Leuk spel voor
fans wielersport
X
•V V
Visserservaring door fouten van anderen
Vrije tijd
Globetrotterireisspel
voor echte doorzetters
Vier-op-een-rij
Europese
editie
Monopolie
UV-licht
onmisbaar
'"9 'r
ZATERDAG 11 JULI 1992
7
Greet Buchner
illustratie Han van der Ven
Schimmel
Met schimmel bedoelen we..niet het fraaie
witte paard, dat zijn naam dankt aan de
meest bekende schimmel: 't wit, maar
schimmelaantasting van onze planten in
het algemeen. Er zijn wel duizenden soor
ten van schimmels, nauwe bloedverwanten
van onze paddestoelen. Een groot deel is
uiterst nuttig: dat zorgt bij voorbeeld voor
gisting van levensmiddelen, een heel klein
déél is zeer schadelijk voor onze planten en
dat deel willen we kwijt.
Helaas zijn we met bestrijden meestal te
laat als we de schimmel in de vorm van een
wit pluis of rossige vlekken zien. Dan is het
kwaad al geschied. Daarom hier een middel
om schimmelaantasting van planten te
voorkomen.
Kies op de allereerste plaats soorten die re
delijk bestand zijn tegen schimmels. Bij-ro
zen is dat bekend, bij stokrozen die mo
menteel vaak 'roest': rossige plekken aan de
achterkant van het blad hebben, is het een
kwestie van van 'toeval moet het uitmaken'.
Verwijder zo veel mogelijk de aangetaste
bladeren en verbrand ze om verdere aan
tasting te voorkomen. Zorg verder voor zo'n
goed mogelijke conditie van de planten. Al
le ziekten en plagen zijn het gevolg van een
slechte conditie. In wezen zijn deze ziekten
en plagen de grote opruimers in de natuur.
Wat niet goed is moet weg, zo simpel is dat
en we noemen dat dan 'natuurlijke selec
tie'.
Tuinliefhebbers zijn niet gesteld op die na
tuurlijke selectie. Die houden vaak van
planten die juist wel gevoelig zijn voor
schimmels. In dat geval: zo snel mogelijk al
le veertien dagen spuiten met een aftreksel
van Equisetum ofte wel paardestaart. Kook
hiervoor veertig gram paardestaart een half
uur in twee liter water. Laat dit mengsel
vervolgens tweemaal 24 uur trekken; zeef
het mengsel en verdun het daarna in een
verhouding van een op tien. Spuit vooral
ook de onderkant van de bladeren en liefst
's avonds.
Makkelijker, vaak minder mooi vooral in de
büurt van witbloeiende planten, is het ge
bruik van kalipmpermanganaat (KMn04),
niet giftig, breekt af in dë grond maar geeft
wel een lichtroze gloed aan de bespoten
planten.
Kaliumpermanganaat is bij de drogist of
apotheek te koop.
LOs één gram van de fijne donkerpaarse
kristallen op in 10 liter water en spuit hier
mee ook om de veertien dagen in de
avonduren. Maar weer wel: een lichtroze
gloed blijft het resultaat tot de volgende re
genbui.
Tot slot: al deze bespuitingen kunnen de
aantasting niet teniet doen, wel voorkomen
en zorgen dat het niet nog erger wordt. Vol
gend jaar dus al in mei beginnen met spui
ten bij schimmelgevoelige planten.
LEZERSVRAAG
Komt er bij u al tuinierend of wandelend in
de natuur een vraag op? Greet Buchner zal
proberen voor u het antwoord te vinden.
De vraag kunt u opsturen naar Damiate
Dagbladen, Postbus 507,2003 AP Haarlem
t.a.v. de redactie LEVEN EN WONEN. Op
antwoord zult u wel moeten wachten tot
september, na onze gedeeltelijke zomer
stop.
REDACTIE HENRIETTE VAN DER HOEVEN
Het dit jaar gelanceerde spel Demarrage is bestemd voor
liefhebbers van de wielersport. Want de deelnemers krij
gen ieder de beschikking over een ploeg renners, waar
mee op het speelbord vier koersen kunnen worden gere
den. De langste en moeilijkste is de Tour de France, met
twee bergtrajecten en een parcours met kasseien.
