'Minister bevordert beunhazerij'
Kozyrevs waarschuwing
voor staatsgreep te laat
Stug doorvechten, dat is het allerbeste
Feiten &Meningen
Grotere zeggenschap voor de Krim
WOENSDAG 1 JUL11992
2
Leden van het ultra-rechtse, van antisemitisme doortrokken Nationaal Patriottisch Front Pamjat demonstreer
den deze week in Moskou. De vrouw heeft een foto van de laatste tsaar op schoot.
foto reuter peter andrews
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Andrej Kozyrev, de Russische
minister van buitenlandse za
ken, is een beminnelijk mens.
Altijd een vriendelijke lach op
het jongensachtige gezicht.
Maar nu wordt het zelfs deze
40-jarige intellectueel te gortig.
„Er dreigt een anti-democrati
sche staatsgreep", zei hij giste
ren tegen het dagblad Izvestia.
Kozyrev noemt geen namen.
Maar zijn ongezouten uitspra
ken in Izvestia spreken voor
zich. Onder het mom van het
bieden van bescherming aan de
25 miljoen Russen die in de
voormalige Sovjet-republieken
wonen, proberen 'patriotten' en
'bolsjewieken' de macht te grij
pen. Dit sabelgekle'tter zal er al
leen maar toe leiden dat anti-
Russische gevoelens in de nieu
we onafhankelijke republieken
worden versterkt, waarschuwt
hij.
Vice-president Roetskoi en de
fensieminister Gratsjev hebben
zich opgeworpen als pleitbezor
gers voor de 'buitenlandse' Rus
sen. Hun credo is dat Rusland
militair ingrijpen niet zal schu
wen als de rechten van Russen
worden geschonden, hun le
vens in gevaar zijn, of dat nu in
de Baltische republieken, Mold
ova of Georgië gebeurt.
„De partij van neo-bolsjewie-
ken, van oorlogszuchtigen,
steekt de kop op", aldus Ko
zyrev. Hij wil diplomatieke op
lossingen voor de etnische con
flicten waarbij Russische min
derheden in het geding zijn. Ge
weld produceert slechts tegen
geweld, is zijn redenering. En
voor wie nog niet begrepen
mocht hebben wie hij met zijn
waarschuwing op het oog heeft,
voegt Kozyrev eraan toe, dat de
oorlog in Afghanistan het faillis
sement van de geweldspolitiek
heeft aangetoond. „We schoten
tien keer terug als er een kogel
op ons werd afgevuurd. En wat
heeft dit machtsvertoon ons op
geleverd?"
Die herinnering aan de pijnlijke
nederlaag in Afghanistan wordt
Kozyrev niet in dank afgeno
men. Roetskoi is een Afghanis-
tan-veteraan. Net als Gratsjev.
Net als vier van de zes ondermi
nisters van defensie die door
president Jeltsin op voordracht
van diezelfde Gratsjev recente
lijk zijn benoemd. Al deze heren
stonden in augustus op de bar
ricades bij het Witte Huis om
Russisch president Jeltsin en de
democratie te verdedigen tegen
een 'communistische machts
overname'. Echt moeite kostte
dat niet, want het was een ope
rette-staatsgreep, slecht voorbe
reid en slecht uitgevoerd.
Maar die operette was wel vol
doende om de door veel Afgha-
nistan-veteranen gehate Sovjet
leider Gorbatsjov van het poli
tieke toneel te vegen. Gor
batsjov was immers de man die
het Sovjet-rijk uiteen liet vallen,
de man ook die het militaire
avontuur in Afghanistan beëin
digde.
Eind 1990 waarschuwde ook
een minister van buitenlandse
zaken voor een staatsgreep. Dat
was Eduard Sjevardnadze. Hij
luidde de noodklok acht maan
den te vroeg. Kozyrev doet het
waarschijnlijk te laat. Een
staatsgreep is niet echt meer
nodig. De afgelopen weken
heeft Jeltsin de regering-Gaidar
uitgebreid met vice-premiers
die nauwe banden hebben met
het militair-industriële com
plex. Datzelfde geldt voor vice-
president Roetskoi, die dè scha
kel is naar de Afghanistan-vete-
ranen in de defensietop.
