De stad is eigenlijk gegijzeld voor de Europese politiek
1..1 t De ambities van Lubbers
Dochters
Deng nemen stilletjes de macht over
Feiten &Meningen
Vakantie gewonnen
ZATERDAG 20 JUN11992
2
Zwaar gehavend Dubrovnik blijft hopen op de toekomst y->. 1 x i i
Dubrovnik is Dubrovnik den haag henri kruithof
niet meer. Na negen
maanden van voortduren
de bombardementen heeft
de middeleeuwse stad een
groot deel van haar charme
verloren. Uitgebrande hui
zen, beschadigingen aan
waardevolle monumenten,
doden en gewonden zijn
het gevolg van de oorlog
die het Joegoslavische leger
naar deze onbeschermde
stad bracht. Bijna geen en
kel bouwwerk in de mid
deleeuwse havenstad ont
kwam aan het artillerie
bombardement. Maar Du
brovnik is niet gevallen.
dubrovnik louis burgers
verslaggever
Vesna Jamulin is nerveus. Ook
nu weer schrikt ze van elk on
verwacht hard geluid. Ze krimpt
ineen achter haar bureau in het
stadhuis van Dubrovnik. Van
daag is het weer erger. Kroaten
schieten vanuit hun posities in
de heuvels boven de stad, en
worden op hun beurt door het
leger onder vuur genomen.
De jonge vrouw mag bang zijn.
Zoals iedereen in deze beleger
de vesting verhaalt zij van de
dood van kennissen, het ver
dwijnen van vrienden, de on
rechtvaardige vernielzucht van
een leger op de vlucht.
„Misschien waren wij aan het
begin van de oorlog te lank
moedig, te meegaand", zegt ze.
„Dat is nu voorbij. Na negen
maanden willen wij nog maar
een ding, en dat is het vertrek
van de Serviërs. Ze moeten weg,
en hun bezittingen moeten ten
goede komen aan Kroaten die
alles hebben verloren."
Zo reageren veel mensen in Du
brovnik, terwijl ze met emmer
tjes puin naar de hoek van
straat dragen. Op vrijwel alle
hoeken ligt inmiddels een hoop.
Dubrovnik houdt voor de zo
veelste keer dit voorjaar grote
schoonmaak.
Pas enkele dagen geleden stop
te het bombardement op de ou
de stad, zoals dat al drie keer
eerder was gebeurd. Telkens
flakkerde de hoop op, zou dit
het einde van de beproeving
Een inwoner van Dubrovnik bekijkt tijdens een pauze in de strijd de overlijdensberichten.
Af en toe verschijnt er een glim
lach op haar gelaat, maar niet
als ze zegt dat ze niet begrijpt
waarom dit alles nu al negen
maanden duurt. „Vooral voor
..v-v V...V.W «v. oude mensen en kinderen is het
zijn? Telkens vergeefs. Nu wfordt |jee' er8- Ze vertelt over de do
t meer gehoopt, nog
slechts geploeterd.
Amputaties
Ook zuster Franca moet aan
pakken. Met acht andere non
nen van de orde van Francisca
nessen woont zij in het kloos
tertje Sigurata. Een van de eer
ste projectielen sloeg op 29 mei
een groot gat in het dak van de
12e-eeuwse kapel van het
klooster. En tweede trof een
woongedeelte van het gebouw.
Sigurata ligt verscholen in een
stille hoek achter de huizen in
een van de steile stegen in het
noorden van de stad. Het is
moeilijk te vinden halverwege
de bergwand. De granaten had
den daar geen moeite mee. Ze
vernielden het altaar, de banken
en de kunstwerken aan de
Zuster Franca drentelt vooruit.
„Kijk, hier is ons altaar nu", en
opent de huiskamerdeur. Ze
knielt en slaat snel een kruis.
„Hier houden we nu onze mis-
den en gewonden. Met afgrijzen
wijst ze op haar knie en elle
boog om aan te geven waar de
amputaties plaatsvonden, ook
op de ledematen van kleine kin
deren.
Samen met het Rode Kruis en
vertegenwoordigers van de stad
brachten de nonnen die eerste
maanden het broodnodige
voedsel rond. Water was er
maar heel sporardisch, elektrici
teit heeft Dubrovnik nog steeds
niet. 's Nachts lijkt de havenstad hun leven op te bouwen."
daarom niet anders dan een
voor de opvang van vluchtelin
gen en ontheemden in het ge
bied van Dubrovnik.
