Terug naar de natuur
Wel of geen GFT?
Over leven
milieutips
DONDERDAG 9 JUL11992
10
Prijs zeehondenziekte
den haac Onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksge
zondheid en Milieuhygiëne hebben een Zwitserse prijs gekregen
voor het tot staan brengen van de massale sterfte onder zeehon
den. De onderzoekers vonden een middel tegen de heersende
virusinfectie onder de zeehonden en mochten daarvoor vijftig
duizend Zwitserse franken in ontvangst nemen, die behoren bij
de Ciba-Geigy-prijs. Besloten is van het geld reizen te betalen
naar onder meer I lawaï. Niet om in de zon te gaan liggen, maar
om een virusinfectie te kunnen bestrijden bij de Hawaiiaanse
monniksrob.
Kleurige GFT-wagen
leiden In Leiden rijdt sinds enkele dagen een vrolijke groente-,
fruit- en tuinafvalwagen rond.
De wagen is aan beide zijden versierd met tekeningen van twee
basisschoolleerlingen. De kinderen, Nicolas Trottier en Ricardo
Matters, zijn de winnaars van de gemeentelijke prijsvraag 'GFT-
afval apart. Kleur je eigen GFT-reinigingswagenDe 40 basis
scholen stuurden in totaal 1000 tekeningen in. Omdat veel van
de niet-winnende platen ook uiterst amusant zijn, zijn deze ten
toongesteld in het stadhuis.
Zeehonden terug in Oosterschelde (1)
goes* Volgend najaar worden er opnieuw vijf zeehonden uitge
zet in de Oosterschelde. In 1989 nam het consulentschap voor
Natuur-, Bos-, Ixtndschaps- en Faunabeheer in Goes een proef
met het uitzetting van zeehonden uit de zeehondencrèche Pie-
terburen. Van de vijf dieren die met op hun vacht geplakte zen
dertjes werden uitgezet, zijn er twee de Oosterschelde uitge-
zwommen. Fen daarvan kwam om in de netten van een vissers
boot. Door verharing van de vacht gingen de zendertjes al na
enkele maanden verloren.
Zeehonden terug in Oosterschelde (2)
goes Zeehonden in de Zeeuwse delta was vroeger een normaal
verschijnsel. Of de eerder uitgezette zeehonden ook voor nage
slacht kunnen zorgen het geslacht van de drie is niet bekend
moet dit jaar blijken nu ze geslachtsrijp zijn. Aanvulling met
meer zeehonden is met het oog hierop welkom. De rust op pla
ten in de Oosterschelde, waar de zeehonden hun jongen plach
ten te werpen, is in het kader van de natuurbeschermingswet
gewaarborgd.
Edelherten in de duinen, de waterwinning eruit, de
zeereep niet langer recht en stijf ingeplant met helm, de
dennen kappen en de recreatie aan banden. Dat is in een
notedop wat de stichting Duinbehoud tot het jaar 2020
met het Nederlands duingebied wil doen. De duinen
moeten weer natuur worden. Mooie plannen, maar vol
gens de boswachters van Staatsbosbeheer in deze regio
niet allemaal één, twee, drie uit te voeren.
noordwuk monica wesseling
leiden monica wesseung
Kaaskorsten, kattebakvulling,
kerstbomen en kurken. Mag het
nou wel of mag het nou niet bij
het groente-, tuin- en fruitafval?
Voor veel mensen nog steeds
wn vraag. Het bureau Milieu
Werk in Tilburg is hierop inge
sprongen door een boekje uit te
brengen 'GFT Ja of nee', liet
werkje geeft voor achttien stof
fen antwoord op de vraag of het
in de gft-bak moet of niet.
Elk antwoord wordt beargu
menteerd. Dal maakt niet alleen
het antwoord interessanter,
maar maakt het meteen moge
lijk om voor andere stoffen zelf
een antwoord te bedenken.
Zo zou je denken dat geverfde
bloemen niet bij het groene af
val mag omdat de verf immers
milieuonvriendelijk is. Dat ligt
dus anders. Bloemen nemen
maar zo'n klein deel van het to
tale groenafval voor hun reke
ning dat een paar geverfde
bloemen geen wezenlijke ver-
Een vijfde deel van alle bestrij
dingsmiddelen wordt in de Ne
derlandse huishoudens ge
bruikt. De meeste zijn schade
lijk voor het milieu. Bestrij
dingsmiddelen doden niet al
leen de beestjes waartegen ze
bedoeld zijn, maar ook veel
nuttige insekten. Bovendien kan
de gezondheid van de mens er
door worden aangetast.
