De Polen overleven met Chopin
Hollywood in rep en
roer om 'Holli Would'
Cultuur&Kunst
Djouba: beetje mat
Indrukwekkend straattheater
VRIJDAG 17 JUL11992
16
redactie: cees v
'Tussentijds' bij MAF
leiden Lucas de Wit, Henry Verboket en Richard Mayer presen
teren onder het motto 'Tussentijds' hun nieuwste kunstwerken
in De meelfabriek' oftewel 'Mayer Art Factory' (MAF). De ten
toonstelling is zondag 19 juli, om vijf uur te bezichtigen aan de
Oosterkerkstraat 18 in Leiden.
Charles de Wolff in Utrecht
Jan Ekier (79) in Nederland voor masterclasses
leiden Een stoet herauten loopt
voor een koetsje waarin een 'ko
ningin' zit. Herauten met wit ge
schminkte gezichten en op hoge
stelten. Het Stalker Stilt Theatre
is op weg naar het Stadhuisplein
waar het 'The Toycart' zal spe
len. De figuren lijken inderdaad
van speelkaarten te zijn gestapt.
Met aanvankelijk statische ge
baren komen de houterige stelt
lopers langzaam tot leven.
De koningin blijkt een vurig
slagwerkster te zijn, de drie
steltfiguren manoeuvreren alsof
er geen lange palen aan hun
voeten zitten. Ijzingwekkende
toeren maken ze tot vermaak en
soms tot ontzetting van het pu
bliek. De elementen die het
koetsje vormen zijn stuk voor
stuk attributen en muziekinstru
menten waarmee de groep goo
chelt.
De bewegingen worden
steeds maniakaler, het geroep
wordt een angstschreeuw, de
muziek ontaardt in schril trom
petgeschal. Het getrommel
wordt heviger tot een algehele
gekte lijkt te ontstaan. Dan is er
stilte, de figuren blazen de af
tocht. Een bizarre, maar indruk
wekkende vorm van straatthea
ter. foto loek zuyderduin
Overleden Henk van der Molen (1921 -1992)
De deze week op 71-jarige leef
tijd overleden gitarist, tekst
schrijver en componist Henk
van der Molen was al enige tijd
ziek. De man, die 23 jaar lang
het leven deelde met Martine
Bijl, noemde zich een vakman
'van de oude stempel'. „Ik heb
altijd de behoefte gehad mijn
vak te dienen. Mijn ambacht te
beoefenen zoals de oude mees
ters van de Haagse school hun
ambacht beoefenden, zonder
meteen te denken aan de kassa.
Maar in onze hele artiestencul
tuur, een paar uitzonderingen
daargelaten, is iedereen maar
aan het tellen. Als je zegt dat je
van je vak houdt, kijken ze je
aan of je gek bent."
Henk van der Molen bracht zijn
jeugd door in de Amsterdamse
jordaan, als zoon van een Frie
se vader en een Amsterdamse
moeder, die het gezin al vroeg
verliet. De jonge Henk groeide
op met muziek. Hij had zeer
muzikale ooms, kreeg zelf een
jaar vioolles, en op zijn veer
tiende jaar schonk een tante
hem een gitaar. Daarop speelde
hij de liedjes na die hij hoorde
als hij met zijn vader naar de
revue ging. Zijn liefde voor het
theater werd daar geboren.
Na het doorlopen van de ulo en
de kunstnijverheidsschool trad
hij in dienst van een textiel -
groothandel. Daarnaast gaf hij
vioollessen, en begon hij een
muziekuitgeverijtje.
Na de oorlog was hij vrijwel uit
sluitend in de muziek actief. Hij
werd een vrij befaamd bassist-
/gitarist bij onder meer het Mil-
ler-sextet. Ook tekende hij poli
tieke prenten voor het Vrije
Volk, was muziekarrangeur en
tv-regisseur bij de AVRO.
In 1967 ontmoette hij de toen
19-jarige Martine Bijl, kort na
dat ze door Willem Duys was
ontdekt. Na het overlijden van
zijn echtgenote trok Van der
Molen bij Martine Bijl in.
Sindsdien wijdde hij zijn leven
aan de muzikale carrière van de
zangeres/cabaretière. Hij was
haar levenspartner, schreef al
haar liedjes en theatershows en
begeleidde haar muzikaal tij
dens optredens. Voor het liedje
'Het lelijke jonge eendje' naar
het verhaal van Christiaan An
dersen kreeg Van der Molen in
1076 samen met Martine Bijl
en Tony Nolte de Louis Davids
Prijs van Conamus.
