Zuid-Afrika is
nog niet verloren
Het gezin ten offer aan de goede zaak
Feiten Meningen
'Als ik terugblik, lopen
rillingen over mijn rug'
Li Xiannian
3 alle zuiveringen
Apt Tl °k)
DINSDAG 23 JUNI 1992
2
Het land staat in brand en de politieke leiders stoken het vuur op
De profeten van het koffiedik hadden het al voorspeld: de
huidige crisis in Zuid-Afrika was onvermijdelijk. De
standpunten over het nieuwe politieke bestel liggen te
ver uiteen, het wantrouwen tussen ANC en regering te
diep geworteld en de blanken zijn te zeer verknocht aan
de macht om een soepele overgang van de apartheids-
staat naar een democratie mogelijk te maken. Vroeg of
laat moest de zaak wel knappen.
JOHANNESBURG P. VAN NUUSENBURG
CORRESPONDENT
Het voorspel begon ruim een
maand geleden in Codesa, de
Conventie voor een Democra
tisch Zuid-Afrika, waarin behal
ve de regering en het ANC, 17
partijen met elkaar onderhan
delen over een nieuwe, demo
cratische Grondwet. Deze twee
de voltallige zitting van Codesa
de eerste had met veel succes
in december vorig jaar plaats
liep op een mislukking uit.
Codesa-II strandde op het fun
damentele verschil tussen beide
partijen. Dat is: moet Zuid-Afri
ka worden geregeerd door een
permanente coalitie van de be
langrijkste partijen, met een ve
to-recht voor de minderheids
partijen (nu nog de regering) of
moet de meerderheid (het ANC)
het laatste woord hebben. De
toen al dreigende crisis kon nog
door president De Klerk en
ANC-leider Mandela worden
bezworen, maar al snel werd
duidelijk dat zij alleen een
noodverband hadden aange
legd.
In de weken daarna kregen de
ontwikkelingen, zoals dat heet,
een eigen dynamiek. Beide par
tijen beschuldigden elkaar over
en weer van kwade trouw en de
persoonlijke aanvallen werden
feller en onstuimiger. Het ANC
besloot om de regering via een
'campagne van massale actie',
stakingen en demonstraties, op
de knieën te dwingen. De rege
ring op haar beurt liet weten het
ANC 'spuugzat' te zijn en nooit
te zullen zwichten. De stellin
gen waren betrokken en het
wachten was nu op een aanlei
ding voor de confrontatie.
In ae nacht van 17 op 18 juni
vond in het zwarte woonoord
Boipatong, 60 km ten zuiden
van Johannesburg, het ernstig
ste bloedbad van het laatste jaar
plaats. Een groep van ongeveer
200 Zulu's, vermoedelijk leden
van de Zulu-beweging Inkatha,
Alle partijen
wilden munt
staan uit
de tragedie
van Boipatong
trok moordend door de straten.
Daarbij kwamen 39 mensen,
voornamelijk vrouwen en kin
deren, onder wie een negen
maanden oude baby, om het le
ven. De politie kwam opvallend
laat in actie en werd door over
levenden en nabestaanden be
schuldigd van hulp aan de aan
vallers.
De slachting schokte zelfs blan
ke Zuidafrikanen, die doorgaans
op het geweld in de townships
reageren alsof het zich op een
andere planeet afspeelt. Het is
dus niet meer dan normaal dat
Mandela woedend en verbijs
terd was over wat in Boipatong
is gebeurd en eindelijk eens
doeltreffende maatregelen te
gen het geweld wil zien.
Maar hoe verziekt het politieke
klimaat momenteel is, blijkt uit
het mateloze cynisme waarmee
alle partijen munt wilden slaan
uit de tragedie. Minister Pik Bo
tha (buitenlandse zaken) en zijn
collega Kriel (politie) weten de
slachting aan de campagne van
massale actie van het ANC, die
het klimaat zou hebben gescha
pen waarin 'Boipatong' moge
lijk was.
