Rusland komt er ook zonder G-7
Aan de oever
van 'Rubicon'
Feiten &Meningen
Hirsch Ballin heeft tijd nodig
Sint-Maarten i
houdgreep
Amerikanen pleiten voor
gestroomlijnde G-7 top
VRIJDAG 10 JUL11992
André Gerrits (Oost-Europa Instituut): 'Jeltsin teleurgesteld'
Mooie woorden en goede
bedoelingen, daar koop je
niet veel voor. Toch is dat
zo'n beetje het enige dat de
G-7, de zeven belangrijkste
industrielanden, op dit
moment bereid zijn te ge
ven aan Rusland en de an
dere lidstaten van het Ge
menebest van Onafhanke
lijke Staten (GOS).
AMSTERDAM JANINE BOSMA
De Russische president Boris
Jeltsin kreeg woensdag in Mün-
chen bijna niets gedaan. Zijn
positie in eigen land zal er.ech
ter niet door in gevaar komen,
gelooft historicus André Gerrits
van het Oost-Europa Instituut
van de Universiteit van Amster
dam. „De gewone man kan het
allemaal niet schelen en de con
servatieven in het parlement
zullen de reis hoogstens aan
grijpen als stok om de hond
eens flink mee te slaan."
Gerrits zit op de bank in zijn
Amsterdamse woning. Rusland
is nabij in de vorm van een
pluche beer op een stoel voor
het raam (de beer is het sym
bool van Rusland, red.). „Ach",
zegt Gerrits, „het is bij dit soort
circussen als de G-7 toch altijd
een hoop gedoe om niets. Er
zijn altijd enorme verwachtin
gen die nooit worden waarge
maakt. Dat was vorig jaar in
London ook zo toen (ex-Sovjet-
president) Gorbatsjovop be
zoek mocht komen."
Ongewoon charmant
Jeltsin verliet München woens
dagavond met de belofte van de
G-7 om de schuldenlast voorlo
pig met 2,5 miljard dollar (4,2
miljard gulden) te verlichten en
geld te steken in de verouderde
kerncentrales van Russische
makelij. Bovendien had de Rus
sische president 4,5 miljard dol
lar aan toezeggingen, bovenop
toegezegde kredieten van het
Internationaal Monetair Fonds
(IMF) en de Wereldbank, op
zak.
Die 4,5 miljard zijn niet meer*
dan een druppel op de gloeien
de plaat, terwijl de steun boven
dien afhankelijk is gemaakt van
zware eisen zoals een versneld
privatiseringsprogramma.
„Meer had ik niet verwacht en
minder had ik niet geaccep
teerd", was Jeltsin simpele reac
tie. Ongebruikelijk diplomatiek,
zegt Gerrits. „Hij was ongewoon
charmant." De historicus klinkt
oprecht verbaasd. „Maar ja, wie
weet wat er allemaal is gezegd
achter de schermen."
Harde woorden kunnen best
zijn gevallen. De VS en Groot-
Brittannië wilden Jeltsin im
mers meer tegemoet komen,
maar zwichtten uiteindelijk
Strijdvaardig zat minister
Hirsch Ballin gisteren achter de
tafel om het allemaal uit te leg
gen. Hij zal de corrupte be
stuurders van Sint-Maarten
eens even tot de orde roepen.
Ze mogen nog net de postzegels
kopen om hun besluiten naar
Curasao te sturen, maar daar
houdt het wel mee op.
Al jaren is het een bestuurlijke,
financiële en economische cha
os op het Bovenwindse eiland.
Terwijl het zich tot toeristenpa
radijs ontwikkelde, zijn het
overheidsapparaat, de voorzie
ningen en de infrastructuur
daarbij ver achtergebleven. Er
heersen maffia-achtige praktij
ken.
Achtereenvolgende regeringen
en parlementen hebben daar
over hun bezorgdheid uitge
sproken. Hirsch Ballin komt de
eer toe nu eindelijk maatregelen
te nemen om aan al die ellende
een einde te maken. „Het ver
der voortduren van de situatie
op Sint-Maarten zou het belang
van het Koninkrijk als geheel
aantasten", zei hij.
Dat klopt. Het eiland telt offi
cieel bijna 30.000 inwoners,
maar met alle illegalen erbij zijn
het er waarschijnlijk twee keer
zo veel. Het eilandje bouwde
een tekort op van ruim honderd
miljoen gulden. Het Koninkrijk
der Nederlanden loopt het risi
co daarmee opgezadeld te wor
den.