De cirkel is rond nu Gratsjev
zijn club onderministers heeft
uitgebreid met Boris Gromov.
Deze houwdegen was de rech
terhand van Sovjet-minister van
buitenlandse zaken Pugo, de sa
menzweerder die na het mis
lukken van de staatsgreep vorig
jaar zelfmoord pleegde.
Wat al deze figuren gemeen
hebben, is een zeer uitgespro
ken voorkeur voor de harde
hand. Zij staan er zich op voor
het klappen van de zweep (een
geliefkoosde uitdrukking trou
wens van Roetskoi) te hebben
geleerd in de harde praktijk van
fabriek of kazerne.
Voor intellectuelen als Kozyrev
en de op een zijspoor geran
geerde Jeltsin-adviseur Sjachrai
zijn deze mensen het ergste
kwaad. Niet de communisten,
die hun verloren gegane rijk
trachten te herwinnen met drei
gementen van ondergronds ver
zet of woeste demonstraties bij
de nationale tv-zender.
Kozyrev en Sjachrai hebben de
huidige situatie in Rusland ver
geleken met die in de Weimar-
republiek. In 1935 kon Hitier
aan de macht komen dankzij
'democraten' die het nationaal-
socialisme omarmden als red
middel tegen anarchie en eco
nomische rampspoed.
Jeltsin, de populist, zwijgt voor
alsnog. Hij laat Gaidar, voor het
Westen de garantie van
markthervormingen, aanmod
deren met een nieuw econo
misch programma, dat zeer
waarschijnlijk niet door het par
lement komt. Net als Gor
batsjov probeert hij de machts
strijd in het Kremlin onder con
trole te houden met nu eens
een concessie naar de ene en
dan naar de andere partij.
Kozyrevs vertwijfelde oproep tot
steun aan Jeltsin, „het enige
bolwerk tegen de rood-bruine
stroom", is als de voortekenen
niet bedriegen, aan dovemans
oren gericht. Jeltsin heeft Roet
skoi c.s. een vinger gegeven en
ze hebben de hele arm geno
men.
Kiev apgisteren dat de Krim niet zonder toestemming
van Oekraïne en de Krim zelfbij een ander land
kan worden gevoegd. Dat geldt als een waarschu
wing aan het adres van Rusland.
Rusland betwijfelt namelijk of Chroesjtsjov wel
rechtmatig handelde, terwijl de Russen op de
Krim zeggen dat ze worden gediscrimineerd door
de Oekraïense regering. De Krim is de thuishaven
van de Zwarte-Zeevloot, die Rusland en Oekraïne
van de Sovjetunie erfden, maar waarvan de ver
deling tot grote spanningen heeft geleid.
De Krim krijgt meer autonomie van het Oekraïen
se parlement. Oekraïne komt daarmee voor een
deel tegemoet aan de Russische meerderhei/d op
de Krim, die naar zelfstandigheid van het schier
eiland streeft.
De Krim was tot 1954 Russisch. Toen gaf Sovjet
leider Chroesjtsjov het gebied echter aan Oekraï
ne gaf om 300 jaar Oekraïens-Russische vriend
schap te vieren. Het parlement in Kiev bepaalde
Voorstel schrapt tal van eisen voor beginnende ondernemers
De ondernemers staan op hun achterste benen. Als mi
nister Andriessen (economische zaken) zijn zin krijgt,
kan iedere Nederlander zich straks uitgeven voor behan
ger of stoffeerder. Zonder diploma. Andriessen lanceerde
gisteren een wetsvoorstel om de vestigingseisen voor
aanstaande ondernemers sterk te versoepelen. In 80 van
de 127 onderzochte branches zijn voortaan geen diplo
ma's of andere papieren meer nodig. De diverse bran
ches verzuchten dat dat beunhazerij alleen maar in de
hand werkt.
den haag saskia van westrheenen
Het is dan ook op uitdrukkelijk
verzoek van deze economische
branches dat bepaalde vesti
gingseisen nog wèl blijven be
staan. Dat geldt vooral voor on
dernemingen waar specifieke
vakbekwaamheid een rol speelt,
zoals bij slagers en opticiens.
