D
'Ik tover geen wit
konijn uit de hoed'
De pre-test: top of flop
van een tv-programma
Sourcy Songfestival is geen geintje meer
Rtv show
Meer dan 3 miljoen Nederlanders lijden aan vliegangst
DINSDAG 26 MEI 1992
Programma 's Jan Bardi over geloofwaardige magie
HILVERSUM CARLOS ALLEENE
VARA te zie
erbazing
ank zij Jan Bardi
vanaf 30 mei wei
wekelijks bij c
n - kan er weer mi
televisie worden
gekeken. Net zoals in de vorige
reeks van 'Ongelooflijk, maar
Bardi' worden zijn stunts weer
door een panel - een bekende
Nederlander, een bekende Vla
ming en een kijker - nauwlet
tend gecontroleerd.
Dit keer wordt Bardi geassis
teerd door VARA-omroepster
Marceline Schopman. „In haar
gezelschap gedraag ik me veel
minder strak. Maar aanwezig
heid tijdens de opnamen had
een opvallend positief effect op
me. Ze heeft me als het ware
verplicht om kleur te bekennen.
Bovendien is er van begin af
aan actie. Ik open de show met
iemand uit de zaal met wie ik
een kleine stunt doe. Dat brengt
onmiddellijk sfeer. Het pro
gramma bestond vroeger uit te
veel afzonderlijke onderdeel
tjes."
Als presentator maakte Jan
Bardi vroeger niet veel indruk.
Heeft hij het presenteren van
een tv-prógramma onderschat?
Bardi roert even in zijn kop kof
fie. „Voor televisie werken is
nog altijd iets anders dan voor
een zaal optreden. Het tempo
dat je je in een zaal kunt veroor
loven is dodelijk voor televisie.
Bij de vorige serie dacht ik dat
presenteren een fluitje van een
cent was. Sinds kort weet ik wel
beter."
„Ik heb een autoritaire stijl, ik
ben iemand die graag zijn idee-
en doordrukt. Misschien moet
ik mijn verleden nog meer van
me afschudden. Na mijn uni
versitaire opleiding ben ik gaan
werken voor een Amerikaanse
multinational waar een bijzon
der strakke discipline heerst en
ontzettend rationalistisch wordt
gewerkt. Vandaar dat ik het bij
het begin van 'Ongelooflijk,
maar Bardi' vreselijk moeilijk
had om me niet al te stijf gedra
gen. Ik was toen tegelijk de ra
tionele manager en iemand die
tovenaar moest spelen."
„Illusionist David Copperfield
speelt filmrolletjes en moet het
hoofdzakelijk van grandioze ef
fecten hebben. Paul Daniels
daarentegen is vlotter als caba
retier dan als goochelaar. Ik
prijs mezelf gelukkig dat de
mensen geloven in wat ik doe.
Dat is de authenticiteit van Jan
Bardi. Ais je Copperfield bezig
ziet weet je dat hij niets anders
dan illusie brengt. En bij Da
niels voelt het publiek dat hij
een truc uithaalt."
Slaapverwekkend
Zit er een climax in de opbouw
van de nieuwe reeks program
ma's? „We hebben ons bij de
eerste opname afgevraagd of we
met de zware stunts moesten
beginnen of niet. Zo n beslis
sing is heel belangrijk in een tijd
waarin veel aandacht aan kijk
cijfers wordt besteed. Uit een
zekere voorzichtigheid hebben
we de ingrediënten een beetje
gevarieerd gehouden. De ene
keer is er een kleine, maar op
merkelijke stunt, de volgende
keer een indrukwekkende en vi
sueel sterk uitgewerkte stunt.
Daarbij mag je vooral niet uit
het oog verliezen dat ik in een
bepaalde rol zit. Jan Bardi is
géén goochelaar die een wit ko
nijn uit een hoge hoed tovert. Ik
breng in de eerste plaats magie
die voor iedereen geloofwaardig
moet overkomen."
„Toen ik aan de universiteit
begon te studeren kreeg ik het
gevoel dat het leven triviaal,
grijs en slaapverwekkend is. In
die tijd wilde ik dat grijze aspect
met een glittersaus aantrekke
lijk maken. Uiteindelijk stelt die
Reisprogramma Veronica belicht problemen en mogeljke oplossingen
Een beetje nerveus staat een
groepje mensen met vliegangst
klaar in de hal van het Aviodo-
me op Schiphol. Hier en daar
wordt licht bevend een sigaret
opgestoken. Ze hebben zich op
gegeven voor de opnamen van
de Go Veronica Travel Special
'Van Nee tot 30.000 voet'. Een
programma over vliegangst dat
aanstaande donderdag wordt
uitgezonden.