„Ik heb altijd gezegd dat ik aan
haar, als een soort erfenis, mijn
ervaring en kennis van het vak
wilde overdragen", zei hij eens
in een interview met De Tijd.
Twee jaar geleden verliet Marti
ne Bijl de toen 69-jarige Van
der Molen. De musicus heeft
dit verlies nooit kunnen ver
werken.
utrfcht» Rond het thema 'Orgelmuziek door de eewen heen'
belichten verschillende Nederlandse organisten een aantal as
pecten van de fantasie. Dat gebeurt tijdens een serie zaterdag
middagconcerten in Utrecht. Op zaterdag 18 juli is het de beurt
aan Charles de Wolff, die het orgel van de Domkerk in Utrecht
zal bespelen. Aanvang 15.30 uur.
Megadeth naar Nederland
arnhem» Megadeth, de Amerikaanse Trashgroep die toch melo
dieuze muziek maakt, komt naar Nederland. Met hun album
'Countdown to extinction' lijken ze ook in Europa door te bre
ken, vandaar een tournee. Megadeth komt op 24 oktober in de
Arnhemse Rijnhal. De kaartverkoop begint op zaterdag 5 sep
tember.
Jan Ekier is zo'n beetje de éminence grise van het vijfde
Holland Music Sessions Festival, dat nog tot 31 juli
plaatsvindt in Amsterdam, Alkmaar en Bergen. De Poolse
jury-voorzitter van het Chopin-concours Warschau is 79
en nog altijd actief als componist en docent aan het con
servatorium in Warschau. Ekier geniet van het interna
tionale gezelschap muziekstudenten dat daar in het con
servatorium masterclasses volgt bij allerlei gelauwerde
docenten, en concerten geeft.
Zijn vader was pianist en begon
hem al op zijn vierde les te ge
ven. Twee jaar later gaf hij met
zijn twee jaar jongere zusje zijn
eerste concert. „Een Mozart-be-
werking voor vierhandig pia
no." Als Ekier vertelt gaat het
natuurlijk over muziek. En on
vermijdelijk ook over de veelbe
wogen recente Poolse geschie
denis die daarin een grote rol
speelde.
De jaren van vóór de oorlog
noemt hij verre van eenvoudig.
Afgestudeerd aan het conserva
torium, was hij pianist in thea
ters en begeleider in dansscho
len. In 1937 deed hij mee aan
het Chopin-concours. „Die dag
verving mijn zusje mij in de
dansschool waar ik werkte."
De oorlog betekende in 1939
het einde van het vrije muzi
kantenleven. „Onder de Duit
sers werd het nóg moeilijker om
je als musicus staande te hou
den. Je speelde in cafés en ver
der in het geheim bij mensen
thuis, want veel muziek was
verboden, bij voorbeeld van
Chopin. Misschien omdat Ro
bert Schumann ooit eens zei dat
de muziek van Chopin is te ver
gelijken met kanonnen, verstopt
in bloemen."
„Inderdaad, met de kracht die
uitgaat van zijn muziek heeft
het Poolse volk zich altijd staan
de kunnen houden. Toen bij
voorbeeld in 1944 de opstand in
Warschau uitbrak, heb ik in die
twee maanden een stuk of der
tig concerten gegeven. Voor sol
daten, voor burgers en voor de
gewonden in het ziekenhuis. En
altijd weer vroegen ze Chopin."
„Na de oorlog bloeide het
muziekleven enorm op. De
Philharmonie van Warschau
was verwoest, maar we speel
den, waar het maar kon en
overal zat het vol. Het eerste na
oorlogse Chopinconcours
speelde zich zelfs in kleine ka
mertjes af. Eerlijk gezegd moet
ik vaststellen dat het politieke
klimaat voor de muziek niet
slecht was, anders dan voor an
dere kunsten. Het is dan ook
moeilijk om in muziek een be
paalde socialistische redenering
te verpakken."
„Nu de vrije markt weer is
ontstaan moet ik zeggen dat het
voor jonge Poolse musici be
paald moeilijk is een carrière op
te bouwen. Je moet toch de
Jan Ekier werkt al 32 jaar aan de uitgave van het complete werk van
Chopin in een zo authentiek mogelijk vorm: „Het is daar echt de hoog
ste tijd voor." foto joop boek
kans krijgen om naar het bui
tenland te gaan en daar een
beetje naam te maken. Maar we
hebben er geen geld voor, daar
om vind je bijvoorbeeld op dit
festival geen Poolse studenten."
