Manager moet kerkelijk
bedrijf gezond maken
Evensong van Christ's College in Hooglandse kerk
Religie
ZATERDAG 27 JUNI 1992
25
'Kerk heeft een waterhoofd'
De kerken in Nederland veranderen ingrijpend. Het kerk
bezoek loopt na de dramatische daling van de afgelopen
i twintig jaar nog steeds terug. Nu zetten de kerken het
mes in de eigen organisatie. Mankracht en middelen
moeten doelmatiger worden ingezet. Maar samenwerken
en bezuinigen heeft ook gevolgen voor het geloofsleven
jzelf.
vroeger een stempel drukken op
kerkelijk en geestelijk leven.
De dienaren Gods hoeven
geen winst te maken, toch zien
ze zich gedwongen de zaken
veel meer dan voorheen be
drijfsmatig aan te pakken. Ook
de kerk kan een gulden maar
een keer uitgeven. „De gemeen
teleden vonden dat het allemaal
wel erg duur werd", motiveert
Eenshuistra. En dat is geen
wonder want het aantal mensen
dat bijdraagt in de kosten, is de
afgelopen decennia behoorlijk
geslonken. En die ontwikkeling
zet zich nog steeds voort. Al te
dramatisch doen de kerken
daar overigens niet over want
het is zeker niet ten koste ge
gaan van de 'kwaliteit' van de
aanhang.
Vroeger was lidmaatschap
van de kerk een vanzelfspreken
de zaak. De mensen die nu lid
zijn kiezen daar bewuster voor
en aanvaarden de consequen
ties. Ze steken de handen uit de
mouwen als vrijwilliger en
tasten behoorlijk in de beurs.
Opmerkelijk genoeg is de vrij
willige bijdrage van de katholie
ken aan hun kerk de afgelopen
twintig jaar verdubbeld, hoewel
het aantal gelovigen in die pe
riode verminderde van zo'n
veertig tot vijfentwintig procent
van de totale bevolking.
De overkoepelende organisa
ties van de hervormde kerk
i DEN HAAG THEO HAERKENS
|De directeur personeelszaken
van de hervormde kerk, P.
i Eenshuistra, vindt het pijnlijk
jdat er op den duur zestig banen
verloren gaan, maar legt zich
neer bij het onvermijdelijke.
l„We zijn niet goed in prioritei
ten stellen en dat moet wel,
want het wordt allemaal veel te
(duur. De kerk heeft een water
hoofd".
De Nederlandse Hervormde
jKerk zit middenin een ingrij
pende reorganisatie de orga
nisatie is te zwaar geworden en
Ier moet twintig procent worden
bezuinigd en de kerk is daar
om op zoek naar een manager
|van topniveau. Hij moet ervoor
izorgen dat het kerkelijk bedrijf
over een paar jaar soepeler
draait. De hervormden staan
hierin niet alleen. Sinds de be
volking de kerk massaal de rug
jtoekeerde, pasten ook gerefor
meerden en katholieken hun
(organisatie drastisch aan.
Steeds minder mensen zijn ker
kelijk meelevend en het is woe
keren met geld en mankracht
'om de organisaties op een be
taalbare manier overeind te
pouden. Geld is niet voor alle
kerken in dezelfde mate een
probleem, maar de luxe is wel
verdwenen. In elk geval zijn er
veel minder beroepskrachten
dan voorheen, waardoor de vrij
willigers noodgedwongen taken
veel meer dan
het
woordelijkheden. Directeur
Eenshuistra voorspelt een ware
cultuuromslag. „Wij moeten
nog leren 'nee' te zeggen. Je
kunt eenvoudig niet alles tege
lijk". Het zoeken naar een nieu
we algemeen secretaris „hij
moet wel kerkelijk meelevend
zijn, maar vooral manager"
is dan ook met gemengde ge
voelens ontvangen. De angst
voor de botte bijl zit er goed in.
„Wij willen natuurlijk geen ge
dwongen ontslagen".
In de gereformeerde kerk is
een dergelijke stap al eerder ge
zet. Zo is bij de werving van de
adjunct-directeur van het Zen
dingscentrum uitdrukkelijk ge
zocht naar een econoom, terwijl
de eerste functionaris op die
post absoluut een predikant
moest zijn.
De financiële nood dwingt de
kerken het beschikbare geld zo
goed mogelijk te besteden. Zo
trachten de protestantse kerken
waar dat kan de krachten te
bundelen. Samenvoegen van
kantoren en administraties lijkt
al niet meer zover meer weg.
