De onmogelijke
onderhandelingen
over Noord-Ierland
Op zoek naar het evenwicht tussen minirok en sluier
Ruzie om Macedonië kan ontaarden in een grote Balkanoorlog
Feiten &Meningen
ZATERDAG 11 JUL11992
Conflict voor Arabische vrouwen in Israëlische samenleving
NAZARETH ARIEL C
VERSLAGGEVER IPS
Er is een wereld van verschil tussen
de vrouwen die in de straten van Na
zareth lopen, de grootste Arabische
stad in het noorden van Israël. Ze kij
ken naar elkaar, maar meestal vol af
keuring.
Sommige vrouwen dragen de tradi
tionele plattelandskleding: lange jurk
en geborduurde doek om het hoofd
geknoopt. Vaak zijn het oudere vrou
wen. Anderen, die meestal veel jon
ger zijn, zijn van top tot teen in het
grijs gehuld. Door de verplichte slui
er zijn hun ogen nauwelijks zicht
baar. Hun sobere uiterlijk geeft aan
dat zij de islamitische wetten strikt
naleven.
Dan zijn er de jonge vrouwen en tie
ners die in elke westerse stad zouden
kunnen rondlopen. Als ze niet in
spijkerbroek gekleed gaan, dragen ze
rokjes.
De sluier en de spijkerbroek geven
het conflict aan: moeten Arabische
i de westerse levensstijl van
de Israëlische steden overnemen of
moeten zij binnen de grenzen van
het islamitisch fundamentalisme
blijven.
„Arabische vrouwen in Israël e
r vrijheid e
en cosmetica, maar ook artikelen
over feminisme en vrouwenonder-
wijs."
Het tijdschrift, dat vier jaar geleden
werd opgericht, besteedt veel aan
dacht aan de vooruitgang die bui
samenleving", zegt Leila
Ayoub. Ze werkt bij de Kol
El-Arab (Alle Arabieren),
een weekblad in Nazareth.
„Naast-de algemene dis
criminatie van vrouwen
door mannen hebben zij
te lijden onder twee ande
re factoren: ze leven in
een traditionele moslim
maatschappij en vormen
een minderheid in Israël",
aldus Ayoub.
Leila Ayoub (30) is de eni
ge Arabische vrouw in de Israëlische
pers die een redactionele en mana
gement functie bekleedt. Ze is ver
antwoordelijk voor de vrouwenpagi
na van de Kol El-Arab. „We publice
ren niet alleen verhalen over mode
i grotere rol in de tenshuis werkende Arabische v
'We knokken
tegen het
misbruik
van vrouwen
Kol El-Arab een vrouwenblad leek
geworden. Ze vatte het op als een
compliment. „We knokken in het
openbaar voor de positie van de Ara
bische vrouw en tegen het misbruik
geen kans hebben gehad in de Arabi- (900 gulden) e
de afgelopen ja
ren hebben geboekt.
Tien jaar geleden zou
den dergelijke activi
teiten nog als onbeta
melijk zijn veroor
deeld.
Maar in het afgelopen
decennium is een
hoop veranderd. Zo
toonde onderzoek in
1991 aan dat de uni-
versiteiten ongeveer
evenveel vrouwelijke
als mannelijke studenten hebben.
Desondanks menen Arabische intel
lectuelen dat de houding van Arabie
ren ten opzichte van vrouwen in feite
niet is veranderd. Ayoub zegt dat
haar hoofdredacteur ooit klaagde dat
Eerder dit jaar publiceerde Ayoub
een artikel over de problemen van
Arabische vrouwen op hun werk. Zo
bleek dat Arabische vrouwen vaak
slechts 500 nieuwe Israëlische she
kels verdienden (zo'n 220 gulden),
terwijl het minimumloon 1.250 she
kels bedraagt. „Een door ons geïnter
viewde vrouw vertelde dat de mana
ger op haar werk vrouwen sloeg als
ze fouten maakten. Anderen spraken
van vernedering en zelfs van seksisti
sche beledigingen", aldus Ayoub.
