'Drankorgel' tegen 'oude snurker'
'Bolkestein moet stoppen met stemmingmakerij'
Kaland heeft meer gelijk
dan Tweede Kamer lief is
Feiten Meningen
WOENSDAG 3 JUN11992
2
Verkiezingscampagne Israël niet erg kies
TOM JANSSEN
Haarlemse voorzitter van Islamitische Raad:
HAARLEM PAULINE VAN DER K
Islamieten houden meisjes weg
van school. Ze doen bovendien
aan veelwijverij en aan vrou
wenbesnijdenis. En islamitische
scholen houden de integratie
van buitenlanders tegen. Derge
lijke uitspraken deed WD-frac-
tievoorzitter Frits Bolkestein de
laatste tijd over buitenlanders
die in Nederland wonen. Haar
lemmer Co^kun £örüz heeft ge
noeg van die 'stemmingmake
rij'. Hij is sinds kort voorzitter
van de Islamitische Raad (een
samenwerkingsverband van
Turkse, Marokkaanse en Suri
naamse organisaties) en heeft
direct de handschoen opgepakt.
Op 18 juni gaat hij een open
baar debat met Bolkestein aan.
„Bolkestein laat af en toe een
ballonnetje op en laat dat maar
/weven zegt de 28-jarigeCo§-
kun (^örüz. „Achteraf zegt hij
dan: ik ben verkeerd begrepen,
ik wilde niet stigmatiseren.
Maar ik heb zijn lezing nog eens
nagekeken. De media zijn nog
netjes geweest. Als je de
reikwijdte van je uitspraken niet
kunt overzien, hou dan je
mond."
C^örüz' grootste bezwaar is dat
Bolkestein niet-bestaande pro
blemen aansnijdt en daarmee
allochtonen in een kwaad dag
licht stelt. „Polygamie (trouwen
met meer dan één partner
red.) is in Nederland verboden.
Het komt ook niet vooi In Am
sterdam lopen 800 buitenlan
ders rond aie een dubbel huwe
lijk op hun persoonskaart heb
ben staan', zegt Bolkestein.
Co$kun Cörüz: „Als Je de reikwijdte van je uitspraken niet kunt over
zien, hou dan je mond." foto united photos de boer ron pichel
Maar waar praten we eigenlijk derland laten komen. En alleen
over? Geen enkele man kan de kinderen uit dat ene huwelijk
meer dan één vrouw naar Ne- worden toegelaten. Bolkestein
doet alsof er horden buitenlan
ders aan de poort van Neder
land staan te rammelen, met ie
der een handvol vrouwen en
hele troepen kinderen. Dat is
pertinent onjuist. Nederland
binnenkomen is heel moeilijk,
weet ik door mijn werk op een
advocatenkantoor."
Qörüz wil de zakelijke discussie
die Bolkestein propageert niet
uit de weg gaan. „Maar dat be
tekent voor mij: een discussie
gebaseerd op feiten. Met dit
soort onzin -issues plaatst Bolke
stein zichzelf buiten de discus
sie."
„Hij gooit alles maar op één
hoop. Neem nou vrouwenbe
snijdenis. Bolkestein schrijft: als
je alle culturen gelijkwaardig
acht, krijg je zulke verschijnse
len in Nederland. 'Volgens de
regering een islamitische ge
bruik, hoewel het niet in alle is
lamitische gemeenschappen
voorkomt'. Het heeft juist niets
met de islam te maken! Maar
intussen is het wel gezegd. En is
de angst voor buitenlanders bij
Nederlanders aangewakkerd
Bolkestein zegt halve dingen, de
rest vult de man in de straat wel
Co^kun Qörüz is er van over
tuigd dat buitenlanders al sterk
geïntegreerd zijn in Nederland.
En zo moet je ze ook behande
len, vindt hij. „Dat sommige
mensen hun dochters niet naar
school laten gaan, komt niet
doordat die meisjes niet mogen
leren. Maar samen gymmen, sa
men zwemmen is wel een pro
bleem. Er zijn toch ook zat Ne
derlandse vrouwen die alleen
P RAN ^0
m w oom
tijdens het damesuurtje willen
zwemmen? Is dat nou zo erg?
Als de scholen daar rekening
mee houden en meisjes komen
nog steeds niet naar school, dan
moet je dat aanpakken. Het is
een zaak voor de inspectie,
zoals al het schoolverzuim.
