Belgen oneens over
verdere deling land
Aids, de stille waarheid van de Kenyaanse bush
Buitenland
Felicitaties voor nieuwe premier
'Pan Am
nalatig bij
vliegramp'
'Ga weg met jullie voedsel, geef ons wapens
Noodtoestand moet
drugsdealers vasthouden
Québec positief over
grond wets wij zigingen
ETA biedt bestand aan
voor Olympische Spelen
ZATERDAG 11 JUL11992
5
Gesprekken Vlamingen en Walen over staatshervorming mislukt
BRUSSEL PETER DE VRIES
De directe Vlaams-Waalse besprekingen over de hervor
ming van België in een federale staat zijn gisteravond in
Brussel mislukt. De zeven partijvoorzitters van socialis
ten, christen-democraten, Groenen en Vlaams-nationa
listen konden het na drie maanden onderhandelen niet
eens worden over een verdere opsplitsing van het land.
nationalist Schiltz. Dehaene
bracht in maart een coalitie op
de been van electoraal aange
slagen socialisten en christen
democraten. De Vlaamse chris
ten-democraat hoopte dat zijn
'noodkabinet' zich kon concen
treren op de uitvoering van een
hard bezuinigingsprogramma.
In de tussentijd zouden de par
tijvoorzitters in een aparte 'Dia
loog van Gemeenschap tot Ge
meenschap' de politiek zo ris
kante Vlaams-Waalse tegenstel
ling uitpraten. De Dialoog had
het sluitstuk moeten worden
van de al dertig jaar durende
staatshervorming, en had van
België grondwettelijk een fede
rale staat zullen maken.
correspondent
De liberale oppositie, die samen
met het extreem-rechtse
Vlaams Blok de onderhandelin
gen had geboycot, heeft direct
het aftreden geëist van het na
tionale kabinet-Dehaene. De
premier weigerde daar gister
avond op te reageren, maar de
grote partijen lijken de moge
lijkheid open te willen houden
de vastgelopen gesprekken later
dit jaar te hervatten en het kabi
net zo lang te laten zitten. .An
ders komen we in een opeen
volging van chaotische toestan
den", zei de voorzitter van de
onderhandelingen, de Vlaams-
Kardinaal had wel willen trouwen
londen De Engelse kardinaal Basil Hume heeft er geregeld
spijt van dat hij niet getrouwd is. „Elke keer als ik bij een huwe
lijk betrokken ben en de mensen zie die gaan trouwen, dan zeg
ik tegen mezelf: dat had ik kunnen zijn. „Ik denk dat iemand die
celibatair leeft, zelfs als hij daarmee tevreden is, moet betreuren
dat hij niet getrouwd is", aldus de aartsbisschop van Westmin
ster in een interview met de BBC dat morgen wordt uitgezon
den. Ook priesters willen „liefhebben en liefgehad worden".
Hotelbrand in Parijs eist vijf levens
parus» Een brand in een klein hotel in het centrum van Parijs
heeft gisteren het leven gekost aan vijf mensen. Vijftien mensen
raakten gewond. De politie zei een man van in de 60 te hebben
gearresteerd, die permanent in het hotel woonde. De man, die
bekend stond als een overmatig drinker, had donderdagavond
gedreigd het gebouw in brand te steken na een woordenwisse
ling met de eigenaar.
Mao-speldjes nieuwe rage in China
peking» Eerst schitterde Mao op posters, later in liedjes. Nu zijn
de Mao-speldjes terug in Peking, waar ze tegen kapitalistische
prijzen van de hand gaan. Op de speldjes staat roerganger Mao
in militair uniform, met een rode vlag, of met kleine raketten en
vliegtuigen die rond zijn hoofd suizen. De jonge Mao, de oude
Mao, blootshoofds en met pet. Jongelui plunderen de zolders
van hun ouders op zoek naar speldjes. In de jaren zestig werden
miljarden Mao-speldjes gemaakt, omdat bijna iedere Chinees ze
moest dragen om de loyaliteit aan de communistische partij te
tonen. Met het oog op winst maken sommige fabrieken nieuwe
speldjes, die voor de prijs van originele worden verkocht.
