Orthodoxe partijen geven in
Israël nog steeds de doorslag
Erkenning Aborigines gaat
slechts met kleine stapjes
Van straatkinderen geen last in Rio
Feiten Meningen
VRIJDAG 12 JUN11992
2
De campagne voor de algemene verkiezingen in Israël wil niet
goed op gang komen. Op 23 juni kiezen de Israëliërs een
nieuw parlement, maar de kiezers lijken daarin niet bijzon
der geïnteresseerd. Verkiezingensbijeenkomsten trekken wei
nig belangstellenden en ook zijn er weinig affiches aange
plakt. Zelfs de gedurende de campagne gebruikelijke beledi
gingen maken geen indruk.
De desinteresse in opmerkelijk, omdat de komende verkie
zingen waarschijnlijk van groot belang zijn voor de toekomst
van de joodse staat. De uitkomst zal zeker van invloed zijn op
het vredesproces in het Midden-Oosten. De regerende Likud-
partij van premier Shamir wil de bezette gebieden niet af
staan, terwijl de Arbeiderspartij onder leiding van Rabin land
wil ruilen voor vrede en de Palestijnen zelfbestuur wil toe-
TOM JANSSEN
De in het zwart geklede leiders van Agudat Jisrael, Degel
Hatora en Moriah hebben vele weken lang tot diep in de
avond geprobeerd een antwoord te vinden op de vraag of
ze samen de parlementsverkiezingen van 23 juni moes
ten ingaan. En op 29 mei, een half uur voor het verstrij
ken van de termijn voor de kandidaatstelling, gebeurde
het wonder: een gezamenlijke lijst. Rabbijn Jitschak Pe-
retz van Moriah moest onderweg naar de kiesraad nog
snel een list bedenken toen leden van een rivaliserende
groep zijn auto tegenhielden, maar hij haalde het op het
nippertje. Dat was de geboorte van de Verenigde Tora
Partij (VTP).
Het is gemakkelijker vijftig afle
veringen van de soap-serie Dy
nasty in drie zinnen samen te
vatten dat een kort overzicht te
geven van de jongste verwikke
lingen in de wereld van Israëls
ultra-orthodoxe partijen. Voor
de Israëlische politiek is het
vooral van belang dat de reli
gieuzen nog altijd een machts
positie innemen die in geen
verhouding staat tot hun verte
genwoordiging in de Knesset
(het parlement). Vier jaar gele
den behaalden ze 18 van de 120
zetels, een absoluut record. Dit
jaar zullen het er aanmerkelijk
mind er-zijn omdat de vele hon
derdduizenden nieuwe kiezers
de meesten niet-godsdiensti-
gc immigranten de rabbijnen
vrijwel gqen stemmen opleve
ren. Maar zolang de blokken
van links of rechts geen meer
derheid behalen, geven de reli
gieuzen de doorslag bij iedere
kabinetsformatie.
De tijd waarin de Nationaal Re
ligieuze Partij (NRP) de enige
zionistische onder de religieuze
groeperingen automatisch
voor de Arbeiderspartij koos, is
lang voorbij. De NRP is nu ste
vig verankerd in het rechtse
kamp. in haar advertenties be
looft ze de kiezers zwart op wit
dat ze alleen met de Likud zal
regeren. De partij richt zich de
laatste jaren steeds meer op de
Israclischekolonistenbevolking
in de bezette gebieden. Directe
concurrenten zijn dan ook
naast de Likud extreem-rechtse
partijen alsTech iya en MoledeL
De ultra-orthodoxen moeten
van zionisme niets hebben. Ze
mepen dat de stichting van een
joodse staat vooruitloopt op de
komst van de Messias. Zitting
Orthodoxe joden tijdens een demonstratie in Jeruzalem tegen het vertonen van films op de Sabbat.
nemen in een zionistische rege
ring beschouwen ze als een
noodzakelijk kwaad, dat alleen
is toegestaan omdat anders de
materiële en geestelijke belan
gen van de achterban gevaar lo
pen.