Resten bestrijdingsmiddel
mogen nooit bij het huisvuil of
in het riool worden gedumpt,
maar moeten als klein che
misch afval worden behandeld.
Denk daarbij aan onder meer
vlooienbanden, mierendoosjes,
vaponastrips en insectenpen-
Plastic
Plastic is een milieuonvriende
lijke stof. Vaak is plastic dat bio
logisch afbreekbaar heet te zijn,
toch nog heel moeilijk af te bre
ken. Huishoudelijke plastic kan
bovendien nog niet worden
hergebruikt.
Dat komt omdat er zoveel
soorten plastic in omloop zijn.
Als die bij elkaar komen en wor
den gesmolten, ontstaat er een
broos, nauwelijks te hanteren
plastic. Daarvan worden bij
voorbeeld wel kleerhangers en
bermpaaltjes gemaakt, maar
daar is niet zo'n grote vraag
Minder plasticgebruik is een
goede oplossing. Neem een
boodschappentas mee bij het
winkelen en let op verpakkin
gen.
ontreiniging teweeg brengen.
Dezelfde angst voor verontreini
ging van de compost, zorgt er
wel voor dat wegwerpluiers niet
in de groene bak mogen wor
den gegooid. Wegwerpluiers be
vatten restjes zinkzalf (tegen
luieruitslag). Zink is een zwaar
metaal en moet uit de natuur
worden geweerd. Blijkbaar gaan
de opstellers van het boekje er
vanuit dat er direct veel meer
luiers dan bloemen op de hoop
terecht zouden komen.
GFT Ja of nee is geschreven
voor gemeenten. Zeker de ge
meenten die onlangs met ge
scheiden inzameling zijn be
gonnen, staan vaak met de
mond vol tanden als hen vragen
over scheiding worden gesteld.
Op speciaal verzoek wordt ook
voor burgers het boekje nu te
koop aangeboden. Het kan wor
den besteld bij Milieuboek Am
sterdam, Postbus 18169, 1001,
ZB Amsterdam, telefoon 020-
6244989. Het werkje kost tien
gulden inclusief verzendkosten.
Het naaldbos in één keer kap
pen omdat de dennen niet van
nature in het duin voorkomen,
zien de regionale boswachters
M. Gielen en E. Huge, niet zit
ten. „Het bos dient als hekje
voor de recreanten. De mensen
blijven in het bos en komen
daardoor niet in het veel kwest-
baarder duingebied." Toeristen
zijn dol op het bos: elk jaar be
zoeken 1,5 miljoen mensen het
Noordwijkse bosgebied. Het
dennenbos kan dus niet in één
keef worden gekapt. Wél wor
den de laatste jaren steeds meer
loofbomen tussen de dennen
geplant. Oude dennen wordén
gekapt om plaats te maken voor
het jonge loof. „De Ganzehoek
in Wassenaar en Berkheide in
Katwijk zijn over dertig jaar
loofbos", voorspelt Huge.
De duinen dienen van ouds
her als bescherming tegen de
zee. Helm wordt ingeplant om
te voorkomen dat de zeewering
weg waait. Duinbehoud consta
teert dat de zeereep niet overal
als zeewering dient omdat het
achterland hoog ligt dan wel het
duingebied breed is. Sommge
stukken buitenste duin kunnen
best wat wegwaaien.
De boswachters vinden dat
ook. Bij Noordwijk is het duin
gebied nog geen kilometer
breed en dus daar kan geen vrij
er beleid worden toegestaan. In
Katwijk kan dat wel, vertelt Hu-
ge: „Daar is het duin op sommi
ge plekken dertig meter hoog.
Een deel van dat zand mag het
achterland in waaien. Door
vruchtbaar zand naar binnen te
laten wegwaaien krijg je in de
buitenste en binnenste duinen
verschillende vegetaties. Dan
komen de duindoorn, parnas-
sia, blauwe zeedistel en vlier
weer terug." De boswachters
zouden het wel willen, maar
een dergelijk vrij duinbeheer is
nu nog niet mogelijk. Het
Hoogheemraadschap, verant
woordelijk voor de zeewering,
staat het niet toe.
Konijnen zorgen voor de be-
grazing van het duin. Duinbe
houd wil meer soorten dieren in
de natuurgebieden brengen.
Door de luchtverontreiniging en
doordat het water in Nederland
steeds rijker aan voedingsstof
fen wordt, groeit het duin dicht.
Begrazers zoals koeien, pony's
en edelherten kunnen de vlakte
kaal maken. Dan kan het duin
stuiven en ontstaat weer een
stukje natuur.
