Milieutop tussen
hoop en vrees
RIO
MÏMÜ
Ripa verknoeide zelf energieheffing
4
Feiten &Meningen
CONFERENTIE
ZATERDAG 30 ME11992
Milieugoeroe en ere
voorzitter Alexander
King van de respec
tabele Club van Ro
me vertolkte het ge
voel van velen toen
hem onlangs werd
Bevraagd naar zijn
inschatting van de
kansen op succes
voor de werelconfe-
rentie over milieu en
ontwikkeling (UN-
CED) van 3 tot 14 ju
ni in Rio de Janeiro:
hij trok een beden
kelijk gezicht en zei
dat zijn verwachtin
gen zich heen en
weer bewogen tussen hoop en
Hoop, omdat het hier gaat
om de grootste conferentie van
de Verenigde Naties die ooit is
gehouden, met zo'n 30.000 con-
lerentiegangers uit zo'n 170 lan
den onder wie de Nederlandse
Pronk, Alders en Lub-
In het Braziliaanse Rio de Janeiro begint vol
gende week woensdag een wereldwijde con
ferentie over het milieu onder auspiciën van
de Verenigde Naties. Toen een paar jaar ge
leden de voorbereidingen begonnen, hoop
ten de optimisten dat daar via dwingende
wereldwijde verdragen een begin zou wor
den gemaakt met het herstel van het aange
taste milieu.
Die hoop heeft langzaam plaats gemaakt
voor scepsis en de vrees dat het in 'Rio' voor
al bij mooie woorden zal blijven. Vandaag
een voorbeschouwing op de conferentie,
vanaf maandag elke dag nieuws en achter
gronden over de milieucrisis, de conferentie
en de politieke schermutselingen.
ber
Vrees, omdat de totnutoe ge
voerde vooronderhandelingen
vooralsnog zijn vastgelopen op
een te vrijblijvende houding van
het rijke Noorden en een verre
gaand wantrouwen van de ont
wikkelingslanden in het Zuiden
jegens hun voormalige koloni-
Een concept-'Handvest voor
de Aarde', waarover in New
York uitgebreid is onderhandeld
als voorbereiding op de UN-
CED, is een rijkelijk vage tekst
geworden waarin weliswaar het
milieu veelvuldig wordt ge
noemd, maar waarin ook het
recht van de arme landen om
zich economisch te ontwikkelen
bvMgriagd.
Waar het rijke noorden het
milieu centraal wil stellen, zon
der daar overigens zelf welvaart
voor op te willen geven, vindt
het arme zuiden dat het recht
heeft zich te ontwikkelen en de
welvaart te vergroten. De India
se milieuminister Maneka Gan
dhi zegt het aldus: „Hoe komt
het rijke Noorden er eigenlijk bij
om van ons te verwachten dat
we onze toekomst zouden ver
kopen ten bate van hün con-
sumptiewensen?".
Eeuwenlang immers, tot op
goed voor maar liefst
29,7 procent van het
totale energieverbruik
op aarde. Dus is het
niet zo gek dat de
Derde Wereld tegen
het noorden roept:
Kijk eerst naar jezelf
voordat je ons, in on
ze dagelijkse strijd op
leven en dood, het
gebruik wilt verbie
den van onze grond
stoffen, zoals de tro
pische bossen. Voor
veel ontwikkelings
landen is milieube
scherming een luxe,
die zij zich niet kun
nen veroorloven.
Lede ogen
Met lede ogen ziet het Noorden
ondertussen toe hoe de wereld
bevolking, met name in de ont
wikkelingslanden, sterK toe
neemt. Er wonen op aarde in
middels zo'n zes miljard men
sen, van wie vier op de vijf in
een ontwikkelingsland woont.
Het einde van die groei is nog
lang niet in zicht, stijgt zelfs ex
plosief.
Wat staat de wereld te wach
ten als zij hun zuurstofproduce-
rende bossen blijven kappen,
vragen de rijke landen zich af.
En hoe snel raken de aardse
energiebronnen uitgeput als -
om maar iets te noemen- de
ongeveer twee miljard Indiërs
en Chinezen in het bezit komen
van een koelkast, een televisie,
een wasmachine en een auto?
