Beeld van de eeuw in
een 'gotische hangar'
Concertserie krijgt
ijzersterk besluit
Strandleven volgens Albert-Jan Cool Elton John valt uit
de toon in De Kuip
Cultuur&Kunst
Gedenksteen voor
Leidse tijd Bloem
ZATERDAG 20 JUN11992
Expositie in Nieuwe Kerk pakt niet altijd even gelukkig uit
De Beeldenstorm zorgde er in de zestiende eeuw voor
H dat ze verdwenen, nu, vierhonderd jaar later, zijn ze er
beelden. Zo'n kleine honderd in totaal, overge-
bracht van het Amsterdamse Stedelijk Museum naar de
rlNieuwe Kerk op de Dam. Geen religieus werk, maar
beeldhouwwerken en installaties van de laatste honderd
jaar onder de titel 'Het Beeld van de Eeuw'.
Een bijzondere expositie om
een aantal redenen. Zo presen
teerde het Stedelijk nooit eerder
op deze schaal een beeldenex
positie. Maar vooral de vraag
hoe moderne beeldhouwkunst
het 'doet' in de zeer dwingende
architectuur, van de Nieuwe
Kerk wordt met deze expositie
aan de orde gesteld. Ben Vautier
in de kapel, Willem de Kooning
op het hoogkoor en Richard
Deacon naast de kerkbank. Zo
iets kan verschillend uitpakken.
Het is zeker wennen in de
Nieuwe Kerk. Als museumbe
zoeker ben je bij voorbeeld ge
wend aan een gelijkmatige be
lichting van in de museumzalen
gepresenteerde kunst. En de za
len zelf zijn met hun witte wan
den en houten parketvloeren zo
neutraal mogelijk en eigenlijk
vooral bedoeld voor schilder
kunst. Niets mag afleiden en
veel kunst wordt, zeker de
laatste decennia, gemaakt voor
die anonieme ruimtes.
Dat is dus even wat anders in
de Nieuwe Kerk (een 'gotische
hangar' noemt Stedelijk-direc-
teur Wim Beeren de ruimte),
waar altaren, banken, hekken
en betimmerde wanden;
kortom de hele architectuur,
strijdt om de aandacht met de
daar nu geplaatste beelden. En
ze zitten elkaar soms in de weg.
Zo is de plaatsing van een licht
bruine houten baadster van
Mailol voor een houten lambri-
zering bepaald niet gelukkig.
En ook 'de Rio de la Plata' van
de Zuidamerikaanse beeldhou
wer Vitullo legt het af tegen het
weelderige beeldhouwwerk van
het praalgraf van Michiel de
Ruiter waarvoor het is geplaatst.
Daarentegen kon de bekende
'TV Budda' van Nam June Paik
geen gelukkiger plaats krijgen
dan die waar hij nu staat. De
budda, die door middel van een
gesloten televisiecircuit in eeu
wige meditatie naar zijn eigen
televisiebeeld kijkt, zit nu in een
zijkapel op twee grafzerken, die
zo een onverwachte dimensie
aan het werk toevoegen.
Sokkel
Honderd jaar beeldhouwkunst,
dat betekent de definitieve gang
van het beeldhouwwerk van de
sokkel naar de grond. Dat
laatste het meest letterlijk bij
Carl Andre met zijn vierkant
van loden platen. Gemaakt om
over te lopen en in De Nieuwe
Kerk zal dat waarschijnlijk door
velen gebeuren zonder dat ze in'
de gaten hebben dat ze over
een kunstwerk stappen. De
kleur van het lood komt nage
noeg overeen met de kleur van
de plavuizen van de kerkvloer.
Maar de expositie begint met
een soort ouderwetse beelden
galerij naast het koor van de
kerk, waar 'De Sleuteldrager'
(1884) van Rodin, de beeldhou
wer die op de drempel van tra
ditie en vernieuwing stond, de
tentoonstelling opent. Het
beeld was één van de weinige
beeldhouwwerken die het Ste
delijk voor de oorlog bezat.
