Horoscopen:
altijd prijs
OROSCOO
Ho'VSCn,
Verkrachtingssprookj es
ZATERDAG 20 JUN11992
ZATERDAGS
IJVOEGSEl
HOROSCOOP
Horoscopen in bladen bieden al
tijd prijs, al is het soms even
zoeken en puzzelen. Het begint
al bij het bepalen van het sterrenbeeld. Af
hankelijk van het tijdschrift kunnen de men
sen die rond de twintigste zijn geboren, on
geacht in welke maand, per week kiezen
waar ze bij willen horen. Wie bij voorbeeld
op 21 augustus is geboren, is volgens Yes, het
weekblad voor de jonge vrouw, een maagd,
maar volgens het blad Flair (voor de jong voj-
wassen vrouw) een leeuw. De keuze bestaat
dan uit 'Deze week erg oppassen, want er
wordt veel geroddeld' en 'Alles bij elkaar ge
nomen is het prima. Je voelt je vol energie'.
Kies de meest gunstige horoscoop en al je
dromen komen uit.
Ook de mensen die in ieder blad onder
hetzelfde sterrenbeeld vallen, hebben meer
dan één mogelijkheid. Wie als maagd graag
wil dat het bij voorbeeld in geldzaken voor de
wind gaat deze week, moet Story kopen en
beslist niet Privé. Maagden die dat blad lezen
dienen op te passen want 'een financieel risi
co levert verlies op'.
Bedenkingen
Tweelingen worden deze week geconfron
teerd met een wel heel duidelijke keuze tus
sen geluk of ellende. Volgens Intiemhet vier-
wekelijkse blad met levensverhalen voor de
jonge vrouw, komt het in de liefde tot 'spec
taculaire ontwikkelingen'. Maar wie daar
even geen zin in heeft, leest in Story. 'Proble
men in de liefde, ruzie in vriendschap en
'blunders in geldzaken'. U zegt het maar-
De stichting Skepsis staat, zoals de naam al
aangeeft, nogal sceptisch tegenover zaken
die niet wetenschappelijk te bewijzen zijn.
Astrologie is daar één van. De stichting heeft
de kranten en tijdschriften die horoscopen
plaatsen, gevraagd er in het vervolg een zoge
naamde disclaimer bij te doen. Een soort
waarschuwing 'die de lezer attent maakt op
de waarde (loosheid) van de gedane voorspel
lingen in de horoscopen'. Vooralsnog is on
zeker of de tijdschriften in willen gaan op dat
jyerzoek.
Volgens R. Nanninga, secretaris van Skep
sis, is een disclaimer no.dig, omdat horo
scooprubrieken de indruk wekken dat je met
astrologie dingen kunt voorspellen. „Mensen
die wekelijks zo'n rubriek lezen, denken dat
de voorspellingen voor hun eigen 'Sterren
beeld' het beste passen bij hun eigen situatie.
Maar dat is niet zo", zegt hij.
Uit onderzoek blijkt dat als de sterrenbeel
den niet bij de voorspellingen worden ver
meld, achteraf niet is vast te stellen welke
tekst bij welk sterrenbeeld hoort. Volgens
Nanninga maakt het dus niet uit welk van de
twaalf teksten je leest.
Commercieel
Een nieuwe tendens op het gebied van ho
roscopen is de 06-lijn. De goedgelovigheid
van mensen wordt volgens Skepsis op com
merciële manier uitgebuit. Een voorbeeld is
de horoscooplijn van het damesblad Margriet
(75 cent per minuut). „De mensen die dat
verzorgen, geloven er zelf niet eens in", zegt
Nanninga. „Ze verzinnen een leuk verhaaltje
en verdienen op die manier veel geld.'
„Onzin", zegt astrologe M. de Jong die de
horoscooprubriek voor Margriet verzorgt. „Ik
doe mijn werk serieus en ik doe het omdat ik
De waarde(loosheid) van voorspellingen
het leuk vind, niet om er rijk van te worden.
Het verdient helemaal niet zo goed, daar is
het veel te arbeidsintensief voor. Door de 06-
lijn krijg ik de mogelijkheid meer algemene
informatie over een sterrenbeeld te geven.
Hierdoor worden de mensen bewuster en
kunnen ze meer inzicht in zichzelf krijgen.
Dat is wat ik nastreef.
De waarde van een horoscoop in een tijd
schrift ligt volgens de astrologe wel heel an
ders dan die van een persoonlijke horoscoop.
„In de tijdschriften is het natuurlijk heel op
pervlakkig, doordat ik weinig gegevens heb.
Ik kan het alleen op het zonneteken baseren.
