin
afgesproken, zal op zijn reis
door het Midden-Oosten keer
op keer aan Arabische leiders
uitleggen hoe belangrijk deze
stap is in het proces naar blij
vende vrede.
Niet te koop
De Amerikanen hebben de toe
zegging gekregen dat ze precies
zullen worden geïnformeerd
over de ontwikkelingen in bezet
gebied en dat de Amerikaanse
kredieten alleen in Israël zullen
worden besteed. Misbruik
wordt gestraft, zal Baker aan
kondigen. Bovendien zal het
uiteindelijk bedrag aanzienlijk
lager zijn dan de gevraagde tien
miljard dollar als de immigratie
t de voormalige Sovjetunie op
hij over de brug zou komen met het huidige lage niveau voort-
kredietgaranties. Shamirs reac- gaat.
tic: dan maar zonder. Likud en andere rechtse opposi
tiepartijen roepen in koor dat
Rabin met zijn maatregelen 'be
taalt' voor de kredietgaranties
en voor zijn ontmoeting met
president Mubarak. De Egypti
sche president heeft immers
steeds geweigerd Shamir te ont
vangen. „Israël is niet te koop",
is de nieuwste slagzin van
rechtse oppositie.
De standpunten van Rabin zijn
echter verre van nieuw. Zijn on
derscheid tussen 'politieke' en
'veiligheidsnederzettingen'
heeft te maken met zijn visie op
de uiteindelijke regeling van het
lsraëlisch-Arabischeconflict.
Hij wil de dichtbevolkte Arabi
sche gebieden afstoten naar een
Jordaans-Palestijnse federatie.
Israël zou daarna de macht
houden in de Jordaanvallei, om
nationalistische redenen in
Oost-Jeruzalem en omgevingen
Minister van buitenlandse zaken Baker (links): deze week de boodschapper van Yitzhak Rabin (rechts).
MOSKOU PETER PRINGLE
De Pravda heeft een vernuftige
gédachtengang over de hoorzit
tingen voor de rechtbank over
de activiteiten van de voormali
ge Communistische Partij van
de Sovjetunie. Ooit de spreek
buis van de partij, zegt de
Pravda nu dat de hoorzittingen
in de ogen van de 'progressieve
publieke opinie' over de hele
wereld schade doen aan Rus-
lands prestige. Opkomende de
mocratieën zoals Rusland zou
den geen processen moeten
houden tegen politieke partijen,
aldus de krant.
1 let Constitutionele Hof hoort
de advocaten van Boris Jeltsin,
die getuigen dat de Russische
president gelijk had om De Par
tij vorig jaar te verbieden, om
dat zij zich op een ongrondwet
tige, zelfs misdadige, manier
had gedragen. Als het hof de
uitspraak doet dat de partij zich
illegaal heeft gedragen, aldus de
Pravda, worden alle communis
tische partijen ter wereld door
Rusland veroordeeld 'omdat al
le partijen in essentie identiek
zijn aan de CPSU'.
Dat zou hoogst ongelukkig zijn
voor de buitenlandse politiek
van Rusland, aldus de krant.
Hoe zou bijvoorbeeld de hou
ding van Moskou zijn tegenover
China, of ieder ander land met
een grote communistische par
tij?
De Pravda heeft niet aan de
Russische minister van buite.n-
landse zaken, Andrej Kozyrev,
gevraagd of hij denkt dat Rus
land aan diplomatiek prestige
zou inboeten wanneer het infa
me verleden van de partij aan
het licht zou komen. Een derge
lijke vraag zou ongetwijfeld
stuiten op een uitbarsting van
Kozyrev over de conservatieve
vrienden van de Pravda in het
parlement, die net als de com
munisten destijds de pers pro
beren te muilkorven. Als iets
vandaag het imago van Rusland
bezoedelt, dan is dat deze po
ging van de parlementsleden,
aldus Kozyrev. „De wereld zal
een dergelijk pogen om de vrij
heid van meningsuiting te smo
ren, niet accepteren."