In Katwijk, Wassenaar en
Noordwijk komen naast het ko
nijn als grazers ook reeën voor.
Deze zetten, zo leggen de bos
wachters uit, niet echt zoden
aan de dijk. Een ree graast 'voor
de bek' weg. Mooi kaal maken
ze het dus niet. Hoewel ze edel
herten in het duin een prima
plan vinden, denken Huge en
Gielen dat in Katwijk, Noord
wijk en Wassenaar het niet zal
lukken. Het gebied is veel te
klein. „We bekijken met de
duinwaterbedrijven al wel of we
hun pony's en koeien kunnen
lenen."
Het duin is op sommige te
dicht begroeid met niet erg in
teressante plantensoorten.
Daardoor krijgen wèl bijzondere
soorten geen kans. De bos
wachters gaan de overdadige
begroeiing nu te lijf met een
kleine bosmaaier. „Maar als ie
mand komt met een kudde
schapen of geiten en er zelf op
let, zijn we daar beslist niet te
gen. Een dier is immers natuur
lijker dan een motormaaier."
Ook de waterwinning is de
natuurbeschermers een doorn
in het oog. Het duingebied
droogt er door uit en raakt, door
het inlaten van voedselrijk wa
ter, te sterk bemest. Ook Gielen
en Huge zien de waterwinning
liever komen dan gaan. „Maar
ja, je kunt niet zomaar alle put
ten sluiten. Dat neemt niet weg
dat je moet zoeken naar metho
den die het duin zo min moge
lijk aantasten." Eén van de ma
nieren is diepteinfiltratie en
juist het Katwijkse gebied is
hiervoor proeftuin.
Katwijk, Noordwijk en Wasse
naar. Voor vele Randstadbewo
ners ae plek bij uitstek om lek
ker te recreëren. Dat is te zien
ook. Het duingebied is een wir
war van fiets- en wandelpaden.
Gielen: „Daar gaan we dus flink
in snijden. Door paden op te
heffen ontstaan grotere, aan
eengesloten natuurgebieden.
Dat geeft bijzondere plante-
soorten en dieren de kans." In
Katwijk zijn de paden gecon
centreerd bij het strand en vlak
langs het dorp. Daar tussenin
ligt nu al een behoorlijk natuur
gebied zodat in Katwijk geen
paden hoeven te worden weg
gehaald. In Noordwijk echter
liggen drie padenstelsels naast
elkaar. Eén of twee daarvan zul
len verdwijnen en omgevormd
tot stukjes duin. In Wassenaar
proberen de boswachters een
parkeerplaatsje verplaatsen uit
het waardevolle duingebied.
Terug naar de natuur. Dat is
ook de achterliggende gedachte
bij het afgraven van de oude
trimbaan in Noordwijk. „De
cultuurgrond graven we weg.
Het land mag weer verruigen.
Het wordt prachtig hier."
GEBIOLOGEERD
Het stuivende zand en de beek
jes moeten terugkomen in het
duin. De zee moet op beperkte
schaal de kans krijgen de dui
nenrij te doorbreken. Dat wil de
Stichting Duinbehoud, en wij
scharen ons met hart en lever
achter dit streven. Wie wel eens
op Texel is wezen kijken weet
hoe schitterend zo'n slufter-
landschap is. En het kan langs
de Noordhollandse kust alle
maal zelfs nog veel mooier wor
den. Vorige week werd bekend
gemaakt dat Nederland voor
een groot deel van z'n land
bouwgrond een andere bestem
ming moet zoeken, vanwege
overproduktie, intensievere
teeltmethoden enzovoort.
Wij weten er eentje. Let wel: het
in stand houden van de soor
tenvariëteit in een natuurgebied
staat hoog in ons vaandel. Maar
voor een soort maken we in de
duinenrij graag een uitzonde
ring: homo recreans vulgaris.
Die willen we wel kwijt. Het ver
huizen van de populatie naar de
akkergebieden van Oost-Gro-
ningen kan weinig problemen
opleveren. En heb je één jaar
gang weggewerkt, dan kost het
maar weinig moeite om de vol
gende af te schrikken. Even met
de bulldozer over die golfbanen,
zodat er weer iets anders gaat
groeien dan gezaaid gras, een
stevige grondverzetmachine die
het asfalt van de Zandvoortse
racebaan weghaalt, een verbod
op reclamevliegtuigen, wat
EIGEN WIJS
Als u dit leest ben ik op'vakan-
tie. De echte milieu-radikalinski
vinden dat ik thuis moet blijven
om een zonne-boiler te installe
ren of me te bekwamen in het
scheiden van afval. Maar even
als miljoenen anderen wil ik
wèg. En niet naar Domburg of
Appelscha. Ik heb even genoeg
van Nederlanders op een kluit
je. Het Buitenland lokt, met
bruisende metropolen, woeste
bergen, murmelende stroom
pjes en vriendelijke dorpelin
gen.
