'Tunnel bouwen
is toch ook mooi'
Stand van Zaken
'Niet op je kont gaan
zitten en wachten'
E*
Wk
I-
het Ambacht
WOENSDAG 3 JUN11992
ZAKELIJK
Onder deze titel verschijnt elke
week op deze pagina een over
zicht van kort zakelijk nieuws
uit de regio's Leiden, Alphen
en de Duin- en Bollenstreek.
Stuur uw berichten voor deze
rubriek naar het Leidsch Dag
blad, postbus 54, 2300 AB, Lei
den. t.a.v. 'Zakelijk'.
Abracadabra
LEIDEN Reclamebureau
Abracadabra opent op vrijdag 5
juni haar deuren in een nieuw
pand aan de Zoeterwoudseweg
in Leiden. Het bureau is een sa
menvoeging van de bedrijven
Nicolaas b.v. en Broomans b.v.
De opening vindt plaats om
15.00 uur, waarna tot 19.00 uur
open huis wordt gehouden.
Prompt
Uitzendbureau voor studenten is succes
AMSTERDAM Uitgeverij
Mips uit Amsterdam brengt
vanaf mei een krant uit over
ontwikkelingen op computerge
bied. Het blad 'Prompt' moet
wekelijks gaan verschijnen,
steeds acht pagina's dik.
In het eerste nummer probeert
de redactie op de voorpagina de
vraag 'Doet IBM 't met Win
dows?' te beantwoorden. Verder
in het blad onder andere de ru
briek 'Software service' en een
overzicht van 80486-computers.
Verscentrale
LEIDEN IBB-Kondor Leiden
(Kondor Wessels Groep) heeft
opdracht gekregen van Albert
Heijn/Ahold voor de bouw van
een Verscentrale in de gemeen
te Zaanstad. De aanneemsom is
bijna 14,8 miljoen gulden.
LEIDEN JOOST BOUWMEESTER
Het gaat goed met de Stichting
Integrand Leiden. Sinds de op
richting in 1980 heeft het be
middelingsbureau dat studen
ten en afgestudeerden aan een
tijdelijke baan helpt in totaal
567 geslaagde bemiddelingen
bereikt. Dit jaar heeft Integrand
dertig Leidse studenten een
werkopdracht in het bedrijfsle
ven kunnen bieden.
Roger Cox maakt deel uit van
het tien-koppige team, dat kan
toor houdt aan de Kloksteeg in
de Leidse Pieters- en Academie-
wijk. Vanaf september vorig jaar
probeert de 24-jarige student
rechten twee dagen in de week
studenten en bedrijfsleven bij
elkaar te brengen. Cox is tevre
den over het tot nu toe behaal
de resultaat, maar hij is ervan
overtuigd dat het nog beter kan.
„Aan het einde van dit jaar ho
pen we dat zo'n 72 studenten
met een opdracht bezig zijn.
Het idee achter deze non-profit-
organisatie is gewoon heel
Springplank
Integrand Nederland, de
'springplank naar het bedrijfsle
ven' heeft momenteel elf vesti
gingen in Nederland. Onder het
motto 'wij regelen het contact,
het bedrijf het contract' runnen
enthousiaste vrijwillige studen
ten het bureau. Studenten en
bijna afgestudeerden kunnen
zich gratis inschrijven en de be
drijven betalen 500 gulden on
kostenvergoeding per geslaagde
bemiddeling. Cox: „De bedrij
ven zijn over het algemeen zeer
tevreden. Zij krijgen goedkope
werknemers met een hoog op
leidingsniveau. De studenten
kunnen heel goed bepaalde ga
ten in het bedrijf opvullen, bij
voorbeeld opdrachten uitvoeren
waar de gewone staf geen tijd
voorheeft."