Deling Tsjecho-Slowakije dichterbij
praag» De nieuwe en vermoedelijk laatste federale regering van
Tsjecho-Slowakije heeft gisteren het parlement een wetsontwerp
voorgelegd voor de opdeling van het land in een Tsjechische en
Slovaakse staat. Parlementaire commissies hebben drie maan
den om over het ontwerp te discussiëren. Eind september zullen
de Nationale Raden van beide republieken, aldus het ontwerp,
onderhandelen over de praktische uitvoering van de opdeling.
Doodstraf uitgesproken op eiland Man
Douglas Op het Britse eiland Man, dat vérgaande autonomie
geniet, heeft een 22-jarige man gisteren de doodstraf gekregen
voor de moord op een vrouw. In de rest van Groot-Brittannië
werd de doodstraf in 1965 afgeschaft en het parlement van het
in de Ierse zee gelegen eiland Man is bezig hetzelfde door te
voeren. Verwacht wordt dat het ministerie van binnenlandse za
ken in Londen de straf zal omzetten in levenslange gevangenis
straf. De laatste keer dat er een moord plaatsvond op Man, was
in 1982. De laatste keer dat een doodstraf werd voltrokken, was
in 1872.
Grote struikelblokken bleken
de geldstromen van Vlaanderen
naar het op zwart zaad zittende
Wallonië; de directe verkiezing
van Vlaamse en Waalse parle
menten en de politieke rechten
van de Franstaligen in Vlaamse
dorpen rond Brussel en in Voe-
Op vooral dat laatste punt
hebben de stellingen zich de af
gelopen dagen openlijk verhard.
In Vlaanderen is ontsteld gerea
geerd op het idee dat José Hap
part, uit de omstreden enclave
Voeren, ook nog minister in de
Franstalige regering wil worden.
De kans bestaat bovendien dat
Happart uitgerekend vandaag,
op de feestdag van de Vlaamse
gemeenschap, in Voeren weer
voor één dag burgemeester
wordt.
De onderhandelingen hebben
wel een akkoord opgeleverd
over invoering van een eco-tax
op milieuvervuilende produk-
ten. Daarmee wordt tegemoet
gekomen aan een eis van de
Groenen. De opbrengst van de
heffing zal voor een deel ten
goede komen aan de Vlaamse
en Waalse gewesten. De twee
landsdelen kunnen voortaan
ook elk hun eigen internationa
le verdragen afsluiten.
warschau De Poolse ex-premier Tadeusz
Mazowiecki, tevens leider van de grootste
fractie in de Sejm, feliciteert Hanna Su-
chocka met haar installatie als nieuwe rege
ringsleider. De 46-jarige juriste kreeg giste
ren de steun van 233 parlementsleden. Zij is
de vijfde post-communistische premier van
Polen en volgt Waldemar Pawlak op, die be
gin juni aantrad maar niet werd vertrouwd
omdat zijn Boerenpartij in het verleden
nauw heeft samengewerkt met de commu
nisten.
In haar eerste toespraak tot het parlement
verklaarde de nieuwe premier dat haar
„missie een eind moet maken aan een pe
riode van conflicten en geruzie". Ze zei „be
zig te zijn met het opzetten van een rege
ring van nationale eenheid voor Polen". Ze
beloofde eveneens door te gaan met de
economische hervormingen, bezuinigingen
en een snelle privatisering van de staatsbe
drijven. Binnen drie maanden zal er een
uitgebreid economisch plan gereed liggen,
zo beloofde ze. foto epa
De jury bij een federale recht
bank in de Verenigde Staten is
gisteren tot de conclusie geko
men dat de inmiddels opge
doekte luchtvaartmaatschappij
Pan American Airways zich
schuldig heeft gemaakt aan be
wuste nalatigheid en verant
woordelijk is voor het feit dat
een bom aan boord kon worden
gebracht van de jumbojet die
op 12 december 1988 boven het
Schotse Lockerbie ontplofte. Bij
de aanslag kwamen 270 perso
nen om het leven.