De minister is het nu zat. Met
medewerking van de Antilliaan
se regering van premier Liberia-
Peters, heeft de ministerraad
besloten tot stevig ingrijpen. De
gezaghebber (burgemeester)
van Sint-Maarten krijgt ver
gaande bevoegdheden om het
bestuur te reorganiseren.
Het is echter de vraag of de nu
aangekondigde maatregelen ge
noeg zijn. Nederland kan het ei
landbestuur wel eén tijdje in de
houdgreep houden, maar daar
mee wordt er nog geen deugde
lijk functionerende politieke
cultuur gecreëerd. Op termijn
zal Sint-Maarten het immers
zelf moeten doen. De politiek
wordt nu nog gedomineerd
door de ongekroonde koning
van Sint-Maarten, Claude
Wathey. Van democratische
verhoudingen, waarbij bestuur-
De Russische leider Jeltsin (tweede van rechts) gedroeg zich tijdens zijn onderonsje met zijn westerse collega's
mant", aldus Gerrits. foto Rtr
voor protesten van Japan. De
Japanse premier Miyazawa liet
zich zelfs ontvallen dat Rusland
genoeg rijkdom en kennis heeft
om het zonder hulp te rooien.
Gerrits schampert. „Wat een
onzin. Er is rijkdom, ja (bijvoor
beeld olie, red.), maar die wordt
nu nog verspild. Er is geld voor
nodig om die rijkdom reëel te
maken. En kennis? Waar moe
ten ze die vandaan halen? Zeker
van die paar honderd econo
men en Russen die eens per jaar
over de grenzen kijken. Compu
tertechnologie, telecommunica
tie... Ze lopen gewoon vreselijk
achter."
Sputterend vehikel
Gerrits gelooft best dat Jeltsin
teleurgesteld is. „Russische po
litici denken vanouds dat ze
met buitenlands kapitaal poli
tieke problemen kunnen oplos
sen. Het spreekt dus voor zich
dat Jeltsin zoveel geld als moge
lijk trachtte binnen te halen."
„Maar hoeveel geld het Westen
ook geeft, het zal nooit door
slaggevend zijn voor het succes
van Rusland. Het helpt wel, il
could make a difference zoals de
Engelsen zeggen. Maar dat is
natuurlijk heel iets anders dan
van doorslaggevend belang
zijn."
Buitenlands kapitaal is in ieder
geval nodig om het sputterende
economisch vehikel van Rus
land en het GOS op gang te krij
gen. Aan nieuwe kredieten stelt
het Westen echter opnieuw har
de voorwaarden. Zo eist het
IMF dat er nog voor het einde
van dit jaar „een begin wordt
gemaakt" met de privatisering
van de collectieve boerderijen
(kolchozen en sovchozen).
„Dat is weer typisch zo'n voor
beeld van westers denken", zegt
Gerrits. „De privatisering van de
landbouw is economisch gezien
een belangrijke stap, maar van
een hoop boeren is bijvoorbeeld
bekend dat ze liever deel blijven
uitmaken van een kolchoz in
plaats van zich te storten in het
onzeker avontuur van een eigen
bedrijf. Ze verdienen nu niet
veel, maar hoeven ook niet hard
te werken en dat biedt toch ook
een bepaalde zekerheid. Het
Westen hamert slechts op het
economische belang van deze
stap en gaat voorbij aan de
vraag of het sociaal mogelijk of
zelfs wenselijk is."
Shock-therapie
Toch is Gerrits wel voorstander
van snelle hervormingen, de zo
genoemde 'shock-therapie', die
door de Russische premier Gai
dar aan het IMF is beloofd. „Er
is volgens mij geen ander alter
natief. Het bureaucratisch
bouwwerk van de communisten
moet worden afgebroken. Dat is
hoe dan ook pijnlijk, dus je kunt
het beste snel en radicaal te
werk gaan."
Vooral de investeringen van het
westerse bedrijfsleven zullen
in München „buitengewoon char-
volgens Gerrits de komende ja
ren van belang zijn. De invloed
van buitenlandse overheden
ziet hij het liefst tot een mini
mum beperkt. „Het gaat erom
de economie te 'ontstaten' en
dan moet je de politieke invloe
den natuurlijk tot een mini
mum beperken."
De historicus gelooft in ieder
geval dat Rusland er uiteindelijk
bovenop komt. „Over zes a ze
ven jaar zijn ze aardig op weg.