Maar deze dingen opnoemen
en er verder niets mee doen,
daar bereik je niets mee." r
Integratie kan ook te ver gaan.
Zeker als daar weinig toekomst
perspectief tegenover staat.
„Neem nou die Marokkaanse
jongeren die ontsporen in Am
sterdam. Ze zijn zó sterk geïnte
greerd, dat een enorm conflict
ontstaat tussen de opvattingen
thuis en op straat. Ze zijn wel in
de bus gestapt, maar hebben
een tas met waardevolle dingen
bij de halte achtergelaten."
Dat moet voorkomen worden.
Daarom is dat éénzijdige geha
mer op integratie niet goed,
vindt (^örüz.Als je de wacht
lijsten voor cursussen Neder
lands ziet, weet je al dat mensen
bereid zijn om te integreren.
Dan moet je niet keer op keer
met het vingertje wijzen naar de
tweede en derde generatie bui
tenlanders. Dat geeft hen een
onveilig gevoel. Het is nóóit
goed. nóóit voldoende, er zijn
altijd problemen. Zo dwing je
mensen zich terug te trekken in
de eigen groep. Geef die jonge
ren liever een steuntje in de rug,
stimuleer ze om hun eigen weg
te vinden in deze maatschappij.
Ze kennen zowel deze samenle
ving als die van het land van af
komst. Geef ze de kans een brug
te slaan."
HAARLEM SJAAK SMAKMAN
Eigen schuld, dikke bult. Jullie
lopen aan de leiband van het
kabinet. En aangezien iemand
die jongens toch kritisch volgen,
doen wij dat dan maar. Zo
kaatste Ad Kaland, de eerste
man van de CDA-senaatsfractie,
de bal kort geleden terug naar
zijn collega's aan de overkant
van het Binnenhof. Zijn venijni
ge opmerking was een weer
woord op de groeiende ergernis
van de 150 Tweede-Kamerleden
dat die 75 dames en heren van
de overkant hen te veel en te
vaak voor de voeten lopen. Het
afgelopen weekeinde kreeg hij
antwoord van zijn eigen CDA:
laten we de Eerste Kamer maar
eens fors aanpakken.
De Eerste Kamer is al vanaf het
ontstaan in 1815 omstreden ge
weest. Aanvankelijk benoemde
de koning de leden, waardoor
deze Kamer al snel de spot
naam 'Koninklijke dierentuin'
kreeg. Door de befaamde
grondwetsherziening in 1848
van Thorbecke werd de senaat
voortaan door de Provinciale
Staten gekozen. Sindsdien,
vooral bij heftige conflicten tus
sen Tweede en Eerste Kamer, is
regelmatig gespeeld met de ge
dachte de Eerste Kamer maar af
te schaffen. Maar het idee con
trole te hebben op besluiten die
de Tweede Kamer soms in de
'waan van de dag' zou nemen
en het gevoel dat je niet alle
(wetgevende) macht in één
hand moet leggen, bleken toch
altijd net iets sterker.
Maar de heren en dames moes
ten zich natuurlijk wel realise
ren dat de Tweede Kamer het
politiek zwaarste deel van de
Staten-Generaal is. Die wordt
immers direct gekozen door het
volk, terwijl de Eerste Kamer
wordt gekozen door de leden
van Provinciale Staten. Die wor
den op hun beurt wèl direct ge
kozen, maar die 'getrapte' ver
kiezing is toch minder demo
cratisch. Die senatoren hebben
nog nooit een kiezer gezien,
bitste PvdA-fractieleider Wölt-
gens nog kort geleden.
Grof geschut
Om de senatoren koest te hou
den, hebben ze alleen het recht
wetsontwerpen in hun geheel
goed te keuren of te verwerpen.
Bijstellen mag niet. Het recht
om belangrijke punten te wijzi
gen of toe te voegen aan een
wetsontwerp is voorbehouden
aan de Tweede Kamer in het
recht van amendement. En zelf
intitiatieven nemen mag de se
naat al evenmin. Ook dat is
voorbehouden aan die andere
Kamer.
Daarmee is de Eerste Kamer in
theorie stevig ingesnoerd: het is
immers nogal een stap om een
wetsontwerp in de prullenbak
te gooien, zeker als de Tweede
Kamer dat al heeft goedge
keurd. De senaat probeert al ja
ren dat dilemma te omzeilen
door zich het recht van amen
dement via een omweg toe te
eigenen. Er wordt geen amen
dement ingediend (dat kan im
mers niet), maar de betrokken
bewindsman krijgt wel het drin
gende verzoek om zus en zo in
zijn wetsontwerp te veranderen.