De advocaten van de nabe
staanden hebben ongeveer 300
miljoen dollar schadevergoe
ding geeist. Op grond van inter
nationale verdragen blijft scha
devergoeding, als er geen nala
tigheid kan worden bewezen,
beperkt tot 75.000 dollar per
slachtoffer.
De uitspraak, waarover de ju
ry drie dagen heeft be
raadslaagd, volgde na een elf
weken durend proces tegen Pan
Am. De tientallen nabestaanden
van de slachtoffers begroetten
de uitspraak met vreugde, tra
nen en omhelzingen. Advoca
ten van de nabestaanden had
den Pan Am ervan beschuldigd
in een tijd waarin het met het
bedrijf bergafwaarts ging, finan
ciële overwegingen te hebben
laten prevaleren boven de vei
ligheid van zijn passagiers.
maarten pennewaard
verslaggever
Het uitzicht van de circa dertig
duizend inwoners van de woon
wijk Dobrinja op de VN-lucht-
brug is uitstekend. Dagelijks
zien ze zo'n vijftien transport
vliegtuigen landen op het vlieg
veld van Sarajevo. Tonnen
voedsel worden met elk toestel
aangevoerd. De colonnes witge
schilderde vrachtwagens, volge
pakt met voedselpaketten, rij
den echter letterlijk aan hun
neus voorbij.
De wijk is wegens aanhoudende
artilleriebeschietingen van Ser
vische milities te gevaarlijk, al
dus de Verenigde Naties. On
danks de knagende honger vra
gen de bewoners dan ook niet
zozeer om voedsel: „Geef ons
wapens, zodat wij de Servische
agressors kunnen verdrijven.
Daarna zorgen wij wel weer
voor ons eigen eten".
Kevan Hasandedic, een 28-jari-
ge architect, staat met twee
enorme boodschappentassen te
.wachten op de markt. Hij woont
met twintig families in een flat
gebouw in de wijk Ciglane, in
het noorden van Sarajevo. Van
morgen vroeg is hij met twee
grote boodschappentassen naar
het marktplein gegaan. Samen
met enkele duizenden staat hij
te kijken naar de volstrekt lege
kraampjes. Dagelijkse routine,
maar wie weet komt er een boer
of een handelaar ongemerkt
door de Servische blokkades.
Inderdaad, na een uurtje bromt
een oud vrachtwagentje het
plein op. Voordat de laadklep
goed en wel open is, is de man
zijn zakken aardappelen al
kwijt. Voor drie Duitse marken
per kilo. Drie kilo vlees gaat weg
voor veertig mark, haast een
modaal maandloon.
Liefhebbers van verse groente
moeten het doen met paarde
bloemen of brandnetels, die
nog wel in Bosnische dinars
kunnen worden betaald. Van de
voedselpakketten hebben Has-
andecic en zijn lotgenoten nog
niets gemerkt, hoewel de lucht
brug nu een week oud is. Ja, een
kennis kreeg twee blikken met
Op het hoofdkwartier van de
Verenigde Naties in Sarajevo er
kent men dat de distributie 'niet
goed loopt'. De VN-trucks leve
ren wel goederen af in de stad,
maar het voedsel heeft tot nu
toe maar een kwart van de
380.000 inwoners bereikt. Veel
'verdwijnt' ook onderweg.
„Natuurlijk lijden we verschrik
kelijke honger", zegt de archi
tect. „Maar wat helpt het als de
wereld alleen maar voedsel
brengt? De Serviërs moeten
weg, daar gaat het om. Eén bord
soep per dag is genoeg voor
mijn hele familie. Maar geef ons
er een geweer bij, zodat we deze
kwestie écht kunnen oplossen".