Ekier werkt al 32 jaar aan de
uitgave van het complete werk
van Chopin in een zo authen
tiek mogelijk vorm. „Het is daar
echt de hoogste tijd voor. Er zijn
in de loop der tijd zo veel noten
in allerlei uitgaven geslopen, die
hij nooit kan hebben geschre
ven en die ook absoluut niet in
zijn stijl passen. Ik ga daarvoor
terug naar de bron, naar zijn
met de hand geschreven ma
nuscripten en de door hemzelf
verzorgde eerste uitgaven. En
dan heb ik nog het liefst de boe
ken die Chopin zelf met zijn
leerlingen gebruikte. Waarin je
zijn eigen notities over de ma
nier van uitvoering terugvindt."
Ekier geeft geregeld master
classes: Duitsland, Frankrijk,
Italië, Zuid-Amerika, China en
Japan. „Het is me opgevallen
dat studenten muziek heel ver
schillend interpreteren. Oost-
europese musici spelen meer
romantisch, met meer expres
sie. Westerse pianisten zijn
meer virtuoos, met meer gevoel
voor het klassieke in de mu
ziek."
Holland Music Sessions is een
alternatief voor de vele moor
dende concoursen. Een goede
zaak vindt ook Ekier. „Er valt
veel te leren en de leerlingen
kunnen er concertervaring op
doen. Bovendien is de winnaar
van een concours niet per se de
beste deelnemer. Als er echt een
grote musicus uit een concours
naar voren komt, dan is dat zui
ver toeval. Aan de andere kant
is voor het winnen van een con
cours een sterk karakter nodig,
hetzelfde wat je nodig hebt om
een grote carrière als solist op te
bouwen. Ook dèn moet je sterk
zijn om overeind te blijven."
Ekier heeft weinig behoefte
om vooruit te kijken. „Ik ben te
vreden als ik muziek kan maken
en les geven. Daarin is het mijn
voornaamste taak de studenten
te laten zien dat het gaat om
enthousiasme. En dat ze zich
spiegelen aan de grootsten uit
ons vak, de mensen die hun
wortels hebben in de vorige
„Ze hebben gek genoeg moei
te om de schoonheid van een
melodie te laten horen en de
klank van de piano tot zijn recht
te laten komen. Ze moeten de
eenvoud zoeken. Chopin wees
daar zelf ook altijd op. Maar
misschien is dat een gave die
zich ontwikkelt naarmate je ou
der wordt. Bovendien is iedere
tijd waarin een nieuwe genera
tie opgroeit steeds weer anders.
Maar hoe dan ook: echte kunst
zal uiteindelijk overleven."
De openbare masterclasses
zang tijdens Holland Music
Sessions worden deze week ge
geven door Elly Ameling. An
dere openbare masterclases
worden de komende drie we
ken gegeven door onder ande
ren Herman Krebbers, William
Pleeth. Jan Wijn, John Perry en
Jürgen Kussmaul, steeds in het
Alkmaars conservatorium. De
studenten treden elke avond
op om 21.00 uur in de Ruïne-
kerk te Bergen. In de Kleine
Zaal van het Amsterdamse
Concertgebouw geven jonge
talenten recitals op dinsdag,
donderdag en zaterdag, om
20.00 uur.
De manier waarop filmmaat
schappij Paramount reclame
maakt voor de deze week in we
reldpremière te brengen film
Cool World heeft grote op
schudding veroorzaakt in Los
Angeles. In de bergen boven de
filmstad, op de laatste letter van
het monument dat de naam
Hollywood vormt, heeft een
twintig meter hoge, zeer schaars
geklede dame plaatsgenomen.
Een getekende dame weliswaar,
maar toch een die verdacht veel
op actrice Kim Basinger lijkt.
Omwonenden zien er een
seksistische ontheiliging in van
dit symbool van de Amerikaans
filmindustrie.
Cool World is een door Ralph
Bakshi vervaardigde filmfanta
sie die, enigszins vergelijkbaar
met Who Framed Roger Rabbit,
animatie combineert met live
action. Het gaat over de fanta
sieën van een striptekenaar die
gekweld wordt door nachtmer
ries. In die droomwereld ont
moet hij een zelf als stripfiguur
ontworpen, wulpse vrouwenfi
guur die Holli Would heet, en
die de cartoonist verleidend
en zijn stoutste dromen werke
lijkheid makend poogt te
ontsnappen naar de echte we
reld. Actrice Kim Basinger
speelt Holli Would in menselij
ke gedaante, maar leende te
vens haar bevallige gestalte en
motoriek aan tekenaar Bakshi
om de cartoonversie van Holli
Would op te baseren.
Dat Paramount in adverten
ties de film aanprijst onder de
slogan 'Holli would if she could!
betitelt men vanuit de filmge
meenschap als minder smaak
vol, maar wat er met het 'Holly
wood landmark' is uitgehaald,
dat ervaart men als het prostitu
eren van een monument.