Het belangrijkste waar het tij
dens de conferentie in Rio de
Janeiro om zal draaien, is geld.
Want ach, de Derde Wereld wil
heus wel meewerken aan een
schoner milieu,
maar dan moeten
de rijke landen vrij
wel alle kosten be
talen en zelf het
goede voorbeeld
geven. Voor minder
doen ze het niet. De
ontwikkelingslan
den hebben zeer
goed in de gaten
dat ze met het
milieuprobleem een wapen in
handen hebben waarmee ze de
rijke landen -op termijn- onder
schot kunnen houden.
Behalve geld eisen de ontwik
mensheid. Maar het land is wèl kelingslanden ook dat het Noor-
de dag van vandaag, zijn de
ontwikkelingslanden in meer of
mindere mate uitgebuit door
het Noorden. In ons deel van de
wereld wordt per
hoofd van de bevol
king inmiddels een
hoeveelheid afval
geproduceerd die
zijn weerga in de ge
schiedenis niet kent.
Om over het ener
giegebruik nog maar
te zwijgen, want aan
-pakbeet- energie-
vretende en vervui
lende koelkasten, wasmachines
en auto's is hier geen gebrek.
In de Verenigde Staten van
Amerika bijvoorbeeld woont
nog geen vier procent
Een gigantische boom in het Maleisische regenwoud delft langzaam het onderspit tegen de zaag. De vernietiging v
ten op de wereldmilieuconferentie.
Voor het eerst
zien we de
wereld als het
huis van alle
aardbewoners
den zelf het goede voorbeeld
geeft. Meesmuilend constateren
ze dat daar totnutoe niet veel
van terecht komt. De landen
van de Europese gemeenschap
hebben weliswaar afgesproken
dat de uitstoot van kooldioxide
(dat zorgt voor het broeikasef
fect) in het jaar 2000 niet verder
mag toenemen, maar een ener
gieheffing om dat doel te berei
ken komt er vooralsnog niet.
Want, zo is een. ook in Europa
nog veel voorkomende hou
ding: milieu is belangrijk, maar
mag niet ten koste gaan van de
Blijft Europa vooralsnog ste
ken in de goede bedoelingen, in
de Verenigde Staten is sprake
van regelrechte onwil om iets
aan het kooldioxideprobleem te
doen. Wetenschappelijk is nog
onvoldoende bewezen dat kool
dioxide een broeikaseffect tot
gevolg heeft, zegt de regering-
Bush. In de Verenigde Staten
hoort energieverspiling bij het
leven, als boter op een broodje.
Benzine kost er twee kwartjes
per liter, van isolatie heeft men
er nauwelijks gehoord, 's Win
ters loeien de verwarmingen
terwijl de ruiten openstaan, en
's zomers brommen alom air
conditioners en ijsmachines.
Een presidentskandidaat die
daar in het verkiezingjaar paal
en perk aan wil stellen, kan een
volgende ambtstermijn wel ver
geten.
250 Miljard
En het geld? Volgens de organi
sator van de UNCED, de Cana
dees Maurice Strong, is er jaar
lijks zo'n 250 miljard gulden no
dig om in het Zuiden een reeks
milieu- en ontwikkelingsmaat
regelen van de grond te krijgen,
die broodnodig zijn.
Maatregelen die inmiddels
ten behoeve van de conferentie
zijn vastgelegd in een UNCED-
agenda van zo'n achthonderd
pagina's. Het gaat om honder
den maatregelen op allerlei ge
bied, zoals herbebossing, het
stimuleren van geboortebeper
king, het stoppen van woestijn
vorming, het stimuleren van
een schonere landbouw, beëin
digen van het gebruik van zeeën
als vuilstortplaatsen, het maken
van afvalverwerkingsprogram
ma's, verbetering van drinkwa
terkwaliteit, het
gebruik van scho-
ne technologieën,
het maken van
energieprogram
ma's en het uit
bannen van stof
fen die de ozon
laag aantasten.
Maurice Strong
weet zelf ook wel
dat de polsstok
Milieu is wel
belangrijk,
maar mag de
economie niet
schaden
geven, hoewel nog altijd minder
dan 1 procent van het bruto na
tionaal produkt van de geïndus
trialiseerde landen.