Traditioneel zoeken de ultra-or
thodoxen aansluiting bij de gro
te partij die hun het meest heeft
te bieden. Dat gaat dan vooral
om geld voor hun instituten en
om vrijstelling van militaire
dienst voor hun zonen. Sinds
een paar jaar leggen de ultra-or
thodoxen een duidelijke voor
keur aan de dag voor de Likud.
Die beweging naar.rechts isee-
leid door een tweetal invloedrij
ke rabbijnen, bij wie vergeleken
Likud - leider Shanjij (76).en Ar:
^beiderspartij-vóbrmanRabïri
(70) een jeugdig duo
De in New York zetelende rab
bijn Menachem Mendel Sch-
neerson, de 'Lubavitscher reb
be' is 90 jaar en leider van de
chassidische Habad-beweging.
Hij steunde in 1988 Agudat Jis
rael, maar heeft dit jaar geen
duidelijke voorkeur. Wel staat
hij erop dat zijn aanhangers een
partij kiezen die de Groot-Is-
raël-gedachte (dus inclusief de
bezette gebieden) steunt. Er zijn
er in de Habad-bewegingdie
Schneerson beschouwen als de
Messias. De 'Lubavitscher reb
be' is de belangrijkste rivaal van
rabbijn Eliezer Schach, het 96-
jarige orakel van Degel Hatorah
en Shas. Ook Schach ziet zijn
aanhangers graag in zee gaan
met de Likud.
De echte strijd woedt dit jaar
binnen de ultra-orthodoxe Ori-
FOTO AFP SVEN NACKTSTRAND
entaalse gemeenschap. Daar
zullen de vromen moeten kie
zen tussen rabbijn Jitschak Pe-
retz en minister van binnen
landse zaken Arieh Deri. Peretz,
ooit leider van Shas, maakt nu
met zijn eenmansfractie Moriah
deel uit van de Verenigde Tora
Partij, waarin ook Agudat Jisrael
en Degel Hatora deelnemen.
Deri is de huidige Shas-l^jder,
maar niemand weet voor hoe
lang nog. Er loopt een politie
onderzoek tegen hem, wegens
fraude en misbruik van over
heidsgelden. Dat hoeft hem in
de verkiezingen niet noodzake
lijk parten te spelen omdat zijn
aanhang ervan overtuigd is dat
er een complot tegen Shas
wor.dt gesmeed door de 'ash-
kenazim', de Oosteüropese jo
den.
STANDPLAATS PARIJS
Ganzelever
Wetenschappers kunnen soms tot de merkwaar
digste conclusies komen. De Franse arts dr. Serge
Renaud haalde eind vorig jaar de pers met een
onderzoek waaruit was gebleken dht het regelma
tig consumeren van ganzelever in Frankrijk
foie gras (letterlijk vette lever) geheten een
middel is om hartklachten te voorkomen.
De Franse wetenschapper was bepaald niet over
één nacht ijs gegaan voordat hij met die conclu
sie naar buiten kwam. Maar liefst tien jaar lang
had Renaud onderzoek gedaan onder vele hon
derden Zuidffanse mannen van middelbare leef
tijd.
De studiegroep at gemiddeld even vet als een ver
gelijkbare groep Amerikanen van dezelfde leef
tijd, maar het aantal hartaanvallen in Zuidwest-
Frankrijk bleek bijna vier maal zo laag te liggen.
Het verschil zat hem volgens de Franse arts in het
soort vet dat de mannen consumeren. Terwijl
Amerikanen grote consumenten van hamburgers
en ander 'junk food' zijn, eet men in het zuidwes
ten van Frankrijk schandalige hoeveelheden foie
gras.
De internationale belangstelling voor het onder
zoek kreeg een logisch gevolg: de gezondheids-
maffe Amerikanen bestelden op grote schaal foie
gras.
Of dokter Renaud's onderzoek door de Zuidfran
se ganzenmesters is gesponsord, is niet bekend,
maar het kwam die ganzenmesters wel bijzonder
goed uit. Het vetmesten van ganzen voor de pro-
duktie van foie gras is namelijk een weinig dier
vriendelijke aangelegenheid. De ganzen worden
dagelijks letterlijk tot aan de nek volgepropt met
maïs en krachtvoer. Het monotone dieet doet de
levers van de dieren zwellen.