Cox noemt naamsbekendheid
'essentieel' voor Integrand. „Wij
profileren ons naar buiten door
constant bedrijven te bellen. Zij
zeggen nooit meteen iets toe,
maar juist daarom is het zo be
langrijk dat wij contacten warm
houden. Het effect van het bel
len is pas na twee of drie maan
den merkbaar. Je kan niet op je
kont gaan zitten en wachten
totdat er wordt gebeld. Het is
onze taak actief bezig te zijn, te
blijven polsen hoe het er voor
Verplicht
In december van dit jaar legt
Cox zijn functie bij Integrand
neer. Hij is verplicht te stoppen,
omdat het de bedoeling is dat
na ongeveer een jaar een nieu
we team de taken overneemt.
„Volgende week staat er weer
een advertentie in het studen
tenblad Mare, dus over een paar
weken volgt een sollicitatieron
de. Het is geen probleem om
hier in Leiden enthousiaste stu
denten te vinden. Sterker nog,
we moeten sommigen zelfs af
wijzen", verklaart de Leidse stu
dent. Cox kijkt terug op een
leerzame periode bij Integrant:
„Het is gewoon leuk om dingen
te regelen. Je leert hier goed sa
men te werken en problemen
op te lossen en natuurlijk kom
je heel veel met het bedrijfsle
ven in contact."
Valkenburgs transportbedrijf
krijgt kwaliteitscertificaat
VALKENBURG DORfTH DCTVOfT
Het Valkenburgse bedrijf A.J.
Jongeneel Zn heeft het felbe
geerde Engelse 'certificate of
approval" in de wacht gesleept.
Dit certificaat is vergelijkbaar
met de Michelin-ster of het Ke-
makeur in andere bedrijfssecto
ren. Het kostte directeur H. Jon
geneel anderhalf jaar en ruim
een half miljoen gulden aan in
vesteringen om aan alle eisen te
voldoen.
Het certificaat dat het trans
portbedrijf heeft verdiend wordt
toegekend door het Bureau Ver
itas Quality International
(BVQI). De transportonderne
ming voldoet aan de zogenaam
de ISO Norm 9002. Het certifi
caat is drie jaar geldig. Contro
leurs kunnen altijd onverwachts
langskomen om te controleren
of een bedrijf nog aan alle eisen
voldoet. Is dat niet het geval,
dan wordt het certificaat inge
trokken.
„In Nederland zijn circa 7.500
vervoersbedrijven. Nog geen
600 voldoet aan deze norm al
dus een tevreden directeur H.
Jongeneel. Een bedrijf dat het
certificaat wil bemachtigen,
moet dan ook aan een hele rij
kwaliteitseisen voldoen. Jonge
neel heeft een bedrijfsplan voor
de toekomst moeten schetsen
en was verplicht om klachten
formulieren in te voeren. Bo
vendien is hij genoodzaakt om
te werken met draaiboeken.
Het invoeren van draaiboe
ken is niet zonder slag of stoot
verlopen. ..Chauffeurs waren in
het begin bang dat we ze te veel
aan regels bonden licht Jonge
neel toe. Hij heeft dan ook ver
schillende keren gesprekken ge
voerd met de chauffeurs. „Wij
kunnen wel een handboek
schrijven, maar als de jongens
er niet mee kunnen werken,
zullen ze zich toch minder snel
aan de voorschriften houden
vindt de directeur.
Uit nood geboren
Het voldoen aan de ISOnorm
is gedeeltelijk uit nood geboren.
Steeds meer bedrijven gaan al
leen in zee met vervoersbedrij
ven die beschikken over het eer
tificaat, vertelt Jongeneel. Zo
stelde Shell, een grote klant van
Jongeneel. het als voorwaarde.
„Eerst hadden we er een zwaar
hoofd in. maar al snel zagen we
de voordelen van zo'n certifi
caat in. In de toekomst zullen
bedrijven er steeds vaker om
vragen. Ik verwacht er op ter
mijn ook nieuwe klanten mee
aan te trekken."