Volgens Fatma Massarwa, coördina
tor van Na'Arnat, de Israëlische vak
bond voor werkende vrouwen in Na
zareth, houden de meeste Arabische
vrouwen over dergelijke situaties
hun mond en komen zij niet op voor
hun rechten. Een aantal jaren gele
den zou een organisatie als Na'Arnat
sche maatschappij
Net als Kol El Arab is Na'Arnat niet
voor de afschaffing van de traditio
nele rol van de Arabische vrouw in
de familie. Ayoub: „We blijven bin
nen de sociale consensus en breken
niet met de fundamen
tele waarden van de
Arabische maatschap-
reisje r
rEgyp-
pij.
Maar de laatste actie
van Ayoub, de verkie
zing van de Arabische
'Miss Israël' ging veel
Arabische mannen,
zelfs de meest liberale,
toch wel iets te ver. De
schoonheidswedstrijd
was Susan Annis
Mazzawi, de 17-jarige dochter
een schoenmaker in Jaffna. De
schoonheidskoningin zit op ee
bische middelbare school en helpt i
de avonduren haar ouders.
Ze won met de wedstrijd 500 dollar
Maar voor haar betekende deel
name aan de schoonheidswedstrijd
meer, het doorbreken van een taboe.
„Ik vraag mijn familie, en de Arabi
sche gemeenschap als geheel, om
me meer vrijheid te geven", merkte
Susan Mazzawi op tijdens
de kroning in Nazareth.
„Ik hoop dat ze meer ver-
trouwen in mij zullen
Arabische hebben en me meer kan-
vrouwen sen zullen geven."
vrouw en Dit jaar namen tachtig
eisen meisjes aan de wedstrijd
deel. Vijfjaar geleden,
meer vrijheid toen de eerste schoon
heidswedstrijd werd ge-
houden, moest de organi-
sator, de 22-jarige Samer
Azem, van dorp naar dorp
om ouders over te halen hun dochter
te laten deelnemen. Hij beloofde hun
dat de meisjes gekleed zouden gaan
in bruidsjurken.
Dit jaar droegen de schoonheden
bikini's toen ze in de beslotenheid
Ara
van het hotel werden beoordeeld
door de volledig uit vrouwen be
staande jury, voorgezeten door de
vrouw van de Egyptische ambassa
deur. In het openbaar droegen de
meisjes rokken, die iets korter waren
dan vorig jaar. „Sommigen wilden al
dit jaar in badpak verschijnen", zegt
Azem, „maar dat hebbpn we uitge
steld omdat we besloten stap voor
stap verder te gaan.
Sommige moslim-fundamentalisten
in omliggende dorpen riepen op tot
een boycot en dreigden de wedstrijd
zelfs te saboteren. Yussel Hammad,
een Arabische advocaat in Tel Aviv:
„Je hebt de neiging om te zeggen dat
we de bevrijding van de Arabische
vrouw moeten ondersteunen, zelfs
als dit inhoudt dat ze badpakken
dragen en aan schoonheidswedstrij
den deelnemen. Maar het hoofd zegt
dat we het niet moeten toestaan."
Terwijl het oog van de wereld was gericht op
Frankrijk en Sarajevo, werd in Londen deze
week ten minste een voetnoot aan de
wereldgeschiedenis toegevoegd. Plotseling
schaarden zich mannen rond de tafel die elkaar
zeventig jaar als de pest hadden gemeden.
Nooit eerder sinds 1921 hadden protestantse
leiders uit Noord-Ierland ook maar een woord
of een blik gewisseld met ministers uit het
katholieke Ierland, maar afgelopen maandag
was het zover.
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Plaats van ontmoeting was Lan
caster House in het hart van
Londen, dat altijd door de Britse
regering wordt gebruikt voor
ogenschijnlijk onmogelijke on
derhandelingen. De villa is zo
magnifiek dat koningin Victoria
bij een bezoek aan Lancaster
House zich tegen de toenmalige
eigenaar liet ontvallen: „Mijn
hemel, ik ben van mijn huis
naar uw paleis gekomen."
Dat van deze paradijslijke om
geving soms een matigende
werking uitgaat op de onder
handelaars, werd in 1979 bewe
zen. In dat jaar zag de onafhan
kelijke staat Zimbabwe het le
venslicht in Lancaster House.