Dat ligt ook in de reden omdat
de hervormde, gereformeerde
en lutherse kerken in het pro
ject 'Samen op weg' ook streven
naar inhoudelijke eenwording.
Voor de gereformeerden was
dat zelfs reden het 100-jarig be
staan deze maand niet meer te
vieren en slechts te gedenken.
De angst voor versplintering
maakte verschil van inzicht (wat
voorheen onafwendbaar leidde
tot afscheiding) aanvaardbaar
en tevens de weg vrij voor sa
mengaan met de hervormde
kerken.
Veel taken in de katholieke
kerk die voorheen door pries
ters werden verricht, zijn door
geschoven naar pastoraal wer
kers en vervolgens naar vrijwilli
gers. Voor huisbezoek heeft de
pastoor geen tijd meer. Veel so
ciaal en maatschappelijk werk
wordt nu gedaan door de pasto
raal werkers. En de voorberei
ding op de eerste communie of
het vormsel gebeurt door scho
len of werkgroepen van ouders.
Alleen lastig en gespecialiseerd
werk is in opwaartse richting
verschoven. Katechese on
derwijs van het geloof en
jongerenwerk gebeurt vaak niet
meer onder verantwoordelijk
heid van de parochie, maar
wordt gedaan door het deke
naat of het bisdom. In het alge
meen geldt dat de vrijwilliger
niet langer 'de pink van de pas
toor' is, die de kerk schoon
houdt, de bloemen op het altaar
ververst of het koor oefent. Mo
gelijk maakt het toegenomen
belang van het vrijwilligerswerk
deze activiteiten ook aantrekke
lijker, want opvallend genoeg
telde de katholieke kerk vijf jaar
geleden ruim 300.000 vrijwilli
gers tegen ruim 200.000 tien
jaar daarvoor, toen de kerk nog
aanzienlijk meer leden telde.
De ontwikkeling bij de protes
tantse kerken is niet zoveel an
ders. Ook hier verschuiven ta
ken van professionals naar vrij
willigers en van ouderlingen en
diakenen naar contactpersone-
nen en pastoraal medewerkers.
In zijn studie 'De stille Revolu
tie' beschrijft prof. dr G. Dekker
binnen de gereformeerde ker
ken die ontwikkeling. Net als
huisbezoek behoort het herder
lijk vermaan bij misstappen tot
het verleden. „Het pastoraat is
in de loop van de tijd van min
der belang geworden voor de
vorming en instandhouding van
Gebouwen
Voor alle kerken geldt dat het
onderhoud van de gebouwen
een belangrijk deel opslokt van
de beschikbare middelen. Vol
gens het Katholiek Sociaal Ker
kelijk Instituut is het onderhoud
van de vaak monumentale pan
den bij de helft van de 1750 pa
rochies een ware molensteen
om de hals van de penning
meester.
De inkomsten uit kerkelijke be
zittingen, zoals landerijen, lega
ten, vrijwillige bijdragen en col
lectes zijn dan nauwelijks vol
doende om het hoofd boven
water te houden. Jonge paro
chies (bijvoorbeeld
steden) bezitten geen
verslindende oude kerken,
ander onroerend goed
dat inkomsten oplevert.
Om de grootste nood te leni
gen, wordt het personeel be
taald uit een gemeenschappelij
ke pot, waarin elke parochie
veertig procent van zijn inkom
sten stort. Zo helpen de rijkere
parochies de arme.
Verder worden de kosten ge
drukt door samenwerking tus
sen parochies. Vooral in de ste
den moeten ze nogal eens een
pastoor delen. Op het platte
land zijn de afstanden daarvoor
te groot. Veel keus is er overi
gens niet doordat de katholie
ken kampen met een enorm en
nog steeds groeiend tekort aan
priesters. Dat driekwart van de
geestelijken inmiddels ouder is
dan vijfenvijftig jaar, maalct wel
duidelijk dat dat probleem on
oplosbaar is zolang Rome vast
houdt aan het celibaat en vrou
wen uitsluit van het ambt.
Hervormden en gereformeer
den hebben op dat vlak aan
zienlijk minder problemen.
Hoewel is er voldoende animo
is, is het aantal hervormde pre
dikanten in deeltijd de laatste
vijfjaar fors toegenomen. Nogal
wat gemeenten geven daaraan
om financiële redenen de voor
keur boven de benoeming van
een full-time pastoraal mede
werker of katecheet. De predi
kant vindt dat doorgaans geen
probleem, vooral jonge predi
kanten willen er zelf graag iets
anders naast blijven doen.