Uit protest tegen die schandalige praktijken is de
verkoop van foie gras de laatste jaren in een aan
tal landen verboden. En dat merkten de mesters
natuurlijk in hun portemonnee.
Na de publikatie van het onderzoek van Renaud
was alle leed op slag vergeten. De zaken floreer
den als nooit tevoren. Totdat enkele weken gele
den een Amerikaanse onderzoeker roet in het
eten gooide.
Dat de Zuidffanse mannen beduidend minder
last hebben van dat soort klachten heeft volgens
de Amerikaan een heel simpele oorzaak: terwijl
de gemiddelde Amerikaanse man van middelbare
leeftijd al vijfentwintig tot dertig jaar veel te vet
eet, doen de meeste Franse mannen dat pas sinds
een jaar of vijftien. De twee groepen zijn dus sim
pelweg niet met elkaar te vergelijken. De Ameri
kanen zijn al dichtgeslibd, de Fransen zijn daar
nog mee bezig.
De boodschap is duidelijk: Om hartklachten te
voorkomen hoeft u geen foie gras te gaan eten.
Vet van het goede soort bestaat niet. Al blijft foie
gras natuurlijk wel een stuk lekkerder dan een
hamburger.
HANS GERTSEN CORRESPONDENT
VERSLAGGEVER
Het ministerie van buitenlandse za
ken had de Nederlandse delegatie
voor de wereldconferentie over ont
wikkeling en milieu in Rio de Janeiro
(Unced) nog een handvol praktische
tips meegegeven. Zoals „wie in Rio de
kansen wil verkleinen slachtoffer van
misdaden te worden, moet zorgen er
niet rijk uit te zien. Gedraag en kleed
J min mogelijk als toerist",
ruim een week in Rio, is de aan
dacht van vele conferentiegangers
ir berovingen en ander ongerief
echter danig verslapt. In de gegoede
wijken, waar zij resideren in vier- of
vijf-sterrenhotels, zijn namelijk niet of
nauwelijks de straatarme schoffies
ar je zo voor op had moeten pas-
i, te bekennen. Zo heeft bijvoor
beeld prinses Chulabhom Mahidol
van Thailand voor een kapitaal aan
sieraden meegenomen, waar zij dage
lijks mee pronkt, maar ze is er nog
geen één kwijtgeraakt.
Hoewel natuurlijk de zwaar bewapen
de militairen en de veelvuldig pa
trouillerende militaire politie wel op
vallen, lijkt Rio zo op het eerste ge
zicht een welvarende wereldstad,
zonder noemenswaardige problemen.
Of het zou het drukke verkeer moeten
zijn, waarin ook de Franse president
Mitterrand nu al een paar keer heeft
vastgezeten. Net als de Amerikaanse
president Bush reist Mitterrand nu
per helikopter.
Het zal Mitterrand ontgaan zijn dat
woensdagochtend vroeg op zo'n
twintig kilometer van het conferentie
centrum, boven een pleintje in het
armste deel van de krottenwijk Nova
Jerusalem, nóg een helikopter rond
cirkelde. Daar zat echter geen rege
ringsleider in. maar een groepje met
mitrailleurs bewapende schutters van
de politie. Zes willekeurige krotten-
wijkbewoners zijn doodgeschoten. De
rke arm had het mitrailleurvuur
,.„ur verluidt geopend op een clubje
drugshandelaren, maar zoveel rond- De internationale gasten van de milieuconferentie in Rio de Janeiro merken niets
gemaaid dat de verkeerden werden van de duizenden straatkinderen in de stad. De meesten van hen zijn namelijk uit
getroffen.
