Fokker is spekkoper met DAS A-overeenkomst
VERDER NOG WENSEN?
anno
Feiten ^Meningen
P«
Tsjecho-Slowakije nog steeds zonder president
VRIJDAG 17 JUL11992
2
Volgens financiële topmensen maakt minister zich ten onrechte zorgen
Hij zou niet graag de verantwoordelijkheid hebben voor
het eventueel afketsen van de overname van Fokker door
Deutsche Aerospace (DASA). Volgens Rennie Hendrik-
sen, de financiële man in de raad van bestuur van Fok
ker, is de deal met DASA een uitgelezen kans voor Fok
ker. De toekomst van de vliegtuigbouw in Nederland
wordt hiermee veiliggesteld. Zijn DASA-collega Manfred
Bischoff meent dat de Nederlandse regering meer ver
trouwen moet hebben in de top van Fokker. De overheid
moet niet te veel van Fokker en DASA vragen. Hij zegt
dat hij Fokker niet wil overnemen om de boel te vernieti
gen. Wij zijn zakenmensen. Willen wij geld verdienen,
dan is samenwerking onontkoombaar.
F. Hendriksen, de financiële man van Fokker.
foto anp Aan de samenwerking met DASA houdt Fokker veel werk over.
I.f Itó I
foto united photos de boer poppe de boer
AMSTERDAM BILL MEYER
Bischoff en Hendriksen voeren
de onderhandelingen met de
overheid over de overname. Mi
nister/Vndriessen (economische
zaken) heeft een aantal barrica
des opgeworpen en dat maakt
de beoogde samenwerking tus
sen beide vliegtuigbouwers er
niet makkelijker op. Andriessen
is, net als de bonden en de
werknemers, bang voor uitver
koop van Fokker aan de Duit
sers. Hij eist meer garanties
voor het behoud van het com
plete karakter van de Neder
landse vliegtuigindustrie. Een
onterechte zorg, aldus de twee
topmensen van Fokker en DA
SA.
Misverstanden
Bischoff meent dat er veel mis
verstanden heersen over de be
oogde deal met Fokker. Fokker
krijgt volgens hem tot in lengte
van jaren de leidende rol bij de
ontwikkeling, produktie en ver
koop van straalvliegtuigen met
65 tot 130 stoelen. Daarmee
krijgt Fokker 75 procent van die
markt in handen. DASA ziet af
van haar aanspraken op die lei
dende rol. En dat is volgens
Bischoff niet niks. DASA zet bo
vendien zijn plannen voor een
eigen vliegtuig, de Regioliner, in
de ijskast. De Duitsers krijgen
daarvoor het industrieel leider
schap van de nieuwe onderne
ming. Fokker moet daarom wel
onderdeel uitmaken van DASA.
Bischoff benadrukt dat het in de
gesprekken niet over de huidige
vliegtuigprojecten van Fokker
gaat. Over de Fokker 100 en
Fokker 70 praten wij in prakti
sche, niet in strategische zin.
Wij kijken naardelangeter
mijn. Voor het jaar 2000 zal
voor Fokker concreet niet zo
veel veranderen. Pas bij de op
volger van de Fokker 100, de
nieuwe Regioliner, krijgt de sa
menwerking in een Europees
consortium echt vorm, zo zegt
Bischoff.
Fokker zal als leidende onder
neming de Duitsers moeten
vertellen hoe dat vliegtuig er uit
moet zien, hoe je hem het beste
kunt verkopen en wie wat moet
doen. Management, marketing,
verkoop, onderhoud, het zijn al
lemaal zaken die Fokker contro
leert. Fokker zal ons ook vertel
len of er behoefte is aan een
Fokker 130 of niet, aldus de DA-
SA-topman.
Meer werk
Hendriksen en Bischoff knikken
voortdurend instemmend naar
elkaar. Zij zijn er allang uit. Om
aan de wensen van de overheid
tegemoet te komen, zijn deze
week in het contract nadere af
spraken gemaakt over de toe
komstige werkverdeling tussen
Fokker, DASA en andere part
ners. Volgens Hendriksen haalt
Fokker meer werk binnen aan
toekomstige vliegtuigen, dan er
nu voor de Fokker 100 is. De
werkverdeling gebeurt namelijk
op grond van het belang van ie
dere partner in de nieuwe on
derneming (voor Fokker is dat
49 procent) en de hoogte van
het bedrag aan ontwikkelings
geld dat de betrokken overhe
den ter beschikking stellen. Nu
is Fokker verantwoordelijk voor
43 procent van de toegevoegde
waarde aan de Fokker 100. Bij
de Regioliner (gepland voor
eind jaren negentig) kan dat
werkaandeel uitgroeien tot 49
procent.