De nadruk in collectie en ten
toonstelling ligt dus op de
beeldhouwkunst van na de
Tweede Wereldoorlog. Het ver
rassende is dat een aantal van
deze werken dat gemaakt werd
door een generatie die ver
trouwd raakte met de witte za
len van galerie en museum, het
helemaal niet zo slecht doet in
deze kerkruimte. 'Reis naar het
Einde van de Nacht' van Kiefer
uit 1990, een enorm loden vlieg
tuig, kan de ruimte die het nu
heeft best aan en hetzelfde geldt
voor de, een hels kabaal produ
cerende, machine 'Meta II'
(1972) van Jean Tinguely of de
iglo van Mario Merz. Daarente
gen komen Fortuyn O'Brien en
Armajani er zeer bekaaid af. En
de houten sculptuur 'Bloody
Angle' van Carl Andre (1985)
kan niet in een hoek staan
(waar hij het mooist uitkomt)
omdat de bouw van de kerk het
op die plaats verhindert.
Terzijde van het schip van de
kerk dat geheel gevuld is met de
twintig bronzen buizen waaruit
'Apollo's Ecstacy' (1990) van
Walter de Maria bestaat, vormt
Het beeld van de eeuw in de Amsterdamse Nieuwe Kerk: Het varkentje van Jef Koens. foto gpd
zich, recht tegenover de 'galerij'
met beelden van rond de eeuw
wisseling een nieuwe beelden
galerij met o.m het bij de aan
koop zeer omstreden varkentje
van Jeff Koons (1988). De 'Sleu
teldrager' van Rodin kijkt recht
tegen de rose zijkant van deze
'Inwijding in banaliteit'. Een
sterk contrast, maar toch pas
sen de beide beelden in deze
omgeving, die ze een context
geeft die in een museum onmo-
gelijk is.
Met 'Het Beeld van de Eeuw'
heeft het Stedelijk Museum niet
alleen een overzicht (incom
pleet, want wandbeelden ont
breken) van zijn collectie willen
geven, maar ook een politiek
signaal over het feit dat er zo
veel moois noodgedwongen in
de depots moet blijven.
Als een overzicht van een
eeuw beeldhouwkunst voldoet
'Het Beeld van de Eeuw' niet
helemaal, daarvoor ontbreekt er
te veel in de collectie en deze
presentatie. Als experiment van
het plaatsen van beeldhouw
kunst in de Nieuwe Kerk is 'Het
Beeld van de Eeuw' soms ver
rassend, maar ook maar ten de
le geslaagd.
Het Beeld van de Eeuw, tot
en met 19 augustus in De
Nieuwe Kerk, Dam Amster
dam. Open: dagelijks van 11
tot 17 uur. Met catalogus.
Les Zazous: eerste prijs
leiden De Katwijkse groep Les Zazous heeft de coverwedstrijd
Doe 't met Bowie van de Vpro gewonnen. De Vpro had de Ne
derlandse popmuzikanten opgeroepen een eigen versie in te
sturen van liedjes van David Bowie. Van de bijna 100 inzendin
gen werd de uitvoering van Les Zazous van het nummer 'Quick
sand' gekozen als beste. De tweede plaats ging naar de Amster
damse Jack of Hearts, de derde naar Little Fury Things uit Haar
lem. Het is de tweede maal dat Les Zazous de hoofdprijs haalt in
een coverwedstrijd van de Vpro. In 1989 won hun versie van
'Play With Fire' van The Rolling Stones.
Directeur podiumkunsten
terneuzen Directeur Henk Scholten van het Zuidlandtheater in
Terneuzen is benoemd tot directeur van het Fonds voor de Po
diumkunsten in Den Haag. Deze stichting is pas in het leven ge
roepen. Belangrijkste taak van het fonds is de toedeling van sub
sidies voor incidentele projecten op het gebied van de professio
nele podiumkunsten in Nederland. Het fonds neemt die taak
over van het ministerie van WVC en de Raad voor de Kunst. De
Groninger Scholten is geen onbekende in Den Haag. In augustus
1990 werd hij benoemd tot lid van de Raad voor de Kunst, het
belangrijkste adviesorgaan van minister d'Ancona (WVC) op het
gebied van kunst en cultuur.
Feministische boekenbeurs
Amsterdam De Vijfde Internationale Feministische Boeken
beurs begint woensdag 24 juni in de Beurs van Berlage in Am
sterdam. Zo'n 180 schrijfsters uit 55 verschillende landen zullen
daar aanwezig zijn om van gedachten te wisselen met elkaar en
met het publiek, via leziflgen, podiuminterviews en paneldiscus
sies. Aan de vooravond van het vijfdaagse evenement heeft dins
dag 23 juni in Paradiso een openbare discussie plaats tussen Fay
Weldon en Marilyn French, twee internationaal spraakmakende
feministische schrijfsters. Aanvang 20.00 uur.
muziek
recensie.lidy van der spek
Concert van het Noordhollands Philhar-
monisch Orkest, dirigent Lucas Vis.