Verloedering buiten de sloppenwijken maar een
In Brazilië staat de politie doorgaans beetje gedeisd houden, mogen zij
dan ook niet bekend als je beste daarbinnen doorgaans hokken, leven Toch is milieuminister Hans Alders
vriend. De voor galg en rad opgroei- en sterven als ratten. niet te grazen genomen toen hij zon-
ende straatjongeren van pakweg zes Het probleem gaat vooral om de on- dag, geheel in strijd met de instructies
tot zestien jaar weten er alles van. De geveer 13.000 straatkinderen die al op van Buitenlandse Zaken, als toerist
ongeveer 300.000 kinderen in Rio die zesjarige of iets oudere leeftijd de een luchtje ging scheppen buiten zijn
in krottenwijken op het randje van de krottenwijk voorgoed hebben verlaten hotel. Voorzien van fonkelnieuwe
verloedering balanceren, trekken niet en in de betere wijken letterlijk op en strandslippers. te hoog opgetrokken
eens zozeer de aandacht van de Bra- van de straat zijn gaan leven. Het zijn hagelwitte badstofsokken, bleke be-
ziliaanse autoriteiten. Zolang zij zich diezelfde wijken waar ook de meer of nen met dito korte broek en een keu
rig gestreken T-shirt met de tekst:
'Een beter milieu begint bij jezelf,
vroeg hij er bijna om te worden ge
rold.
Hem is echter niks overkomen, om
dat de afgelopen maanden de straat
kinderen door leger en politie hard
handig uit wijken als Ipanema, Le
bion, Copacabana, Gloria en Centro
zijn weggebonjourd. Volgens de Ne
derlander Nanko van Buuren, die zich
sinds vijf jaar in Rio de Janeiro bezig
houdt met de begeleiding van en
fondswerving voor projecten voor
straatkinderen, zijn er van de onge
veer 13.000 'gevaarlijke' kinderen nog
maar een paar honderd over.
Ware hetze
Het begon volgens Van Buuren alle
maal begin dit jaar met een ware het
ze tegen de straatkinderen in een paar
kranten, terwijl er daarvoor vrijwel
nooit overmatige aandacht aan was
besteed. Daardoor werd het toch al
aanwezige gevqel, dat straatkinderen
de pest van Brazilië zijn, verder ver
sterkt.
Vervolgens kwam er steeds meer poli
tie, die de kinderen bedreigde met de
dood of in elkaar sloeg. Ook zijn kin
deren op grote afstand van Rio ge
woon gedumpt, en aan hun lot over
gelaten, terwijl eveneens velen in wa
gens zijn geladen en zijn uitgezet in
krottenwijken aan de overkant van de
baai van Guarabara, van waaruit ze
tijdens de duur van de conferentie
moeilijk terug kunnen komen.
En verder maakte het voor betrouw
baar doorgaande, aan de overheid
verbonden instituut 'Medico I^gal'
vorige wgpk bekend dat in de eerste
vier maanden van dit jaar officieel 167
kinderen zijn vermoord, van wie 79
procent tussen de 15 en 17 jaar, 15,5
procent tussen 12 en 14 jaar en 5,5
procent beneden de 11 jaar. een stij
gingvan 80 procent ten opzichte van
de eerste vier maanden van het vorig
jaar.
Ondertussen ziin al die ministers en
diplomaten tijdens hun verblijf in Rio
de Janeiro gevrijwaard van ellende,
die alleen de concentratie maar zou
verstoren. Zij kunnen nu ongestoord
onderhandelen over een tekst als de
ze: „Elk land zou in het jaar 2000
moeten kunnen verzekeren dat meer
dan 50 procent van zijn jeugd, ge
slachtelijk gelijk verdeeld, is geregi
streerd voor, of toegang.heeft tot pas
send secundair onderwijs, of verge
lijkbaar onderwijs, of passende be
roepsgerichte trainingen, aan de hand
van jaarcijfers betreffende de toene
mende deelname en toegangscijfers".
a 200 jaar gele-
c nullius', betekent let-
erviel het land aan de
r de autochtone be-
De oorspronkelijke bewoners van Australië, de
Aborigines, hebben onlangs een overwinning
behaald. Het Hooggerechtshof in de deelstaat
Queensland verwierp het principe van 'terra I
nullius', hetgeen betekent dat Australië niet
bewoond toen de Brittei
den voet aan land zetter
Door dit principe 'terj
terlijk niemandsland
Britse kroon zonder daa
volking te raadplegen. Australië heeft, anders
dan de VS, Canada en Nieuw-Zeeland, dan ook
enkel verdrag gesloten met zijn oorspron
kelijke bevolking.