Maar ik ga er van uit dat de lezers begrijpen
dat niet iedere tweeling'hetzelfde is. Het gaat
om de algemene eigenschappen."
Een waarschuwing boven de rubriek vindt
De Jong betutteling. „Wie maakt uit wat
waardevol is? Ik vindt het onderschatting van
de lezers. Niemand hoeft de horoscopen toch
te lezen?! Het is geen verplichting. De men
sen kunnen heus zelf wel bepalen wat ze er
van vinden en hoeveel waarde ze er aan
hechten."
Voordat zij zich ging verdiepen in de astro
logie, geloofde zij er zelf niet in. „Tot mijn
grote verbazing bleek het telkens weer te
kloppen. Wanneer ik nu belangrijke beslis
singen moet nemen, kijk ik eerst in mijn ho
roscoop. Ook bij de opvoeding van mijn
dochter heb ik er gebruik van gemaakt. Daar
door kon ik haar beter begrijpen."
Samenhang
De oorsprong van onze Westerse astrologie
ligt bij de Babyloniërs, een zeer bijgelovig
volk dat overal voortekenen meende te zien.
De zodiak of dierenriem, een gordel van
twaalf sterrenbeelden, was een Babylonische
ontdekking. Iedere maand is een van de te
kens vanaf de aarde te zien.
In de zesde eeuw voor Christus werd de
Wat is de populairste en meest
gelezen rubriek in menig blad?
De horoscoop. Stemmen in al
die bladen de toekomstvoor
spellingen overeen? Nee!Ze lo
pen waanzinnig uiteen. Maar
dat biedt een onverwachte
kans.
Wie niet tevreden is met de
vooruitzichten voor de komen
de week in het ene blad, kan
zijn of haar geluk beproeven in
een andere uitgave. Grote kans
dat er toch geluk in het ver
schiet ligt...
dierenriemcirkel onderverdeeld in twaalf
even grote segmenten. Waarschijnlijk omdat
de Babylonische kalender twaalf maanden
telde. Deze segmenten van elk dertig graden,
de zogenaamde 'tekens', vielen globaal sa
men met de gelijknamige sterrenbeelden. De
oudste horoscoop dateert uit 410 voor Chris
tus.
Astrologen beweren dat er een samenhang
bestaat tussen de stand van bepaalde hemel
lichamen en gebeurt?nissen die op dat mo
ment op aarde plaatsvinden. Het tijdstip
waarop zich een belangrijke gebeurtenis
voordoet, hangt volgens hen nauw samen
met de positie die ver verwijderde sterren en
planeten op dat moment innemen. In een
horoscoop worden deze posities schematisch
weergegeven. Als je weet waar en wanneer
iets is gebeurd, kun je er een horoscoop van
trekken.
Ongeveer een derde van de bevolking
hecht een zeker geloof aan astrologische be
weringen. Dit aantal wordt steeds groter. In
1966 was het bij voorbeeld nog maar zestien
procent, in 1985 al 31 procent. De horosco
pen in tijdschriften en kranten hebben daar
zeker toe bijgedragen, ook al zijn zelfs veel
astrologen het er over eens dat die publika-
ties weinig astrologische waarde hebben.
Verzinsels
Uit ervaring weet R. Jelsma, de astroloog
van Yes, dat er nog wel eens de hand wordt
gelicht met horoscopen. „Voordat ik bij Yes
kwam, zat er een 'astroloog' die de zaak nep
te. Hij is door de mand gevallen, doordat ie
mand op onze afdeling 'opmaak' zag dat het
verhaaltje van de ram van de vorige week
hetzelfde was als de tekst van de leeuw voor
de volgende week."
Op zich is hij geen tegenstander van een
waarschuwende tekst. „Wanneer bekend is
dat een horoscoop gewoon uit de duim
wordt gezogen, dan moet er een disclaimer
boven. Maar als ze op astrologische tenden
sen gebaseerd zijn dan is het iets anders en
dus niet nodig."
Het vermoeden dat niet alle
horoscopen ergens op zijn geba
seerd, wordt bevestigd door C.
Bex, de hoofdredacteur van In
tiem. „Uitzonderingen daar gela
ten, kun je stellen dat het meren
deel van de tijdschriften maar
iets verzint", zegt hij. „Ik doe
daar niet moeilijk over. Wij verzinnen de ho
roscopen ook, maar wel op een ongevaarlijke
manier. We zorgen dat we niemand kwetsen
en geven algemene adviezen waar niemand
slechter van wordt. Het is pure logica, open
deuren. Je weet wel: opmerkingen als neem
geen grote financiële risico's.
De meeste serieuze dagbladen en tijd
schriften beschouwen het publiceren van ho
roscopen als flauwekul, waar ze niet aan wil
len meedoen.