De consequentie is wel, dat bij
voorbeeld het Noordierse Short
Brothers niet langer de vleugels
voor de opvolger van de Fokker
100 zal bouwen. Dat doet ver
moedelijk DASA, Het Franse
Aérospatiale of het Italiaanse
Alenia. Die worden namelijk, als
het aan Bischoff en Hendriksen
ligt, meteen bij de deal betrok
ken. Zij mogen zelfs hun hand
tekening onder het contract zet
ten, mits zij onvoorwaardelijk
accepteren wat er nu op tafel
ligt. De Fransen en Italianen
krijgen in dat geval via DASA in
direct een minderheidsbelang
in Fokker.
Onzakelijk
Hendriksen en Bischoff zeggen
begrip te hebben voor de voor
zichtige opstelling van de Ne
derlandse overheid. Maar ze
hebben ook kritiek. De verwar
ring over het ontbreken van ga
ranties voor Fokker in het con
tract, berust op de onzakelijke
opstelling van overheden in het
algemeen, menen ze. Want om
de samenwerking in een nieuw
Europees consortium succesvol
te laten zijn, moet er wel vol
gens zakelijke principes worden
gewerkt. Dat betekent dat DASA
en Fokker zich niet op allerlei
garanties kunnen laten vastleg
gen, wanneer de markt anders
dicteert.
Als de dollar morgen een gulden
waard is, verkeren we in grote
problemen. Als de dollar drie
gulden waard wordt, kunnen
wij gaan relaxen in Bermuda,
grapt Bischoff. We weten het
echter niet. Daarom moeten we
soepel op veranderingen kun
nen inspelen. Niet vastgeketend
aan allerlei bindende afspraken.
We worden partners, geen con
currenten. Als in de toekomst
mocht blijken dat economische
en financiële overwegingen no
pen tot verplaatsing van bij
voorbeeld de eindlijn, dan kun
je die moeilijk negeren. Boven
dien houdt zo'n clausule bij ie
dereen de druk op de ketel om
zo efficiënt mogelijk te werken.
Want daar draait alles om, zegt
Bischoff.
Vruchtbare samenwerking is
een kwestie van geven en ne
men. Er is daarom nog een li-
BUDAPEST RUNA HELLINCA
CORRESPONDENT OOST-EUROPA
Tsjecho-Slowakije zit nog steeds
zonder president. Miroslav Sla-
dek, de extreem-rechtse kandi
daat van de Tsjechische Repu
blikeinse Partij, slaagde er giste
ren voor de tweede achtereen
volgende dag niet in genoeg af
gevaardigden achter zich te krij
gen. Sladek is daarmee van het
toneel verdwenen, want aan
meer dan twee op elkaar vol
gende stemrondes kan een kan
didaat niet meedoen.
Het is al de tweede keer dat de
verkiezing van een president op
niets uitloopt. Veertien dagen
geleden kreeg Vaclav Havel te
weinig stemmen, doordat de
Slowaakse afgevaardigden het
massaal lieten afweten en door
dat ook de Tsjechische commu
nisten tegen hem stemden.
In principe zou het parlement
over twee weken opnieuw over
een presidentskandidaat moe
ten stemmen. In dat geval kan
Vaclav Havel zich opnieuw kan
didaat stellen. Maar zover komt
het waarschijnlijk niet. In het
parlement ligt een voorstel om
de zittingen tot na de zomer op
te schorten om zo een zinloze
herhaling van de stemprocedu-
re te voorkomen.
Het staat met de huidige sa
menstelling van het parlement
wel vast dat geen enkele kandi
daat voldoende stemmen krijgt.
Ook Havel zou het de tweede
keer zeker niet halen. Niets wijst
er immers op dat de Slowaakse
afgevaardigden die vorige keer
tegen hem stemden, inmiddels
hun standpunt hebben gewij
zigd.