Hier. westelijk van de stad, be
ginnen de mensen langzaam
naar huis terug te keren: Drie-
•honderd ontheemden vertrok
ken vorige week, en deze week
volgen er nog eens enkele hon
derden. „Het is onze verant
woordelijkheid ze terug te bren
gen. Dan kunnen ze weer nor
maal leven. Vaak moeten ze he
lemaal van voren af aan begin
nen. Als het huis er nog staat is
in ieder geval al het huisraad
weg. Ze hebben geen elektrici
teit, geen water, geen eten, de
wegen zijn slecht, maar ze kun
nen in ieder geval beginnen
ming van Zagreb. Te weinig om
van te leven, zegt de kapitein.
Extra voedsel dat andere instan
ties beschikbaar stellen, komt
daarom bij voorkeur bij hen te
recht.
Dan zijn er nog eens 1200
vluchtelingen ondergebracht in
hotels in Cavtat, twintig kilome
ter oostelijk van Dubrovnik. Het
dorp is in handen van het leger
gevallen. „Zeventien dagen kre
gen de mensen daar geen eten.
Daarna konden we twee keer
met een bootje voedsel bren
gen. Dat wordt verdeeld door
het Rode Kruis en nonnen.
Maar het is daar een kritieke si-
donkere rots in een grijze 2
„Wij hebben gezien hoe zeker
zeventig procent van alle pro
jectielen in de oude stad te
rechtkwamen", zegt een VN-
waamemer. „Het is een raadsel
dat de mensen het zo lang heb
ben volgehouden. Ze leven in
hotels die overvol zijn, de kin
deren kunnen geen kant op en
dan die voortdurende bombar
dementen."
De vluchtelingen en ontheemde
personen vormen het grote pro
bleem van kapitein Pavo Han-
dabaka. Hij is verantwoordelijk
Uitgebrand
Alle hotels in Dubrovnik die niet
zijn vernield, zitten tot de nok
toe vol. Zelfs gedeeltelijk uitge
brande hotels zijn in gebruik
voor de opvang van ontheem
den. Daarnaast wonen nog eens
6400 mensen bij familie en ken
nissen in de stad. Vooral deze
laatste groep baart Handabaka
zorgen.
De mensen in de hotels krijgen
een regelmatige verzorging,
r de
bij anderen moeten het doen
met een kleine tegemoetko-
STANDPLAATS JOHANNESBURG
De telefoon ging. Mijn vrouw nam op en een juf
frouw vroeg of wij de familie Van Nuijsenburg
waren. „Fantaaastisch", riep de juffrouw met een
enthousiasme dat zijn oprechtheid al eeuwen ge
leden had verloren. „U hebt een vakantie voor
twee personen gewonnen." Nu word je in Zuid-
Afrika vaak gebeld door figuren die verklaren dat
jij uit talloos veel miljoenen een kapitale prijs
hebt gewonnen. Mijn vrouw hield dus de boot af.
De volgende dag belde de jufrouw weer. Die va
kantie was echt voor ons. Om half acht konden
we de prijs afhalen. Mijn vrouw en ik bleven
sceptisch, maar mijn zoon Melle (12) wilde met
alle geweld gaan.
Om half acht melden we ons in het Vera Lynn ge
bouw. We dachten eerst aan het verkeerde adres
te zijn, want nergens leek licht te branden. We
wilden net weg gaan, toen een auto stopte. Een
echtpaar. Was ook in de prijzen gevallen. Samen
wisten we tenslotte de schaars verlichte afdeling
van onze weldoeners te vinden.
De ontvangst was niet feestelijk te noemen. Een
onverschillige receptioniste wees op de stoelen,
waar we op de grote gebeurtenis moesten wach
ten. Een aantal mannen liep driftig heen en weer
en keurde ons geen blik waardig. Mijn oog viel op
een grote maquette van wat een vakantiedorp
leek te zijn. Dat was kennelijk onze bestemming,
opperde Melle.
Na een kwartier nodigde een van de mannen ons
in zijn kantoor. I loe zit het.met onze prijs, vroeg
hong kong yvonne v.d. heupen
correspondent
Naarmate in het oude China de
dood van de keizer naderde,
nam het gekonkel in de wandel
gangen van het hof toe. List, be
drog en moord bepaalden de
opvolger op de Drakentroon
zonder dat het afgetakelde
slachtoffer zelf daarvan weet
had. Bevoorrechte kinderen en
andere familieleden bestreden
machtswellustige raadgevers,
waarbij steeds geheimzinnig
werd gedaan over de werkelijke
toestand van de zieke 'zoon van
de hemel'.