ANC-leider Ramaphosa ver
klaarde dat de regering mede
plichtig was aan de moorden en
stelde De Klerk persoonlijk ver
antwoordelijk. In een verklaring
werd het bezoek van de presi
dent aan Boipatong een 'cyni
sche PR-stunt' genoemd. Maar
hetzelfde ANC klaagde altijd
over het ontbreken van enig
medeleven bij De Klerk met de
zwarte slachtoffers van het ge
weld.
Inkatha-leider Buthelezi, wiens
aanhangers de slachting zo
goed als zeker op hun geweten
hebben, waste zijn handen in
onschuld en legde de schuld
eveneens bij het ANC.
Vertrouwen
Het zal niemand mogen verba
zen dat steeds meer mensen
hun vertrouwen in de politiek
verliezen: het land staat in
brand en de politieke leiders
stoken het vuur op.
Hoe deze crisis zal worden op
gelost, weet nog niemand. Maar
dat ze opgelost zal worden, dat
waagt niemand te betwijfelen.
Het kan weken duren of mis
schien maanden, en misschien
moeten neutrale bemiddelaars
een uitweg uit het mijnenveld
zien te vinden, maar de regering
en het ANC zullen elkaar uitein
delijk toch weer aan de onder
handelingstafel ontmoeten. Het
alternatief is namelijk te gruwe
lijk om over na te denken: een
burgeroorlog vergeleken waar
bij het bloedvergieten in Bos-
nië-Hercegovina kinderspel zal
zijn.
'Gezocht voor apartheid-misdaden, F.W. De Klerk'. Een zwarte betoger in Johannesburg laat er geen misver
stand over bestaan wie hij verantwoordelijk stelt voor het geweld in Zuid-Afrika: de (blanke) president
FOTO REUTER
NAVO-bevelhebber Galvin inetpensioen
LONDEN CHRISTOPHER BELLAMY
THE INDEPENDENT
Onder het opperbevel van ge
neraal John R. Galvin boekte de
NAVO haar definitieve overwin
ning in de Koude Oorlog. Hoe
wel er geen grote gevechten
werden geleverd, was het wel
degelijk een heuse oorlog. Vijf
enveertigjaar lang werden meer
uitgaven gedaan in de militaire
sfeer dan tijdens de twee voor
gaande wereldoorlogen.
Galvin, die vandaag afscheid
neemt als opperbevelhebber
van de geallieerde NAVO-strijd-
krachten in Europa, een functie
die hij sinds 1987 heeft bekleed,
gelooft dat het nu tijd is om de
vrede te winnen door de landen
van het Warschaupact te hel
pen.
Na 44 jaar in het leger te heb
ben gediend, kijkt Galvin terug
op de belangrijke ontwikkelin
gen tijdens zijn militaire loop
baan. „Het was een gigantische
confrontatie, als je terugdenkt
aan Cuba in '62, Praag in '68 en
al die andere momenten van
enorme crisis. En dan de bloe
dige episoden van de oorlog,
zoals Vietnam en Korea, waar ik
de grote offers die zijn gebracht,
heb gezien en gevoeld. En dan
te bedenken dat we de crisisdi-
plomatie en de afschuwelijke
horror van de mogelijke inzet
van kernwapens hebben over
leefd. Telkens wanneer ik aan
deze dingen terugdenk, en dat
is meerdere malen per week,
loen de rillingen me over de
rug, omdat ik me realiseer dat
het voorbij is."
Volgens Galvin zit de groei voor
het leger nu in vredestaken. In
1991 bedroeg het budget voor
vredestaken 700 miljoen dollar:
dit jaar is dat al opgelopen tot
2,7 miljard. Galvin schat dat het
vredesbudget voor de NAVO-
lidstaten in 1997 rond de 500
miljard dollar zal bedragen. Vre
destaken zullen voornamelijk
de NAVO ten deel vallen, omdat
de NAVO de enige organisatie is
die over de noodzakelijke infra
structuur beschikt om interna
tionale militaire operaties te co-
ordineren.