Het voldoen aan kwaliteits
eisen is bovendien belangrijk,
omdat er steeds meer mis kan
gaan. „Vroeger bracht een
chauffeur iets van A naar B. te
genwoordig heeft hij voor alle
vrachten andere diploma's no
dig en draagt hij veel meer ver
antwoordelijkheid'. zegt de di
recteur. Het vervoer van gevaar
lijke stoffen noemt hij als voor
beeld.
O. Zwering. die Jongeneel bij
de hele zaak heeft geassisteerd,
denkt dat weinig vervoersbe
drijven het certificaat hebben
omdat het ze veel geld kost. De
Valkenburgse onderneming be-
streridc 111111 guldt n a.in mn
leg. begeleiding en het inscha
kelen van een adviesbureau
Dat betekende onder meer de
aanleg van een omheining, een
vloeistofdichte bestrating en
een geautomatiseerde admini
stratie. Dat kostte het bedrijf
ruim een half miljoen gulden
aan investeringen.
A.C.M. Menken, een oude
Ham v.m Joogenaai mI hal i er*
tificaat vrijdag 12 juni tijdens
een feestelijke bijeenkomst offi
cieel uitreiken aan het bedrijf.
Hollandsche Beton Groep zwaait 'doordouwer' Endtz uit
TÖil
A. /V\
tir
Ir. J J. Endtz. roro cpo
„Het moet commercieel wel
haalbaar zijn", luidt zijn vooral
door zakelijke motleven ingege
ven visie. Bovendien „I)c
Docklands treintunnel in Lon
den en de Maaslandkcring zijn
toch ook mooi?" En hij hamert
op goede werkvoorbereiding.
„Zodra ze op de bouwplaats
zich afvragen 'wat zullen wc
eens doen?', dan loopt het geld
je uit de vingers."
Mislukkingen
De HBG-baas verlaat als tevre
den man het pand in Rijswijk,
waar hij waarschijnlijk volgend
jaar als HBG-commissaris toch
weer geregeld zal komen Sinds
hm bedrijf in 1987 onder lekttltf
van Endtz een reorganisatie
doorvoerde zijn winst, omzet en
aantal werknemers van de on
derneming alleen maar op
waarts gegaan. „De doelen die
we hebben gesteld zrjn wel aar
dig uitgekomenHoewel hij
niet ontkent „natuurlijk" ook
mislukkingen te hebben ge-
kmd, i.i.u i nda onrknla ds
nodige aandrang daarover
niets los.
Endtz kwam In 19R2 in de
raad van bestuur van HBG. Hij
wordt opgevolgd door Ir. N. de
Ronde Brevser, telg uit een aan
nemersgeslacht, dal al in 1903
in de Hollandsche Beton Maat
schappij In dc staf zat. De Ron
de Brosser werkt meer dan der
tig jaar bil I'BG. Dit jaar mag hij
uit de schaduw treden van de
man. die zich soms zo met het
bednjf vereenzelvigt dat hij in
de ik-vorm over HBG spreekt.
iib'. m indttfh im r
onmogelijk een one man-show
van maken Ik zou dat nog geen
minuut willen proheren. Dan is
het einde verhaal.
„Voor dit vak moet je erg gemotiveerd zijn, want de
opleiding duurt lang. Na twee jaar ben je assistent
tandtechnicus, na vijfjaar meester-tandtechnicus en na
acht jaar tandprotheticus. De opleiding staat onder
leiding van tandartsen, microbiologen en
tandprothetici, je krijgt een hele brede basiskennis van
het menselijk lichaam. Er loopt tegenwoordig zelfs een
psycholoog rond, omdat patiënten vaak meer
problemen hebben dan alleen een loszittend gebitje.
Dit is een redelijk uniek beroep, er zijn in Nederland
ongeveer 3000 tandtechnici en ongeveer 250
tandprothetici. Het'mooie van dit vak is dat je het hele
werkstuk maakt, van de eerste afdruk van de mond van
de klant tot en met het volledig afgewerkte gebit. Steeds
maak je een uniek werkstuk, niet één gebit is hetzelfde,
net als bij vingerafdrukken. Als de klant met een
tevreden glimlach op zi.n gezicht vertrekt, dan zie je
het resultaat van je werlc
Pas sinds twee jaar mogen wij ook het zogenaamde
'happen' doen, een afdruk maken van de mond van de
patiënt. Dat was daarvoor een medische handeling die
per se door de tandarts gedaan moffit worden.