Het oecumenisch proces is
beperkt tot de protestantse ker
ken, de katholieken staan er
buiten. De reformatie laat zich
niet zomaar ongedaan maken.
Op plaatselijk niveau zijn zo
hier en daar wel gemeenschap
pelijke activiteiten, maar zeer
marginaal. Landelijk is de sa
menwerking tussen katholieken
en protestanten vrijwel beperkt
tot liefdadigheidsacties zoals
de inzamelingsactie voor Afrika
en een gemeenschappelijke
pensioenvoorziening voor kos
ters. Gezien de ontwikkelingen
in dit beroep is die van uiterst
beperkte betekenis. Slechts een
enkele grote kerk kan zich nog
de luxe veroorloven er een full
time koster op na te houden.
Ook hier hebben vrijwilligers de
faldcel overgenomen. Klokken
luiden, de tuin onderhouden,
kleine klusjes en de afwikkeling
van financiële beslommeringen,
het is tegenwoordig allemaal in
handen van groepjes vrijwilli
gers. En de lekkage na een forse
hoosbui was toch al werk voor
de aannemer.
V IREN-DOEVEN
Het koor van het Christ's College uit Cam
bridge verzorgt morgenavond een
Evensong in de Hooglandse kerk in Leiden.
De bijeenkomst begint om 19.00 uur. Het
ten gehore brengen van een Evensong is
i gebruik dat uit Engeland afkomstig is.
(Tijdens een open dag in de Hooglandse
kerk heeft Joop Brons (vaste organist van
Üe Hooglandse Kerk) vijf jaar geleden met
zijn cantorij stukjes uit een Evensong uitge
voerd. Ds. Alblas, hervormd predikant in
Leiden en predikant voor het Bijzonder Ker-
kewerk heeft samen met Joop Brons het
idee van de Evensongs verder uitgewerkt.
Sinds 1988 worden er in de Hooglandse
Kerk jaarlijks Evensongs georganiseerd.
„De Commissie Bijzonder Kerkewerk wil
proberen anderen dan 'gewone' kerkmen
sen aan te spreken. Deze commissie is een
interkerkelijke werkgroep waarin mensen
uit de gereformeerde, hervormde en katho
lieke kerk zitten, die in verbondenheid met
de verschillende tradities werken", aldus ds.
Alblas, die als liturg optreedt.
Ontzettend belangrijk
Dit seizoen werd als thema voor de overwe
gingen gekozen: „Woorden voor het Onzeg
bare." Ds. Alblas: „Ik erken en ik ben me er
van bewust dat de gevoelens die mensen
kunnen ervaren door de muziek tijdens de
Evensongs vrij snel 'plat' gemaakt kunnen
worden door tussen de muziek een overwe
ging te houden. Het is dan ook ontzettend
belangrijk als spreker te voelen hoe het pu
bliek reageert, dat voel je als liturg. Ik com
municeer met het publiek. Het stelt eisen
aan het spreken. Het spreken moet eerder
iets verhullends hebben, je moet de woor
den gebruiken die ruimte scheppen. Ik ver
gelijk het een beetje met hoe ik het in een
rouwdienst doe. Ik noem kernwoorden en
zet bakens uit. Daarbinnen gaat het bij de
mensen dan resoneren. Stilte kan als leegte
óók heel benauwend zijn".
Het koor dat aanwezig is in de Hooglandse
kerk, treedt tweemaal per week op in kerk
diensten in en rond Cambridge en gaat zo
wel nationaal als internationaal op tournee.
De koorleden zijn jonge vrouwen en man
nen; zij hebben intensief geschoolde stem
men. Het zijn geen beroepsmusici, maar
studenten van een College die een uitge
breide muzikale vorming hebben gehad. De
Colleges in Engeland hebben over het alge
meen een groot pakket muziek in hun pro
gramma, waardoor er veel koren worden
gevormd vanuit de Colleges.
De toegang tot de Hooglandse Kerk is gra
tis; bij de uitgang wordt een kollecte gehou
den ter bestrijding van de kosten. De duur
van het geheel is ongeveer één uur.
KERKDIENSTEN
Con
LEIDEN
i. Gem. Hooglandse Kerk 10 ds Roo-
is Mostert, ds Vos-Wiegand, 11.45
becum. studentendienst, 19 Evensong,
s Alblas mmv Christ's College Choir uit
fcambridge; Marekerk 10 ds Zoutendijk,
Utrecht, 17 ds Verboom, Rijnsburg; Ma
ranathakerk 10 ds Bouhuys; Oecumeni
sche geloofsgem. De Regenboog (Me-
fenwijk) 9.30 ds Alblas, 11.15 ds Al
en pastoor Scholtes; Bethlehem-
kerk (Driftstr.) lOdsvd Bom; Bevrij
dingskerk 10 ds Eekhof; Vredeskerk 10
ds Veenstra; Waalse Kerk (Breestr.)