Mijn omgeving reageert vol
begrip. Waar of de reis naartoe
gaat? Vliegtuig, auto, de trein
misschien? In dit land erkent ie
dereen het ongeschreven
grondrecht op onbeperkte mo
biliteit. Tenminste bijna ieder
een, want milieugroepen probe
ren tegenwoordig onze matelo
ze bewegingsdrang wat in te to
men. We moeten minder vlie
gen en vaker bus of trein ne
men, zo luidt de boodschap.
Scepsis en hoon viel hen ten
deel. We maken zélf wel uit hoe
vaak we vliegen, hoorde ik men
sen zeggen die principieel geen
auto rijden. Toegegeven, met
een beetje fantasie kun je vlie
gen natuurlijk ook beschouwen
als een vorm van openbaar ver
voer. Maar zelf gaf ik de milieu
beweging stiekem gelijk.
Mijn wereld stortte in toen ik
in een tijdschrift las dat een
vooraanstaand staflid van
Milieudefensie CVluchten kan
niet meer') zelf doodleuk met
het vliegtuig op vakantie gaat.
En passant vertelde hij ook bij
tijd en wijle voor zijn werk het
luchtruim te kiezen, omdat de
milieubeweging nu eenmaal
steeds intemationaler opereert.
Als iedere Nederlander dat
soort dingen gaat doen, zou
Schiphol niet twee of drie, maar
wel tien keer zo groot moeten
worden, dacht ik bitter. Ik on
derdrukte met moeite de nei
ging om onmiddellijk de meest
vervuilende en lawaaiierige
redactie monica wesseling
campings sluiten, misschien
hier en daar een weg weg, en
kijk eens aan: we hebben er een
fenomenaal natuurgebied bij.
Toegankelijk voor iedereen die
wel graag eens een vosje of een
konijntje ziet. Homo recreatis
vulgaris surft, schreeuwt en
zuipt voortaan op een voorma
lig militair oefengebied (en la
ten we hopen dat de Land
macht nog niet van hun komst
op de hoogte was!).
Pogingen om vulgaris in het
duingebied kwijt te raken stui
ten natuurlijk op heftige bezwa
ren van plaatselijke horeca-on-
dernemers, die aan het voede
ren ervan een fikse boterham
verdienen. Ze hebben in zekere
zin een ondersoort gecreëerd:
de homo recreans vulgaris
mayouaisis. De Nederlandse
kust ligt er 's zomers vol mee.
Mayonaisis gedijt uitstekend in
commercieel gerunde opvang
centra langs de stranden. De
beheerders van die opvangcen
tra hebben een strijdkreet die
aangeheven wordt zodra ze
weer een paar hectare duin an
nexeren voor nieuwbouw: AL-
LURUH! Scheveningen, Zand-
voort, IJmuiden: het moeten al
lemaal badplaatsen met allure
worden. Deze ondernemers
hebben een geheel eigen opvat
ting van het woord allure: poen
verdiene, alle ure. Misschien
kunnen ze als begeleiders mee
naar Oost-Groningen (waar het
overigens ook heel mooi is).
charter naar een idyllisch Grieks
eiland te boeken. Gelukkig
maar, want ik hou helemaal
niet van bakken op het strand.
Deze zomer ontkom ik op
elegante wijze aan de lastige
keuze tussen wel of niet vliegen.
Aangezien ik met vriendin en
dochtertje in Midden-Europa
wil gaan rondtrekken is een
vliegtuig gewoon niet handig,
zo stel ik tevreden vast.
De trein? Toch maar niet. We
willen kamperen en de meeste
campings en leuke plekjes lig
gen mijlenver van de stations af.
En het lijkt niet erg verstandig
erop te vertrouwen dat er in
buitenlanden voor ons overal
een bus, tram of treintaxi klaar
staat
Het idee wordt ook getorpe
deerd door de spoorwegen zelf,
die voor de rusteloze vakantie
ganger Euro Domino hebben
bedacht. Een ingewikkeld sys
teem met vijf reisdagen per
maand per land, waarvan na
langdurige bestudering eigenlijk
vooral duidelijk wordt dat het
erg duur is.
