Monumentenzorg in problemen
inmHnnnmmMHBBHCiBBi
Hoe oorlog muziek werd
Cultuur&Kunst
Rijnlands Orkest: gerijpt en verrassend Ridder Hans van Manen
'genie van onze tijd'
Cursus Bedrijfsadministratie
Steile wand uit Leiden
Vrolijk concert Streekmuziekschool
MAANDAG 22 JUN11992
9
Buddingh'prijs voor Enquist
Rotterdam De dichteres Anna Enquist heeft zaterdagavond tij
dens de slotmanifestatie van Poetry International de C. Bud-
dingh'prijs voor nieuwe poëzie gekregen. Zij ontving die onder
scheiding voor haar bij de Arbeiderspers verschenen debuut
'Soldatenliederen'. De jury bestond uit Neeltje Maria Min, Rem-
co Campert en Eddy van Vliet, De andere twee genomineerden
waren de debutanten A.R. de Kom ('Tropen') en Paul van Capel-
leveen ('Altijd commentaar').
Chagall-beurs voor Franse kunstenaar
den haag De Chagall-reisbeurs 1992 is toegekend aan de
Fransman Philippe Froment (1963). De beurs bestaat uit een be
drag van maximaal 30.000 gulden. Froment studeerde aan de
Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag. Hij
zal de beurs van het prins Bernhard fonds gebruiken voor een
vervolgstudie aan de universiteit van Montreal in Canada.
Dreigend, tekort aan restauratoren
Er dreigt een groot tekort aan restauratoren voor gebou
wen. Als er niet snel iets gebeurt, zijn er in 1996 zo'n 700
vakbekwame ambachtslieden te weinig, zo heeft het Eco
nomisch Instituut voor de Bouwnijverheid becijferd.
de Monumentenzorg momen
teel aan een 'nationaal plan'.
Dat moet in de eerste plaats be-
Om Neerlands onroerend cul- staande scholingsmogelijkhe-
tuurgoed ook voor het nage- den in de bouwsector beter op
slacht veilig te stellen, timmert elkaar doen aansluiten. Boven-
en schaaft de Rijksdienst voor dien zal de in Slot Zeist zetelen
de rijksdienst vooral de lagere
technische scholen indirect at
tenderen op de mogelijkheden
in de restauratiesector, waar
vakmanschap nog altijd geldt
als meesterschap.
De tanende interesse van de
laatste jaren om te worden op
geleid tot vakman in de restau
ratiesfeer kent diverse oorzaken.
Eén daarvan en misschien
wel de belangrijkste is de met
krachtige hand aangedraaide
subsidiekraan bij wvc. Drs. F.
van Duim van de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg: „Als
je voldoende restauratieprojec
ten in de aanbieding hebt, is het
gemakkelijker jonge mensen
enthousiast te maken voor een
gespecialiseerde opleiding dan
wanneer je ze moet vertellen
dat ze met hun verworven ken
nis en vaardigheden maar
moeilijk aan de slag kunnen."
fiet tekort aan restauratoren
betekent niet dat onze monu
mentale panden in staat van
verregaande verwaarlozing ver
keren. Van Duim van de Rijks
dienst voor de Monumenten
zorg:: „Vóór die periode was er
al heel veel gerestaureerd. We
zijn nu meer overgeschakeld op
de preventieve aanpak. Onder
houd in plaats van restauratie.
Maar dat neemt niet weg, dat
de vraag naar vakmensen blijft.
Misschien dat ze straks hooguit
wat all-rounder te werk moeten
gaan, omdat met de tijd ook de
jongere bouwkunst op de stoep
staat. Dat vraagt misschien
meer kennis van staal en beton
dan bij de monumenten van
oudere datum.
Maar in eerste instantie gaat het
vooral om het respect voor het
verleden, dat uit de beoefening
van het vak moet spreken."
recensie li dy van der spek
Concert van het Rijnlands Orkest, dirigent
Michel Havenith, m.m.v. het Leids Vocaal
Ensemble o l.v. Theo Goedhart, en de so
listen Mirjam Cornelisse, sopraan en Phil
Reebergen, tenor. Gehoord 20 juni in 'de
Bron' te Alphen aan 'den Rijn.
„Alphen weet niet wat het in
huis heeft", zei de directeur van
de streekmuziekschool na af
loop. En zó is het! Je verwacht
niet onmiddellijk zo'n hoog ni
veau en zoveel inventiviteit bij
een amateurgezelschap, maar
het Rijnlands Orkest overtrof
zichzelf zaterdagavond in 'de
Bron' onder de enthousiaste lei
ding van Michel Havenith.