Doet hij dat niet: Even goede
vrienden, maar dan gaat de hele
wet de prullenbak in.
Daarmee begeeft de Eerste Ka
mer zich op spiegelglad ijs.
Staatsrechtelijk gaat ze in de
fout door zich een van de be
langrijkste rechten van de
Tweede Kamer toe te eigenen.
Daarnaast escaleren politieke
conflicten snel. Grof geschut
(afkeuring van een wetsont
werp) lokt al snel forse tegen
zetten uit. Bewindslieden die
(terecht) van de Eerste Kamer
geen amendementen wensen te
accepteren, moeten al snel drei
gen met aftreden, al dan niet in
hun eentje.
Het kabinet kan in het uiterste
geval zelfs besluiten de Eerste
Kamer te ontbinden en die op
nieuw te laten kiezen door Pro
vinciale Staten. Die zeer ver
gaande stap verandert niet de
politieke verhoudingen (omdat
er geen nieuwe statenverkiezin
gen worden gehouden) maar
een partij kan op die manier wèl
dwarsliggers uit eigen gelederen
verwijderen. De PvdA-ministers
waren zo razend over het verzet
in de senaat tegen de basisvor
ming, dat ze voor de tweede
keer in de geschiedenis (de eer
ste keer was in 1903) tot die
stap wilden overgaan.
Lam of leeuw
Het eigengereide optreden van
Kaland heeft blijkbaar ook bin
nen zijn eigen partij zoveel er
gernis gewekt, dat vice-voorzit-
ter Van Beeten het nodig vond
om zaterdag in Trouw het idee
te lanceren om de senaat maar
niet meer te laten praten over
wetsontwerpenTweede - Ka -
mervoorzitter Deetman (ook
CDA) heeft dat afgezwakt door
een 'recht van terugzending' te
opperen, waarbij de Tweede
Kamer na afkeuring door de
Eerste Kamer het definitieve be
sluit over een wetsontwerp
moet nemen. Maar het zijn te
kenen dat de Eerste Kamer wat
kabinet en Tweede Kamer be
treft zijn grenzen gevaarlijk
dicht is genaderd.
In één opzicht hebben de critici
absoluut gelijk: de Eerste Kamer
dient zich gewoon aan de
grondwet te houden. En dat be
tekent dat Kaland en de zijnen
niet op de stoel van de Tweede
Kamer mogen gaan zitten, zoals
ze in feite hebben gedaan.
Maar in een ander opzicht is
Kaland moeilijker te pareren.
Heeft hij zo ongelijk met zijn
constatering dat de Tweede Ka
mer het er bij laat zitten? De
Tweede Kamer hoort het kabi
net kritisch te controleren, maar
dat zogeheten dualisme komt
bepaald niet altijd uit de verf.
De nauwe banden tussen Twee
de Kamer en kabinet verklaren
veel: na verkiezingen mag de
grootste kamerfractie de (in)for
mateur leveren, de bewindslie
den worden vaak gerecruteerd
uit de Tweede Kamer en de
fractieleiders worden steeds
nauwer betrokken bij de opstel
ling van het regeerakkoord.
Hoeveel ruimte heeft een rege
ringsfractie vervolgens nog om
een regeerakkoord en later ka
binetsplannen af te wijzen? De
wao-kwestie is een sprekend
voorbeeld: de PvdA-fractie had
geen millimeter speelruimte.
Die ondermijning van het dua
lisme dateert niet van vandaag
of gisteren. Toen Lubbers in
1982 aan zijn karwei begon,
kondigde de toenmalige WD-
leider Nijpels het 'strategisch
monisme' af. Dat betekende vrij
vertaald dat de liberalen zich al
op voorhand akkoord verklaar
den met zo ongeveer alles wat
het kabinet zou bedenken.
Al is de term strategisch monis
me in een stoffige nis verdwe
nen, in de praktijk zitten rege
ringspartijen meer dan ooit vast
aan het regeerakkoord en het
kabinet. Het CDA profileert zich
sinds enige tijd wat sterker,
maar dat is vooral om Elco
Brinkman als beoogde opvolger
van Lubbers in de schijnwer
pers te zetten.