Dan hebben ze een hogere le
vensstandaard, zal de staatssec-
tor ten dele zijn ontmanteld en
zullen buitenlandse contacten
redelijk vanzelfsprekend zijn.
Toen ik dit voorjaar in Moskou
was ik ga elk jaar voelde ik
op straat een nieuw elan, dyna
miek. Die allesverstikkende
somberheid die wij zo graag aan
Rusland verbinden, die is er
DEN HAAG GPD
De Koninkrijksregering komt
met vergaande maatregelen te
gen bestuurlijke wantoestanden
op het Antilliaanse eiland Sint-
Maarten. Minister Hirsch Ballin
(Antilliaanse zaken) sprak giste
ren over een 'staatsrechtelijke
houdgreep'.
Het bestuurscollege van Sint-
Maarten moet in het vervolg al
le besluiten waarbij meer dan
25.000 gulden in het geding is,
voorleggen aan de gouverneur
van de Nederlandse Antillen.
Deze zal de besluiten in samen-
werking met Hirsch Ballin be
oordelen.
De Rijksministerraad (het Ne
derlandse kabinet plus de ge
volmachtigd ministers van de
Antillen en Aruba) vinden de
toestand op Sint-Maarten in
strijd met het belang van het
Koninkrijk. Er heerst financieel
wanbeheer, het bestuur hangt
van vriendjespolitiek aan elkaar,
er zijn grote tekorten en er
wordt geen verantwoording af
gelegd door het bestuur. Daar
naast tiert de (drugs) criminali
teit welig.
ders verantwoording afleggen
aan een gekozen volksvertegen
woordiging, is al decennia lang
geen sprake.
Om die weer op te bouwen is
veel meer nodig dan de ingreep
waartoe nu is besloten. Daar
voor zijn ook 'positieve maatre
gelen' nodig, zoals Hirsch Ballin
het noemde. Het zal echter nog
een probleem zijn om die te be
denken. Het ziet er dan ook
naar uit dat Hirsch Ballin de
houdgreep veel langer zal moe
ten volhouden dan gebruikelijk
in een gemiddelde judowed
strijd.
Daar komt bij dat het econo
misch tij op Sint-Maarten niet
erg gunstig is. De enige bron
van inkomsten, het toerisme,
liep de afgelopen twee jaar
drastisch terug. Zowel door in
terne factoren (toeristen zijn de
rommeligheid en criminaliteit
zat) als externe (de recessie in
de VS en de Golfoorlog). Veel
nieuwe hotelkamers staan hier
door leeg.
Bovendien heeft het eiland rela
tief weinig baat bij de miljoen
mensen die per jaar per vlieg
tuig of cruiseschip arriveren. De
bestuurders zijn namelijk jaren
lang 'vergeten' belastingen te
innen. Nu die heffingen er wel
moeten komen, gaan onderne
mers dwarsliggen omdat ze we
zen dat het economisch herstel
daarvan schade lijdt.
Flet kan nog wel jaren duren
voordat de situatie op Sint-
Maarten weer een beetje nor
maal wordt. Hirsch Ballin zal
dus nog wel een kabinetsperio
de nodig hebben om de vruch
ten van zijn werk te kunnen
plukken.
MÜNCHEN PETER TORDAY
ANNIKA SAVILL THE INDEPENDENT
De Amerikaanse president Bush twijfelt eraan o
de jaarlijke top van de leiders van de zeven rijk
ste geïndustrialiseerde democratieën nog wel
door moeten gaan. Bij de afronding van de eco
nomische wereldtop in München heeft George
Bush volgens vooraanstaande Amerikaanse
functionarissen gesuggereerd dat de G-7 zou
moeten overwegen een bijeenkomst over te
slaan. Zo zou tijd worden geschapen om de sa
menstelling van de topbijeenkomsten te over
denken, waardoor zij effectiever kunnen wor
den.
Flet standpunt van Washington viel samen met
de binnenskamers onder ministers en diploma
ten heersende mening dat de bestaande samen
stelling niet meer bruikbaar is. Gelijkluidende
twijfels werden in het openbaar geuit door
Brian Mulroney van Canada en John Major van
Groot-Brittannië.
Volgens het afsluitende communiqué komt de
groep volgend jaar bijeen in Japan. Maar vol
gens een hoge medewerker van het Amerikaan
se ministerie van financiën heeft Bush elke keer
dat hij een conferentie bijwoonde zin en de toe
komst van G-7 bijeenkomsten ter discussie ge-
steld.