M.m.v. Dinorah Varsi, piano.
Gehoord: 19 juni Stadsgehdorzaal
Het laatste concert in de serie
'IJzersterk' deed zijn naam op
drie fronten eer aan. Het pro
gramma was gekozen uit een
ijzersterk repertoire, het gebo-
dene werd ijzersterk gebracht
en het le Pianoconcert van
Chopin werd vertolkt door de
soliste Dinorah Varsi, die wer
kelijk ijzersterk speelde.
Om meteen maar met Varsi
te beginnen: deel een en drie
speelde zij met een passie en
overgave, die van begin tot
einde toch uitgebalanceerd en
beheerst voor het voetlicht
kwamen, sterk en subtiel 'bij-
gestaan' door het orkest. Want
heel veel meer dan bijstaan is
het niet bij Chopin, op enkele
passages na zoals in de ope
ning van het eerste deel waar
in het orkest een heel eigen en
onmisbaar heroïsche partij
speelt. In het middendeel geeft
Chopin zijn tederste gevoelens
bloot, dramatisch, maar weer
met diezelfde hartstochtelijke
discipline door Varsi weerge
geven.
Rossini's Ouverture uit 'de
Barbier van Sevilla' (1816) was
meteen raak bij het begin van
het concert. Meesterlijke een
voud, humor en gevoeligheid
kwamen voortreffelijk aan bod
in de pittige uitvoering van het
Noordhollands Philharmo-
nisch Orkest onder leiding van
Lucas Vis.
Na de pauze volgde de vier
de symfonie van Brahms, een
werk dat om zijn omvang en
gemis aan blijheid en soepel
heid (zo kenmerkend voor de
Oostenrijkse muziek) niet al
tijd even boeiend blijft. In het
eerste deel viel het 'ijzersterke'
spel eigenlijk een beetje ver
keerd. 'Trotse energie en zach
te troost zijn de polen waar
tussen de sfeer in dit deel be
weegt', aldus een citaat uit het
programma. Het eerste aspect
kwam volledig tot zijn recht,
maar zachte troost was ver te
zoeken. Dat dit orkest ook heel
mooi solospel aankan, werd
duidelijk in het tweede en der
de deel waarin de fluit, hoom,
trombones en de cello, klari
net en hobo zich gaaf profi
leerden. In briljante vaart werd
het werk afgesloten. Jammer
dat er maar betrekkelijk weinig
mensen van dit concert geno
ten, het Noordhollands Phil-
harmonisch had een stamp
volle zaal verdiend.
beeldende kunst
De dageraad gloort roze boven
de Vuurbaak en het oude kerkje
aan de Katwijkse boulevard. Het
strand is nog eenzaam en verla
ten. Twee vroege badgasten
maken hun ochtendwandelin
getje. Het aquarel ademt rust,
stilte voor de storm. Want over
een paar uur is het sfrarid be
volkt door badgasten, schreeu
wende kinderen en blaffende
honden. Ook die situatie schetst
Albert-Jan Cool in zijn aquarel
len van het (Katwijkse) strandle-
Impressionistisch-realistisch
gaat hij te werk. Met een enkele
losse penseelstreek schetst hij
een meeuwelijf. Een 'Stukje
strand' met wat schelpen en
een leeg frisdrankblikje lijkt zó
uit het zand te zijn geschept en
in een doosje gestopt. Cool
schildert zijn strandtaferelen
met minZame liefde. De bad
gasten, landerig in hun ligstoe
len of liggend op het zand, een
zonnehoedje over de ogen, le
zend in een boekje.
Het gevaar van truttigheid ligt
op de loer bij figuratieve kunst
en lieflijke (strand)taferelen. Co
ol weet dat door zijn techniek te
voorkomen. Hij gaat niet prie
gelig te werk, maar treft met zijn
vlotte streken precies de sfeer.
Of het nu personen zijn, een
aanzicht van de boulevard of
een reddingboot in de bran
ding.