10.30 pasteur Ribs; 'Stevenshof' (rk
kerk Haagse Schouw) 11 kand. drs vd
Broeke. Acad. Ziekenhuis 10 c'
Schaap-de Vries, Voorschoten,
Amore, Nieuwkoop. Diaconessenhuisel
ke za 10.30 rk. dienst, en zo 10.30 ds v
jt Hof. Groenhoven 10 ds de Zeeuw,
^oorschoten Van der Willigenhof 17 ds
elbach-Jongsma, Koudekerk ad
Geref.- Kerk (Vredeskerk - Maranathak. -
Bevrijdingsk. en Merenwijk zie herv. ge
meente). Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10
pn 17 ds vd Haar. Chr. Geref. K. (Steen-
Schuur) 9.30 en 17 ds den Hertog. Ge
ef. Gem. (zie Leiderdorp). Geref. Gem.
n Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30
in 17.30. Evang.-Luth. Gem. (Hoogl.
(erkgr.) 10 SoW-dienst in Hooglandse
Kerk. Doopsgez. Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10 ds Vos-Wie-
gand. Baptlstengem. (aula 'Nieuwer-
Rijnsburgerweg 124) lOdsAgte-
en zendeling Cees Goedhard.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9
t 10.30 ev Koehorst. Evangeliecen-
Irum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk
Lammermarkt) 10 en 19 ev Zijlstra.
"nkstergem. (0. Vest 13) 10 hr Elker-
)ut. Volle Evangelie Gem. (Haarlem-
jnerweg 36) 11 ev Daniël. Christenge
meenschap (Vestestr. 49) 10.15Men-
enwijdmgsdienst. Leger des H. (hoek
kestestr ./Groenesteeg) 10-. N ieuw-
kpost Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 17,
20. Zevendedag-adventisten ('De
Öntmoeting', Noordhofland V.schoten)
za 11Chr. Wetenschap (Steensch.
5) 10.30. Kerk van J.Chr. vd Heiligen
Her L. Dagen (Brahmsl.) 10, 11 en 12.
Dud-Kath. K. (Zoeterw.singel) 10, be-
e 2e weekeinde vd maand: za 19.
ftooms-Kath. K. Haagwegza 19 Mis, zo
10.30 Gezongen Euch. viering; Heren-
tingel za 19, zo 11; Rijndijk (Stevens
lof) za 19, zo 9.30 (le zondag vd
maand 11 uur); Steenschuur za 10 en
19, zo 8.30, 10 (hoogmis), 11.30, 18
In 19 (lof), Boshuizerkade za 19 Euch.
nering, zo 10 Gezinsmisviering mmv
iet Antoninsgezinsmiskoor; Lammen
schansweg za 19,10; Haarl.straat za
19, zo 10.30 en 12.15; Merenwijk zie
AARLANDERVEEN
Herv. Gem. 9.30 H.A., dsvd Berg, 19
ds Heyting, Oude Wetering. Geref. Kerk
9.30 H.A., dsde Moor, Waddinxveen,
18.30 H.A., ds Rooze, Leiden. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 H.A., ds Peels, 16 ds
Peels. Rk Kerk za 19, zo 10.30.
ABBENES
Samen op Weg Gem. 9.30 ds Kraan,
Nieuw Vennep.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Adventskerk 9.30 hr Goed
hart, Nieuwkoop, 18.30 ds 't Hooft;
Kruiskerk 9.30 ds't Hooft; Opstan-
dingskerk9.30dsOmmering, 18.30
SoW-dienst, dsvd Weg, Nieuwkoop; G.
Herderkerk 10 ds Nieuwenhuis, 18.30
Open Deurdienst, ds Mulder; De Bron 9
ds Huizebosch, 10.30 kand. Molendijk,
Alphen ad Rijn, 18.30 zie G. Herder
kerk; Ashram (Marsdiep) geen dienst;
Oudshoornse kerk 10 ds Peters. Honse-
laarsdijk mmv Cantorij Oudshoornse-
kerk; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds v
Wier, Kampen, 18.30 dsOuwendijk.
Driehoorne 19 interk. dienst, ds Huize
bosch. Rijnoord 9.30. Geref. Kerk Mara-
nathakerk 9.30 drs Wilschut, 18.30 ds
Huisman, Hazerswoude; Salvatorikerk
9.30 kand. mw Mijburg, Amsterdam,
18.30 zie Opstandingskerk; Kerk en Za-
nen 9.30 ds Bakker. Geref. K. Vrijg.