Meer dan drie miljoen Neder
landers hebben in meer of min
dere mate last van vliegangst. Er
zijn twee organisaties die zich
met dit probleem bezighouden:
Stichting VALK en Transavia.
De stichting, een samenwer
kingverband tussen de Univer
siteit van Leiden en de KLM, be
geleidt dagelijks mensen met
vliegangst. Transavia organi
seert gemiddeld twee maal per
maand een cursus van één dag.
De vliegangstspecial is samen
met deze twee organisaties ge
maakt. Anne Cor Groeneveld,
gezagvoerder op een Boeing
Gerwen, als klinisch psycholoog
verbonden aan de Universiteit
van loeiden, vlieger en directeur
van de Stichting VALK, geven
uitleg en stellen mogelijke op
lossingen voor.
..Wij geven geen grafieken
met doden", zegt Groeneveld,
naast vlieger ook docent van de
cursus Vliegen met Plezier van
Transavia. „Maar ik kan je ver
zekeren dat er in Nederland bij
de pleziervaart jaarlijks meer
doden vallen dan in twintig jaar
vliegen."
..En op de Franse autowegen
vallen ieder weekeinde meer
dan zestig doden", vult Van
Gerwen hem aan. „Maar dat
weten de mensen vaak al en
toch zitten ze met die angst",
zegt Groeneveld. „Daar moet je
dus wat aan doen."
De deelnemers aan de Vero-
nicauitzending hebben inmid
dels plaats genomen in de vlieg-
Meer dan drie miljoen Nederlanders hebben in meer of mindere mate last van vliegangst.
tuigstoelen die staan opgesteld
in het Aviodome, het lucht
vaartmuseum van Schiphol.
„Tijdens onze cursussen komt
gemiddeld zo'n 99 procent van
de mensen van hun vliegangst
af', vertelt Groeneveld. „Maar
dat percentage zal vandaag niet
zo hoog zijn. De mensen zitten
nu ook nog eens onder de lam
pen
I .Ie
Bovendien is er niet van tevo
ren een praatje met hen ge
maakt. „Onze cursisten komen
gewoonlijk eerst voor een per
soonlijk gesprek waarin we ze
allerlei dingen vragen. Vervol
gens worden ze in een groep in
gedeeld waar ze de meeste kans
van slagen hebben", zegt Van
Gerwen. „En na de cursus heb
ben we dan nog allerlei vormen
van nazorg.
De bezoekers van de opna
men moeten het zonder al die
extra zorg doen. Na ieder blok
informatie ze krijgen onder
meer een film van een vlucht
naar Griekenland te zien waarin
allerlei zaken over het vliegen
worden uitgelegd wordt ge
vraagd of ze in een vliegtuig
zouden stappen. De deelnemers
moeten daartoe rode (nee),
oranje (misschien) en groene
(ja) vliegtuigjes omhoog steken.
Aarzelend gaan hier en daar
groene vliegtuigjes omhoog.
De rondleiding op het plat
form van de luchthaven Schip
hol en het bezoek aan een echt
vliegtuig werkt verhelderend.
Uiteindelijk nodigt de Veronica-
redactie vijf van de aanwezigen
uit om met hen een vlucht te
Steeds meer produkties vooraf door kijkers beoordeeld
glitter niets voor. Het is louter
illusie, droom en af en toe een
stunt. Eigenlijk reageer ik op de
dingen op twee manieren: iets
is pittig of slaapverwekkend."
„Ik doe nu iets waardoor de
gemoederen snel verhit raken.
Je hebt er geen idee van hoe
vaak sommige mensen me vra
gen of ik hun gedachten kan ra
den. hun dromen kan lezen en
of ik toegang tot hun geheugen
heb. Dat komt omdat het genre
waarin ik me beweeg zowel aan
wiskunde, filosofie, religie, psy
chologie en metafysica raakt.
Vandaar dat Jan Bardi prima
voer is voor psychologen."
(Ongelooflijk, maar Bardi,
aanstaande zaterdag, 17.05
uur, Nederland 2)
ARCHIEFFOTO
maken. Die reis is in de Go Ve
ronica Travel van 8 juni te zien.
Alle anderen bergen hun bord
jes weer op. Een stuk wijzer zijn
ze in ieder geval wel. En voor
wie nog niet durft zijn er de
cusussen van Groeneveld en
Van Gerwen.