Onafhankelijk
De onderhandelingen over
Noord-Ierland zijn echter nog
gecompliceerder. Aan de tafel
zaten deze week de Ierse en
Britse regeringen, de SDLP
(Noordierse katholieken), de Al
liance (Noordierse neutralen)
en de Noordierse protestanten
van James Molyneaux en Ian
Paisley. Vooral die laatste had
verschillende noten op zijn
zang. Het feit dat in Lancaster
House werd besloten Zimbab
we (toen nog Rhodesië) zijn on
afhankelijkheid te geven, was
voor Paisley niet bepaald een
geruststellende gedachte. Onaf
hankelijkheid voor Noord-Ier-
land staat laag op zijn prioritei
tenlijstje.
Paisley, bekend om zijn strijd
vaardige taalgebruik, heeft zijn
visitekaartje alweer afgegeven.
Toen de Ierse regering aankon
digde de door de protestanten
gehate Anglo-Ierse overeen
komst die de republiek enige
zeggenschap in Noordierse za
ken geeft alleen te willen in
ruilen voor een vergelijkbaar ak
koord, vergeleek Paisley de mi
nisters uit het zuiden met een
stelletje dieven. „Dat een dief
compensatie eist voor het te
ruggeven van onrechtmatig ver
kregen dingen, is wel het top-
Een dagelijks straatbeeld in Belfast. De politie controleert auto's op 'Falls Road'.
punt van krankzinnigheid."
De Ierse minister van buiten
landse zaken, David Andrews,
was diplomatieker. Toen hij na
de vergadering naar buiten
kwam en hem werd gevraagd
hoe de dag was geweest, keek
hij omhoog naar de strak blau
we hemel en zei: „O, het was
een prachtige dag."
Het probleem in Noord-Ierland
is eigenlijk sinds 1921, toen het
groene eiland werd gedeeld,
hetzelfde gebleven. In het zui
den woont een katholieke
meerderheid die hereniging wil
met het noorden. Maar het
noorden, waar tweederde van
de burgers protestant is, ver
kiest de band met Groot-Brit-
Tot 1972 heeft Noord-Ierland
zelfbestuur gehad, maar dat was
geen succes. De protestanten
maakten de dienst uit in Stor-
mont, waar het Noordierse par
lement zetelde, en de katholie
ken waren tweede-rangsbur
gers. Toen die katholieken daar
tegen in het geweer kwamen,
werden zij zo geestdriftig door
de protestanten in elkaar gesla
gen dat het zelfbestuur door de
Britten werd opgeheven.
Anno 1992 wordt Noord-Ierland
nog steeds vanuit Londen be
stuurd, maar vergeleken met
1969 toen Britse militairen
naar Ulster werden gestuurd
is de situatie zelfs verslechterd.
De Britse troepen, die aanvan
kelijk nog het voordeel van de
twijfel genoten, hebben een bit
ter slechte reputatie gekregen.
Sinds 1976 heeft het elitekorps
SAS 37 terroristen doodgescho
ten, en slechts een van hen was
een protestant. Veel katholieken
willen nu het vertrek van de
Britse troepen.
Mysterie
Dus over welke oplossing werd
deze week in Lancaster House
vergaderd? Dit is een groot mys
terie. Hereniging kan niet, om
dat dit onaanvaardbaar is voor
de protestantse meerderheid in
Noord-Ierland. Prolongatie van
de bestaande situatie betekent
meer IRA-geweld en protes
tantse wraakacties. En zelfbe
stuur is in het verleden al eens
mislukt.
Toch is het zelfbestuur waar op
wordt gemikt. De vraag is al
leen: wat voor zelfbestuur? De
katholieken (de Noordierse
SDLP en de Ierse regering) wil
len alleen instemmen met zelf
bestuur als hun een vinger in de
pap wordt gegarandeerd. De
SDLP is bereid in te stemmen
met autonomie als in een toe
komstige Noordiers 'kabinet'
van zes leden ten minste een
van die leden door de Ierse re
gering wordt aangewezen.
Nooit meer willen de Noordier
se katholieken worden bestierd
door uitsluitend protestanten.