Politici en ondernemers hebben
jarenlang gevochten, voordal
vorig jaar een compromis werd
bereikt waarvan gisteren de uit
werking verscheen. Politici wil
den fors kappen in het woud
van regelingen, de ondernemers
vrezen concurrentie van aller
hande beunhazen.
En hoewel de Algemene Neder
landse Kappers Organisatie
(ANKO) zich ér altijd fel tegen
heeft verzet, stelt Andriessen
toch voor de vestigingseisen
voor kappers van tafel te vegen.
De ANKO vindt dat vakbe
kwaamheid een wettelijke eis
moet blijven voor vestiging. De
ze organisatie is bang voor „een
onbeheerste toeloop" van men
sen die straks hun geluk gaan
beproeven in de kappersbran
che. „Nu al gaan er vele ar
beidsplaatsen verloren door het
grijze circuit," aldus de ANKO.
Een ander beroep dat iedereen
straks, als de Tweede Kamer
met de plannen instemt, zonder
diploma kan uitoefenen, is dat
van begrafenisondernemer.
„Een erg onverstandig voor
stel", drukt secretaris R. van
Aalderen van de overkoepelen
de organisatie zich voorzichtig
uit. „Juist in deze branche kun
je heel veel schade aanrichten
door als een olifant door de por
seleinkast te denderen. Het is
van het grootste belang
beunhazerij te voorkomen. En
om personeel zitten we niet ver
legen, dus daar hoeft de minis
ter het ook niet voor te doen."
De ondernemersorganisaties
KNOV, NCOV, NCW en VNO
wilden gisteren nog niet reage
ren op de voorstellen van mi
nister Andriessen. Vorig jaar
hebben ze hun handtekening al
gezet onder het ontwerp-voor-
stel. Alle organisaties, ook de
vertegenwoordigers van de
branches, hebben tot 1 oktober
de tijd om te reageren op de uit
eindelijke plannen. Volgens een
woordvoerder van het ministe
rie zal het wetsontwerp begin
volgend jaar in de Tweede Ka
mer worden behandeld.
Erg'geschrokken van de tegen
stand van de ondernemers zal
Andriessen niet zijn, denkt de
woordvoerder. „Het was te ver
wachten. Iedereen is voor een
soepeler wetgeving, zolang het
zijn eigen branche maar niet
aantast. De minister gelooft hei
lig in een stukje marktwerking.
Als een kapper twee keer fout
knipt komt de klant niet meer
terug. Dat is het principe waar
om het draait."
Het ministerie van economi
sche zaken heeft de afgelopen
jaren alle 107 branches doorge
licht waarvoor een diploma of
ander vestigingsbesluit nodig is.
Bij tachtig van die branches wil
Andriessen de eisen schrappen.
Het gaat dan bijvoorbeeld om
begrafenisondernemers, riet
dekkers, behangers, dameskap
pers, hoveniers, meubelstoffeer
ders, hondentoiletteerders en
eigenaars van een sauna.
Voor een tweede groep bran
ches worden maar heel minie
me vestigingseisen gesteld: 'al
gemene ondernemersvaardig
heden'. Te denken valt aan het
opzetten en bijhouden van een
boekhouding, en de manier
waarop een ondernemer met
zijn personeel moet omgaan. In
het voorstel worden op dit punt
vijftien branches genoemd
waaronder bakkers, slagers, kas
teleins en zilversmeden.
Voor een derde groep worden
niet alleen eisen gesteld aan al
gemene ondernemerskennis,
maar ook specifiekere kennis
als calculatie, planning en wet
telijke regelingen. Onder deze
laatste groep vallen twaalf bran
ches, zoals auto-, loodgieters-,
of slopersbedrijven.