Als de meest vooraanstaande
professionele militair in de
NAVO had generaal Galvin een
belangrijke adviseerde functie
in alle militaire aangelegenhe
den, waaronder een mogelijke
gewapende interventie in het
voormalige Joegoslavië. „Mijn
advies is dat je je in de eerste
plaats heel goed moet realiseren
dat een militaire interventie in
welke situatie dan ook nooit een
eenzijdige zaak is. Er zijn meer
dan één spelers en daarom heb
je de gebeurtenissen niet onder
controle. Het is niet zo eenvou
dig. Je kunt niet met chirurgi
sche precisie een militaire ope
ratie uitvoeren waarmee de
zaak in één klap is opgelost. Het
is op z'n best een berekend risi
co en er zullen slachtoffers kun
nen vallen", aldus Galvin, die
zich de last van de verantwoor
delijkheid nog goed herinnert
uit zijn periode als bataljon
commandant in Vietnam.
„Meer dan zeventigduizend
manschappen - het besef dat je
al deze levens in je hand hebt in
een gebied dat in een slagveld
kan veranderen."
Galvin zal worden opgevolgd
door generaal John Sjalikashvili,
die vorig jaar aan het hoofd
stond van de geallieerde hulp
acties voor de Kurden in het
noorden van Irak.
VERTAUNG MARGREET HESLINGA
Hassan Nasrallah nieuwe leider van de Hezbollah
PEKING Rtr-AFP-UPt
De zondag op 83-jarige leeftijd overleden Li
Xiannian was decennialang een van de belang
rijkste Chinese leiders. Li was een van de bejaar
de Chinese politici die alle politieke zuiveringen
overleefde sinds de communisten m 1949 de
macht grepen. Hij was partijlid sinds 1926 en
vocht mee tegen de Japanners en de nationalis-
Pas in 1988, na een 5-jarig presidentschap, werd
hij op een zijspoor gezet ten gunste van gene
raal Yang Shangkun. Li kreeg de onbelangrijke
post van voorzitter van de Chinese Politieke Ad
viserende Volksconferentie. Maar net als enkele
andere 'gepensioneerde' oude leiders bleef hij
achter de schermen een belangrijke politieke rol
spelen. Politieke hervormingen waren voor Li
uit den boze. Hij was een de haviken die voor
strenge maatregelen pleitten tegen de studen
ten die in het voorjaar van 1989 op het Plein van
de Hemelse Vrede in Peking betoogden voor de
mocratie, totdat het Volksbevrijdingsleger er
een bloedbad aanrichtte.
Li, die in de jaren vijftig en zestig als econo
misch hervormer bekend stond, ontpopte zich
steeds meer als een havik. Hij was niet bang kri
tiek uit te oefenen op hoger geplaatste politici.
Hij bekritiseerde Mao Zedong toen de Chinese
leider op het hoogtepunt van zijn macht ver
keerde. In 1967, een jaar na het begin van de
door Mao geïnitieerde Culturele Revolutie, zei
hij dat het 'rode boekje' van de Grote Roergan
ger niet al te letterlijk moest worden genomen.
Hij werd ontslagen als minister van financiën,
maar maakte onder de bescherming van pre
mier Zhou Enlai een come-back.
Tijdens de Culturele Revolutie pakte Li ook
Deng Xiaoping aan, die er volgens Li rechtse
ideëen op nahield. Deng, de huidige sterke man
van China, verdween prompt van het toneel,
om echter later weer in volle glorie terug te ke-
De dood van Li is een slag voor de conservatieve
vleugel in de communistische partij van China,
die in een felle strijd om de macht is verwikkeld
met de hervormingsgezinde volgelingen van
Deng.
BAYRUT ROBERT FISK
THE INDEPENDENT
De Hezbollah stond erop dat ik hun ta
perecorder zou gebruiken, en niet mijn
eigen, om de woorden van hun verba
zingwekkend jonge leider sjeik Hassan
Nasrallah vast te leggen. Het was tenslot
te nog maar vier maanden geleden dat
de Israëli's zijn voorganger, sjeik Abbas
Moussawi, samen met zijn vrouwen
zoontje van vijf vermoordden.