De Noordierse protestanten, zo
is de veronderstelling, zouden
daar misschien vrede mee kun
nen hebben. Maar zij stellen ten
minste één voorwaarde: dat de
artikelen twee en drie van de
Ierse grondwet worden ge
schrapt (de artikelen waarin de
Ierse Republiek aanspraak
maakt op Noord-Ierland). Voor
de Ierse regering zou een derge
lijke koehandel wellicht aan
vaardbaar zijn. Maar een grond
wetswijziging is geen sinecure,
omdat daar in Ierland een re-
fenrendum aan vooraf moet
gaan.
Volgende week gaan de onder
handelingen in Belfast verder,
om vervolgens te worden voort
gezet in Dublin. Als de komen
de maanden alle hobbels geno
men kunnen worden, zal het
nieuwe jaar misschien een au
tonoom (maar niet onafhanke
lijk) Noord-Ierland brengen.
Dat zou een feit van historische
betekenis zijn. Voor het eerst
zouden de protestanten van Ian
Paisley dan vrede hebben geslo
ten met de thans nog zo verma
ledijde katholieken uit Dublin.
Maar de gewone Noordier is
misschien minder in ge
schiedschrijving geïnteresseerd.
Hij zal willen weten: begraven
de terroristen dan ook hun wa
pens? Het was Paisley die op die
vraag het antwoord gaf. „Dit is
geen vredesconferentie. De ter
roristen zitten niet aan tafel. En
als ze er wel waren geweest, was
ik weggebleven."
De voormalige Joegoslavische republiek Macedonië, begonnen zonder leger en met louter vredelievende bedoelingen, vormde op 19 mei zijn eigen krijgsmacht. Kinde
ren kwamen de kersverse soldaten feliciteren. foto epa
LONDEN TONY BARBER
THE INDEPENDENT
Hoe afschuwelijk de burgeroorlogen
in Kroatië en Bosnië-Hercegovina
ook zijn, in de Balkan doemt een
conflict op dat nog veel gevaarlijker
gevolgen kan hebben. Want in te
genstelling tot de huidige gevechten,
die plaatsvinden binnen de grenzen
van het voormalige Joegoslavië, kan
dit conflict gemakkelijk zowel bui
tenlandse machten meezuigen
Griekenland, Bulgarije, Albanië en
Turkije als de Servisch-Monte-
negrijnse staat die in april is uitge
roepen.
Als een dergelijke oorlog uitbreekt,
zal Macedonië het strijdtoneel zijn.
OppervlakJdg gezien is momenteel
aan de orde hoe de kleine republiek
met twee miljoen inwoners moet he
ten. Maar onder de oppervlakte van
,dat schijnbaar nietige meningsver
schil ligt een cocktail van etnische en
territoriale wedijver. Die dreigt niet
alleen een oorlog te ontketenen,
maar ook een nieuwe rampzalige
vluch telingencrisis te veroorzaken in
de Balkan, en te zorgen voor tiental
len jaren instabiliteit en paranoia.
Tito
Macedonië heeft nauwelijks vrede
gekend sinds het 2300 jaar geleden
het hart vormde van het rijk van
Alexander de Grote. Na vijf eeuwen
Turkse overheersing werd het in
1913 opgedeeld tussen Griekenland,
Servië en Bulgarije. In 1945 maakte
Tito van het Servische stuk de Joego
slavische republiek Macedonië, maar
de rest bleef in het noorden van
Griekenland en het westen van Bul
garije.
Griekenland en Bulgarije waren woe
dend dat Tito de bevolking van het
Joegoslavische Macedonië erkende
als een aparte Macedonische natio
naliteit. Want dat hield in dat op hun
grondgebied een Macedonische
minderheid woonde. Beide regerin
gen vreesden dat dit ooit zou leiden
tot territoriale aanspraken op hun
grondgebied. En dus hebben beide
landen het bestaan van een echte
Macedonische natie nooit willen ac
cepteren.
In feite heeft Bulgarije in 1878 kort
over het grootste deel van Macedo
nië geheerst. Bovendien heeft Sofia
deze eeuw drie keer door middel van
oorlog vergeefs geprobeerd het terug
te winnen. Hoewel de huidige rege
ring ontkent expansionistische ambi
ties te hebben, leggen veel Bulgaarse
nationalisten nog steeds een claim
op het land.