Ik heb geen auto en rijbewijs
en wil ook geen auto en rijbe
wijs. Dus stappen we maar weer
in de bijna tien jaar oude Volks
wagen Polo van mijn vriendin.
Mijn geweten zal zijn gesust
omdat het ding pas nog is uitge
rust met een gloednieuwe kata
lysator. We zullen niet veel ver
vuilen, want erg veel harder dan
honderd kan de wagen niet
(meer).
We zulien geen duizenden Jci-
lometers afleggen, omdat we uit
voorzorg binnen de actieradius
blijven van betrouwbare zuster
organisaties van de ANWB. En
verder zal mijn dochtertje op de
achterbank af en toe moeten in
schikken voor een lifter, die mij
het gevoel gaat geven dat we
iets goeds doen door met de au
to op vakantie te gaan.
richard mooyman
stettin Jonge zeearenden in Polen krijsen
1 het hardst kort nadat ze geringd zijn.
Een vreemd stuk metaal om de poot is
ir niks. Polen is met 240 broedparen
het land met de meeste zeearenden van
Europa. Het zijn bijzondere dieren en de
landbouwuniversiteit van Poznan doet dan
ook op uitgebreide schaal onderzoek naar
het wel en wee van deze machtige vogels.
In juni voorzag bioloog Tadeusz Mizera
van de universiteit negentien zeearenden
kuikens in de Poolse provincie Stettin van
kleurringen om ze later tijdens hun om
zwervingen te kunnen herkennen. Het is
niet uitgesloten dat een van deze jdnge
vogels komende herfst of winter langs on
ze kust te zien is.
Pas als de zeearenden na zo'n zes jaar
volwassen zijn vestigen ze zich definitief
met een partner in een broedgebied. In Ne
derland zijn zeearenden met kleurringen
aangetroffen op Texel, in de Oostvaarders-
plassen en in de Biesbosch. Tot nu toe zijn
in Europa vanaf 1976 meer dan 3000 jonge
zeearenden voorzien van kleurringen.
Arenden zijn in Polen goed door de wet
beschermd. Óp het verstoren van nesten
staat maximaal twee jaar gevangenisstraf.
Rond de nestboom is een zone van twee
honderd meter waarin geen enkele veront
rusting mag plaatsvinden. Binnen een zone
van vijfhonderd meter is bosbouw in het
broedseizoen verboden.
Zeearenden halen hun voedsel vooral uit
fokvis-vijvers en hebben daardoor weinig
last van milieuvervuiling. Helaas komt het
voor dat eieren en kuikens gestolen wor
den voor particuliere collecties.
FOTO MARTIJN DE JONCE
Stroombedrijven planten bomen
De Samenwerkende Elektriciteits Produktiebedrijven (SEP) zul
len de komende 25 jaar 150.000 hectares bos planten ter com
pensatie van de kooldioxide (C02) die uit de schoorstenen van
de centrales komt. Dat gebeurt hoofdzakelijk in de tropische
landen vanwege de massale houtkap aldaar.
Bovendien groeien de bomen in de warme landen veel sneller.
De hiervoor speciaal opgerichte stichting FACE (Forests Absor
bing Carbondioxyde Emission) is ook in Nederland actief. In ons
land restaureert de stichting monumentale bomen. In samen
werking met de Bomenstichting maakt FACE het financieel mo
gelijk dat acht eeuwenoude bomen op het Velperplein in Am-
hem een opknapbeurt krijgen.
Gisteren is het boomverzorgingsbedrijf Arbori begonnen met
de kroonsnoei. Oude bomen hebben een enorm vermogen om
kooldioxide vast te leggen.
Een honderdjarige beuk is in staat om ruim ze
zuurstof te voorzien. Er zijn maar liefst 1600 jonge beuken
nodig om dezelfde prestatie te leveren.
De milieu-topconferentie over de toekomst van de aardbol is
voorbij. Nu gaat het erom alle mooie woorden over zorg voor het
milieu om te zetten in daden. Bij voorbeeld het begrip duurzame
ontwikkeling. De betekenis daarvan is dat verdere economische
groei beslist niet ten koste mag gaan van het milieu. Wat bete
kent dat in de praktijk van alledag? Redacteuren van deze krant
doen verslag van hun pogingen het milieu te ontzien. Richard
Mooyman pakt zijn koffers.
Een lifter op de achterbank
Kleine zandverstuivinkjes in het duingebied. Door de wind vrij spel te geven ontstaat i
natuurlijk duingebied.
FOTO'
I KUIPERS
Krijsend protest