In wezen is het in het huidige
communistische China niet an
ders. De 'keizerlijke' manier van
regeren is, zozeer een onderdeel
van de Chinese cultuur dat ze
niet is uit te roeien. De partij
heeft het hof en de daarbij ho
rende hofkliek vervangen. Er is
één machtige man, Deng Xiao
ping, die naar eigen goeddun
ken politieke besluiten kan ne
men. En er zijn vijf kinderen
Deng, die volgens ingewijden
een grote invloed hebben op
zijn leven.
mijn vrouw. Ze had inmiddels alle vertrouwen in
de onderneming verloren en geen zin meer in
verdere plichtplegingen. Als wij even een 'paar
minuutjes' naar de video wilden kijken, zei de
man, maakte hij dat in orde. Eén vraagje nog: hoe
wilden we vakantie vieren, tussen alleen maar
blanken, 'gemengd', of tussen uitsluitend zwar
ten? Gemengd, natuurlijk. De juiste keus, vond hij
en zette de tv aan en liet ons achter met beelden
van een vakantie-oord.
De video was al lang afgelopen, toen hij zuchtend Alle ingrediënten zijn voorhan
terug kwam. Wat vonden we er van? Je moet er
van houden, zei mijn vrouw. Wisten we wel wat
een vakantie in zo'n paradijs zou kosten? Dat
moest in de papieren lopen, vermoedde ik. „Pre
cies, en dan nog is het de vraag of er plaats zal
zijn. Maar dat is geen probleem, als u 'gewoon'
een aandeel in het dorp koopt. Kunt u terecht,
wanneer u wilt." Allemaal leuk en aardig, zei mijn
vrouw, maar dat is niet afgesproken. Onze prijs,
graag. De man keek pijnlijk getroffen en haalde
zuchtend een folder uit een la.
Thuis bestudeerde ik de tekst. „Een persoon heeft
recht op een overnachting tegen halve prijs
den voor een communistisch
keizersdrama daar China's
machtigste man in augustus 88
wordt en gezien moet worden
als een man van alle dagen. Ge
ruchten over zijn snel slechter
wordende gezondheid steken in
Hong Kong en Taiwan met
steeds kortere tussenpozen de
kop op.
Schijnwerpers
Deng gaf drie jaar geleden zijn
voornoemde hotels. Deze aanbieding geldt echter laatste officiële post op, r
niet in de weekeinden en het hoogseizoen. De
hotels houden zich bovendien het recht v
arrangement eenzijdig te wijzigen..."
peter van nuusenburg correspondent
hield achter de schermen alle
touwtjes in handen. Hij is tijden
niet in het openbaar versche
nen wat regelmatig leidde tot
geruchten dat hij op sterven na
dood zou zijn. Begin dit jaar
foto Rti
tuatie. Je weet niet wat het leger
doet."
Maar overal in de streek rond
Dubrovnik kan het geweld plot
seling toeslaan. Dat merkten
ook de EG-waarnemers, die
richting Split reden, veilig in
hun witte auto en met EG-plak-
kaat. De strijders in dit geval
Servische milities trokken
zich daar niets van aan, en be
schoten de wagen.
Misschien slaat de VN-militair
de spijker wel op de kop. „De
stad is eigenlijk gegijzeld", zegt
hij. „Elke keer als ergens in de
omgeving iets gebeurt, reageren
ze het hier op deze stad af."
Al vele jaren wordt erover ge
speculeerd. Gaat Lubbers nu
wel of niet naar Brussel om daar
de Europese Commissie te lei
den? Dat hij graag wil staat vast,
ook al heeft de premier zich
daarover in het openbaar, maar
ook intern, niet of nauwelijks
uitgelaten.
Maar dat is niet de enige en ook
zeker niet de meest relevante
vraag. De vraag is niet of Lub
bers Europa wil, maar of Europa
Lubbers wil. Veel factoren spe
len daarbij een rol; niet in de
laatste plaats de voorkeur van
Frankrijk en Groot-Brittannië.
Landen die steeds een eigenzin
nige rol spelen in het zich ver
nieuwende Europa.