Na tien jaar juridisch strijd zagen de bewoners
n de Murray-eilanden tussen het Australische
steland en Papua New Guinea hun volhar
ding beloond met de toekenning van de rechten
op hel land door het Hooggerechtshof. Op de
eilanden werd het rechterlijk oordeel tot diep in j
de nacht uitbundig gevierd, maar vertegen
woordigers van inheemse groepen op het vaste
land waren minder enthousiast. Ze hadden ge
nopt dat hel vonnis zou kunnen worden ge
ruild als jurisprudentie bij alle aanspraken van
inheemse groepen, maar de rechters in Queens
land verklaarden het oordeel alleen van toepas
sing op de Murray-eilanden.
loch is de uitspraak in Queensland een mijlpaal
_t het streven van de inheemse volkeren, omdat
voor het eerst in de geschiedenis de geldigheid
i het 'terra nullius'-principe is ontkend. Bo-
idien werden Australisc hecht iele rechtsprin
cipes terzijde geschoven, die alleen maar eigen
domsrechten erkennen en geen inheemse ge-
chapsrechten.
Maar het gerecht in Queensland bevestigde te
gelijkertijd de bevoegdheid van deelstaatsrege
ringen en de federale overheid om legitieme in
heemse aanspraken zonder compensatie terzij-
ichuivcn. Bovendien bepaalde het gerechtshof dat
Een oorspronkelijke bewoner v
[ven. Bovendien bepaalde het gerechtshof d;
i aanspraak alleen re< htsgeldig is als de betrokken
inheemse gemeenschap de oude gebruiken in ere
houdt en de traditionele band met het land bewaart.
Critici klagen dat de erkenning van aboriginalrechten
met wel erg kleine stapjes gaat. Vorige week herdachten
de Australiërs dat de aborigines en eilandbewoners pas
•en referendum onder de blanke bevolking,
Jiel stemrecht verwierven. „Vijfentwintig jaar geleden
erden de aborigines niet eens meegeteld bij de
Australische volkstelling", aldus Pat O'Shane, de eerste
van aboriginal afkomst. „Vee telde daarentegen
-. Op die manier bevestigde de overheid de ge
dachte dat de Aborigines niet alleen op een lagere trap
i ontwikkeling dan de mens stonden, maar zelfs la
ger dan de dieren."
Volgens O'Shane is de situatie van de inheemse bevol
king sindsdien wel verbeterd, maar de levensverwach
ting van Aborigines is nog steeds 15 jaar korter dan die
erige Australiërs. Ook de zuigelingensterfte is
nog steeds drie keer zo hoog als het nationale gemid
delde. Deze cijfers laten volgens O'Shane zien dat het
inheemse streven naar volledige burgerrechten en een
gelijkwaardig aandeel in de maatschappelijke rijkdom
men van het land nog een lange weg te gaan heeft.
Vorig jaar nam het Australische parlement met een
overgrote meerderheid het initiatief tot een proces van
verzoening tussen de inheemse en niet-inheemse
Australiërs. In het kader van het verzoeningsproces zul
len niet-inheemse Australiërs gedurende tien jaar wor
den onderwezen over hun inheemse landgenoten.
Uiteindelijk moet het verzoeningsproces uitmonden in
een verdrag dat in 2001 door vertegenwoordigers van
beide bevolkingsgroepen zal worden getekend. Volgens
de Australische commissaris voorde mensenrechten,
Ron Castan. moeten de rechten van de inheemse volke
ren uiteindelijk opgenomen worden in de Australische
grondwet. „Zolang dit niet gebeurt is er iets fundamen-1
teel fout met het hele grondwettelijke bestel", aldus
Castan.