Tandartsen hebben zich er lang tegen verzet dat wij iets
van hun taak zouden overnemen. Pas na ongeveer
twintig jaar strijd is de opleiding tot tandprotheticus
erkend en ik denk dat ons dat tot een fanatieke
beroepsgroep heeft gemaakL
Sommige mensen denken dat
ambachtslieden door mechanisatie en
arbeidsverdeling zijn verdwenen, maar dat is
niet waar. Ambachtslieden bestaan nog
steeds en ze maken een breed scala van
produkten. Maar wat maakt hun arbeid zo
bijzonder? Daarover vertellen
ambachtslieden uit Leiden en omgeving in
deze rubriek. Vandaag Remko Brouwer (25),
tandprotheticus in het in de Leidse Van der
Waalsstraat gevestigde laboratorium van zijn
vader. „Eigenlijk ben ik pas over drie weken
echt tandprotheticus, als ik na acht jaar mijn
opleiding heb afgerond".
Veel mensen zi jn bang voor het zogenaamde
'happen' (dat heet bij ons situatieafdruk) en dat is
nergens voor nodig. We gebruiken daarvoor alginaat,
een zeewierprodukt. Het hangt van mijn vaardigheid af
of dat goed lukt. Van deze tijdelijke situatieafdruk van
de kaken maken we een nieuwe afdruk van kunststof.
Die benadert al een beetje de definitieve vorm, dat
noemen we de 'afdruklepel'. Deze wordt gebruikt om
een afdruk van siliconen te maken en daarmee heb je
de juiste fundering voor een gebit.
Als derde fase gaan we 'de beet bepalen', kijken hoe
de onderkaak zien bevindt ten opziente van de
bovenkaak. Met tanden en kiezen in een mond is dat
duidelijk, maar als ze eruit zijn is dat een stuk
moeilijker. Gelukkig heb ik een aantal trucs om de
juiste positie van de te plaatsen tanden en kiezen te
bepalen en als we die weten gaan we als vierde stap een
prothese van was maken. Met die zogenaamde
pasprothese ben ik bezig op de foto. De tanden zijn al
echt, die worden gemaakt van porcelein of van
kunststof.
Kunststof heeft niet meer het sleahte imago van
vroeger, het is zelfs ietsje minder hard dan porcelein.
De tandprotheticus stelt voor welk materiaal te kiezen
en samen met de patiënt maak je een keuze. Als laatste
wordt dc prothese van was omgezet in kunststof Een
beetje vakidioterie komt er wel kijken bij dit vak. Je
moet altijd op je tenen lopen, het is iedere keer weer
een uitdaging om de wensen van de patiënt zoveel
mogelijk te vervullen."
Tekst Erk Jan Wetering»
Foto: H»elco Kuipers
Aan ir. J.J. Endtz vragen, wanneer hij voor het laatst op
een bouwsteiger heeft gestaan, is net zoiets als vragen
aan een pastoor, wanneer hij voor 't laatst een huwelijk
heeft ingezegend. „Enkele weken geleden", antwoordt
Jaap Endtz, de hoogste baas van het miljardenbedrijf
HBG, zonder na te denken. „Je moet zélf weten wat je
mensen aan het doen zijn."
DEN HAAG/RUSWUK
RAYMOND PEIL
Jaap Endtz wordt aan het eind
van deze maand 62 jaar en be
reikt dan de leeftijd dat hij af
scheid moet nemen als be
stuursvoorzitter van Holland
sche Beton Groep (HBG). De
band tussen aannemer en
bouwplaats is nauw gebleven.