De TOUR op tafel
ANTHONY VERHULST
De handleiding van Demarrage
is behoorlijk uitgebreid, want
het spel kent nogal wat verschil
lende facetten. Maar fabrikant
Jumbo die het spel heeft
overgenomen van Homas
heeft de spelregels zo ingedeeld
dat je ze stapsgewijs en zonder
problemen onder de knie krijgt.
Zo gelden voor de eerste en
eenvoudigste koers: Parijs-Rou-
baix, slechts zeven van de 16
punten die de handleiding telt.
De deelnemers (twee tot vier)
worden ieder de leider van een
wielerploeg met vier renners.
Alleen bij de Tour de France
doet ook nog een vijfde mee.
Via een bepaald systeem wor
den alle renners in het startvak
geplaatst. Daarbij is niet toege
staan dat twee i
zelfde ploeg in een rij achter el
kaar staan.
Het volgen
De positie waarin de renners
staan bepaalt de volgorde waar
in ze worden verzet. Het par
cours is uitgezet op een groot
kartonnen speelbord, waarop
vier bochtige banen met vakjes
zijn aangebracht. De kleuren
van de banen geven het type
wegdek aan. De renners mogen
niet alleen recht vooruit, maar
ook diagonaal worden verzet
met uitzondering van bochten
waarin dikke lijnen zijn aange
bracht.
Het verzetten gebeurt na een
dobbelsteen worp. Een essen
tieel element in Demarrage is
het volgen: wanneer de voorste
renner van een rij verplaatst
wordt, mogen alle andere ren
ners van die rij onmiddellijk in
zijn wiel springen. Dit mag ove
rigens alleen als de renners op
een zelfde type wegdek staan.
Krachtenkaarten
Maar het is niet de geluksfactor
van de dobbelstenen die het
koersverloop bepaalt. Want elke
ploegleider heeft een aantal zo
geheten krachtenkaarten. Deze
hebben een waarde van 5 of 6
en kunnen voor bepaalde ren
ners worden ingezet in plaats
van een dobbelsteenworp.
Dank zij de krachtenkaarten
kun je renners bij voorbeeld la
ten demarreren of ze extra snel
heid geven bij het beklimmen
van de bergen.
In het spel spelen ook kans-
kaarten een rol. Deze moeten
worden getrokken na het wer
pen van een 7. De kanskaarten
kunnen geluk brengen, maar
ook pech, zoals een massale
valpartij. Bij de moeilijker par-
coursen komen ook sprints
voor, combine-rijden en het
illegale hangen aan de volg-
Geluk en tactiek
Het panel heeft verschillende
koersen van Demar
rage gereden - met
veel plezier. Wij
vonden dit een leuk
racespel, vooral
vanaf de tweede va
riant. Geluk en tactiek zijn goed
met elkaar gecombineerd en
het spel oogt ook aantrekkelijk.
De eenvoudigste variant duurt
ongeveer een uur. Daarna ben
je al gauw het dubbele kwijt.
Demarrage (prijs 45) is een
avondvullend spel. De leeftijds
grens van acht jaar is wat aan
de lage kant: 10 a 12 zou beter
zijn.
Een spannend,
avondvullend spel
voorwielerliefheb
bers vanaf acht jaar.
foto cpd
Alle op deze pagina besproken spellen werden getest door een
onafhankelijk panel onder leiding van spellenrecensent Anthony Verhulst.
Al ruim tien jaar speelt dit panel alle spellen die op de
Nederlandse markt verschijnen.
Er bestaan nogal wat spellen met reizen als
onderwerp. Het zijn pure geluks- en race-
spellen met vaak een licht educatief tintje.
Globetrotter daarentegen is bepaald niet
eenvoudig. Maar je brengt er wel een hele
avond prettig mee door.
Van oorsprong is Globetrotter een Canade
se creatie, maar de spelregels zijn afkomstig
uit de Duitse versie. Ze blinken helaas niet
uit door zuiver taalgebruik, terwijl soms ook
de helderheid te wensen over laat. Wel te
prijzen is het feit dat speciaal voor de Ne
derlandse editie Suriname en Paramaribo
werden toegevoegd. En Rusland kon op het
speelbord nog net veranderd worden in
GOS en Leningrad in Sint-Petersburg. Het
bord toont de wereld. Steden zijn verdeeld
in kleurcodes en tussen steden lopen rou
tes, over land of over zee.