(school Beatrixl. 4) 9.30 ds Zomer Jzn.,
16.30 ds Strating. Ned. Geref. Kerk
(school Willemstr.) 9.30 kand. Beeftink,
IJsselmuiden, 16.30 hr Kleingeld. Chr.
Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30
Dienst desWoords, 14.15ds Beekhuis.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30
en 16- Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10
en 18.30 ds Koekkoek. Bapt.gem.
Noord (school Kalkovenw. 62) 10 ds Ti-
eleman, 18.30 gez. dienst met Bapt
.gem. Ichthus in Salvatorikerk. Bapt
.gem. lchthus(mavo H. Dunantweg 1)
10 hr Speelman, 18.30 gez. dienst met
Bapt.gem. Noord in de Salvatorikerk
mmv jeugdkoor His Revelation, ev Bol.
Volle evang. gem. ('De Ark', Pr. Hendrik-
str. 54) 10 hr Dalhuizen. Pinkstergem.
'Het Licht' (A. v. Burenlaan 15) 10.
Christengem. 'De Hoeksteen' (geb. 'Bet
hel', hoek Emmalaan) 10 hr de Grood,
Schagen. Leger des H. (Zonneweg 3) 10
en 19 (laatste zondag vd maand 17
uur). Remonstr. Gem. (Van Manders-
loostr. 36) 10 Oecumenische viering, dr
Wigmans. Rk Kerk: Bonifaciusk. za 19,
zo 9.45 en 11.30; Piusk. za 19, zo 9 en
BENTHUIZEN
Herv. Gem. 9.30 ds Goossen, Waddinx
veen, 18 ds Korevaar, Rotterdam.
S.O.W. Gem. 'De Hoeksteen' 10 H.A.,
ds v Arkel. Geref. Gem. 9.30 en 18 ds v
Aalst.
BODEGRAVEN
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 en 18.30
H.A., ds vd Hoef; Salvatorkerk 9.30 ds
Frederikze, 18.30 dSJanse,- Bethlehem
kerk (Nieuwerbrug) 9.30 en 18.30
H.A., ds vd Scheur. Geref. Kerk 9.30
mwdsZoutman-Blanksma, 18.30 ds
Zoutman. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.)
9.30 H.A., ds Heij, 16.30 H.A., ds Sim
pelaar. Geref. Gem. (Stationsweg 17)
10 en 18.30.
BOSKOOP
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds de Reu
ver, 15 gez. dienst in Geref. kerk; De
Stek 9.30 ds de Leeuw. Geref. Kerk
9.30 ds v Hooijdonk, 15 Gez. dienst, in
trede ds Langelaar. Chr. Geref. Kerk
9.30 ds v Roekei, Nieuw Vennep, 19 ds
Oostmg.
Church of the Nations ('Ons Paradijsje',
v. Neslaan 4) 9.30 hr Godschalk.
HAZERSWOUDE
Herv. Gem. 9.30 en 18.30 H.A., ds Al
blas. Geref. Kerk 9.30 ds Huisman, bev.
ambtsdragers, 17 ds Wilschut. Rk Kerk:
dorp za 19 H. Mis mmv cantores, zo 10
H. Mis mmv gem.koor, 11.30 Thema
viering jongeren mmv jongerenkoor; An
ker za 19 mmv parochiekoor, zo 10.30
mmv jongerenkoor; Bernardus zo 9.
HILLEGOM
Herv. Gem. Maartenskerk 10 H.A., ds
Verbeek; Parkwijk 19 H.A ds Verbeek.
Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 H.A., ds
Hofland. Chr. Geref. Kerk 10.45 ds
Groenleer, Amsterdam, 17dsOosting,
Boskoop. Rk Kerk: Martin
HOOGMADE
Herv. Gem. 10 ds vd Schoot, Voorscho
ten. Rk Kerk za 19, zo 9.15.
DE KAAG
Herv. Gem. 9.30 ds Heijting, Oude We
tering. Rk Kerk za 19, zo 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Dorpsk. 10 (VLOK) en 18
HA, dsde Graaf; Ontmoetingskerk 10
H.A., ds v Niel, Rijnsburg, 18.30 H.A.,
ds Wisse, Rijnsburg. Geref. Kerk (Open
Hofkerk) 9.30 drs Eman, Den Haag,
18.30 ds v Breevoort. Rk Kerk za 19, zo
9.30.