De reden voor de 'modernise
ring' van de Vestigingswet is
volgens Andriessen de hoge
drempel die de wet nu nog op
werpt voor een beginnend on
dernemer. Bovendien wil An
driessen dat ondernemers
voortaan zonder al te veel pro
blemen kunnen overstappen
naar een andere branche. Ten
slotte moet Nederland door de
wetsaanpassing beter in de pas
gaan lopen met de rest van de
Europese Gemeenschap.
Bijkomend voordeel van de
nieuwe wet is een forse werk-
vermindering voor de Economi
sche Controle Dienst. De dienst
liet onlangs al weten dat zij als
gevolg van bezuinigingen (198
in plaats van 220 personeelsle
den) andere prioriteiten moet
gaan stellen. De dienst wil in de
toekomst de nadruk leggen op
de bestrijding van ernstige eco
nomische criminaliteit, zoals
beleggings- en faillissements
fraude.
Reportages over desillusie en zinloos geweld gebundeld
Bij gebrek aan een mooie toe
komst kijken de inwoners van
de voormalige socialistische
(Oostblok-)staten liefst terug op
een roemrijk nationaal verle
den. Een verleden dat tot nu toe
soms alleen een mythisch be
staan in verstofte hersens heeft
geleid. Een verleden, dat nu als
nog bevochten moet worden.
Als verslaggever van NRC-Han-
delsblad reist Raymond van den
Boogaard van de ene brand
haard naar de andere in Mid
den- en Oost-Europa. Hij houdt
zich, sinds zijn vertrek als cor
respondent te Moskou, bezig
met het beschrijven van 'De
kwade kansen na de val van het
wereldsocialisme'. Dat is dan
ook de ondertitel van zijn boek
'Gewijde grond', waarin een
deel van zijn reportages uit het
voormalige Oost-Duitsland (een
jaar na de omwenteling) en
vooral zijn oorlogsreportages uit
Joegoslavië zijn gebundeld.
Temidden van bombardemen
ten, beschietingen en aanvallen
werd afgelopen najaar in het
hotel van de Europese waarne
mers in Zagreb bijna dagelijks
onderhandeld over nieuwe be
standen tussen Serviërs, het
Joegoslavische leger en Kroaten.
Bij de landerig in de hal afwach
tende pers leefde doorgaans het
idep, dat de gesprekken zich al
leen nog voortsleepten omdat
men in elk geval iets als resul
taat te melden wilde hebben.
Met lege handen vertrekken zou
betekenen, dat nieuwe ge
spreksronden volkomen zinloos
zouden zijn. Dus kwam laat op
de avond maar weer een vol
gend bestand; een overbodig,
door velen ondertekend papier,
met enkele voor alle partijen
onmogelijke voorwaarden.
Het acntste of dertiende nutte
loze bestand in Zagreb ondokte
.Van den Boogaard in oktober
een niet in het boek vermel
de verzuchting die de waan
zin perfect schetst van dat al
maar dezelfde handtekeningen
Inwoners van het industriestadje Karlovac in Kroatië leefden in oktober vorig jaar, tijdens een langdurige mortier- en raketbeschieting op hun hui
zen, dagen achtereen in de vochtige kelders. Hun enige contact met de buitenwereld was een krakerige transistorradio. foto pietarp
verzamelen: „Wat? Alweer een
bestand? Laat ze toch doorvech
ten, dit gedoe houdt alleen
maar op". Niemand kon hem
ongelijk geven. Het conflict tus
sen de bikkelharde nationalis
ten viel op dat moment simpel
weg niet met mooie woorden
uit te praten. De wil ontbrak to
taal, bij alle gewapende deelne
mers aan het conflict. Er zou
stug worden doorgeknokt tot of
de Serviërs of de Kroaten alle
wapens uit handen zouden zijn
geslagen.
Dat vechten duurt nog altijd
voort, maar nu vooral in Bosnië,
waar ook de moslim-bevol
kingsgroep in de strijd is ge
sleurd. Waarmee de islamieten
het zoveelste slachtoffer werden
van het zwaar overtrokken na
tionalisme bij de politici en mi
litante groeperingen.