Je vraagt je na zo'n concert af,
waarom beroepsorkesten nooit
eens kiezen voor zo'n origineel
programma. Kende U al 'Gene-
viève de Brabant' (1899) van
Erik Satie? Het is een composi
tie die het muzikale gedeelte
vormt voor het gelijknamige
poppenspel van Contamine de
Latour, in drie korte bedrijven
verdeeld. Ironie, humor en
schoonheid staan in deze volg
orde centraal, soms in de solda
tenliedjes, levendig en verend
gezongen door leden van het
Leids Vocaal Ensemble (inclu
sief hun dirigent Theo Goed
hart), dan weer in het alerte pi
kante spel van het orkest, met
daartussen prachtige hartstoch
telijk gezongen liederen door de
sopraan Miijam Cornelisse als
Geneviève van Brabant.
En hoorde U vaak gedichten
van Baudelaire getoonzet door
Hendrik Andriessen? Twee zeer
romantische esoterische liede
ren, waarin Andriessens voor
keur voor de Franse tekst en de
neiging tot het meditatieve dui
delijk gestalte krijgen. Cornelis
se heeft een stralende stem, met
uitbundig volume, en een groot
gemak van zingen; haar liefde
voor de opera is dan ook begrij
pelijk.
Een enkele keer kwam door
haar stijl van zingen het intieme
en subtiele van deze gedichten
wat minder tot zijn recht, maar
hiermee is niets gezegd over de
superieure kwaliteit van haar
stem. Ook hier speelde de Rijn
landse Orkest Vereniging deze
delicate partij, waarin hoofdza
kelijk pianissimo wordt ge
vraagd (voor violen een groot
waagstuk), betrokken, muzikaal
en goed.
De blazers konden hun hart
ophalen m het 'Scherzo alla
Marcia', een wel vaker afzon
derlijk gespeeld deel uit de
achtste symfonie van Ralph
Vaughan Williams, en boven
dien in de spectaculaire suite
'Hamlet', opus 32 van
Shostakovitch. In een uitgele
zen tempo, vol bravour én dis
cipline, ontrolden zich de der
tien beeldende korte delen van
deze suite: fanfare op het hoog
ste niveau! Met één uitzonde
ring van het teder gespeelde
wiegelied als eilandje van vrede
en rust in de kakofonie van
klanken. Het R.O.V. na veertig
jaar: gerijpt en verrassend.
AMSTERDAM ANP
De Nederlandse choreograaf Hans van Manen is benoemd tot Offi
cier in de Orde van Oranje Nassau. De versierselen zijn Van Manen
gisteren opgespeld in theater de Meervaart in Amsteredam. Minis
ter d'Ancona (Cultuur) nam deze handeling voor haar rekening.
Volgens d'Ancona zijn de critici opmerkelijk eensgezind over de
grote kwaliteiten die de choreograaf sinds jaren aan de dag legt. Op
dit moment is Van Manen de centrale choreograaf van het Holland
Festival, een hommage aan zijn werk. De minister roemde Ridder
Van Manen om zijn uitdagende, stimulerende en integere opvat
tingen over de danskunst. Ook prees ze de meester-danser om de
manier waarop hij degenen met wie hij werkt naar een artistiek
eindresultaat begeleidt. „We hebben het geluk gehad dit genie van
onze tijd te kennen", zo citeerde de minister Gérard Lemaire in de
Meervaart.
Let op: er komt een erkende specialist naar Leiden.
Sterker nog: dé grootste specialist komt nu eindelijk
naar de Sleutelstad.
Bel voor gratis info BKB, PDB, MBA. SPD en PDL: 071 - 15 34 24.
velsen In het recreatiegebied
Spaamwoude in Velsen is zater
dag Nederlands grootste kunst
werk officieel in gebruik geno
men. Het gaat om een vijftien
meter hoge klimwand, die niet
alleen strelend is voor het oog
maar ook geschikt voor de klim-
sport. Het kunstwerk, dat is ont
worpen door de Leidse beeld
houwer Frans de Wit, is opge
bouwd uit bijna tweehonderd
betonblokken. Aan de voorberei
ding van het project is drie jaar
gewerkt.