Natuurlijk kan de Tweede Ka
mer proberen via een grond
wetswijziging - ook een klus van
jaren overigens - de Eerste Ka
mer nog wat verder uit te kle
den. Maar lost dat werkelijk wat
op? Neè. Om Kaland écht de
wind uit de zeilen te nemen,
moet de Tweede Kamer zich
zelfbewuster opstellen naar het
kabinet. Dat is bepaald geen
nieuwe notie. Het was bijvoor
beeld decentrale boodschap
van oud-kamervoorzitter Anne
Vondeling in 1976 in diens boek
met de veelzeggende titel
'Tweede Kamer, lam of leeuw?'.
Zestien jaar later is Kalands ant
woord op die vraag duidelijk.
Het is aan de Tweede Kamer
om zijn ongelijk te bewijzen.
CDA-senator Ka
land, die de col
lega's van de
Tweede Kamer
uiterst kritisch
volgt. foto cpd
roland de bruin
'Drankorgel' Rabin. foto epa
laat zich nog het best omschrij
ven met de slagzin van de Ar
beiderspartij: 'Israël wacht op
Rabin
Schade beperken
De socialisten gaan er zonder
meer van uit dat ze na 23 juni
de grootste partij in het land
zullen zijn en de supporters van
de Likud lijken zich te hebben
geschikt in het onvermijdelijke.
Waar het de aanhang van Sha
mir om gaat, is de schade zo
veel mogelijk te beperken, in ie
der geval zodanig dat links geen
coalitie kan vormen. In het voor
de Likud gunstigste geval bete
kent dat een voortzetting van
het rechtse kabinet-Shamir, in
het ongunstigste een regering
van nationale eenheid Likud
en Arbeiderspartij onder lei
ding van Rabin.
De opiniepeilingen voorspellen
al wekenlang een klinkende
overwinning voor de Arbeiders
partij, maar niemand in het so
ciaaldemocratische kamp durft
daar blind op te varen. De Ar
beiderspartij doet het in peilin
gen immers altijd beter dan in
verkiezingen. Toch is ditmaal
met Rabin in plaats van Shimon
Peres de stemming optimis
tischer dan ooit. Drie weken
voor de stembusslag is de voor
sprong op de Likud zonder
meer indrukwekkend. Afgelo
pen vrijdag publiceerde het
dagblad Ma'arivde jongste cij
fers van het Hanoch Smith In
stituut. Daaruit blijkt dat de Ar
beiderspartij nu goed is voor 36
procent van de joodse kiezers
(de Arabische worden zelden in
onderzoeken betrokken), een
stijging van twee procent ten
opzichte van maart van dit jaar.
De Likud zou op 26 procent uft-
komen.
Israels grootste krant, Jediot
Acharonot, bracht vrijdag de
peilingsresultaten van twee an
dere onderzoeksbureaus. Die
gaven de Arbeiderspartij 43 res
pectievelijk 44 zetels in het 120
leden tellende parlement, tegen
de Likud 33 en 35. Bij de verkie
zingen van vier jaar geleden was
de uitslag: Likud 40, Arbeiders
partij 39.
Op het eerste gezicht ziet dat er
goed uit voor Rabin. Maar de
hele politieke kaart in Israël
blijft hetzelfde hopeloze beeld
vertonen: een min of meer gelij
ke aanhang voor de blokken
van links en rechts. In die situa
tie kunnen de Arabische en de
religieuze partijen de doorslag
geven. De eerste zorg voor Ra
bin is dan ook het bereiken van
een 'blokkerende meerderheid'
van zestig zetels voor links plus
de Arabische partijen. In dat ge
val is de terugkeer van een rege
ring-Shamir uitgesloten. Vol
gens de peilingen zou Rabin het
nu met de hakken over de sloot
halen.
Wie zal het na de verkiezingen van 23 juni in Israël voor
het zeggen krijgen? Jitschak 'drankorgel' Rabin (70), psy
chisch labiel en groot vriend van Yasser Arafat? Of de hui
dige premier: Jitschak 'oude snurker' Shamir (76), bijna
dement en lijdend aan de ziekte van Parkinson? Over
drie weken is het woord aan de Israëlische kiezers, als die
dan tenminste nog de lust voelen naar de stembus te
gaan na een campagne van het huidige niveau.
kamers en chirurgen, afgewis
seld met archiefopnamen van
Yossi Beilin en andere socialis
ten die ooit eens hebben gezegd
dat ze Rabin niet geschikt vin
den als premier.
En dan waren er nationale vlag
gen, zeeën van blauw en wit.