Dat zal dan gepaard gaan met
meer slachtoffers dan nu al da
gelijks vallen. De balans van een
'normale' dag in Sarajevo: elf
doden en veertig gewonden.
Het resultaat van wat in militai
re kringen wordt omschreven
als 'lichte artilleriebeschietin-
is gesteld. Het kwam in Colom
bia voor dat mensen jarenlang
gevangen zaten zonder dat zij
in staat van beschuldiging wer
den gesteld. Dit gold vooral
voor mensen die geen geld voor
advocaten hadden.
De politie houdt leden van
het Medellin-kartel verantwoor
delijk voor honderden moord
aanslagen, waaronder de dood
van 107 personen aan boord
van een passagiersvliegtuig dat
in 1989 boven Bogota ontplofte.
Het kartel ontketende in 1989
een golf van geweld om Gaviria
ertoe te bewegen de uitlevering
aan de Verenigde Staten van lei
ders van het kartel stop te zet
ten. Overal volgden bomaansla
gen en rond de 300 politieagen
ten werden vermoord.
Gaviria gaf toe dat het blokke
ren van de vrijlating op borg
tocht van de 17 verdachten aan
leiding zou kunnen geven tot
nieuwe geweldsuitbarstingen.
President Cesar Gaviria van Co
lombia heeft gisteren de nood
toestand afgekondigd om te
voorkomen dat 17 verdachte le
den van het drugskartel van
Medellin worden vrijgelaten. De
17 worden al ruim een jaar zon
der enige vorm van proces vast
gehouden.
De noodtoestand verleent de
president een bijna onbeperkte
macht, maar de enige maatregel
die hij gisteren nam was het
blokkeren van de vrijlating op
borgtocht van 17 gevangenen
die worden verdacht van moord
en andere ernstige delicten. On
der normale omstandigheden
had Gaviria hun vrijlating niet
kunnen voorkomen.
Een wet die op 1 juli van
kracht werd, verleent het recht
op vrijlating op borgtocht aan
ieder die langer dan 180 dagen
wordt vastgehouden en niet for
meel in staat van beschuldiging
QUEBEC-TORONTO
Een pak koekjes is v
matayos frans van den houdt
De cijfers liegen er niet om: in Afrika
bezuiden de Sahara zijn reeds zeven
miljoen mensen besmet met het HIV-
virus en als de huidige verspreiding
zich onverminderd voortzet zullen
dat er in het jaar 2000 ruim 40 mil
joen zijn, terwijl zes miljoen mensen
aan aids zullen doodgaan. Dat bete
kent dat 50 procent van de sterfgeval
len in dat jaar aan aids toe te schrij
ven zal zijn.
De slachting is volgens de deskundi
gen het grootst onder jonge mensen,
de meest produktieve bevolkings-
groep, wat een enorme stijging van
het aantal wezen zal veroorzaken. De
verwachting is dat de komende tien
jaar 10 tot 15 miljoen kinderen in
Afrika hun ouders verliezen door
aids. Kenya zal in 1996 ruim 300.000
van dergelijke wezen tellen.
Twee maanden eerder liepen we ook
samen door de bush. Het hoofd van de
plaatselijke school, Joseph Were, had
een lift gevraagd om zijn zieke tweede
vrouw, die al een paar weken bij haar
ouders verbleef, te kunnen bezoeken.
We vinden haar op een bank in de
donkere woonkamer. Alleen de voor
deur en een klein raam laten wat
schaars licht binnen. Haar contouren
zijn desondanks goed zichtbaar. Lijf en
leden lijken uitgeteerd. Een snelle
handdruk verraadt hoge koorts. Ze
praat uiterst moeizaam.
Ze is al enige tijd erg ziek, verklaart
haarman. „Ze heeft last van koorts en
ze kan weinig eten. Ze bezoekt regel
matig de kliniek in de buurt en ik heb
pillen voor haar gekocht". Eerder had
ik al gehoord dat allebei haar kinderen
kort na de geboorte zijn overleden.