„Het houdt hem erg bezig. Hij heeft zelfs voor
gesteld een jaar over te slaan. Binnenskamers
heeft hij gesuggereerd dat we dat hadden moe
ten doen toen het onze beurt was." De VS wa
ren twee jaar geleden voor het laatst gastland
van de G-7 top.
Mulroney, gevraagd naar de toekomst van de
economische wereldtop, was cynischer. „Wat
we kunnen doen, gegeven de omvang van de
economieën, is het instellen van een Groep van
Eén. We kunnen Bush van jaar tot jaar laten
rondtrekken, hem in een kamer zetten zodat hij
drie dagen kan mediteren en ons dan vertellen
wat hij denkt."
De Canadese premier voegde daaraan toe: „De
omvang van de Amerikaanse economie is zoda
nig dat alles daarbij in het niet valt, inclusief de
Japanners, de Duitsers, de Fransen en iedereen.
Dus kun je altijd een Groep van Eén instellen."
De Britse zienswijze was diplomatieker, maar
niet minder kritisch. Volgens een vooraan
staand Brits functionaris vindt Major dat er te
veel internationale bijeenkomsten zijn en on
voldoende internationale discussie.
Gedurende de hele top hebben ministers ge
jammerd over het gebrek aan spontaniteit die
de 18 jaar oude instelling steeds meer karakteri
seert. Zij herinnerden aan de effectiviteit van de
vroegere 'gesprekken bij het haardvuur' die we
reldleiders tijdens de eerste bijeenkomsten had
den. Ieder jaar verklaart de toekomstige gast
heer dat zijn top informeel en effectief zal zijn.
Kanselier Kohl van Duitsland was daarop geen
uitzondering. „Kohl zei dat het dit jaar anders
zou zijn", zegt een hooggeplaatste Europese di
plomaat, „Maar het is niet zo anders geweest."
Het verloop lijkt te worden gesaboteerd door de
voorbereidingen. Die beginnen meer dan een
half jaar voor de top, ongekend in de context
van regelmatige internationale bijeenkomsten.
„Denk eraan dat het ontwerpcommuniqué voor
deze top in januari door de sherpa's (de functio
narissen die de top voorbereiden) is voorbe
reid", zegt een diplomaat van G-7.
Steeds meer gaan er onder functionarissen
stemmen op om deze voorbereidende bespre
kingen te schrappen. Een eerste belangrijke ver
betering zou zijn om het aantal 'sous-sherpa's'
te verminderen de vertegenwoordigers van
ministers van buitenlandse zaken en van finan
ciën die de leiders naar de top begeleiden. Maar
dat zal moeilijk zijn. De openhartigste mening
hier was dat de top een raison d 'etre was voor
een enorm ambtenarenkorps, dat nu niet kan
worden weggehaald. Het is niet waarschijnlijk
dat de top volgend jaar meer gestroomlijnd zal
zijn. Of zoals een functionaris zegt: „Als de Ja
panners iets doen, willen ze het groots doen."
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
BRUSSEL PETER DE VRIES
CORRESPONDENT
Een regelrechte nachtmerrie.
Dat was tot nu toe het idee van
militaire aanwezigheid op het
slagveld in het voormalige Joe
goslavië voor de ministers van
buitenlandse zaken van de wes
terse landen. Het vooruitzicht te
worden meegesleept in de bloe
dige en onoverzichtelijke burge
roorlog op de Balkan weerhield
hen ervan daadwerkelijk tussen
beide te komen. Maar het inter
nationale tij is aan het keren.
Op de vergadering van de Con
ferentie voor Veiligheid en Sa
menwerking in Europa (CVSE)
in Helsinki is vanmorgen beslo
ten desnoods met geweld de
VN-hulpkonvooien naar Saraje
vo te beschermen. Een kruiser
en een amfibisch vaartuig van
de Amerikaanse Zesde vloot
stomen weer op naar de Adria-
tische Zee, terwijl ook de West-
europese Unie (WEU) vanmor
gen besloot een vlooteenheid
op weg stuurt om met een ma
rineblokkade de naleving van
de sancties tegen Servië in de
gaten te houden. Frankrijk kon
digde gisteren aan 13 gevechts
helikopters én 700 man troepen
naar Sarajevo te sturen „om
deel te nemen aan de bescher
ming van de Bosnische hoofd
stad". Na een jaar machteloos
toezien tekent zich een door
braak af.