Strong weet dat hij zijn ver
wachtingen niet te hoog moet
spannen en heeft inmiddels
door laten schejneren dat een
bijdrage van jaarlijks vijf tot tien
miljard gulden van de kant van
de rijke landen, een
redelijk begin zou zijn.
Dat relatief schamele
bedrag, in combinatie
met de vrijblijvende
tekst van het Hand
vest voor de Aarde,
heeft vele milieuhoe
ders al doen uitroepen
dat de UNCED-Confe-
rentie gedoemd is te
mislukken. Zij wen-
niet verder reikt dan hij lang is den zich er teleurgesteld vanaf,
en heeft zelf de benodigde 250
miljard al een irreëel hoog be- Gezamenlijk huis
drag genoemd. Het is zelfs 140 Anderen zijn geduldiger. Zoals
miljard meer dan de rijke lan- de Nederlandse milieuhoogle
den nu aan ontwikkelingshulp raar Wouter van Dieren, tevens
lid van de Club van Rome. Flij
benadrukt dat het Handvest
voor de Aarde een begin is. Er
zal flink op worden gekankerd,
omdat de onoplosbaarheid van
veel probelemen er zo schrij
nend in duidelijk worden, maar
verder zal het Handvest als een
begin worden beschouwd. Een
begin, aldus Van Dieren, waarin
„voor het eerst in de geschiede
nis alle landen ter wereld de
Aarde als hun enige gezamenlij
ke huis beschouwen".
De Amsterdamse milieu-
econoom Hans Opschoor zit op
diezelfde lijn. Hij noemt het
winst dat milieu en ontwikke
ling voor het eerst in de ge
schiedenis bovenaan de inter
nationale agenda staan. De
conferentie in Rio de Janeiro en
het vervolg erop, noemt hij „tra
ge massa, als een locomotief:
moeilijk op gang te krijgen
maar ook moeilijk te stuiten als
hij eenmaal op gang is".
EG-milieucommissaris blinkt alleen uit voor de tv-camera
BRUSSEL PETER DE VRIES
CORRESPONDENT
Europees Commissaris Carlo
Ripa di Mcana heeft woofd ge
houden. De 62-jarige Italiaan,
die in Brussel verantwoordelijk
is voor het milieubeleid van de
Europese Gemeenschap, had
bij verschillende gelegenheden
gedreigd weg te zullen blijven
van de wcrcldmilieutop die vol
gende week begint in Rio de Ja
neiro. Woensdag trok hij zijn
conclusies, verbitterd over de
naderende 'vage beloftes' van
Rio. Het klonk als een aan
klacht. maar wat Ripa er niet bij
vertelde, was dat hij zelf ook wel
heel onhandig had gemanoeu-
IS
erd.
de
Bescheidenheid i
grootste deugd van de man die
dolgraag zou willen doorstoten
naar de leiding van de Italiaanse
omroep RAI-uno. Groene bril
op, groene bril af, ernstige blik,
noemde hij onlangs de Ameri
kaanse weigering om scherpere
maatregelen te nenjen tegen
het broeiklas-effect 'de
dolkstoot' voor Rio. Terwijl de
camera's snorden, mepte hij
verder: „Rio wordt zo een praat
club, waarvan het onnut en de
leegheid niet gecompenseerd
worden door de aanwezigheid
van Bush zelf'.
Het klonk allemaal fier: Ripa
als pleitbezorger van een
doortastend wereldwijd milieu
beleid. Hij bracht zijn strijdlus
tige verklaringen met goed ge
voel voor de media. Critici, die
in Bnissel volop te vinden zijn,
menen zelfs dat 's mans media
genieke talenten beter ontwik
keld zijn dan zijn politieke.
Van de Europese Gemeen
schap wordt in Rio wat ver
wacht. De EG-landen kunnen,
ondanks hun bijna legendari
sche interne verdeeldheid, een
leidende rol nemen in de we
reldwijde strijd tegen de milieu
verontreiniging. De bereidheid
se Commissie, het dagelijks be
stuur van de EG, donor te ma
ken van het VN-milieufonds.