Identiteit
De moeilijkheid is dat de Slavische
inwoners van het Joegoslavische Ma
cedonië een sterk besef hebben van
nationale identiteit, die zij na 1945
zouden hebben opgedaan. Het was
niet verrassend dat in 1990, na het
einde van het communistische regi
me in het toenmalige Joegoslavië,
Macedonië de andere vijf republie
ken naar de kroon stak door zich on
afhankelijk te verklaren en interna
tionale erkenning te zoeken.
Dat gaf onmiddellijk aanleiding tot
spanningen. Een commissie van de
Europese Gemeenschap adviseerde
in januari dat Macedonië zou moe
ten worden erkend en de Verenigde
Staten leken op dezelfde lijn te zit
ten, maar deze stap werd door Grie
kenland geblokkeerd. Geen erken
ning, zeiden de Grieken, tenzii Ma
cedonië zijn naam zou veranderen
misschien in 'de Republiek van
Skopje', naar de hoofdstad van Joe-
goslavisch Macedonië.
De Grieken houden vol dat Macedo
nië een oude Griekse benaming is,
waarop zij het alleenrecht hebben,
en zeiden dat het gebruik ervan door
een andere staat een aanspraak in
houdt op de noord-Griekse provincie
Macedonië. Zij vrezen ook dat een
onafhankelijk Macedonië invloed
kan uitoefenen op de Slavische min
derheid in Griekenland, hoewel die
minder dan 50.000 zielen telt.
Eerst raakten de andere elf EG-staten
geïrriteerd door de Griekse houding.
Zij zagen niet in waarom Grieken
land, lidstaat van de NAVO met een
bevolking van tien miljoen, zich be
dreigd zou voelen door een arm land
zonder leger. De zaken werden ern
stiger toen Griekenland zich bij Ser
vië aansloot voor een blokkade die
schade toebracht aan de economie
van Macedonië. Vervolgens bezwe
ken de EG en de VS voor de Griekse
druk en zeiden dat ook zij Macedo
nië niet onder die naam zullen er
kennen.
Die ommezwaai in het beleid zorgde
voor opschudding in de Macedoni
sche politiek. Dinsdag moest de re
gering van premier Nikola Kljoesev
aftreden toen de parlementariërs,
woedend dat hun land wordt opge
dragen een andere naam te kiezen,
een motie van wantrouwen aanna
men. De gematigde president Kiro
Gligorov voelde zich gedwongen een
Macedonische nationalist te vragen
de nieuwe regering te vormen.
Dat is Ljupco Georgievski, de leider
van de Internationale Macedonische
Revolutionaire PartijDemocrati
sche Partij voor Macedonische Na
tionale Eenheid. De partij ontleent
haar naam aan de belangrijkste Ma
cedonische revolutionaire organisa
tie tussen 189.0 en 1910. Een van de
verklaarde doeleinden is de creatie
van 'een spirituele, economische en
etnische unie van het verdeelde Ma
cedonische volk' dat wil zeggen
een Macedonië dat delen van Grie
kenland en Bulgarije omvat.
Albanezen
Tegelijkertijd maakt de Griekse en
Servische wurggreep Macedonië
kwetsbaar voor de Albanezen, die ten
minste twintig procent van de bevol
king uitmaken. Zij kozen in januari
bij een volksraadpleging voor auto
nomie, ondanks officiële waarschu
wingen dat hun referendum niet gel
dig was. Sommige Albanezen wen
sen zelfs een Groot-Albanese staat
door het westelijke deel van Macedo
nië te verenigen met Albanië en de
voornamelijk door Albanezen be
woonde provincie Kosovo in Servië.
Dat is voor Servië een onmiddellijke
aanleiding voor oorlog.
In feite hebben de Serviërs de Grie
ken onlangs voorgesteld Macedonië
samen te delen. Hoewel de Grieken
dat idee hebben verworpen, heeft
het er mede voor gezorgd dat Bulga
rije zich heeft opgesteld tegenover de
traditionele vijand Servië, en Turkije
tegenover de traditionele vijand
Griekenland. De ingrediënten voor
een rampzalige chaos op de Balkan
zijn aanwezig. Spat uit de 'Joegosla
vische' buurstaten een vonkje over,
dan wordt het een vuurzee, onder
welke naam voor Macedonië dan
ook
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