De 31-jarige Nasrallah, die wordt be
schouwd als een afstammeling van de
profeet Mohammed, heeft niet zijn stem
in woede verheven. Hij heeft niet zijn
toevlucht genomen tot bombastische
toespraken en heeft nadrukkelijk gewei
gerd over westerse gijzelaars te praten.
In plaats daarvan heeft hij zakelijk de
doelen van de Hezbollah uit de doeken
gedaan om Israël uit het zuiden van Li
banon te verdrijven. Hij erkent de kracht
van de Israëlische publieke opinie op het
moment dat daar slachtoffers bij vallen.
En hij heeft eerlijk toegegeven dat hij
niet alleen bereid is daarvoor zijn eigen
leven op te offeren, maar ook dat van
zijn vrouw en vier kinderen.
Zit deze Hezbollah-leider meer op de lijn
van president Rafsanjani van Iran? Wil ze
liever politieke rijpheid laten zien dan de
fundamentalistische razernij van een be
weging die de Israëli's en Amerikanen al
tijd hebben aangeduid als 'terroristisch'?
„Wij hebben een waarheid geleerd van
imam Khomeini", zegt hij, „namelijk dat
als het volk in opstand komt en bereid is
tot opoffering ze uiteindelijk de overwin
ning zal behalen. In Iran hebben ze de
sjah afgezet, in Afghanistan hebben ze
het Sovjet-leger gedwongen zich terug te
trekken, in Libanon hebben ze ervoor
gezorgd dat het Israëlische leger zich
moest terugtrekken. Wat belangrijk is, is
dat het westen zich moet realiseren dat
het de Arabische en islamitische naties
met respect moet behandelen. Deze
mensen zullen respecteren door wie ze
worden gerespecteerd en zullen nie-
mands vijand zijn."
Heilige oorlog
De 'heilige oorlog' van de Hezbollah te
gen de Israëlische bezetting in zuid-Li-
banon gaat door, zegt hij, ondanks de
oproep van de Libanese minister van
buitenlandse zaken aan de militie haar
activiteiten 'in harmonie te brengen' met
het wettige bestuur. De Libanese rege
ring heeft niet genoeg gedaan om het
land te bevrijden. „Zij maakte slechts ge
bruik van diplomatieke en politieke ka
nalen, maar daardoor is nog geen centi-
Has san Nasrallah.
meter bezet Arabisch land bevrijd",
klaagt Nasrallah.
De Israëlische doden door de hand van
de Hezbollah tussen 1982 en 1985 „heb
ben ervoor gezorgd dat het joodse volk
druk is gaan uitoefenen op de regering
om het grootste deel van hun invasie
troepen terug te trekken uit Libanon".
Maar wat is Nasrallahs reactie op de do
den van de aanslag op de Israëlische am
bassade in Buenos Aires? De islamitische
Jihad heeft de bomaanslag opgeëist als
wraak voor de moord op Abbas Moussa
wi. Het antwoord van Nasrallah is zorg
vuldig geformuleerd. „Van het begin af
aan hebben wij gezegd dat de moord op
Moussawi geen kwestie was voor de He
zbollah of de Libanezen alleen, maar iets
dat alle islamieten aangaat iets dat is
lamieten over de hele wereld boos heeft
gemaakt... Vinden deze boze islamieten
deze wraakneming voldoende?"
Nasrallah beweert niet dat de Hezbollah
bij de aanslag betrokken is geweest. „Ik
weet het niet. Vanaf het begin hebben
wij gezegd dat wij wat de Israëlische vij
and betreft niet handelen op ba$is van
wraak, maar op basis van het principe
dat het oorlog is. En wij zullen deze strijd
FOTO AHMED AZAKIR AP
op alle manieren voeren."