Ook bij de Arbeiderspartij trou
wens, die haar rode vlaggen
waarschijnlijk achter Rabin
heeft verborgen. Centraal the
ma van de socialistische cam
pagne: 'De Likud heeft zich van
het volk vervreemd'. Volgden
kleurige beelden van overdadi
ge cocktailparty's (close-up van
niet-koshere gerechten), afge
wisseld met sobere zwart wit
opnamen van klagende arbei
ders en werklozen. Rabin legde
in vijf zinnen het partijprogram
ma uit tegen een mooi gemon
teerde achtergrond van opna
men uit zijn militaire carrière
van 1948 via de glorieuze Zes
daagse Oorlog van 1967 en de
minder glorievolle terugtrekking
uit Libanon zeventien jaar later.
De swingende meezingers van
de twee grote partijen mogen er
weer zijn: 'Mijn huis, mijn weg,
met de Likud zit je goed'. En: 'Ik
heb geen ander land, Israël is
mijn huis. Israël wil veiligheid.
Israël wacht op Rabin'. Toch
wekt de Israëlische bevolking
nog niet de indruk hevig geïnte
resseerd te zijn in wat de 27
deelnemende partijen hebben
te bieden. De matte stemming
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Een ongekende hoeveelheid las
ter is de afgelopen weken uitge
stort over de hoofden van de
twee partijleiders. Vooral Rabin,
door Likud uitgeroepen tot na
tionale vijand nummer één,
kreeg het zwaar te verduren. De
leider van de Arbeiderspartij
ZOU OD het punt staan het land
te verkwanselen aan de Arabi
sche vijand. Likud-aanhangers
bewerkten de socialistische ver
kiezingspamfletten met viltstift,
zodat er kwam te staan: 'Arafat
wacht op Rabin'.
Onder uit de beerput kwamen
oude geruchten over Rabins
vermeende drankprobleem. En
het door de oud-premier zelf
toegegeven feit dat hij aan de
vooravond van de Zesdaagse
Oorlog 24 uur het bed moest
houden na een mentale instor
ting, voert de Likud aan als be
wijs voor zijn psychische insta
biliteit.
In de Arbeiderspartij schilderde
men Shamir af als een seniele
oude baas. Een socialistisch
propagandateam heeft de afge
lopen weken kilometers video
materiaal doorgekeken en zorg
vuldig televisiebeelden gesor
teerd voor toekomstige partij
uitzendingen, waarop we de
premier zien wegdommelen.
iemonteerd vormen die een
slaapverwekkende reeks. In de
afdeling geruchten hebben de
socialisten meegeholpen aan
het verspreiden van de bood
schap dat Shamir, gelet op zijn
trillende handen, aan de ziekte
van Parkinson moet lijden. Dit
dan bii wijze van antwoord op
de vernalen over Rabins drank
zucht.
bij het eerste half uur televisie
zendtijd van de politieke partij
en. Vergeleken met de tot nu
toe gevoerde straatcampagne
vormden de eerste propaganda-
clips een voorzichtige start.
De Likud bracht behalve Shamir
ook de twee Benjamins op het
scherm: Begin en Netanyahu.
De eerste legde uit dat de poli
tiek van de Arbeiderspartij zal
leiden tot een Palestijnse staat
naast Israël. „Meneer Rabin, we
zijn niet van lotje getikt." Neta
nyahu onthulde dat de Likud de
Arabieren aan de onderhande
lingstafel had gekregen door
keihard vast te houden aan haar
standpunten.
Shamir zelf richtte het woord
met ondertiteling in het Rus
sisch tot de nieuwe immi
granten, van wie er zo'n 250.000
mogen stemmen. Foto's van
een reeks 'duiven' op de kieslijst
van de Arbeiderspartij moesten
aantonen dat achter de brede
rug van Rabin een lading links
gespuis schuilgaat. Tenslotte
zagen we beelden van operatie-
Leuzen
Het op de man spelen is niet
het gevolg van een gebrek aan
politieke en economische pro
blemen in Israël: de immigratie
uit de voormalige Sovjetunie
beleeft een dieptepunt, de
werkloosheidscijfers zijn nog
nooit zo hoog geweest, de in
tifada (Palestijnse opstand)
woedt voort en het vredespro
ces zit muurvast. Maar geen van
de grote partijen heeft tot nu
toe geloofwaardige oplossingen
bedacht en beide zijn arrogant
genoeg om te menen dat het
publiek tevreden is met leuzen.
Die zijn er dan ook in over
vloed, Aoals gisteravond bleek