De klimwand staat in een soort
amfitheater met een doorsnee
van zo'n dertig meter. Het kunst
werk werd in gebruik gesteld
door de Noordhollandse gedepu
teerde F. Tielrooij, kunstenaar
Frans de Wit en de topsportklim
mers Stefan Glowacz en Ad van
der Horsf. Om de klimwand in te
wijden, worden in het aanstaan
de weekeinde in Spaamwoude
klimkampioenschappen gehou
den. Ook het publiek kan onder
deskundige begeleiding een kl-
impoging wagen. foto anp
muziek «recensie
marjolein van rotterdam
Zomerconcert Streekmuziekschool Leiden,
met optredens van 12 ensembles. Ge
hoord: 20 juni in de Stadsgehoorzaal, Lei-
Samen muziek maken is het
leukste èn het moeilijkste dat er
is. Daarom is het goed dat de
Streekmuziekschool Leiden
(SML) er veel aandacht aan be
steedt: bij de SML is kun je je
voor maar liefst 21 verschillende
ensembles inschrijven.
Meer dan 200 leerlingen van
de muziekschool deden afgelo
pen zaterdag aan de concert
avond voor ensembles mee. De
muzikanten en zangers varieer
den enorm in leeftijd en erva
ring. Maar dat was juist leuk.
Dat af en toe een noot duidelijk
vals werd gekrast of gezongen,
hinderde niemand. En terecht:
het belangrijkste van een mu
ziekuitvoering als deze is dat er
met plezier muziek wordt ge
maakt. En dat het publiek daar
van geniet.
Het trombone-sextet onder
leiding van Paul van Egmond
opende de avond in de Stadsge
hoorzaal. De muziek kwam ver
rassend genoeg van achter uit
de zaal: de trombonisten ston
den op het achterbalkon. De
mars die ze speelden klonk
goed.
Na de opening mochten de
kinderen van de blokfluitgroe-
pen en koren optreden. Totaal
speelden en zongen zo'n tachtig
kinderen. Gedeeltelijk stonden
ze op het podium, gedeeltelijk
op de zij- en achterbalkons. Dat
betekent dat ze moesten sa
menwerken met kinderen die
een flink stukje bij ze vandaan
stonden. En zeker in de muziek
is dat verschrikkelijk moeilijk.
Maar de kinderen brachten het
er ondanks de zenuwen die
volgens koorlid Matthias bij ie
dereen door de keel gierden
redelijk goed van af.
De serieuzere ensembles
kwamen na de pauze aan de
beurt. Er was een driestemmig
koor, een strijkersensemble en
een blazersgroep te horen. Ze
brachten muziek die uiteenliep
van Mozart en Haydn tot Krom
mer en Van Amelsfoort. Vooral
de twaalf blazers onder leiding
van Hans Stoop speelden en
thousiast en kundig.
Zes gitaristen, begeleid door
een orkest dat het hele podium
in beslag nam, sloten de avond
af. Ze speelden een gedeelte uit
het Concierto Andaluz van
Rodrigo. Het orkest had pas een
week geoefend, maar echt te
horen was dat niet. Blijkbaar
had dirigent Bas Prinsen er in
die ene week hard aan getrok
ken.
Festival rond componist Iannis Xenakis op komst
De Griekse componist Iannis
Xenakis, sinds het midden van
de jaren vijftig één van de boeg
beelden van de nieuwe muziek,
werd vorige maand 70 jaar. Dit
najaar wordt in Amsterdam van
20 tot en met 23 november een
vierdaags Xenakis-festival ge
houden. In zijn werkstudio in
hartje Parijs praat de componist
over zijn leven met de muziek:
„Plato zei al: muziek maakt ge
bruik van regels, maar is ook
een weldaad voor het oor."
Dirigent Hans Rosbaud liet
het publiek voor het eerst ken
nis maken met de muziek van
Iannis Xenakis tijdens het gere
nommeerde Festival van Do-
naueschingen in Duitsland. Op
16 oktober 1955. Opgevoerd
werd 'Metastasis', dat veel ka
baal veroorzaakt. Bij toehoor
ders en critici.
Xenakis was zelf wel de
laatste, die zich verbaasde over
de aanvankelijk negatieve reac
ties. Hij wilde nu eenmaal iets
totaal nieuws laten horen. Maar
de erkenning kwam. De Griekse
componist werd eind jaren zes
tig het idool van de jonge mu-
ziekgarde, die zich herkende in
de brute kracht van 'Terre-
tekhtor' (1965/1966) en 'Nuits'
(1967). De rage is inmiddels
weggeëbd, maar de naam Xena
kis is gevestigd, hij is een van de
meest uitgevoerde moderne
componisten. Dit jaar is hij nog
te horen in Parijs, Sydney,
Tokyo, Berlijn, Stockholm, Bet-
hune, Londen, Zürich en Napo-
li. Amsterdam staat van 20 tot
en met 23 november in het te
ken van het Xenakis-festival.