Het is overigens niet de eerste
keer dat een film van Ralph
Bakshi controverse veroorzaakt.
Precies twintig jaar geleden
baarde hij groot opzien met zijn
filmversie van de door Crumb
getekende undergroundstrip
Fritz The Cat. Die op een vol
wassen publiek mikkende ani
matiefilm werd vanwege het ge
weld en de gepeperde seks
(toen een noviteit voor avond
vullende tekenfilms) pornogra
fisch genoemd. Fritz The Cat is
nog steeds Bakshi's meest be
kende film die samen met
Heavy Traffic en American Pop
werd aangekocht door het Mu
seum Of Modern Art in New
York.
In Nederland is ook zijn ani
matie-verfilming van Tolkiens
In De Ban Van De Ring redelijk
succesvol geweest. Bakshi was
de eerste die animatie baseerde
op tevoren gefilmde menselijke
motoriek, een zeer bewerkelijke
techniek die het mogelijk maakt
teken film figuren veel vloeiender
te laten bewegen dan men ge
wend was. De laatste acht jaar
heeft Bakshi niet meer gefilmd
en zich voornamelijk bezigge
houden met beeldende kunst
studies.
Voor het vervlechten van live
action en animatie in Cool
World is gebruik gemaakt van
vier verschillende technieken.
Er werd gewerkt met 'chroma-
key' achtergronden, Totoscope',
getekende decors en een gemo
derniseerde versie van de zoge
naamde 'multi-plane camera';
een procédé dat in 1937 door
Disney ontwikkeld werd en dat
in staat is verschillende op glas
geschilderde achtergronden
over elkaar heen te filmen.
Tevens werden huizen en an
dere setstukken op schaal gete
kend en vervolgens fotografisch
uitvergroot zodat ze dienst kon
den doen als decors. Waardoor
het eruit ziet of de camera (be
diend door John Alonzo) als het
ware de tekeningen kan bin
nendringen en daar alle gang
bare camerabewegingen kan
uitvoeren. Op deze manier is
het mogelijk geworden de
nachtmerrie-scènes van Cool
World een levend, ademend
droomlandschap te verschaffen
waarin zelfs de gebouwen be
wegen en praten.
De Nederlandse première van
Cool World is in oktober.
Waarom beginnen concerten
met Afro Caraïbische muziek al
tijd later dan aanvankelijk de
bedoeling was?
Misschien vanwege het war
me weer, of veel files onderweg,
of problemen met de installatie?
Of hoort het gewoon zo te zijn?
Waarschijnlijk het laatste. Het
optreden van de uit Leiden en
Nijmegen afkomstige band
Djouba liet dan ook behoorlijk
op zich wachten. Eindelijk, na
een uitgebreidde soundcheck,
was het dan zover.
De uit acht personen be
staande groep speelde traditio
nele liedjes uit Martinique en
het Caraïbisch gebied, verwe
ven met west-Afrikaanse ritmes.
Het instrumentarium bestond
uit een balafon (soort xylofoon),
conga's, doumdoum (dubbele
bastrommel), twee djembe's
imet de hand bespeelde trom
mels), saxofoon, trompet en
twee gitaren.
Hoofdrolspeler Alain Anglion-
in, die 5 jaar geleden deze groep
begon, deed zijn uiterste best
om zijn in grote aantallen aan
wezige leerlingen iets moois te
laten horen. Prachtige liedjes
over zijn vaderland Martinique
werden sfeervol vertolkt door de
zanger/gitarist djembespeler.
Hoewel de meeste spelers ter
dege hun instrument beheer
sten en ook de veelzijdigheid
aan instrumenten een voordeel
zou moeten zijn, kwam men
toch niet echt tot zijn recht als
groep. Het bleef allemaal een
beetje mat.
Zo af en toe werd er een po
ging tot virtuositeit gewaagd
maar dit was te fragmentarisch.
Zeker wanneer er zo een batterij
aan slagwerk staat ben je ver
plicht tot het nodige vuurwerk.
Eigenlijk kwamen alleen de
trompettist en Alain zelf tot hun
recht. Ook was het erg jammer
van de zeer slecht versterkte ba
lafon. De overtuigend spelende
muzikant was nauwelijks te ho
ren terwijl het zo'n prachtig in
strument is.
Naarmate het openlucht con
cert vorderde werd de groep wel
beter en uiteindelijk werd het
toch een happening voor tevre
den publiek beneveld door zon
en alcohol.
Djouba kwam als groep niet echt tot zijn recht. Het bleef allemaal een
beetje mat. foto loek zuyderduin