Endtz, die in 1991 voor 4,6 mil
jard gulden bouwde en bagger
de, staat erom bekend dat hij de
taal van de bouwvakker spreekt.
Ook tijdens het interview blijkt
dat, vooral als hij geen misver
stand wil laten bestaan. Wat
wordt begeleid door het vrien
delijke verzoek om ongepolijste
uitdrukkingen niet letterlijk te
publiceren.
Endtz heeft bijna 35 jaar mee
gedraaid in Nederlands grootste
bouwbedrijf (18.000 werkne
mers), dat een roemruchte his
torie van 90 jaar achter de rug
heeft. Niet dat aannemers bij
veel landgenoten bekendheid
genieten: „Twee dagen na de
oplevering van een bouwwerk
weet niemand meer wie het
bouwde. Maar over 100 jaar
kennen ze de architect nog", re
aliseert Endtz zich.
Het bedrijf heeft volop sporen
getrokken in het Nederlandse
landschap, de Rijswijkse aanne
mer stond aan de wieg van het
Evoluon in Eindhoven. HBG-
dochters werkten mee aan de
bouw van het Huis van de Toe
komst in Rosmalen. De Storm
vloedkering in de Oosterschelde
was geen geringe klus, evenmin
als dc petrochemische kraker in
Temeuzen. HBG probeert voor
op te lopen in technologische
vooruitgang: samen met Akzo
werkte HBG aan het gebruik
van kunststofvezels (het ijzer-
sterke aramide) als betonwape-
ning.
Vertakkingen
Het aannemersconglomcraat
HBG heeft vertakkingen door
het hele land, in België, Duits
land en Engeland, maar ook ver
over de Europese grenzen op al
le werelddelen. Van de Neder
landers die zich tien tot vijftien
jaar geleden over de grens
waagden met het aannemen
van grote projecten, deden bou
wers als OGEM en Nederhorst
dat niet straffeloos. HBG wel.
Nu wordt vaak met buiten
landse collega's in consortia sa
mengewerkt. Endtz: „Ie bent af
en toe concurrent, af en toe
werk je samen. Dan moet je de
nieuwste technieken die je in
huis hebt aanwenden in het
zicht van je concurrent." Tot
wederzijds voordeel. „Ik krijg
wel wat terug."
Tevens moet dit voorkomen
dat HBG in onbalans raakt.
„Werk van een miljard doe ik
liever met een partner. Dat
soort grote klussen onttrekt an
ders zoveel 'resources' (vermo
gens) aan het bedrijf. En als het
klaar is zit je met al die mensen,
voor wie je niet een-twee-drie
weer zo'n werk hebt. En het
contact met de markt elders
gaat verloren."
Europees formaat
Sinds 1987 is de strategie van de
HBG erop gericht een bouwer
van Europees formaat te wor
den. Met een jaaromzet van 7,5
miljard gulden, halfweg de jaren
negentig. HBG denkt dat zij dan
groot genoeg is om als 'Euro
pees speler' om belangrijke op
drachten in de wacht te slepen.
Een grote omvang maakt het te
vens mogelijk de kosten voor de
ontwikkeling van technologie
drijfsonderdelen Endtz ver
wacht dat de kleinere bouwbe
drijven uiteindelijk niet meer
dan toeleveranciers van bouw
mammoeten in Duitsland.
Groot Brittannië en bovenal
Frankrijk worden.
Endtz beziet het feit dat zijn
bedrijf voor dc Wereldtentoon
stelling 1958 samen met be
faamde architect Le Corbusier
werkte of het paleisje aan de
lange Voorhout in Den Haag
verbouwde heel prozaïsch. Hei
is voor hem als aannemer niet
aantrekkelijker dan de bouw
van zeesluizen bij llmuiden, het
Groothandelsgebouw in Rotter
dam. de Amsterdamse metro of
een aquaduct bij Gouda.
Cox: „Wij profileren ons naar buiten door constant bedrijven te bellen.
foto'
l holvast