„We weten niet wat voor ziekte het is",
zegt Joseph. Ik houd mijn bange ver
moedens voor me.
Nu lopen we weer door de bush. Dit
maal op weg naar Joseph's huis, waar
Slachting het grootst
onder jonge mensen
zijn eerste vrouw, moeder van acht
kinderen, woont. We lopen naar een
opzij van het huis gebouwde traditio
nele hut. „Inderhaast opgetrokken",
zegt Joseph. „Vóórhaar". Binnen een
bed, twee krukjes en een half opge
brande kaars. Na 10 minuten gaat hij
me weer voor naar buiten. En dan
plotseling staan we voor een hoop
zand met een kruis. Een vers graf, voor
haar.
Joseph zelf doet nog steeds of hij van
niets weet, maar de hele buurt kent in
middels de feiten. „Ze had aids en hij
heeft het nu ook". Angst heeft zich
reeds meester gemaakt van zijn eerste
vrouw, de leraressen van de school en
andere vrouwen met wie hij heeft ge
slapen. Ze zijn allemaal bang, maar
niemand heeft nog haar bloed laten
De oudjes hebben zo hun eigen ge
dachten over aids. Vroeger, zeggen zij,
was er ook zo'n geheimzinnige ziekte,
maar daar waren allerlei middeltjes te
gen. Deze ziekte is nieuw en niemand
kan er wat tegen doen. Ook al probe
ren sommige kwakzalvers het wel. Dus
moeten het de blanken zijn die de
ziekte hebben gebracht, is hun redene
ring. Zij waren tenslotte ook verant
woordelijk voor andere nieuwigheden,
zoals radio en televisie.
Matayos ligt langs de belangrijke trans-
Afrikaanse verkeersader, die van Ke
nya's havenstad Mombassa tot aan
Zaire strekt. Noem het maar een aids-
ader, want via deze weg wordt de ziek
te razendsnel verspreid. Vooral via de
vrachtwagenchauffeurs die op deze
route zitten en de prostituees die ze op
de pleisterplaatsen bezoeken
Aids grijpt hier snel om zich heen",
zegt een plaatselijke gezondheidswer
ker en somt vervolgens een reeks per
sonen uit de buur top die allemaal aan
de ziekte lijden of er reeds aan zijn
overleden. Niemand heeft harde bewij
zen, maar iedereen weet wie besmet is.
En iedereen weet dat aids bestaat en
dodelijk is maar niemand past zijn
seksuele gedrag aan. Aids, de stille
waarheid van de bush.
In de steden heerst weliswaar een ope
ner klimaat, maar ook daar laten
seksueel gedrag en condoomgebruik
nog veel te wensen over.Als mijn
vrouw die dingen vindt weet ze meteen
dat ik ook met andere vrouwen uitga",
bekent een jongeman in Nairobi.
Alle goede bedoelingen en miljoenen
guldens die het reeds heeft opgeslokt
ten spijt, heeft Kenya's anti-aidspro-
gramma maar weinig resultaten opge
leverd. „Het Nationale Aids Comité
Seksueel gedrag verandert
pas als het nog erger wordt
heeft getracht het publiek bewust te
maken via de media, werkcolleges,
cursussen en conferenties. Ze heeft be
sprekingen gevoerd met advocaten,
parlementsleden en is ten volle betrok
ken bij de internationale anti-aids-
strijd", stelt Sobbie Mulindi van het co
mité. „En toch", verzucht hij „negeren
veel Kenyanen aids nog steeds".
„Vooral de mannen", benadrukt een
Nederlandse arts in Kenya, „zeggen dat
het allemaal wel meevalt. Omdat ze
hun dominante seksuele gedrag niet
willen veranderen". De promiscuïteit is
groot in Kenya. Seks is hier even ge
woon als zoenen in Europa. „Voor veel
mensen, vooral in de bush, is seks ook
het enige vertier dat ze hebben". Tra
ditiegetrouw hebben mannen meer
dan één vrouw en wisselen ze voortdu
rend van partner. Ziedaar enkele rede
nen waarom aids als een wervelwind
over het land raast.