Redacties die wèl publiceren, hullen zich
wat de samenstelling en herkomst van hun
horoscopen betreft in een waas van geheim
zinnigheid. Zo wil De Telegraaf alleen kwijt
dat de dagelijkse horoscoop vertaald wordt
uit het Amerikaans. De astrologe van Story is
niet bereid er met anderen over te praten. En
die van Privé moet nog steeds terugbellen.
D
K W I J
Terwijl ik voor het zebrapad wacht op groen
licht, valt mijn oog op de innig gearmde 'ander
half die aan de overkant staat te wachten. Een
kolos van een venten een nauwelijks tot zijn el
leboog reikend schattig vrouwtje. Als we elkaar
bij het oversteken passeren, komt bij mij de ge
dachte op dat het voor haar behoorlijk oppassen
is om met hem geen ruzie te maken. Want als
die reus echt kwaad wil, laat-ie haar moeiteloos
alle hoeken van het huis zien.
Verder lopend begin ik
onder invloed van die
gedachte op straat
steeds meer stellen te zien van
ongeveer dezelfde samenstelling.
Hij groot en zij klein(er). Hoe zou
het voelen, vraag ik me af, als je
altijd iemand naast je hebt die
fysiek veel sterker is dan je zelf
bent? Zou dat van invloed zijn op
je gevoel van veiligheid? Want de
mogelijkheid is natuurlijk altijd
aanwezig dat die spierbundels
zich ooit tegen je keren, zonder
dat je veel verweer hebt.
Ik besluit een aantal vrouwen uit
mijn omgeving er naar te vragen.
Tot mijn niet geringe verbazing
zeggen vijf van de zes vrouwen
met wie ik het er over heb, dat zij
regelmatig een bepaald gevoel
van onveiligheid ervaren in de
omgang met mannen. Soms is
dat met mannen in hun directe
omgeving, vaker met mannen
die ze niet zo goed kennen of
met vreemde mannen. Da'.ge-
voel van onveiligheid uit zich in
bepaalde gedragingen, bij voor
beeld het vermijden van oogcon
tact. Mannen zouden het wel
eens verkeerd kunnen interpre
teren als je ze aankijkt, daardoor
'op gang komen' en dan mis
schien niet meer te houden zijn.
Het uit zich ook in het vermijden
van plaatsen. Alle vrouwen wis
ten een hele reeks plaatsen te
noemen, waar ze niet alleen zou
den willen zijn, vooral niet als
het donker is. Sommige van die
plaatsen waren in dejdirecteom-
geving van hun huis, zoals een
park aan de overkant van de
straat. Twee vrouwen zeiden dat
ze het onveilig zouden vinden
om met bepaalde mannen uit
hun omgeving alleen in de auto
te zitten. Als het zo is dat vrou
wen op een of andere manier al
tijd rekening houden met de mo
gelijkheid van agressie of geweld
van de kant van mannen, hoe zit
het dan omgekeerd? Duchten
mannen hetzelfde van de kant
van vrouwen? De zes mannen
die ik daarnaar gevraagd hebben
bleken geen van allen gebukt te
gaan onder gevoelens van angst
voor geweld of agressie door
vrouwen. Twee van hen ver-,
trouwden me zelfs toe dat ze niks
liever zouden willen dan dat een
vrouw eens stevig met hen op de
vuist zou gaan.
Mijn onderzoekje bewijst we
tenschappelijk gesproken na
tuurlijk niets maar het roept in
ieder geval voor mij wel een paar
vragen op. De eerste is of de
Amerikaanse juriste Susan
Brownmiller nou zo vreselijk
overdrijft als critici haar verwij
ten, met haar stelling (in het
boek Tegen Onze Wil) dat: 'Alle
mannen alle vrouwen voortdu
rend in angst houden'. De twee
de is of mannen zich in het alge
meen wel realiseren hoe onveilig
de wereld er in de ogen van
vrouwen kan uitzien en hoezeer
zij (mannen dus) door hun ge
drag en hun ideeën daar verant
woordelijk voor zijn.
Eerst iets over 'mannelijk' ge
drag. Geschat wordt dat er per
dag in Nederland tussen de 75 en
100 vrouwen verkracht worden:
dat wil zeggen ieder uur 3 tot 4
vrouwen. Het gebeurt in de
meeste gevallen niet door vreem
den. Dader en slachtoffer kennen
elkaar vaak minstens oppervlak
kig en de plaats van het misdrijf
is meestal of de woning van de
dader, of die van het slachtoffer.
De hoogleraar psychologie in
Heidelberg Norbert Schwarz,
stelde vast dat vrouwen helemaal
niet zelf een verkrachtingserva
ring hoeven mee te maken om
de invloed daarvan te ondergaan.