De toneelschrijver/politicus
heeft laten weten dat hij wel
voelt voor het ambt van presi
dent van de Tsjechische repu
bliek, zodra die een zelfstandige
staat is geworden. Voorwaarde
miet aan de concessies die Fok
ker en DASA aan de overheid
kunnen doen. Wil je met een
groep partners een winstgevend
consortium van de grond tillen,
dan kan niet iedereen helemaal
zichzelf blijven. Het gaat om de
synergie. Anders heeft samen
werking geen enkel voordeel.
Maar het uitgangspunt blijft, zo
stelt Bischoff nadrukkelijk, dat
de assemblage van alle huidige
en toekomstige vliegtuigen op
Schiphol blijft. Daar is het appa
raat, de kennis en de ervaring.
Dat ga ik toch niet vernietigen
voor Havel is wel dat het geen
puur ceremoniële functie
wordt. En daarin krijgt hij zijn
zin. Premier Vaclav Waus heeft
het Tsjechische parlement
maandag gevraagd een grond
wet op te stellen waarin de pre
sident een behoorlijke rol krijgt
toebedeeld.
om elders tegen verlies vliegtui
gen te bouwen.?
Vertrouwen
Bischoff en Hendriksen hebben
er nog altijd het volste vertrou
wen dat men er met de over
heid uit komt. Maar de overheid
moet niet overvragen, zo waar
schuwen ze. De overheidscom
missaris krijgt nu vetorrecht.
Dat is volgens beide topmensen
een unicum. Maar de overheid
mag zich niet tot in lengte van
jaren met de onderneming be
moeien, menen ze. Het belang
Niemand in Praag maakt zich
overigens echt zorgen over de
mislukte presidentsverkiezin
gen. Havel kan volgens de
grondwet tot 5 oktober aanblij
ven en de splitsing tussen het
Tsjechische en het Slowaakse
deel verloopt in zo'n ijltempo
dat daarna waarschijnlijk heie
van Fokker is al goed verzekerd,
omdat er voor belangrijke be
sluiten een gekwalificeerde
meerderheid in de nieuwe raad
van commissarissen nodig is.
Fokker krijgt drie commissaris
sen, de overheid één en DASA,
Aérospatiale en Alenia samen
vijf. Voor echt belangrijke be-
sluiten is een meerderheid van j
zeven nodig.
Bischoff begrijpt niet waarom
premier Lubbers niet meer ver
trouwen in Fokker toont. Ook
zonder vetorecht heeft de Ne
derlandse overheid nog veel te
zeggen. De regering mag het
contract mede ondertekenen en
wordt daarmee partij. Dat ver
schaft Den Haag voor altijd de
mogelijkheid juridische stappen
te ondernemen als zij meent
dat afspraken worden geschon
den.
Overheden
stellen zich
onzakelijk op
Bischoff vindt verder dat de
overheid veel eist zonder daar
iets tegenover te stellen. Er is
van Den Haag nog geen enkele
toezegging dat de 1,5 miljard
gulden overheidskredieten via
het Nederlands Instituut voor
Lucht- en Ruimtevaart ook ter i
beschikking komen van de
nieuwe onderneming. Bischoff
zegt dat hij thuis te horen krijgt
dat hij tot het einde der tijden
de leidende rol aan Fokker heeft
weggegeven, zonder daar veel
voor terug te krijgen.
Geen alternatieven
Ondanks alle strubbelingen zijn
zowel Foker als DASA er nog
steeds van overtuigd dat ze voor
elkaar geschapen zijn. Alterna
tieven zijn er niet, behalve dan
dat ze elkaar kapot concurreren.
Zonder partner is Fokker verlo
ren. Dat moet de regering zich
beter realiseren.
Fokker en DASA hopen er
maandag met de overheid uit te
komen. Er is haast geboden,
want de Fokker 70 moet de
markt op. Over de toekomst van
de Fokker 50 willen de twee he
ren weinig zeggen. Maar in een
nieuwe onderneming met de
Fransen en Italianen, die een
concurrerend vliegtuig (ATR 42) i
bouwen, is er volgens Bischoff
plaats voor de Fokker 50. Sa
men zullen we moeten kijken
hoe we tot een gemeenschap-
pelijkturboprop-programma
kunnen komen.
maal geen staatshoofd nodig is
voor heel het huidige Tsjecho-
slbwakije.