Jeltsin toont zich standvastig.
„Geen enkele beperking van
glasnost of van de vrijheid van
meningsuiting kan worden toe
gestaan", zegt hij, „Rusland
heeft teveel verloren omdat de
media in handen waren van de
autoriteiten...als president zal ik
alles doen wat binnen mijn
macht ligt om een terugkeer
naar die tijden te verbieden."
Desondanks stelden Roeslan
Chasboelatov, de voorzitter van
het parlement, en zijn makkers
van de harde lijn een resolutie
op waarmee een 'Waarnemen
de Raad' in het leven moet wor
den geroepen om toe te zien op
de media. Dat zou geen waak
hond zijn voor de pers. Samen
gesteld uit parlementsleden en
partijvertegenwoordigers, zou
zij er borg voor staan dat de
nieuwe perswetten worden na
geleefd. De 'Waarnemende
Raad' zou aan alle door de staat
geleide media 'aanbevelingen
In de praktijk betreft dat de
twee Russische staatstelevisie-
bedrijven en de krant Rossiskaja
Gazeta, het orgaan van de Op
perste Sovjet. Maar ook andere
kranten, zoals Izvestia, waren
ooit staatsbezit, en nog anderen
zijn opgericht door regeringsor
ganisaties. De onafhankelijke
krant Nezavisimaja Gazeta, bij
voorbeeld, is opgericht door de
gemeenteraad van Moskou.
Honderden regionale kranten
zijn door plaatselijke besturen
opgericht. En ook daarover wil
het parlement weer zeggen
schap krijgen.
De invloedrijkste krant die on
der vuur wordt genomen, is
Izvestia, die zichzelf, net als het
grootste deel van de pers, na de
mislukte staatsgreep in augus
tus onafhankelijk verklaarde.
Vorige week vroeg Izvestia, sa
men met andere kranten en de
Russische televisie, Jeltsin in te
grijpen. Als de conservatieve
parlementsleden hun zin krij
gen, aldus de oproep, „kunnen
pers, radio en tv een strak
keurslijf opgelegd krijgen, waar
van de journalisten zelfs uit de
tijd van de almachtige regering
van de CPSU zijn gelijke niet
kennen".
Vrijdag stemde het Russische
parlement in met de resolutie
van Chasboelatov om Izvestia
weer spreekbuis van het parle
ment te maken. Ruslands nieu
we onafhankelijke hoofdredac
teuren hebben aangekondigd
dat zij de zaak voor het Consti-
Izvestia rolt van de pers. De krant heeft inmiddels samen met het Russi
sche ministerie van informatie besloten het Russische parlement voor
de rechter te slepen. Minister Poltoranin van informatie, een vertrouwe
ling van president Jeltsin, liet gisteren weten bij het Constitutionele Hof
beroep aan te tekenen tegen het parlementsbesluit om Izvestia voortaan
onder parlementaire controle uit te geven. foto Rtr
WASHINGTON DPA-ln
President Bush heeft James Ba
ker, zijn minister van buiten
landse zaken, gevraagd tijdelijk
zijn werk neer te leggen en
npagneleider te worden.
Bush hoopt zich zo te verzeke-
van een tweede ambtster
mijn in het Witte Huis. Witte
Huis-functionarissen wisten
gisteren met zekerheid te mel
den dat Baker op het verzoek in
zal gaan.
Het verzoek van de president
maakt duidelijk hoe
het
Republikeinse kamp is door de
stijgende populariteit van de
Democratische kandidaat Bill
Clinton. Volgens waarnemers
neemt de president een duide
lijke gok door Baker te vragen
omdat het dan net lijkt of Bush
het zonder Baker niet af kan.
Als Baker op het verzoek ingaat
zal hij tijdelijk worden opge
volgd door zijn staatssecretaris
Laurence Eagleburger. Baker
brengt momenteel zijn tiende
bezoek aan het Midden-Oosten,
waar hij het vredesproces nieuw
leven probeert in te blazen.