Sleutels veroveren
Twee tot zes spelers hebben als doel zo veel
mogelijk sleutels te verzamelen. Deze zijn
van karton en liggen op het speelbord. Er
zijn stedensleutels en continentsleutels.
Beide kun je alleen verwerven in steden
met een rode stip.
Wie met zijn pion in zo'n stad arriveert,
moet eerst toeristenbelasting betalen en
vervolgens een gebeurtenisijcaart trekken.
Daarop staat te lezen of de pion wel dan
niet in de stad mag blijven, en op welke
voorwaarden. Blijft de pion staan, dan krijgt
zijn speler een souvenir of een sleutel. Met
souvenirs (kleine houten pastilles) kun je
continentsleutelsveroveren.
Over land verzet je je pion na een dobbel
steenworp, over zee van punt naar punt, en
in de lucht via ticketkaarten. Die moet je
kopen (of verdienen). Elke kaart geeft twee
bestemmingen aan, waaruit mag worden
gekozen. Het is ook nog mogelijk om sleu
tels van medespelers al te pakken (door
dobbelsteen worpen), om in casino's te gok
ken om de jackpot (die gedurende het spel
met uitgaven van spelers wordt gevuld) en
om speciale souvenirs te verdienen die als
jokers kunnen worden ingezet.'
Geld wordt vooral verdiend aan het begin
van iedere beurt, wanneer de bank 300 dol
lar betaalt. Wie pech heeft door bijvoor
beeld slecht te gooien of een verkeerde
kaart te trekken, ziet zijn pion vertrekken
naar een andere plaats op het speelbord.
Speeltips
Om Globetrotter te worden, moet je een
doorzetter zijn, want de spelregels vragen
nogal wat aandacht, de tijdsduur is zo'n
twee en een half uur en diverse onduide
lijkheden moeten worden overwonnen. De
belangrijkste is deze: als op een gebeurte-
niskaart staat dat je een speciaal souvenir
krijgt, is dat het enige souvenir dat je ont
vangt - en dus niet een extra souvenir naast
dat van de stad.
Voorts is het spel niet ten einde nadat de
laatste sleutel is gepakt, want dan komt
eerst nog de race naar de thuishaven.
Deze wereldreis-per-bord komt van Selecta
en heeft een richtprijs tussen de 69 en
79.
Europese editie een collector's Item.
Leuk voor tijdens de vakantie
ook omdat het compact verpakt
zit is Match 4. Dit denkspel
letje is bestemd voor twee per
sonen en wordt gespeeld op een
houder met 16 staafjes. De spe
lers schuiven om beurten een
schijfje van hun kleur op een
staafje. De bedoeling is om als
eerste vier eigen schijfjes op een
rij te krijgen, horizontaal, verti
caal of diagonaal. Er zijn 76 mo
gelijkheden om te winnen.
Richtprijs 9,95. Jammer al
leen dat fabrikant T&T het spel
niet zo heeft gemaakt dat de
schijfjes in de standaard passen.
Nu moet je ze los
In de Europese editie van Mo
nopolie zijn de vergulde speel
stukken verkleinde symbolen
uit de diverse landen.
Nederland doet mee met een
windmolen, Frankrijk met de
Eiffeltoren, Engeland met de
Tower of Londen en Denemar
ken met de Grundtvig-kerk.
Het is misschien wèl symbo
lisch dat Denemarken als
'straat' de goedkoopste kreeg
toegewezen. Nederland zit op
de plaats waar normaliter Haar
lem staat. Voorts wordt er ge
speeld met ecu's en zitten op de
dobbelstenen geen ogen, maar
gouden sterren.
Deze speciale editie kost on
geveer 90 gulden en is niet leu
ker dan de gewone, maar heeft
misschien wel waarde als col
lector's item vooral in Dene
marken.