Vandaag zal het Slowaakse par
lement vrijwel zeker de soeve
reiniteitsverklaringgoedkeuren.
Dat betekent niet dat beide re
publieken vanaf dat moment
gesplitst zijn, maar het is een
nieuw stapje in het opdelings
proces. Op 30 september moe
ten alle beslissende stappen
daarvoor definitief zijn geno
men. De uiteindelijke datum
van de splitsing staat nog niet
vast, maar na die datum stelt
'Tsjecho-Slowakije' als staat fei
telijk niets meer voor. Vanaf dat
moment moeten alleen nog
praktische zaken worden gere
geld.
Dat zijn er heel wat en er zijn
ook nog genoeg punten waarop
de boedelscheiding kan vastlo
pen. Te denken valt aan bedrij
ven die in beide delen van
Tsjecho-Slowakije vestigingen
hebben, aan het vraagstuk van
het staatsburgerschap van Slo-
waken in het Tsjechische lands
deel en omgekeerd en om het
verdelen van de financiële mid
delen.
Vooral dat laatste kan nog een
belangrijk knelpunt worden.
Slowakije kan zichzelf op dit
moment financieel niet bedrui
pen en het krijgt zijn begroting
alleen sluitend dankzij steun uit
het Tsjechische deel. De Slo
waakse premier Vladimir Meci-
ar hoopt in ieder geval ook voor
1993 een steunbijdrage in de
wacht te slepen. Vooral vanwe
ge de financiën is het maar de
vraag of hij Slowakije ook echt
helemaal onafhankelijk zal ma
ken van het Tsjechische lands
deel. Meer zeggenschap in ei
gen huis, daar gaat het de Slo-
waken om, en totale onafhanke
lijkheid is daarvoor waarschijn
lijk niet eens nodig.
TOERENTSLLER
METALLIC LAK
MEEGESPOTEN BUMPERS
LUXE BEKLEDING
MBEOESPOTEN SPIEGELS
BREDE BANDEN
LICHTMETALEN VELGEN
Zoals u ziet is de Fiat Tempra Skyline (ƒ31.750,-) naast
standaard stuurbekrachtiging en een ruim interieur, voorzien
van alle denkbare accessoires. En het mooiste is: u betaalt
Pri)» lod BTW. cd kosten rijkUir maken. Wijtijinfen voorbehouden Bel w
hiervoor slechts 1.000,- in plaats van 5.500,-. Kom dus snel
een proefrit maken. Dan ontdekt u 't zelf, de Fiat Tempra
Skyline laat niets te wensen over.
it dealer 06-0998880
ÉÉN BROK TEMPERAMENT
foto epa
De Russische president, Jeltsin, heeft zijn Tsjechoslowaakse collega Ha
vel gisteren de twee beruchte „uitnodigingsbrieven" gestuurd, die als
voorwendsel werden gebruikt om in augustus 1968 met Warschaupact-
troepen het democratisch experiment in Tsjecho-Slowakije plat te wal
sen. Havel (op de foto met de zending uit Moskou) heeft dat gisteren in
Praag verklaard. De brieven waren in een archief opgeslagen met de
vermelding 'Nooit openmaken', aldus Havel.
De eerste brief was geadresseerd aan de toenmalige Sovjet-leider
Leonid Brezjnev en is ondertekend door de Praagse communistische lei
ders Alois Indra, Drahomir Kolder, Oldrich Svestka, Antonin Kapek en
Vasil Bilak. De Tsjechoslowaakse leiders van de 'normalisering' (1969-
1989) hebben altijd ontkend dat zo'n brief zou zijn geschreven. Gisteren
zei Bilak, de enige ondertekenaar die nog leeft, dat het mogelijk om een
vervalsing gaat
In deze brief werd Brezjnev om hulp gevraagd „met alle middelen waar
over u beschikt" omdat het „beginsel van het socialisme in gevaar is"
en „de rechtse krachten in Tsjecho-Slowakije omstandigheden hebben
geschapen die gunstig zijn voor een contra-revolutionaire staatsgreep".
Het tweede document is een persoonlijke brief van Antonin Kapek aan
Brezjnev met dezelfde strekking als de eerste.