De baan van campagneleider is
Baker niet vreemd. In 1988 was
hij het brein achter de presiden
tiële campagne die Bush in het
Witte Huis deed belanden.
In Washington doen overigens
ook geruchten de ronde dat
Bush zijn vice-president Dan
Quayle laat vallen als blijkt dat
dat zijn populariteit goed doet.
Als dat gebeurt, zal Quayle ver
moedelijk worden opgevolgd
door Baker of Dick Cheney, mi
nister van defensie.
WIM STEVENHAGEN
op de Golan-hoogte. Alle neder
zettingen in die gebieden
noemt hij nu 'veiligheidsneder
zettingen'. Daar woont onge
veer driekwart van de kolonis
tenbevolking.
De aangekondigde 'blijvende
bevriezing' van de nederzettin
genbouw geldt alleen voor de
politieke nederzettingen, die
volgens Rabin toch geen toe
komst hebben. Veiligheidsne
derzettingen zijn natuurlijk
even politiek en even illegaal als
politieke nederzettingen. Maar
het onderscheid wekt de indruk
dat er een veiligheidsaspect in
het geding is en dat heeft Rabin
in zijn campagne stemmen op
geleverd.
Geen muziek
Bakers boodschap zal de Ara
bieren niet als muziek in de
oren klinken, maar ze kunnen
niet kieskeurig zijn. De rege
ring-Bush is wat het Israëlisch-
Arabische conflict aangaat de
meeste neutrale Amerikaanse
regering die er ooit is geweest.
En het is zeer de vraag of Israël
ooit een meer liberale regering
zal krijgen dan de huidige.
Dat er binnen de Arabische de
legaties wordt nagedacht, blijkt
uit de opstelling van de Palestij-
nen. Nog maar een paar weken
geleden zei woordvoerster
Ashrawi voor de Amerikaanse
televisie dat haar delegatie het
vredesoverleg vaarwel zou zeg
gen als Bush Israël de kredietga
ranties zou verstrekken. Giste
ren, na het onderhoud met Ba
ker, zei ze niet te willen uitslui
ten dat de Palestijnen met de
kredietgaranties kunnen leven,
vooropgesteld dat de leningen
niet worden gebruikt voor de
bouw van nederzettingen.
Ook De Klerk legt rode loper uit voor VN-bemiddelaar
alle partijen, dus ook het
ANC en Inkatha, wor
den opgeroepen samen
te werken bij de bestrij
ding van het geweld en
zich te houden aan het
vredesakoord, dat zij vo
rig jaar sloten.
De komst van Vance is
inderdaad op uitdrukke
lijk verzoek van het ANC
in de resolutie opgeno
men, maar zijn taakom
schrijving is zo ruim dat
ook de regering de rode
loper voor hem zal uit-
CORRESPONDENT
De missie van VN-ge-
zant Cyrus Vance mar
keert een nieuwe fase
in het haperende vre
desproces in Zuid-Afri-
ka. De voormalige mi
nister van buitenland
se zaken van de VS
mag de komende tijd
proberen de politieke
crisis op te lossen. Het
is een klus waaraan de
Zuidafrikaanse leiders
zich finaal hebben ver-
De crisis begon verle- Cyrus Vance,
den maand na het
bloedbad in het zwarte
woonoord Boipatong, waarbij 39 mensen werden
afgeslacht vermoedelijk door leden van de
Zulu-beweging Inkatha. Het ANC stelde de rege
ring aansprakelijk voor de moorden en schortte
de onderhandelingen over een nieuw politiek be
stel op. Pas als er doeltreffende maatregelen te
gen het geweld worden genomen, is een terug
keer naar de onderhandelingstafel mogelijk.
Voor het ANC is 'Boipatong' geen geïsoleerd inci
dent. Het aanwakkeren van het geweld in de
townships zou deel uitmaken van de strategie van
Pretoria om het ANC te ondermijnen. 'Boipatong'
zou het meest recente en gruwelijkste voorbeeld
van deze 'smerige oorlog' zijn.