KATWIJK AAN ZEE
Herv. Gem. Hervormd Kerk. Centrum
9.30 H.A., ds Driebergen; Nieuwe Kerk
10 H.A., ds vd Berg, 16.30 ds Gorissen,
Pniëlkerk 9.30 H.A., ds Hovius, 18
H.A., ds Stam jr.; Maranathakerk
(Rijnsoever) 10 H A.ds Bogaard, 18 ds
vd Berg. Overduin 14.15 ds v Gulik.
Herv. Gem. 'De Rank' (Helmbergweg
10) lOdrsvHouwelingen-Verdonk,
Waddinxveen. Geref. Kerk Vredeskerk
9.30 ds v Breevoort (VLOK), 17 ds Hee
neman (VLOK); Triumfatorkerk 9.30 ds
Heeneman. Gebouw De Hoeksteen (do-
vendienst) geen dienst. Geref. K. Vrijg.
9.30 ds Bijl, 16.45 ds Heida. Ned. Ge
ref. K. (PieterGroen-college, ingang
Rijnsoever 293) 9.30 ds vd Brink, 19
kand. drs Beeftink. Chr. Geref. K. 10 en
17 ds Veenendaal. Geref. Gem. in Ned.
(Louwestr.) 10 en 17. Baptisten Gem.
(Ambachtsweg 2) 10 hr v Ruiten. Soefi
(Zuidduinweg) elke le en 3e zondag,
16.
19 SoW-dienst in Geref.kerk. Geref.
Kerk 10 dr Bade, Alphen ad Rijn, 19
SoW-dienst, ds Bogers, Alphen ad Rijn.
LEIMUIDEN
Herv. Gem. 9.30 mw ds de Mik, 19 Oe
cumenische dienst in RK Kerk olv mw
ds de Mik. Geref. Kerk 9.30 ds vd Kooi,
bev. ambtsdragers. 14.30 Afscheids-
LISSE
Herv. Gem. Grote Kerk 10 ds de Gelder;
Pauluskerk lOds Verdijk, 19 dsde Gel
der. Geref. Kerk.10 drs v Midden. Geref.
K. Vrijg. (Prinsessestr. 110.45 en
16.30 ds Geersmg. Ned. Geref. Kerk
(Salvatori) 10 leesdienst, hr Rietkerk,
17 ds Vos. Chr. Geref. Kerk 10 en 19 ds
v Dijken. Geref. Gem. 10 en 16 ds Ta-
nis. Evangeliegem. (Heereweg 52a) 10
hr Velthuis. Rk Kerk: Agathakerk za 19
Communieviering, zo 10 Euch. viering,
11.30 Gezinsviering; Poelpolder za 19
Euch. viering, zo 10.30 Communievie
ring; Mariakerk za 19 Gezinsmis, pater
Stefan, zo 9 Stille Mis en 10.15 Hoog
mis, pater Stefan; Engelbew. za 19 H.
o 10
i 19 H
LEIDERDORP
Herv. Gem. en Geref. Kerk Dorpskerk 10 10 Euch.
en 18.30 ds Doesburg; Scheppingskerk
9.30 H.A., ds Kamphorst, Harderwijk,
dienst voor doven en horenden. Elis.-
ziekenhuis 10 Hoogmis, rector Vijftig-
schild. Geref. Gem, Leiden eo (kerkgeb.
NIEUWKOOP
Herv. Gem. 9.30 en 18.30 H.A., dsv
Mourik. Geref. Kerk 9.30 ds vd Weg.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 18.30
ds Westerink, Bunschoten. Remonstr.
Gem. 10 dr Meijering, Oegstgeest.
Evang. gem. (gebouw 'De Rank', Regt-
huysplein) 12. Rk Kerk za 19, zo 9 en
10.45.
NIEUWVEEN
Herv. Gem. 9.30 hr Bergman, Katwijk,
18.30 ds Driebergen, Katwijk. Geref.
Kerk 9.30 ds Baane. Rk Kerk za 19, zo
9 en 11.
NIEUW-VENNEP
Herv. Gem. 9.30 ds Neeleman, 19 Ont-
moetingsdienst, ds Germans, Sassen-
heim. Geref. Kerk geen opgave. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 dsOosting, 16.30 ds
Groen. Rk Kerk za 19, zo 10.