VISSPORT
Leren van andermans fouten is iets
wat vooral in de sportvisserij van
grote waarde kan zijn. Want hoewel
visbladen en visboeken uitgebreid
verhalen over hoe het allemaal beter
en kansrijker kan, is het soms nog
lonender te weten hoe je in bepaalde
situatie beter niet kunt handelen. Op
de hoogte zijn hoe een ander in de
fout ging, maakt de kans kleiner zelf
die vergissing ook te begaan.
Niet voor niets is de ervarenheid
van de hengelaar niet alleen geba
seerd op vergaarde kennis, maar
speelt een even belangrijke rol dat ie
in het verleden fouten hebt gemaakt
waardoor je precies weet wat je in
elk geval uit je hoofd moet laten.
Vandaar dat ik in deze rubriek eens
in 15 tips op een rijtje zet wat u be
slist niet moet doen. De meeste zijn
gebaseerd op eigen droeve ervarin
gen. Ter lering en soms ter vermaak.
1. Laat als u 's ochtends vroeg
gaat vissen de wekker nooit een
kwartier eerder aflopen dan u van
plan bent. Tien tegen een dat u nog
even blijft liggen, u weer in slaap valt
en uw vismaat vergeefs op u wacht.
2. Zorg dat de avond voor de vis
dag alles klaar staat en denk niet: dat
pak ik morgenochtend nog wel even.
Een landingsnet of een visstoel ver
geten kan een visdag aardig beder-
Een snoek vangen van dit formaat is behalve een beetje geluk hebben ook een kwestie van geen fouten
maken. Richard de Ruiter ving deze snoek van 122 centimeter met een gewicht van 24 pond. foto anp
3. Laat uw fototoestel
thuis liggen. Ook als u niet erg over
tuigd bent van de vangstkansen. Al
te vaak ging de mogelijkheid om een
recordvangst vast te leggen verloren
omdat de camera netjes thuis lag.
4. Luister naar het weerbericht
maar laat de voorspellingen van KN
MI of Meteoconsult niet de doorslag
geven bij uw beslissing niet op pad
te gaan. Het blijven maar voorspel
lingen en ook slechte vooruitzichten
blijken af en toe niet uit te komen.
5. Denk nooit: er zit wel een
knoopje in mijn nylon of de lijn is
licht beschadigd, maar het is nog
sterk genoeg. Zo zijn de grootste vis
sen verspeeld. Vervang de lijn of kort
hem in als u ook maar de* geringste
twijfel heeft.
6. Wees nooit gemakzuchtig met
uw vistuig. Niet op de hengel laten
zitten na afloop van een visdag. En
ook niet te lang met nylon blijven
doorvissen waaraan al flinke exem
plaren zijn gevangen. De rek is er
vaak uit.
7. Schep nooit te vroeg met een
landingsnet naar een vastgeslagen
vis. Zorg er voor dat de vis tijdens de
dril zo is afgemat dat hij boven het
net kan worden getrokken. Schep
pen naar gehaakte vis heeft al vele
missers opgeleverd.
8. Een nat landingsnet in een hen-
gelfoudraal opbergen is vragen om
moeilijkheden. De stank die het ver
spreidt kan verschrikkelijk zijn en
bovendien is het net in no time ver
teerd. Nooit doen dus.
9. Gocfi na afloop van een visdag
nooit overtollige voerresten langs de
walkant. Het gaat rotten of lokt on
gedierte als ratten en muizen aan.
10. Ook geen grote hoeveelheden
voer of aas in het water gooien.
Vooral zaken als aardappelen en ge
zoete maïs kunnen de bodem flink
verzuren. Een visstek wordt qan een
plek die juist door de vis wordt ge
meden.
11. Ga nooit af op tips van stekken
waar volgens de informant fantasti
sche vangsten zijn te boeken. Hen
gelaars plegen dit soort plekken
terecht altijd voor zichzelf te re
serveren. Of het is gebaseerd op ver
halen uit de tweede, derde of vierde
hand en klopt er geen barst van.
12. Vergeet nimmer beschermende
kleding of een visparaplu tegen re
gen en wind mee te nemen. Ook al
ziet het er nog zo veelbelovend uit.
Iets uittrekken of in de foudraal laten
zitten kan altijd. Vissen met een nat
pak of verkleumd langs de waterkant
zitten houdt geen mens lang vol.