Als een vrouw een bericht leest
over de verkrachting van een an
dere vrouw van ongeveer haar ei
gen leeftijd en omstandigheden,
heeft dat een tijdlang een duide
lijk negatieve invloed op haar
zelfbeeld, op haar vertrouwen in
de sociale omgeving en op de
speelruimte die ze zichzelf toe
staat in haar rol van vrouw. Die
invloed is groter naarmate een
vrouw meer geloof hecht aan de
meest gangbare misvattingen of
fabels over verkrachting, zoals
die door de socioloog Kurt Weis
in een onderzoek onder gewone
burgers van tussen de 16 en 60
jaar werden vastgesteld.
Die fabels zijn de volgende:
1. De meeste vrouwen lokken
zelf hun verkrachting uit. Het
idee hierachter is dat vrouwen
die zich 'prikkelend' kleden, ver
krachting uitlokken. Maar de
werkelijkheid is dat de meeste
verkrachtingsslachtoffers zich
helemaal niet anders, in de zin
van meer uitdagend, kleden of
gedragen dan de 'gemiddelde'
vrouw doet.
2. Geen vrouw kan tegen haar
wil verkracht worden. Het idee
hierachter stamt onder meer van
de Franse schrijver Honoré de
Balzac die ooit schreef: 'Men
kan geen draad door het oog ste
ken als de naald zich niet stil
houdt'. Er zijn nog altijd velen,
onder wie ook medici, die bewe
ren dat verkrachting zonder me
dewerking van het slachtoffer
'technisch onmogelijk' is als de
vrouw zich maar blijft verzetten,
bij voorbeeld door haar dijbenen
maar tegen elkaar te blijven
drukken dan komt een man niet
binnen. De werkelijkheid is ech
ter dat tegen een veel sterkere
man, een vrouw een gevecht
maar een bepaalde tijd kan vol
houden voordat ze uitgeput en
wanhopig raakt. Bovendien ge
bruiken nogal wat daders de be
dreiging van een wapen. En ten
slo t te ;verkrach t ing gebeurt
nogal eens in een 'samenwer
kingsverband' van meerdere
mannen. Dat vrouwen door hun
verzet op te geven zich van het
risico van ernstige mishandeling
willen 'vrijkopen', kan natuurlijk
nooit als vrijwillige medewerking
worden opgevat.
3. In iedere vrouw leeft een ver
borgen verlangen naar 'met ge
weld genomen te worden'. Uit
het onderzoek van Weis komt
naar voren, dat de meerderheid
van de mensen deze fabel onder
schrijft of in ieder geval niet af
wijst. Bijna een kwart meent dat
voor vrouwen die lange tijd geen
partner gehad hebben verkrach
ting een 'aangename' beleving
zou kunnen zijn. In werkelijkheid
klopt daar geen hout van. Uit een
grootschalig onderzoek van het
bekende Kinsey-instituut onder
8000 vrouwen blijkt dat ver
krachtingsfantasieën bij vrouwen
zelden voorkomen (bij nog geen
1%). Als ze al voorkomen hebben
ze eerder een angstaanjagend, of
bedreigend, dan een lustvol ka
rakter. Seksuele fantasieën van
vrouwen worden vooral geken
merkt door tederheid en sensua
liteit in plaats van door geweld
en agressie.
4. Verkrachting is een seksuele
(mis)daad. Heel veel vrouwen,
meer nog dan mannen, geloven
dat de meeste mannen zich aan
verkrachting schuldig maken
omdat hun seksuele behoefte
hen op een gegeven moment ge
woon te machtig wordt: 'het dier
in de man breekt los'. De werke
lijkheid is, dat verkrachting het
vaakst wordt gepleegd door
mannen die ook op andere ge
bieden tot agressief of geweldda
dig gedrag neigen. Bovendien ge
beurt verkrachting meestal met
'voorbedachten rade'; het slacht
offer is al tevoren 'uitgezocht'.
Het is een geweldsdaad, een po
ging tot onderwerping, bestraf
fing of zelfs wraak. In 1942
schreef de beroemde psycholoog
Abraham Maslow verbaasd 'hoe
vaak in gesprekken onder man
nen over arrogante of afstandelij
ke vrouwen, de uitdrukking valt
'die zouden we eens plat moeten
n...', alsof dat de grootst mogelij
ke vernedering is.'
Sinds Robert Bly's boek De Wilde
Man weten we dat verkrachters
geen echte mannen zijn. Echte
mannen, zegt Bly, herken je aan
de houding: Take no harm, do
no harm' (Tolereer geen kwaad,
doe geen kwaad').
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische en
gezondheidspsychologie