NOORDEN
Herv Gem. 9.30 en 19 H.A., ds Geuze.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 9.30 hr Zout
man, Bodegraven, 19 ds Keyser,
Utrecht. Rk kerk za 19 Euch viering
jongerenkoor Waimbazji, zo 9 en
ring.
za 19 pastoor Hooymans, mmv heren
koor, zo 9.30 pastoor Hooymans, mmv
dameskoor, 11 pastoor Hooymans, mmv
Manna; Jozef k. za 19 en zo 9 pastoor vd
Plas, zo 10.30 pastoor vd Plas, mmv
Gem. Koor; De Zilk za 19 pastor Busker-
molen, mmv gem koor, zo 10.30 ge
zinsviering, pastor Buskermolen, mmv
jeugdkoor.
OEGSTGEEST
Herv. Gem. Groene of Will.kerk 10 H.A.,
ds Kooman-, Pauluskerk 10 mw drs
Scheenstra; Gemeentecentrum (Lijtw.)
10.30 ds Friederich. Geref. Kerk (Mau-
ritslaan) 10 ds de Bruin, mmv jeugdcan-
torijen. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr.
foort. Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum)
8.45 en 16 ds Kiers, Rijsbergen Van
Wijckerslooth 16dsRijksen. Endegeest
10 pastoor Lansbergen. Volle-evangelie-
gem. (Gem.centrum) 16. Rk Kerk V
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv Gem. 9 30 ds vd Brink, Den Haag.
Geref. K. 9.30 ds Jaspers Focks, En
schede, 19dsWielsma, Uithoorn. Re
monstr. Gem, geen dienst. Rk Kerk za
19. zo 10.30 (doopdiensten iedere 2e
en 4e zondag vd maand. 12).
NOORDWIJK
Herv. Gem. Grote of St. Jeroensk. (Bin
nen) 10 ds Lapré, 17 kand. v Beelen;
Hoofdstr. (Zee) lOdr.Maarsmgh,
Amersfoort, 19 H.A., ds v Sluys; De
Rank (Golfbaan) 10 ds Volk. Geref. Kerk
Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 H.A., ds Kui
per; Vinkenl. (Binnen) 10 H.A., ds v
Sluijs, 19 H A., ds Ruitenburg. W vd
Bergh-stichting 11 hr v Dijk, Leiden.
hr vVeelen, 19 Thema-a
Stichting'Hand'. Ned Prot. Bond (a
O.Zeew geen dienst. Rk Kerk Zee z
(Greg.), r
H. Mis, pastor v Baaien, zo 9.30 H
mis, 11 H. Mis.
NOORDWIJKERHOUT
Hen/. Gem. Dorpskerk 10 ds Rmze
De Zilk zie Dorpskerk. Rk Kerk Vic'
vGem. Koor; Petrus-B. i
i RK Kerk
Chr. Geref. K. 9 30 Dienst des Woords,
14 ds Boiten, Schiedam.
RIJNSBURG
Herv. Gem. Grote Kerk 9.30 ds Wisse.
17 dsten Napel. Oegstgeest; Bethel-
kerk 9.30 ds vd Bogerd, Rhoon. Geref.
Kerk Petrakerk 9.30 ds Terpstra, 19 ds
Verschoor; Immanuelkerk 9.30 ds Ver
schoor, 17 ds Snel; Maranathakerk
9.30 ds Snel. 17 ds Terpstra. Geref.
Kerk Vrijg. 8 30 ds Grutter, Wijk Zuid,
10.30 ds Grutter. Wijk Noord. 17.15 ds
Bijl. Chr. Geref. K. 9.30 en 17 ds Hof
man. Evang. Christengem (aula mavo)
10 hr den Ouden, Emmerloord, 19.30
Dienst met Lofprijs Aanbidding Rk
Kerk za 19, zo 9.30 en (chr. tuin-
SASSENHEIM
Herv. Gem. 9 ds Vollebregt, 10 30ds
Vollebregt mmv De Lenteklokjes, 19
SoW-dienst, ds 8iewinga. Geref Kerk
8.45 Dienst in RK Kerk, ds Bras, 19
SoW-dienst in Herv kerk. Chr. Geref K.
10 en 17 ds Dmgemanse, Assen Ned.
Prot. Bond (Jul laan 17) geen dienst. R
Kerk za 19. zo 9 30 en 11 (doopdienst
laatste zondag vd maand,
12.30).
TER AAR
Herv. Gem. 9 30 kand Henzen, 18.30
ds Ten Voorde. Geref. Kerk 9.30 ds Ter-
Alphen ad Rijn, 18.30 dsStolk,
11.30.
VALKENBURG
Herv Gem. 10 dr Vermeulen, 18.30
Jeugddienst, hr v Heusden, Driebergen.
Geref. Kerk 9.30 hr de Ridder, Sassen-
heim, 18.30 drs Schouten, Leiden Ge
ref. K. Vrijg. 9.30 en 18.30 ds Heida
(VLOK).