De verrassende reis die de Fran
se president Francois Mitter
rand twee weken geleden na af
loop van de EG-top maakte
naar de belegerde Bosnische
hoofdstad, heeft duidelijk een
stroomversnelling teweeg ge
bracht. Mitterrand was het dra
len van de EG beu, zeker nadat
de tot dan toe afzijdig gebleven
Amerikanen Europa hadden
opgeroepen harder op te treden
in het Balkanconflict. Tegen alle
verwachtingen in doorbrak Mit-
terrands persoonlijke actie de
blokkade rond de luchthaven
van Sarajevo.
De VN-troepen die sindsdien
deze levensader voor de bevol
king openhouden, staan echter
voor een bijkans onmogelijke
taak. Hun konvooien worden
nauwelijks met rust gelaten, en
de behoefte aan hulp is vele
malen groter dan waarin de
luchtbrug kan voorzien. De lei
ders van de zeven rijkste indus
trielanden spraken daarom de
ze week in München af dat
nieuwe konvooien desnoods
onder militaire bescherming
worden geplaatst om ze te doen
slagen.
Mitterrand en de Amerikaanse
president George Bush lijken
vastbesloten de CVSE-vergade-
ring in Helsinki daarvoor aan te
grijpea. De CVSE, 15 jaar gele
den in netzelfde Helsinki ge
sticht als onderhandelingsplat
form tussen Oost en West, leek
zich de afgelopen jaren meer te
ontwikkelen tot één van die vele
deftige clubs waar ministers en
regeringsleiders de toestand in
de wereld bespreken zonder er
veel aan te kunnen veranderen.
Dat imago van praatclub kan
vandaag in Helsinki definitief
Terwijl er marineschepen opstomen naar de Adriatische zee om de VN-santies tegen Servië en Montenegro
kracht bij te zetten, houdt een Canadese militair de wacht op het vliegveld van de Bosnische hoofdstad Sara-
over verdergaande actie in het
voormalige Joegoslavië is ook
van belang met het oog op de
andere brandhaarden in Oost-
Europa.
Bij het bepalen van het soort
militaire actie staan Europa en
Amerika voor een beslissende
keus. Niemand weet immers of
er een makkelijke weg terug is
wanneer eenmaal militairen
naar de hel van Sarajevo zijn
gestuurd. Veel hangt daarbij af
van de reikwijdte van de actie.
De Belgische minister van bui
tenlandse zaken Claes zei giste
ren dat de vloot van VS en WEU
schepen die de sancties tegen
Servië en Mentenegro overtre
den niet mogen enteren: „Het
mandaat zou observatie toela
ten, geen interventie".
Zelfs een complete marine
blokkade kan nog als een rela
tief beperkte actie worden ge
zien. Riskanter is al het verdedi
gen van het vliegveld van Sara
jevo e
foto epa
r het uitroken van het
Bosnische wespennest een gro-
i corridor naar de tere legermacht nodig is.
stad. De VN heeft daarvoor a
Frankrijk, Egypte en Oekraïne
1500 man gevraagd. Frankrijk
heeft daar inmiddels 700 man
voor toegezegd, die zich ge
steund zullen weten door 13 ge
vechtshelikopters. Een nog uit
gebreider scenario ontvouwt
zich wanneer wordt gedacht
aan een hulpcorridor over land,
van de Kroatische havenstad
Split naar Sarajevo.
Voorlopig denkt niemand meer
aan een grootscheepse inter
ventie in Bosnië-Hercegovina.
Een jaar geleden, toen de oorlog
in Kroatië op z'n hoogtepunt
was, kreeg minister Van den
Broek al nauwelijks steun voor
zijn voorstel voor het zenden
van een vredesmacht van tus
sen de 5.000 en 30.000 man.
Niemand twijfelt er aan dat
Vooral de Engelsen en de Ame
rikanen zijn beducht voor der
gelijke acties op land. De Engel
sen zijn bang voor een tweede
en extremere uitgave van
het Noordierse drama; Bush
kan zich in verkiezingstijd geen
gesneuvelde soldaten permitte
ren. Toch bestaat dat risico
wanneer de CVSE, NAVO, WEU
of welke organisatie dan ook,
manschappen naar Sarajevo
stuurt.
Want de westerse soldaten die
konvooien beschermen, kun
nen makkelijk doelwit worden
van sluipschutters. Ze kunnen
een pion worden op het slag
veld. Het zal niet de eerste keer
zijn dat vredestichters in een
oorlog betrokken raken en le
gers niet meer terug kunnen.
Het is de oever van de Rubicon.