.Strandleven' is een levendige
en boeiende tentoonstelling
over vele aspecten van de Hol
landse (en Belgische) kust. Cool,
geboren in Oegstgeest en lid
van het Leidse teken- en schil
dergenootschap 'Ars Aemula
Naturae', ging in zijn vrije tijd
gedurende twee jaar de Neder
landse en Belgische Noordzee
kust langs om duinlandschap
pen, boulevardaanzichten,
mensen, dieren en beplanting
vast te leggen. Van zijn reis
langs de kust verscheen in 1987
een boek 'De Kust', waarvan de
aquarellen in 1988 te zien wa
ren op Cools eerste expositie in
het Katwijks Museum.
Anno 1992 is te zien dat Cools
werk duidelijk een ontwikkeling
heeft doorgemaakt. Waren zijn
vroegere aquarellen meer illu
stratief, nu zijn ze impressionis
tisch. Zijn huidige techniek
heeft mijn voorkeur, al vind ik
'Klavers tussen gras' wat minder
laagd, omdat hier al te veel
i de verbeelding wordt over-
Gezicht vanaf de kustlijn naar Katwijks boulevard, de Oude Kerk en de
Vuurbaak. Aquaral van Albert-Jan Cool. foto pr
Op zich hoeft dat geen van het andere (de klavers) een
nadeel te zijn, maar waar op beetje afmaakt,
één en dezelfde aquarel het ene Het is eigenlijk het enige min-
onderwerp (grashalmen) vrij puntje van deze expositie die
nauwgezet wordt weergegeven, een druilerige zomerdag weer
lijkt het alsof de kunstenaar zich zonnig maakt.
Applaus voor burgemeester C. Goekoop tijdens het onthullen van de
plaquette die herinnert aan de dichter J .C. Bloem, foto hielco kuipers
„Hier woonde en werkte de
dichter J.C. Bloem van 1900-
1905." «Sinds gisteren siert een
plaquette met deze tekst het
pand Langebrug 107. De steen,
die werd onthuld door burge
meester C. Goekoop, herinnert
aan het feit dat de dichter J.C.
Bloem hier in Leiden zijn eerste
verzen schreef.
De Leidse tijd van de jonge
Bloem (geboren in 1887), van
1899 tot 1905 leerling van de
Leidsche Burgerschool, was ver
re van gelukkig. De jongen was
als oudste zoon van de burge
meester van Oudshoorn (het te
genwoordige Alphen aan den
Rijn) zeer beschermd grootge
bracht. De familie genoot aan
zien, woonde in een riant huis
met een prachtige tuin met vij
vers. Later zou Bloem zich die
periode herinneren als een van
allesomvattend en onvervang
baar geluk.
Rond zijn tiende kreeg de jon
ge Bloem oog voor de dicht
kunst, toen hij de schrijver en
hoogleraar Jan ten Brink ont
moette, die Oudshoom voor
een lezing bezocht en in de
ambtswoning logeerde.
In 1899 kwam er een eind aan
het idyllische leven van Jaques
Bloem, toen vader Bloem be
sloot dat hij de Hogere Burger
school in Leiden zou volgen. De
jongen zou in de kost gaan bij
de Leidse geschiedenisleraar
Jan Kunst, die een rijtjeshuis
aan de Jan van Goyenkade be
woonde. Een jaar later verhuis
de de familie naar Langebrug
107, waar Bloem de rest van zijn
Leidse periode zou wonen.
De middelmatige leer
ling, op zijn veertiende gegre
pen door een sonnet van Jaques
Perk, begon boeken te verzame
len en later ook zelf te dichten.
Hij werd zó door de poëzie ge
grepen, dat zijn schoolwerk er
onder leed. In 1905 zakte hij
voor het eindexamen hbs en
daarmee kwam een eind aan
zijn 'Leidse' periode, die geken
merkt werd door treurnis van
wege het feit dat zijn ouders in
middels failliet waren gegaan.
De gedenksteen die nu de
voorbijganger herinnert aan de
ze periode, is geplaatst door de
J.C. Bloemstichting, een organi
satie die de bekendheid van de
dichter Bloem en van de dicht
kunst in het algemeen wil be
vorderen. Ter gelegenheid van
de onthulling is een brochure
uitgebracht met informatie over
de Leidse periode van Bloem,
zijn huisbaas Jan Kunst en de
J.C. Bloemstichting. De brochu
re is verkrijgbaar bij de voorzit
ter van de stichting, Anthony
Dekker (telefoon 070-3602799).
RECENSIE*LOUIS DE MOUUN
Elton John Eric Clapton. Very special
guest: Bonnie Raitt.