Rk Kerk za 19. zo 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN
Herv. Gem. Dorpskerk lOds Schaap.
19 SoW-dienst, ds Schaap; De Ontmoe
ting (Noordhofland) 10dsde Boer Hes-
sel, 19 zie Dorpskerk, 'Rehoboth'(Van
Leeuwenhoekkade) 9 30 ds Boer, Bent
huizen, 16.30ds Arkeraats, Hardmx-
veld. Hulp en Heil kerk ('Schakenbos',
Leidschendam) 10 ds Schuurman, Kat
wijk Geref Kerk (Het Kruispunt) 10 ds
Ledegang mmv Exultate Deo, 19 zie
Dorpskerk. Geref K Vrijg (Bachlaan) 9
dsGeersing, Voorschoten, 16.30 lees
dienst. Rk Kerk Laur kerk za 19 Euch.
viering, pastor Paardekoper mmv Da
meskoor. zo 11 Euch. viering, pastor
Paardekoper, zo 15 Doopviering; M.
Godskerk za 19. zo 9.30 Slotviering
Basisscholen. Anglican Church (British
School, J v. Hooflaan 3) 10,30 Aula-
basisgem. (in 'De Groene Kikker'. Frans
Halsplnts) geen dienst.
harnis, 18 30dsSchipaanboord: Bet-
helkerk 9.30 ds Schipaanboord, 17 drs
Binnendijk, St. Annaland, Rehoboth-
school 9 30 ds Muller, Sluipwijk, 17 ds
Cazander, Middelharnis. Immanuelkerk
9 30 ds v Houwelmgen Geref Kerk
Kruiskerk geen opgave; Ontmoetings
kerk 9.30 mw ds Attema-Roosien, Lei
derdorp, 17 ds Kraan, Nieuw Vennep.
Geref K Vri|g (Kruiskerk) 8.30 ds de
Bruijne, Rotterdam, 14 45 ds Zomer,
Spakenburg Chr. Afgesch Gem. 9.30
en 17 ds vd Want. Oud-Geref Gem
(Mercuriusweg 29) 10 en 18.30 lees
dienst Remonstr Gem. geen dienst. RK
Kerk St. Victork. 9.30, Ontmoetingsk.
za 19. zo 11.15.
WARMOND
Herv. Gem. 10dsde Klerk. Rk Kerk za
19, zo 9 en 10.30.
WASSENAAR
Herv Gem Dorpskerk 10 ds Oskamp,
Doorn, 16.30 ds v Dis; Kievietkerk ('Sa
men op weg') 10 Afscheid ds Jansede
Jonge, Messiaskerk 10 SoW dienst m
Zijllaankerk, Dorpscentrum 9 30 drs
Blenk, Amsterdam Geref KerkZi|llaan
10 SoW dienst dsvdWoude. 19 ds
Veenstra, Leiden Ned Prol Bond
(Kerkdam) 10 30ds Cossee. Rotter
dam. RK Kerk Jozef za 19. zo 9 30 en
11, Will, za 19, zo 10.30; GH za 18. zo
10 30.
WOUBRUGGE
Herv. Gem 9 30 kand Kemperman,
Leiden, 18.30 ds Bakker, Alphen ad
Rijn. Geref Kerk 9.30 en 18 30 H A.,
ds vOudenallen. Ned. Prot Bond (De
Wijk, Schoolstr. 20) geen opgave RK
ZEVENHOVEN
Herv Gem 9.30 ds Cats, 17SoW-
dienst m Geref kerk Geref Kerk 9 30
ds Mink, Katwijk, 17 SoW dienst, ds v
ZOETERWOUDE
Herv Gem. 10 ds Wolthaus. Rk Kerk St.
Jan zo 9 30 Gezinsmis; Emmauskapel
zo 9 30, Chr. Dienaark zal 9 Hoogmis,
mmv St Jan's Koor. zo 10 Woord en
Communieviering, WOE 19 30 Rozen
kransgebed. Meerburgkerk H Rijndijk
za 19. zo 10.30.
ZWAMMERDAM
Herv Gem. 9.30 en 18.30 HA., ds
Dubbeldam Geref Kerk 9 30 drs Ver
doorn. Waddinxveen, 18.30 drs Bras,
Sassenheim Hooge Burch 11 Oecum.
ring.
v Beek.
De dienaren Gods hoeven geen winst te maken, toch zien ze zich gedwongen de zaken veel
dan voorheen bedrijfsmatig aan te pakken.
FOTO CPD