In een ander kantoor heeft een functio
naris foto's tevoorschijn gehaald van Ba-
toul en Dina Nassour, de twee Libanese
shi'itische kinderen die twee weken gele
den met hun ouders in hun huis in
Jibsheet dooreen Israëlische raketaanval
zijn gedood. De Hezbollah heeft familie
kiekjes van de kinderen gekopiëerd, sa
men met foto's van hun gehavende li
chamen na de Israëlische aanval. De
zaak zit Nasrallah blijkbaar hoog. En was
het een verrassing dat de Amerikanen de
ontwapening van de Hezbollah hadden
geëist, vroeg hij zich af?
„De Verenigde Staten geven Israël wa
pens. Zij geven Israël technologie. Zij fi
nancieren de Israëlische economie. Ze
steunen de joodse emigratie naar Pales
tina. Ze hebben de anti-zionistische
clausule bij de VN geschrapt. Zij staan
Israëlische vliegtuigen toe bombarde
menten uit te voeren op huizen in Liba
non waarin zich vrouwen en kinderen
bevinden. Maar Amerika's antwoord op
deze misdaden is 'terughoudendheid'.
Zij vragen van degenen die kinderen af
slachten om 'terughoudendheid' te laten
zien, terwijl zij van degenen die zich te
gen de Israëli's verzetten, de Hezbollah,
eisen dat ze de wapens neerleggen."
Zijn stem neemt een scherpe, sarcasti
sche klank aan: „Het gezin in Jibsheet is
zelf schuldig aan hun dood, niet de man
die de raketten heeft afgevuurd. Het was
de schuld van de mensen die op hun
land bleven. Hoe is het mogelijk dat het
westen het vertrouwen wint van de vol
keren in de ontwikkelingslanden wan
neer er zulke dingen gebeuren? Wanneer
een joods meisje was gedood in een ne
derzetting in Palestina dan zou er een
publiek protest zijn gerezen in het wes-
Nasrallah's verhaal is dat van een klas
sieke shi'itische levensloop. Als zoon van
een arme groenteverkoper werd hij aan
het begin van de burgeroorlog uit zijn
huis in Oost-Bayrut verdreven. Hij zegt
te zijn geïnspireerd door de preken in
een moskee in de buurt van Karantina.
Later reisde hij naar de Iraakse heilige
stad Najaf om theologie te studeren tot
dat hij er door president Saddam Hus
sein uit werd gezet. Hij heeft ayatollah
Khomeini ontmoet en was in 1982 op
21-jarige leeftijd medeoprichter van de
Hezbollah.
De Hezbollah en dus ook Nasrallah is
nog steeds tegen vredesbesprekingen
over het Midden-Oosten omdat Amerika
bevooroordeeld is. Hij wil dat het westen
de onvoorwaardelijke vrijlating eist van
sjeik Abdul-Karim Obeid, de geestelijke
die in 1989 door de Israëlisch comman
do is ontvoerd, „net zoals het westen de
onvoorwaardelijke vrijlating heeft geëist
van de westerse gijzelaars".
Berustend
Nasrallah is bijna berustend in de moord
op Moussawi. „Het was geen verras
sing", zegt hij. „We hadden al langver
wacht dat dit zou gebeuren. Het is niet
meer dan natuurlijk dat iemand pijn
voelt bij een dergelijk verlies. Maar men
taal, op een verstandelijk niveau, zijn wij
altijd voorbereid op dit soort berichten.
Mosje Arens (de Israëlische minister van
defensie red.) bedreigt iedere dag He-
zbollah-leiders, zelfs wanneer dat resul
teert in de dood van burgers. Ik heb een
vrouw en vier kinderen, drie jongens en
een meisje. Zij zijn twaalf, elf, zes en
twee jaar oud. Het is normaal dat ie
mand vreest voor de levens van zijn ge
zinsleden wanneer hij tegen een 'terro
ristische' vijand vecht. Maar wij zijn be
reid om niet alleen onszelf op te offeren,
maar ook ons gezin, net zoals Abbas
heeft gedaan."
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
WIM STEVENHAGEN
m\$rt£\ms OlfMA$K6£T &CHT6 /MitiEWÊfcVWLegtf.
CAO «>-'
c*° rAo CA0
>CA°iV* rv, C$00*5
CA"
CA0