Uit zijn dagelijkse berichtgeving
over de oorlog in Kroatië koos
Van den Boogaard voor de bun
del vooral de artikelen die gaan
over gewone mensen. Degenen
die vermalen dreigen te worden
De schuilkelder voor Journalisten in hun Zagrebse hotel was heel comfortabel. Het werk kon tijdens dreigen
de luchtaanvallen gewoon doorgaan aan de ontruimde roulettetafel. foto piet arp
in het nationalistische geweld.
Zijn verhalen gaan over gewone
soldaten, geïnterviewd vlak
voordat ze werden gedood.
Over vluchtelingen met nare
verhalen zoals we ze in Europa
sinds de Tweede Wereldoorlog
niet meer hebben gehoord.
Maandenlang reisde en reist
Van den Boogaard langs alle
kanten van het versnipperde
front. 'Gewijde grond' geeft
daar een al even versnipperd en
bij elkaar geharkt beeld van.
Aanvankelijk nog wat lacherig
en meewarig beschrijft hij de al
bijna vergeten en schijnbaar
onbetekenende schermutselin
gen in Slovenië. Dat land maak
te zich een jaar geleden los van
Joegoslavië. Tegelijkertijd echter
laaide een veel grimmiger en
bloediger gevecht op in Kroatië,
waar de grote Servische bevol
kingsgroep zich bedreigd voelde
door ae onafhankelijkheids-
drang van die inmiddels zelf
standige republiek.
Van het Hemingway-gevoel bij
het verslaan van deze oorlog
bleef al snel weinig meer over,
schrijft Van den Boogaard. Het
was onmogelijk om veel sympa
thie voor een van de strijdende
partijen te voelen. De sympa
thie bleef gereserveerd voor de
gewone Serviërs en Kroaten, die
met dat hele gedoe het vech
ten om het vechten liefst
niets te maken wilden hebben.
Mensen die.desondanks in de
strijd werden meegesleurd om
dat ze, op de akkers die ze aan
het bewerken waren, zomaar
krijgsgevangen werden ge
maakt. Of omdat ze uit hun
huis, hun dorp en hun
landstreek werden verdreven, of
omdat ze juist besloten niet
zonder slag of stoot huis en
haard te verlaten.
De talloze papieren bestanden
maakten.van de grootste opti
mist de meest-zwartgallige cy
nicus. De oorlog was eenvoudig
uitzichtloos, want er vielen aan
beide kanten bloed-en-bodem-
waarden van steeds hoger na
tionalistisch gehalte te verdedi
gen. Wraak en weerwraak volg
den elkaar voortdurend op. Joe-
goslaven ontpopten zich eerst
tot enthousiast Kroaat of Ser
viër, die hun pas-gesneuvelde
wapenbroeders moesten wre
ken. Uiteindelijk voerden zij als
rechtvaardiging voor hun
houwdegenmentaliteitzelfs
aan, dat ook hun in de Tweede
Wereldoorlog gedode grootou
ders dringend gewroken moes
ten worden. Die waren elkaar
destijds in de haren gevlogen
om nog weer oudere nationalis
tische sentimenten.
Een groot deel van 'Gewijde
grond' bestaat uit artikelen die
Van den Boogaard een jaar na
de val van de Muur in het oos
telijke deel van Duitsland
schreef. Deze serie uit 1990
vaak verkeerd gedateerd, waar
door Van den Boogaard in 1991
nogal eens op twee plaatsen te
gelijk lijkt te zijn contrasteert
sterk met zijn reportages over
de Joegoslavische burgeroorlog.
Wat wèl in beide delen overeen
stemt is de grote desillusie, die
vólgt na het wakker worden uit
al te mooie dromen.
Raymond van den Boogaard:
Gewijde grond, Uitg. Meulen-
hoff, 1992. ISBN 90 290 3513 7.
Prijs f29,50.