Na het afbreken van de onderhandelingen vroeg
het ANC om een spoedzitting van de de VN-Vei-
ligheidsraad. De bedoeling was duidelijk: de in
ternationale gemeenschap moest de regering van
De Klerk voor het oog van de wereld aan de
schandpaal nagelen. Dat is in het verleden immer
ook altijd een beproefd recept gebleken.
Tijdens de koude oorlog wist het ANC zich bij
zo'n verzoek automatisch verzekerd van de steun
van het communistische blok. De Sovjetunie en
haar satelliet-staten stonden vooraan om het
apartheidsregime te veroordelen en het ANC met
woord (in de VN) en daad (militaire steun) bij te
staan.
Hoe zeer de tijden zijn veranderd blijkt uit de in
structies die de Russische gedelegeerde bij de VN
had gekregen. De partijen moeten de onderhan
delingen 'zo spoedig mogelijk hervatten', aldlts
de vroegere bondgenoot van het ANC. Dat is toe
vallig ook het standpunt van de regering-De
Klerk.
Geen aanklacht
De resolutie die de Veiligheidsraad vorige week
tutionele Hof zullen brengen misschien nog steeds a
waar op dan de hoorzittingen gang Z|jn-
over de 'oude ideologie' die eei
totale perscensuur voorstond,
i de
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
?rspiegelt de nieuwe verhoudingen ii
de wereld. De regering wordt weliswaar veroor
deeld voor het schieten op demonstranten de za
terdag na Boipatong, maar de resolutie is in te
genstelling tot eerdere uitspraken van de VN
geen aanklacht. Pretoria moet dringend maatre
gelen nemen om het geweld te beteugelen, maar
De speciale gezant moet
„na overleg met de be-
foto ap trokken partijen maatre
gelen aanbevelen die
een effectief einde aan
het geweld mogelijk maken en de voorwaarden
scheppen voor onderhandelingen die leiden tot
een vreedzame overgang naar een democratrisch,
non-raciaal en verenigd Zuid-Afrika".
Het cruciale woord in deze op krukken voort
strompelende formulering is 'aanbevelen'. De re
gering had verleden maand al verklaard geen in
menging in haar binnenlandse aangelegenheden
te zullen dulden, maar wel 'open te staan voor
adviezen en aanbevelingen'. Het zal dan ook nie
mand verbazen dat minister Pik Botha van bui
tenlandse zaken dit resultaat tot een overwinning
proclameerde.
Niet zo hopeloos
Wat staat Vance in Zuid-Afrika te wachten? De si
tuatie ziet er niet meer zo hopeloos uit als voor
het debat in de Veiligheidsraad. De werkgevers en
de grootste zwarte vakbondsfederatie COSATU,
een bondgenoot van het ANC, hebben een princi
pe-akkoord gesloten waardoor een verwoestende
algemene staking voorlopig van de baan is.
De staking was onderdeel van de campagne van
'massale actie' waarmee het ANC de regering tot
aftreden wilde dwingen. De campagne, Operatie
Aftocht, is inmiddels afgezwakt en heeft nu een
voornamelijk 'symbolisch' karakter. Dit heeft nog
een andere reden: ANC en COSATU vrezen de
'mobilisatie van de massa's' niet langer dan een
paar dagen te kunnen volhouden.
Deze ontwikkelingen versterken de positie van de
■gematigde vleugel van het ANC. Binnen de anti
apartheidsbeweging woedt al geruime tijd een
'strategie-discussie'. Daarbij worden drie 'opties'
besproken: onderhandelen alsof er niets aan de
hand is, onderhandelen en tegelijkertijd op cru
ciale ogenblikken massale actie voeren en de
'spontane' machtsovername door het 'volk', de
bij de radicalen populaire 'Leipzig-optie'.
Het ANC volgt nu het tweede model en de kans
dat de radicalen de overhand zullen krijgen is te
verwaarlozen. Integendeel, een toenemend aantal
'waarnemers' ziet de regering en het ANC 'bin
nenkort' weer 'gewoon' aan de onderhandelings
tafel zitten.