De twaalf landen zijn daar
stuk voor stuk zelf al lid van, en
menen dat een aparte bijdrage
van de Commissie overdreven
is. Of het nu om milieu of de
hulp aan het GOS gaat, Brussel
wil telkens de financiële inspan
ningen van de nationale rege
ringen zelf nog eens dunnetjes
over doen. Op andermans reke
ning wel te verstaan, klagen Ne
derlandse ministers als Alders
en Kok de laatste tijd. De irrita
tie over zoveel Brusselse gel
dingsdrang is groot.
Eco-tax
Maar de grootste politieke mis
rekening maakte Ripa rond de
eco-tax. Die belasting op ener
gie is bedoeld om de uitstoot
van kooldioxide, het broeikas
gas, terug te dringen. Neder
land, Denemarken en Duitsland
zijn sterk voor zo'n belasting.
Maar armere landen als Spanje,
Italië en Ierland vrezen dat ze
erdoor in hun economische
ontwikkeling worden geremd.
En in het internationale be
drijfsleven werd de afgelopen
maanden steeds nadruldcelijker
gezegd dat de belasting er al
leen kan komen als de andere
industrielanden het ook doen.
Anders verspeelt de EG haar ei
gen concurrentiepositie.
Ripa heeft in dat conflict het
onderspit gedolven, en wel bin
nen de Commissie, waar de ar
gumenten van de industriële
lobby indruk maakten. De
Commissie kleedde Ripa's eco-
tax uit, en maakte haar afhan
kelijk van deelname van de VS
en lapan.
Ripa heeft die nederlaag nooit
verwerkt. Hij probeerde het be
sluit de afgelopen weken zo
voor te stellen dat Europa toch
een 'Alleingang' kon onderne
men, maar niemand die dat ge
loofde. Daarna verweet hij de
twaalf EG-landen dat zij hem in
de steek hadden gelaten door
bij de voorbereiding van Rio in
te stemmen met een slappe
tekst over het broeikaseffect. De
Denen, de Duitsers en de Ne
derlandse minister Hans Alders,
die in de Braziliaanse stad juist
nog wil proberen de teksten aan
te scherpen, reageerden begrij
pelijkerwijs geërgerd.
eiende bevolking te voeden.
Afgelopen dinsdag vond Ripa
zijn Waterloo in de EG-milieu-
raad. Zijn plannen voor een
eco-tax had hij nog steeds niet
duidelijk op papier, wat hem op
een flinke veeg uit de pan van
zijn medestanders kwam te
staan: „Grote verhalenoor
deelde de Deense minister Mol-
ler, „maar waar zijn de daden?"
Het was een slag in het gezicht
van de Commissaris die zo prat
natuurrampen in werking. Extreme
erosie, die ontstaat omdat landbouwgronden te
FOTO UNICEF
gaat op zijn daadkracht. Het
klok dan ook wel heel vals toen
Ripa woensdag, bij de bekend
making dat hij niet naar Rio
ging, de EG-lidstaten hekelde
en uitgebreid het „briljante
werk" van de Europese Com
missie op milieugebied prees.
Een van de 'exportprodukten' van de rijke landen: chemisch
afval dat gewoon wordt gedumpt Zoals hier in Nigeria.
FOTO AP
om maatregelen te nemen die
energie besparen en het broei
kaseffect beteugelen lijkt in elk
geval verder te
gaan dan die van
Japan, de VS en
de landen van de
Europese Vrij
handels Associa-
Strijd
Het gaat binnen
de EG niet altijd
dakje. want
overal in de Ge
meenschap
woedt de strijd
tussen milieu
groepen en in
dustriële lobby's.
De taak van Ripa
di Meana was juist de landen werpen als de hoeveelheid geld
voor Rio op één lijn te krijgen die de rijke landen uittrekken
op zulke verschillende onder- voor ontwikkelingshulp en
milieuprogramma's in
de Derde Wereld, het
storten van afval, of het
giebelasting. Dat Ripa
di Meana daarin niet
slaagde, was mede zijn
eigen schuld.
Vanzelfsprekend valt
de commissaris niets
te verwijten wanneer
het gaat om de ruzie
over waar lui EG-
milieu-agentschap ge
vestigd moet worden.
Dat is een typische EG-
twist. Onhandig was
daarentegen wel zijn
verzoek aan de twaalf
landen om de Europe-