De oorlogsjaren zijn bepalend
geweest voor Xenakis' kijk op de
wereld. Zeker de eerste jaren
van zijn muziekcarrière greep
hij terug op ervaringen uit die
tijd als verzetsman. In een be
roemd geworden vraaggesprek
met Mario Bois zei hij daarover:
„In mijn muziek zit alle doods
angst van mijn jeugd, van het
verzet en de esthetische proble
men die naar boven kwamen
tijdens de gigantische straatde
monstraties in Athene, of mis
schien nog sterker de soms
mysterieuze doodsgeluiden van
die koude decembernachten
van 1944 in Athene. Hieruit is
mijn concept van het opstape
len van geluidsgebeurtenissen
geboren en daarom is er nu
stochastische muziek."
Voor het eerste muziekstuk
'Metastasis' werden oorlogsher
inneringen als springplank ge
bruikt. „Honderdduizenden die
een slogan zingen, een slogan
die zichzelf reproduceert als een
gigantisch ritme. Dan het ge
vecht met-de vijand. Het ritme
barst uiteen in een enorme cha
os van scherpe geluiden; het
fluiten van kogels; het kraken
van machinegeweren. Het ge
luid verspreidt zich en de stilte
valt langzaam over de stad...
Voeg je die geluiden opnieuw
samen dan wordt er een nieuw
geheel gevormd..."
Het na-oorlogse Griekenland
bood geen ruimte meer voor de
verzetsstrijder. Kort nadat hij in
1947 naar Frankrijk was uitge
weken werd hij in zijn vader
land ter dood veroordeeld op
grond van 'linkse misdaden'.
Pas in de jaren zeventig werd
het vonnis nietig verklaard.
Xenakis werd in Parijs goed
opgevangen. De architect Le
Corbusier bezorgde hem een
inspirerende werkkring. In zijn
dienst tekende Xenalds onder
meer het klooster La Tourette
bij Lyon een gebouw met een
voorgevel die zich laat lezen als
een partituur en het Phi-
lipspaviljoen voor de wereldex-
po van Brussel in 1958. Maar
Le Corbusier speelde vals, hij
heeft me zelfs geld geboden om
de ontwerpen op zijn eigen
naam te mogen zetten." In 1960
volgde de definitieve breuk en
ging de Griek zich meer en
meer aan de muziek wijden.
Van Olivier Messiaerw kreeg
hij.lessen muziekanalyse en -es
thetiek. Ook de dirigent Her
man Scherchen speelde een be
langrijke rol bij de ontwikkeling
van de stochatische theorie. In
de electro-akoestische studio
van Scherchen vlakbij Lugano
kwam regelmatig een interna
tionaal gezelschap van compo
nisten en natuur- en wiskundi
gen samen om zich te buigen
over de raakvlakken van de
exacte wetenschappen en de
muziek. Xenakis voelde Zich
daar thuis, „want", zegt hij, „ik
ben wiskundige en ik ben Griek.
Voor mij heeft altijd vastgestaan
dat wiskunde, wetenschap en
kunst hetzelfde waren. Plato zei
al: muziek maakt gebruik van
regels, maar is ook een weldaad
voor het oor."
In die studio leerde Xenakis
omgaan met de computer als
hulpmiddel bij het componeren
van muziek. Jaren later ontwik
kelde hij een eigen programma,
dat tekeningen omzet in mu
ziek. Met die componeercom-
puter Upic is hij nog steeds in
de weer. „Misschien dat bin
nenkort een groot bedrijf het
systeem op de markt wil bren
gen. Het biedt de mogelijkheid
het onderwijssysteem grondig
te veranderen. Met de compu
ter ontwerpen kinderen zelf hun
eigen muziek, zodat ze de capa
citeit om nieuwe dingen te ont
dekken kunnen behouden."
Ondanks de euforie van de ja
ren zestig en daarna bleef er
ook kritiek. Moeilijke muziek
De componist lannis Xenakis: Je moet mijn muziek in alle rust tot je nemen." foto ap
om naar te luisteren, het grote
publiek had en heeft er geen
oren naar. Een brede lach.
„Mijn muziek nodigt niet uit tot
springen, je moet het werk in
alle rust in je opnemen. Moei
lijk, ach..."
„Wil je zulke muziek aan een
groter publiek laten horen, dan
zijn de massamedia niet thuis.
Ook de orkesten zijn vijandig.
De muzikanten zijn traditioneel
opgeleid, ze hebben geen dro
men meer, hebben alleen nog
oog voor hun salaris. Waarmee
ik niet wil zeggen dat iedereen
mijn werk mooi moet vinden.
Als kunst door iedereen geliefd
wordt, dan verdwijnt de creati
viteiL"
