Het succes van de Barbie-pop
Afrikaans
OMER'92
ZATERDAG 11 JUL11992
Onze taal
'O bring my triig na die ou
Transvaal, daar waar my Sarie
woonZo zong de Zuidafri-
kaanse geliefde van Sarie Ma
rais. In het tweede couplet ho
ren we 'Ek was so bang, dat die
kakies my sou vang, en ver oor
die see wegstuur.De kakies
zullen wel de Engelsen in de
Boerenoorlog zijn. Gelukkig
loopt het lied goed af: 'Verlos
sing hetgekom en die huistoe-
gaan was daar, trug na die ou
Transvaal'.
e nakomelingen van Sarie Ma-
W rais en haar geliefde zijn onder-
tussen bepaald minder bang
voor de kakies dan voor de kleurlingen en de
zwarten, die in Zuid-Afrika ver in de meer
derheid zijn. Tussen de overwegend Afri
kaans of Engels sprekende blanken is na de
Boerenoorlog de strijdbijl begraven. Maar de
gevolgen van de blanke onderdrukking van
alles wat niet blank is, zullen Zuid-Afrika nog
lang teisteren. Komt men daardoor opnieuw
tegenover de kakies te staan?
In ieder geval zullen voor de Afrikaanse taal
de ontwückelingen in Zuid-Afrika grote gevol
gen hebben. Dat komt door de ingewikkelde
situatie daar. Van de blanke minderheid
spreekt het grootste deel Afrikaans (circa 5
miljoen) en de rest Engels (circa 1 miljoen).
Afrikaans en Engels zijn de twee officiële ta
len in Zuid-Afrika. De overige circa 20 mil
joen inwoners: de zwarten en de kleurlingen,
spreken verschillende talen, zoals Xhosa,
Zulu, Tswana of Venda. Op school moet ie
dereen Afrikaans en Engels leren maar de
zwarte bevolking leert niet graag Afrikaans:
voor hen is Afrikaans de taal van de blanke
onderdrukkers, het symbool van discrimina
tie. De opstand in Soweto van 1976 was on
der andere een protest tegen het verplicht
stellen van het gehate Afrikaans op de mid
delbare scholen. Daarom kiest het zwarte
deel en het kleurlingendeel van de bevolking
liever Engels want dat is minder beladen.
Zolang dE blanken exclusief de macht heb
ben behoudt het Afrikaans zijn positie van
officiële taal. Maar zodra de kogel door de
kerk is en er algemeen kiesrecht komt en een
evenredige regering, wordt de positie van het
Afrikaans heel discutabel. Het is nu al voor
spelbaar welke taal de officiële taal zal wor
den in het nieuwe Zuid-Afrika. De zwarte ta
len en de kleurlingentalen zijn stuk voor stuk
te klein, het Afrikaans is te gehaat bij een gro
te meerderheid, dus blijft het Engels over.
Een verstandige Zuidafrikaan, Neville
Alexander, heeft kort geleden tijdens een
taalkundig congres in Leiden de situatie in
zijn land helder uitgelegd en gezegd: 'dat die
bevoorregte status van Afrikaans nie onder
die veranderde omstandighede sou kon
voortbestaan nie' en 'dat Afrikaans op n gely-
ke vlak met die ander Suid-Afrikaanse tale te-
ruggedwing moet word'. Misschien zelfs wel
minder in tel zal zijn dan die andere talen,
'omdat Afrikaans hom nooit van die stigma
van die taal van die verdrukker sou kon bevry
Tijdens Poetry International sprak de Zuid-
afrikaanse dichteres Antjie Krog vorige
maand in Rotterdam zelfs de gedenkwaardi
ge woorden: 'Ik verwacht dat het Afrikaans in
Zuid-Afrika over niet al te lange tijd zal ver
dwijnen. Ik accepteer dat, al is het met spijt.'
Dat vind ik een fair standpunt. Ook al kon
dat verdwijnen nog wel eens lang duren: het
Afrikaans is in Zuid-Afrika namelijk de taal
met de meeste sprekers. Maar het is duidelijk
dat die sprekers.een toontje lager moeten
zingen en de zwarte keuze voor het Engels
zullen moeten respecteren. Het valt te hopen
dat de woorden van Neville Alexander, Antjie
Krog en anderen gehoor vinden en dat er niet
een nieuwe strijd komt tegen de taal van de
kakies. Want anders zit er niets anders op
dan de sprekers Van het Afrikaans 'te vang,
en ver oor die see weg te stuur'.