Lubbers verraste deze week me
nigeen in de politiek met zijn
uitspraak dat hij eigenlijk herin
voering wil van het zogeheten
dubbellidmaatschap. Dat wil
zeggen dat leden van de Twee
de Kamer ook lid kunnen zijn
van het Europees Parlement. De
premier zag daarin een oplos
sing voor het probleem van de
geringe belangstelling voor de
Europese politiek.
Lubbers had daarbij de volgen
de redenering. Nu interesseert
het in Nederland bijna niemand
wat het Europees Parlement
uitspookt. Dat komt mede
doordat niemand weet wie onze
vertegenwoordigers in Straats
burg zijn. Maar als landelijke
politieke kopstukken in het Eu
ropees Parlement zouden zit
ten, zou de belangstelling kun
nen toenemen.
Er zit wel iets in deze redene
ring. Maar of het de alomvat
tende oplossing kan worden
voor het probleem van de
desinteresse is zeer de vraag.
Het gaat niet in eerste instantie
om bekende of minder bekende
figuren die het werk doen. Het
gaat veel meer om de macht, of
liever de onmacht van het Euro
pees Parlement. Als politici al
leen maar kunnen praten zon
der invloed uit te oefenen, zal
de aandacht voor zo'n clubje
debaters' snel verdwijnen.
Kan het ook niet zo zijn dat
Lubbers bijbedoelingen heeft
gehad bij zijn opmerkingen
over het dubbellidmaatschap?
De premier heeft vorig jaar al
eens laten weten dat hij er na
deze regeerperiode mee op
houdt het kabinet te leiden.
Maar, vervolgde hij toen on
middellijk, ik wil misschien wel
in de Tweede Kamer.
Het blijft speculeren, maar mis
schien heeft de premier al eens
over die optie doorgedacht en
zich gerealiseerd dat hij dan
misschien wel erg weinig te
doen zou hebben. Bovendien is
Lubbers' voorliefde voor de Eu
ropese politiek alom bekend.
De premier heeft gelijk in zijn
mening over de zeer geringe be
langstelling in Nederland voor
het Europees Parlement, zowel
onder politici, journalisten en
dus vrijwel automatisch onder
de 'gewone' mensen. Zeker als
die belangstelling wordt verge
leken met veel andere Europese
landen, waar wèl kopstukken
naar het Europees Parlement
zijn 'gestuurd' en waar wèl vol
ledige redacties zijn ingericht
voor de berichtgeving uit Straat
sburg.
Het sturen van echte politieke
kopstukken zou daar misschien
verandering in kunnen bren
gen. Als de fractievoorzitters uit
de Tweede Kamer ook in het
Europarlement zouden zitten,
zou dat in elk geval de belang
stelling onder journalisten aan
merkelijk vergroten. Maar om
dat die het in Den Haag al veel
te druk hebben, zal dat waar
schijnlijk niet gebeuren.
Een mooi alternatief zou dan
inderdaad kunnen zijn politici
die hun sporen in de politiek
ruimschoots hebben verdiend,
hun kennis en ervaring in het
Europarlement te gelde te laten
maken. Uiteraard is Lubbers, als
de 'Brusselse optie' aan hem
voorbij gaat, één van de eerste
kandidaten voor zo'n dubbellid
maatschap. Ook de andere gro
te partijen moeten wel dergelij
ke kopstukken' kunnen vinden
om die klus te klaren.
Een ander voordeel kan zijn dat
het Europarlement (vergelijk
baar met de Tweede Kamer)
met meer politieke zwaarge
wichten, ook meer zijn tanden
kan laten zien tegenover de Eu
ropese Commissie (de uitvoer
ders) en de Raad van Ministers
(de beleidsmakers). Daardoor
zou vervolgens de invloed van
en de belangstelling voor het
Europarlement kunnen toene-
En daarmee zou dan tevens het
al jaren steeds nijpender wor
dende probleem van het demo
cratisch gat in Europa kunnen
worden opgelost. De Europese
organen krijgen steeds meer
macht, zonder dat daar een
echte democratische controle
op plaatsvindt. Alleen een Euro
pees Parlement met gezag kan
dat gat dichten. Zou Lubbers
dat als zijn nieuwe uitdaging
beschouwen?