Gehoord 19 iuni De Kuip
Rotterdam
Wie van de drie hoorde er in het
bijzondere 'gelegenheidstrio'
voor De Kuip gisteravond niet
thuis? Elton John, die tussen
Bonnie Raitt en Eric Clapton ge
programmeerd anderhalf uur
lang ontzettend veel moeite had
om enige indruk te maken op
de ruim 45.000 bezoekers. Op
de valreep lukte het de excen
trieke Engelse zanger-pianist
nog wel om nota bene met
Queen's 'The Show Must Go
On' het publiek aan zijn zijde te
krijgen, maar die late respons
leverde niet meer op dan de se-
mi-toegift 'Saturday Night'.
De drie voorgenomen extraa
tjes (waaronder 'Sacrifice') ble
ven bij gebrek aan voldoende
vraag uit en verre van voldaan
kon de 'Napoleon van de ro
mantische ballad' in zijn li
mousine richting vliegtuig naar
Londen stappen.
Het is maar goed dat Elton
John (45) niets meer heeft ge
hoord van de ontlading op de
tribunes en op het vela tijdens
de aansluitende pauze (onder
meer een zeer uitbundig 'Hol
land, Holland'-geroep en vele
'waves') en van de spontane bij
val die Eric Clapton vanaf de
eerste tot de laatste seconde
van zijn gedenkwaardige optre
den ten deel viel. Anders had hij
zich misschien een paar peper
dure haren uit zijn nieuwe in
plant getrokken.
Gegeven ook de warme reac
ties die very special guest Bon
nie Raitt gedurende haar korte
re set losmaakte, kan alleen
maar worden geconcludeerd
dat Elton John bepaald niet
voor zijn eigen publiek stond en
dat deze eenmalige affiche
vooral de liefhebber van de
meer pittige blues-rock had ge
lokt.
Elton John stond wel op
scherp maar de vonk wilde
maar niet overspringen. On
danks het zeer toegankelijke be
gin ('Don't Let The Sun', 'I'm
Still Standing') en de hulp van
een zeer degelijke begeleidings
groep, waarvan het driestemmi
ge dameskoortje hem nogal
eens uit de nood moest helpen
bij het klimmen naar de hogere
registers.
Collega-veteraan Eric Clapton
(47) daarentegen beleefde be
slist de mooiste concertavond
die hij ooit op Nederlandse bo
dem mocht meemaken. Slow-
hand zelf zette met z'n sublie
me band een topprestatie neer,
die ook als zodanig werd gecon
sumeerd. Enig minpuntje: een
te groot aanbod van overbe
kend repertoire.
Hetzelfde (lichte) verwijt kon
de overvriendelijke survivor
Bonnie Raitt voor haar ont
spannen optreden kreeg de
roodharige zangeres en gitariste
uit handen van Angela Groot
huizen de eerder toegekende
Edison voor haar jongste album
'Luck Of The Draw'worden
gemaakt. Haar selectie voor de
Kuip (wel droog, maar net even
te guur) nagenoeg gelijk aan die
van Torhout-Werch ter vorig
jaar.
Mojo Concerts mag van geluk
(en wellicht ook inzicht) spre
ken dat Rotterdam het trio
Raitt, John en Clapton in deze
volgorde heeft kunnen presen
teren. Had Elton John dit
'tripleconcert' moeten afsluiten
zoals op sommige andere
halteplaatsen op deze korte Eu
ropese toemee dan was het
een nachtkaarsverhaal gewor
den.
OPROEP
Het Centrum voor Humaan Geneesmiddel Onderzoek
(Academisch Ziekenhuis Leiden)
zoekt contact met
vrouwen na de overgang (menopauze).
In verband met een onderzoek naar een middel dat
wordt gebruikt door mensen met klachten die verband
houden met de overgang. Vrouwen die tenminste
1 jaar geleden voor het laatst menstrueerden worden
gevraagd te reageren.
Het onderzoek betreft de opname van tabletten van
een middel dat veel voorgeschreven wordt bij klachten
na de overgang. Gezocht wordt naar deelnemers die
tenminste sinds 2 weken geen hormoonpreparaten
gebruiken, of die in het geheel niet gebruiken.
Het onderzoek is weinig belastend en neemt 3 dagen
in beslag.
Voor informatie (geheel vrijblijvend) kunt u bellen:
071 -26 19 15 of 26 80 04.