Kenya telt op dit moment 700.000 se-
ropositieven en 40.000 aids-patiënten,
die het grotendeels zonder medicijnen
en speciale verzorging moeten stellen
omdat ze er simpelweg geen geld voor
hebben. „Een patiënt die in een krot
tenwijk woont moet door vrienden
naar de weg worden gedragen, daar
wachten op een taxi die hem naar het
ziekenhuis brengt en daarna weer te
rug. Transport en medicijnen kosten
hem honderden shilling per keer en
dat is voor de meesten niet op te bren
gen. Aidspatiënten zijn hier dan ook
binnen de kortste keren vertrokken",
legt een buitenlandse deskundige uit.
Wat de deskundigen nu vooral bezig
houdt is over welke boeg ze het moe
ten gooien om de houding van de Ke
nyaanse man daadwerkelijk te veran
deren en de aidsstorm tot bedaren te
brengen. De Nederlandse arts: „Het
klinkt hard, maar ik denk dat de epide
mie nu nog niet omvangrijk genoeg is.
Dat het seksuele gedrag pas zal veran
deren als het allemaal veel erger
Premier Robert Bourassa van
Québec heeft positief gerea
geerd op de eerder deze week
door de negen Engelstalige Ca
nadese provincies voorgestelde
grondwetswijzigingen, yagepre-
senteere roidonderdag gezegd
dat de deze week door de negen
Engelstalige provincies en de
leiders van de territoria en de
oorspronkelijke bevolking van
Canada voorgestelde grond
wetswijzigingen zijn provincie
waardevolle voordelen bieden.
De grondwetswijzigingen
houden onder andere de erken
ning in van Québec, de enige
Franstalige provincie van Cana
da, als „aparte samenleving".
Ook zouden alle provincies een
veto krijgen over toekomstige
grondwetswijzigingen en wordt
de Senaat hervormd.
De wijzigingen zijn onder an
dere bedoeld om te voorkomen
dat Québec besluit zich van Ca
nada af te scheiden. Québec
heeft aangekondigd voor 26 ok
tober een referendum te zullen
houden over soevereiniteit. De
provincie, die nooit de uit 1981
stammende Canadese grond
wet heeft willen ondertekenen,
vindt dat de Franse taal en cul
tuur bescherming behoeven te
gen de overheersende Engelsta
lige cultuur.
Bourassa zei wel dat een aan
tal voorstellen „moeilijk te ver
kopen" zouden zijn. Hij doelde
met name op de voorgestelde
hervorming van de Senaat, het
uitbreiden van de macht van de
Engelstalige provincies en van
de Inuit (eskimo's) en indianen.
Bourassa heeft zelf het overleg
met de overige provincies ge
boycot.
In de verklaring stelt de ETA
dat de organisatie „de politieke
wil" toont om gedurende twee
maanden geen geweld te ge
bruiken, waarna beide partijen
de Spaanse regering en de
ETA in een derde land offi
ciële besprekingen zouden
moeten beginnen.
De Spaanse regering heeft
nog niet op het communiqué
gereageerd. Tot dusverre heeft
de regering zich echter altijd op
het standpunt gesteld dat met
de ETA niet wordt onderhan
deld zolang de organisatie niet
definitief van het gebruik van
geweld afziet.
De Baskische afscheidingsbe
weging ETA heeft de Spaanse
regering gisteren aangeboden
een bestand van twee maanden
in acht te nemen, in ruil voor de
belofte dat in de toekomst on
derhandelingen zullen plaats
vinden. Het aanbod komt aan
de vooravond van de Olympi
sche Zomerspelen die in Bar
celona worden gehouden.
De Baskische krant Egin, die
de communiqués van de ETA
pleegt te publiceren, neemt het
aanbod van de terroristische
groepering in zijn editie van
vandaag op.