13. Bent u van plan een visbootje
te huren denk dan nooit dat er wel
eentje zal klaarliggen als u komt. Het
is zeer vervelend om bij het begin
van de visdag oog in oog te staan
met een lege steiger. Bel daarom tij
dig met de verhuurder en leg de af
spraak vast. Vergeet ook niet af te
bellen als u plots verhinderd bent.
14. Gooi nooit een hengeltje uit in
viswater waar dat verboden is en
handel evenmin in strijd met de re
gels en voorschriften van de Visserij-
wet. De controle staat gezien het
grote aantal zwartvissers op een laag
pitje, maar nog iedere dag deelt de
politie bekeuringen uit aan overtre
ders.
15. Behandel de vis nooit ruw tij
dens het onthaken of terugzetten en
laat ze niet kreperen in een leefnetje.
Geef de tegenstanders van de hen
gelsport geen argumenten in han
den om tot een algeheel visverbod te
komen. En laat niet na een collega
die de vis niet met respect behandelt
op zijn fouten te wijzen.
SPREEKUUR
Het ultraviolette licht
(UV) dat de zon uit
zendt, heeft de
meeste effecten op ons lichaam.
Onder invloed van UV-licht
wordt in het lichaam vitamine
D gevormd. Vitamine D is van
essentieel belang bij de groei en
instandhouding van het skelet.
Zonder vitamine D kunnen de
botten onvoldoende kalk opne
men en verliest het skelet aan
hardheid. Bij kinderen treden
ook vervormingen op van de
botten. Dit ziektebeeld staat be
kend onder de naam rachitis of
Engelse ziekte.
In Nederland laat het aantal
zonnige dagen wel eens te wen
sen over, waardoor een tekort
aan vitamine D kan ontstaan.
Vitamine D zit ook wel in het
voedsel, o.m. in brood, melk, eie
ren en margarine, maar de eigen
produktie onder invloed van
zonlicht is voor een goed kalkge-
halte in het skelet onmisbaar.
Wat betreft de effecten op de
huid staat helaas de schadelijke
werking van de zon voorop. Ul
traviolet licht valt onder te ver
delen in lang-golvig (UVA) en
kortgolvig (UVB) licht Het UVA
licht zorgt ervoor dat de huid
bruin verkleurt, doordat het pig
mentcellen (melanocyten) aan
zet tot het produceren van extra
huidpigment. UVA-licht is overi
gens ook het licht dat uit zonne
banken en solaria komt.
Bruin worden is niet hetzelfde
als mi tuier gevoelig worden voor
zonnestraling. De vermitiderde
gevoeligheid komt door de UVB-
straling. Onder invloed van UVB
wordt de hoorn laag van de huid
dikker. Omdat zonnebanken
geen of heel weinig UVB-licht
uitzenden, kunt u, bruin van het
solarium, in de 'echte'zon heel
gemeen verbranden.
Na vele jaren in de buitenlucht
ontstaat dan een zogenaamde
landmanshuid, genoemd naar
de prachtige verweerde koppen
die sommige boeren en tuinders
wel hebben. Maar UVB licht kan
ook het erfelijk materiaal in de
huidcellen beschadigen. Dit kan
op de lange duur het ontstaan in
de hand werken van een van de
vormen van huidkanker. De
schadelijke effecten van zonlicht
zijn cumulatief. Dit betekent dat
er jaren nodig zijn vooreen
landmanshuid of een begin van
huidkanker ontstaat. Niet alleen
de hoeveelheid zon is van belang
maar ook het huidtype. Mensen
met een licht-gekleurde huid
zijn i>an nature minder be
schermd tegen ultraviolet licht.
SPELREGELS
Smeer uzelf en uw kinderen
dikwijls in met een goed zonne-
brandprodukt.
Kies een hoge beschermings
factor, vooral als u een lichte
huid hebt of nog niet aan de zon
gewend bent.
Zet uw kinderen een zonne
hoed je op en laat ze niet de hele
dag in de zon spelen.
Zoek tussen 11 en 1 uur de
schaduw op.
Beweeg in de zon. Als u al
leen maar ligt te bakken, ver
brand u sneller en wordt u Ito-
vendien mituler gelijkmatig
bruin.
Mariska Koster