(Go Veronica Travel Special,
donderdag 28 mei, 19.15 uur,
Nederland 2)
HILVERSUM SUSANNE V
Een groepje oudere dames zit
gezellig pratend in een kring.
Bosjes gele tulpen op tafel en
de koffie binnen handbereik.
Af en toe klinkt er een dave
rend gelach. Wie aan het
woord is schuift even naar het
puntje van de stoel. Onder
werp van het gesprek: een tele
visieprogramma. Doel van het
gesprek: wat vinden de dames
van het programma? Doet de
presentator het goed? Is het
decor niet te rommelig? Zijn de
onderwerpen te saai? En zou u
tot het eind blijven kijken?
In een tijd waarin alle nieu
we produkten van onder tot
boven en van voor naar achter
worden getest voordat ze op de
markt verschijnen, hebben
omroepen en programmama
kers jarenlang de consument
omzeild. Een nieuw televisie
programma ging doorgaans zo
het scherm op. Na een paar
uitzendingen bleek dan wel uit
de kijk- en waarderingscijfers
of het een flop of een daverend
Maar tijden veranderen en
ook de omroepen hechten
steeds meer belang aan een
kijkersmening vooraf. De zoge
heten pre test is helemaal in.
Bij de afdeling Kwalitatief On
derzoek van Kijk- en Luister
onderzoek van de NOS worden
ieder jaar meer nieuwe en be
staande programma's door de
consument beoordeeld.
Vorig jaar zijn ruim dertig
programma's getest en dit jaar
zullen dat er zeker tien meer
zijn. Enkele jaren geleden wa
ren het voornamelijk spelpro-
gramma's die werden getest
('Doet-ie 't of doet-ie 't niet' is
zelfs verschillende keren door
een testpubliek beoordeeld).
De laatste tijd zijn het veelal de
dramaseries die onder de loep
worden genomen.
Take Off
Volgens Corry Baardwijk, coör
dinator van de afdeling, is de
komst van RTL 4 in 1989 het
laatste zetje geweest dat om
roepen nodig hadden. „De
die vroeger tus
sen de publieke omroepen
heerste is nu verschoven naar
RTL 4. De omroepen moeten
goede programma's brengen
om op te kunnen boksen tegen
de hoge kijkcijfers van RTL 4."
De afdeling Kijk- en Luister
onderzoek van de NOS heeft
pas in 1988 een speciale afde
ling opgezet voor het testen
van programma's. Voor die tijd
werd incidenteel een nieuw
programma van tevoren beke
ken door een groepje kijkers.
Vaak ging het om de eerste
kant en klare aflevering van
een serie ofkwis.
Volgens project-leider Ellen
van Bochove van de afdeling
Kwalitatief Onderzoek was het
meestal moeilijk om program
ma's nog te veranderen. „Ve
ronica heeft hier bij voorbeeld
de Nederlandse serie 'Take
Off, over het wel en wee bij
een vliegtuigmaatschappij, la
ten testen. De serie werd heel
slecht gevonden, maar Veroni
ca had al een aantal afleverin
gen gemaakt en heeft die zon
der aanpassingen uitgezon
den", aldus Van Bochove. Ta
ke Off bleek inderdaad een
flop en verdween snel van het
scherm.
Volgens Corry Baardwijk
maken alle omroepen gebruik
van de pre-testen. „De één
weliswaar wat meer dan de an
der. De VPRO zien we hier bij
na nooit. Maar die omroep
heeft niet het doel om pro
gramma's te maken die bij een
breed publiek in de smaak
moeten vallen. De VARA daar
entegen is een oude trouwe
klant."
Spontaan
De programmamakers zitten
tijdens de test soms met het
klamme zweet in de handen
naar de reacties van het pu
bliek te kijken. Via de video
kunnen zij in een kamer naast
de testruimte het publiek vol
gen. Baardwijk: „De deelne
mers weten dat ze gefilmd
worden, dus zal hun kijkgedrag
niet honderd procent spon
taan zijn. Ze zijn speciaal voor
de test naar Hilversum geko
men en vinden dan dat ze seri
eus moeten blijven kijken naar
het programma. Thuis waren
ze misschien al lang weggelo
pen. We hebben hier maar één
keer meegemaakt dat een pro
gramma zö saai was dat een
man in slaap viel. De rest ging
naar het toilet of begon met de
rug naar het scherm met elkaar
te kletsen."
De NOS-afdeling heeft in
middels een bestand van zo'n
2.500 testkijkers opgebouwd.