Miljoenenproduktie en een fanclub
De allereerste Barbie
zoals ze in 1959 werd
geïntroduceerd op de
speelgoedbeurs in
New York. foto pr
keningen, foto's en vragen over
het leven van Barbie. Dat is een
veelbewogen leven, zoals de
fans in de Carrousel-zaal van
'De Efteling' kunnen zien. Tot
en met 30 augustus is daar
Barbie-land' ingericht. Daar
zijn ruim tweehonderd Barbies
en Barbie-arikelen te bewonde
ren.
Export
In 1962 startten de exportactiviteiten: eerst
naar Canada, daarna naar Australië en Euro
pa, waar Barbie haar zegetocht begon in
Duitsland. Vorig jaar bedroeg de omzet van
Mattel 1,62 miljard dollar. Het bedrijf telt
ruim 15.000 werknemers, heeft vierentwintig
zelfstandige dochterondernemingen in alle
delen van de wereld, acht fabrieken in ver
schillende landen en zestien vestigingen in
Europa. Barbie wordt nu in meer dan hon
derd landen verkocht.
Barbie wordt gezien als een schoonheids
koningin: slanke taille, lange slanke benen,
lange armen en een lange hals. Het popje is
in de loop der jaren steeds aangepast. Zo kon
ze in 1964 voor het eerst haar knieën buigen
en haar ogen openen en sluiten. In 1967
kreeg ze een ander gezicht, lang haar en
draaiende romp, in 1972 bewegende handen
en duimen, en in 1975 de mogelijkheid om
de bewegingen van sporters te imiteren.
Technisch blijkt er steeds weer iets te verbe
teren.
In loop der jaren groeide niet alleen de fa
milie van Barbie, ze kreeg ook een grote
vriendenkring. In 1968 waren dat Stacey, het
zwarte vriendinnetje Christie en Twiggy, de
eerste pop die gemaakt is naar het model van
iemand die werkelijk bestaat. Een jaar later
komen lulia en P.J. gevolgd door de zwarte
Brad, de vriend van Ken, Jamie, Steffie en ve
le anderen.
De Barbie-ballerina doet haar intrede in
1976. Ze kan haar been tot boven haar hoofd
omhoog zwaaien en pirouettes maken. Er
verschijnt een nieuwe Ken: zijn haar kan
groeien, evenals dat van Skippers vriendje
Ginger.
Uitbreiding
In 1977 vindt de tweede belangrijke verande
ring van Barbie plaats: ze krijgt weer een an
der gezicht en wordt gelanceerd als super
star. Bovendien wordt van Barbie en Christie
een grotere uitvoering (45 centimeter) op de
markt gebracht. Als ze twintig jaar wordt,
mag ze make-up gebruiken en kan ze kus
handjes geven. Zo wordt er elk jaar iets
Achter de 29 centimeter hoge
teenager-mannequin Barbie
gaat de omvangrijke industrie
'Mattel' schuil. Blonde Barbie
werd in maart 1959 geintrodu-
ceerd op de Speelgoedbeurs van
New York. Sinds dat jaar zijn
ruim 650 miljoen 'echte'Bar
bies verkocht.
Het popje heeft in de Benelux
een fanclub met 53.000 leden,
van wie er 23.000 in Nederland
wonen. Elke week ontvangt de
club honderden brieven met te-
Dagelijks houden 250 ontwerpers,
vormgevers, modelleurs, techni
ci en psychologen zich bezig
met het fenomeen Barbiepop. Samen vor
men ze de afdeling 'design and development'
van de firma Mattel in Los Angeles. Die ont
werpt de nieuwe poppen en zorgt voor de
vormgeving: een tot anderhalf jaar voordat
een nieuw model op de markt komt wordt
met dat werk begonnen.
Daar zit een serieuze gedachte achter: „Via
Barbie kunnen meisjes zich op allerlei ma
nieren projecteren in de toekomst, situaties
spelen die ze graag zouden willen beleven als
ze volwassen waren."
De jeugdige consumenten worden zeer
consequent betrokken bij het proces: the
ma's worden gekozen aan de hand van de
verwachtingen van kinderen. In iedere fase
van het ontwerpproces krijgen groepen kin
deren de verschillende elementen via video
films te zien. Kinderen zijn, volgens Mattel,
'de grote inspiratiebron van de ontwerpers'.
Alles thema, mode, kleuren, enzovoort
wordt afgestemd op hun voorkeur. Voor
elk thema krijgt het popje een speciale make
up, afgestemd op kleding en Ideur van het
haar.
Dat ging anders toen Barbie werd geboren.