Deng met zijn hele familie op bezoek in Shenzhen.
trad hij ineens weer in de
schijnwerpers. Hij reisde naar
de 'kapitalistische zones' in het
zuiden van Chind om de in het
slop geraakte economische her
vormingen nieuw leven in te
blazen. Tegelijkertijd opende hij
de aanval op orthodoxe marxis
ten in de partij die alles bij het
oude willen houden. Hij riep
hen op ontslag te nemen.
Bijna de gehele familie Deng
nam deel aan de kruistocht naar
onder meer Shenzhen dat tegen
Hong Kong aan ligt. Zijn vrouw,
dochters, schoonzonen en
kleinkinderen waren allemaal
present op het moment dat de
frêle, sterk verouderde Deng
zijn geruchtmakende rede
hield. Dengs twee dochters,
Nan en Rong, weken niet van
zijn zijde om zijn gemompel in
zwaar dialect te vertalen in voor
iedereen verstaanbaar gewoon
Chinees. Hun taak was ook te
herhalen wat anderen opmerk
ten omdat vader Deng aan een
oor doof is.
De beide vrouwen zouden een
hoofdrol spelen in de huidige
machtsstrijd in Peking. Er zijn
dan ook verdachtmakingen ge
rezen in hoeverre de nieuwe
campagne meer hun ideeën
weerspiegelt dan die van hun
vader. China-deskundige pro
fessor Thomas Chan in Hong
Kong suggereert zelfs dat de trip
door het zuiden misschien wel
door de beide zussen op touw is
gezet om via hun vader de her
vormingsplannen voor het voet
licht te krijgen.
Toenemende macht
De 45-jarige Deng Nan is de af
gelopen maanden naar voren
getreden als de centrale figuur
in Dengs campagne tegen het
'verkalkte' maoïstische denken.
De natuurkundige is vorig jaar
foto epa
opgeklommen tot onderminis
ter van wetenschappen en tech
nologie. In die functie heeft ze
China vertegenwoordigd op de
milieutop in Rio de Janeiro. Zus
Deng Rong (42) is sinds 1989 de
persoonlijke secretaresse van
vader Deng. Hun toenemende
macht bleek onlangs uit de pu
blicatie van hun foto's in de of
ficiële pers waarbij zij ook wer
den aangeduid als de dochters
van Deng. In communistisch
geregeerde landen blijven fami
lieleden van politieke leiders
meestal onbekend.
Opvallende afwezige tijdens de
trip naar het zuiden was Dengs
oudste zoon Pufang, de voorzit
ter van de nationale vereniging
voor gehandicapten. Hij is door
martelingen tijdens de Culture
le Revolutie verlamd geraakt en
kan zich sindsdien slechts ver
plaatsen in een rolstoel. Inge
wijden stellen dat Deng Pufang
de sluipende machtsovername
van zijn zussen meer dan beu is
en zijn eigen campagne is ge
start.
Het is overigens niet uit te slui
ten dat persoonlijke frustraties
de drijfveer vormen van de indi
recte kritiek. Deng Pufang geldt
als een hoogbegaafde man, die
het zonder problemen met zijn
gezondheid geheid tot partijlei
der zou hebben gebracht.
Hervormingen
De beide andere kinderen van
Deng - dochter Deng Lin, een
kunstenares en zoon Deng
Zhifang, een in de Verenigde
Staten opgeleide natuurkundige
die bij China's grootste investe
ringsfonds werkt - hebben zich
nog niet laten horen in de jong
ste discussie. Ook zij zouden
snelle hervormingen van de
economie steunen. Voor alle
nakomelingen van Deng geldt
dat zij in een machtiger positie
zitten dan buitenstaanders, om
dat zij directe toegang hebben
tot de politieke veteraan en
kunnen controleren wie wel en
wie niet met hem in contact kan
komen.
Analisten wijzen erop dat de
laatste levensjaren van Deng
een opvallende gelijkenis verto
nen met die van Mao Zedong in
de jaren zeventig. Bij Mao wa
ren het zijn echtgenote Jiang
Qing (die later als lid van de
Bende van Vier terecht heeft ge
staan) en een nicht en een neef
die de macht naar zich toe trok
ken, toen de 'Grote Roerganger'
uit het openbare leven ver
dween. Zij zetten Mao's onver
staanbaar gemurmel om in na
tionale politiek. Deng, die zich
de 'Nieuwe Roerganger' noemt,
laat het over aan zijn dochters
om zijn klanken uit de lucht te
plukken en in aards beleid om
te zetten.