Ruth Handler, de echtgenote van Elliot
Handler die met Harold Mattson in 1945 een
bedrijfje oprichtte dat accessoires voor pop
pen maakte, kan als haar moeder worden ge
zien. Toen Matsson opstapte, zetten de
Handiers het bedrijf voort en gingen muzi
kaal, mechanisch en ander speelgoed fabri
ceren. Ruth Handler zag haar dochtertje Bar
bara met kartonnen kleedpoppen spelen. Zo
kwam ze op het idee een driedimensionale
pop te maken, waarmee haar dochtertje zich
zou kunnen identificeren. Barbie werd in
1958 getest en een jaar later gepresenteerd
op de speelgoedbeurs van New York. 'Een
beeldige teenager-mannequin, gekleed vol
gens de laatste mode', aldus de catalogus van
Mattel. En: 'Een pop van een volkomen
nieuw model ze is volwassen! met een
complete, bijzonder smaakvolle garderobe'.
Het puriteinse Amerika reageerde aanvan
kelijk licht geschokt. Maar Barbie werd bin
nen twee jaar de verpersoonlijking van het
schoonheidsideaal en het maatschappelijke
ideaalbeeld van de jeugd, vermeldt het ar
chief van Mattel. Van 1959 tot 1960 steeg de
omzet van Mattel van 18 tot 26 miljoen dol
lar. In 1961 werd Barbies vriend Ken gelan
ceerd, drie jaar later gevolgd door haar zusje
Skipper.
nieuws bedacht. Er verschenen dieren in hel
programma: de Afghaanse windhond 'Beau
ty'. de paarden 'Dallas', Midnight' en
'Blinky', de rose beer 'BB' en de witte poedel
'Mylord'. Barbie is klant bij Benetton, ze heeft
een eigen volledig ingericht huis met
badkamer waarin een bubbelbad. Het eigen
dom is voorts voorzien van een openlucht
zwembad, een VlP-kleedkamer en een mu
ziekkamer. Barbie beschikt over een safari-
uitrusting, een tent en een camper, een rode
Ferrari, een scooter, een jeep, een waterfiets,
een gymzaal, een filmstudio, enfin: te veel
Natuurlijk heeft de gehele 'Barbie-familie'
een uitgebreide garderobe met accessoires.
Zo droeg het Amerikaanse popje in 1961 al
panty's. Modebewust is het kleine vrouwtje
namelijk altijd geweest en dat blijft ze ook,
van top tot teen.
Ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan
van de Verenigde Staten is ze in 1976 in een
tijdcapsule geplaatst die in 2076 zal worden
geopend, opdat de generaties van de toe
komst kunnen zien hoe de
ze tijd uitzagen. Voor Mattel een vanzelfspre
kende zaak: „Is er een beter bewijs denkbaar
dat Barbie de spiegel is van onze samenle
ving? In Barbie, geboren aan het begin van de
roerige jaren zestig, zien we de belangrijkste
stromingen van de westerse wereld weerspie
geld: het raffinement van de jaren zestig en
zeventig, de vrijgevochten stijl van de jaren
zeventig en tachtig en de mengeling van
openheid en klassieke stijl van de jaren tach
tig".
Omzet
Ook in de modepers is Barbie geen onbeken
de: het blad Vogue' wijdde in maart 1988
een speciaal nummer aan haar en couturiers
als Frank Govers en Frank Molenaar ontwier
pen voor haar dertigste verjaardag een com
plete garderobe.
Vorig jaar zijn in Nederland ongeveer
942.000 Barbie-poppen verkocht. Mattel
heeft het uitgerekend: „Dit betekent dat er ie
dere 34 seconden een Barbie-pop wordt ver
kocht."
De Benelux Barbie Club mag zich in Ne
derland verheugen in een grote belangstel
ling. Niet alleen kunnen de leden bij de club
terecht om informatie over hun lieveling, ook
bestaat de mogelijkheid punten van de a
pakkingen te sparen, die recht geven op Bar-
bie-produkten die in Nederland niet verkrijg
baar zijn.
Barbie is ook een verzamelobject. In Ne
derland zijn er zo n zestig mensen aangeslo
ten bij de Barbie Collectors Club Benelux.
Aangezien er per jaar twintig dertig nieuwe
poppen verschijnen, kunnen dat omvangrij
ke collecties worden. Ergens in Nederland
moet iemand wonen die zo'n duizend pop
pen bezit. Maar de ontwerper Billy Boy heeft
er liefst tien keer zoveel.
Op veilingen wordt grif geld gegeven v
een bijzonder exemplaar. Barbie nummi
bleek onlangs ƒ5.250,- waard. Princes Gracia
van Monaco bracht een van die eerste r
dellen mee voor haar dochter Caroline. Nu
heeft die Barbie een plaatsje in het Nationale
Museum van het staatje. Flaar waarde wordt
geschat op ƒ4900,-.
Barbie anno 1989 in
trendy jeans.
foto pr