Ellen van Bochove: „Dat zijn
mensen uit alle lagen van de
bevolking. De meesten vinden
het hartstikke leuk om deel te
nemen aan de testen. Mensen
vinden het wel interessant dat
ze iets mogen vertellen over
een programma dat nog niet
op tv is."
In Amerika waar alle televi
sieprogramma's al jarenlang
worden getest, zijn de pro
grammamakers vaak absoluut
niet onder de indruk van een
negatief resultaat. De test
wordt al snel afgewimpeld als
onbetrouwbaar. Het is een ma
nier om redelijk te bepalen
welke doelgroep je met het
programma kunt bereiken,
zeggen de Amerikaanse om-
roepdirecteuren. Het onbe
trouwbare van de tests zit vol
gens hen vooral in het feit dat
het testpubliek gedwongen zit
te kijken. Thuis waren ze mis
schien allang gaan zappen.
Corry Baardwijk herkent dat
bezwaar. „Natuurlijk zit het
gevaar erin dat mensen hier
geconcentreerder kijken dan
thuis, maar door na afloop
heel uitgebreid met de mensen
over het programma verder te
praten, kun je een hoop te we
ten komen en aardig meten
hoe goed ze hun aandacht er
bij houden."
.Daarbij kijken we ook welke
programma's straks tegelijker
tijd op de andere netten wor
den uitgezonden. We vragen
het publiek voor welk pro
gramma ze dan zouden kiezen.
De pre-testen zijn wel degelijk
betrouwbaar. We hebben nog
nooit meegemaakt dat een
programma dat hier goed uit
de bus kwam, op de buis flop-
AMSTELVEEN GPO
Het door Holland Casino gesponsorde
Grote Sourcy Songfestival gaat z'n twee
de jaar in. En gezien de reacties is het
festival een blijvertje. Dat ligt - behalve
aan een goedgeoliede reclamecampag
ne - vooral aan het hoge artistieke peil
van de deelnemers. Inmiddels zijn
overal in het land in cafés voorronden
gehouden. De finale van het festival
wordt in september uitgezonden via
RTL 4. Zodat we allemaal kunnen be
oordelen wie we het beste vinden: An-
gelique Steijaart, Danielle Rietveld. Alf-
ons Marbel of Peter Sips.
Nog zijn ze onbekend, maar dat gaat
veranderen, voorspelt de jury onder
aanvoering van Tonny Eyk. Wij praatten
alvast met twee van hen: Marbel en
Sips.
Alfons Marbel, geboren en getogen
Amsterdammer, verkeert al geruime tijd
in 'het schnabbelcircuit.' Hij zingt de
sterren van de hemel en allemaal in het
Engels. Waarom dan ingeschreven voor
een festival van Nederlandse liedjes?
Alfons: „Het is als een geintje begon
nen. De inschrijving liep via de horeca.
Nu treed ik al tien jaar af en toe op in
het Amsterdams café De Waterloo en de
eigenaresse zei: 'Ie moet eens meedoen
aan dat nieuwe festival.' Ik dacht: Waar
om niet, doe ik die mensen ook een ple
zier. Toen heb ik in tien minuten tijd
een vertaling gemaakt op Love on the
Rocks van Neil Diamond. Laat ik nou
worden uitgekozen voor de halve finale.
En ik. nog niets in de gaten, dacht: dat is
weer een van die talentenjachten, maar
het bleek zö professioneel te zijn geor
ganiseerd dat opeens tot me doordrong:
dit is geen geintje meer."
„Ik denk dat ik het een beetje kan be
oordelen. Ik heb in totaal aan zo'n vijf
entwintig talentenjachten meegedaan.
Maar ik ben er mee opgehouden, vooral
omdat het vaak zo krakkemikkig is ge
organiseerd. Ik heb heel wat keren ge-
ar als het op prijzen uitke
ren aankomt, blijken je gouden bergen
te zijn beloofd. Hoeveel keer ik al de we
reld rond had kunnen zijn. hoeveel pla
ten ik al had kunnen maken. Nooit iets
van terecht gekomen. Zo'n festival is
goed voor de naam van de zaak die het
organiseert en als het feest over is is de
kous af. Maar dit keer was het allemaal
anders, alles klopte. En ik werd zelfs een
beetje zenuwachtig."
Mooie taal
Peter Sips vertelt een ander verhaal, al
vertoont het overeenkomst met dat van
Marbel. Ook hij is 'uit een geintje' aan
het Sourcy Songfestival begonnen. Sips
werkt, zelfstandig, in het reclamevak en
wil dat vooral zo houden. „Ik hoef niet
zo nodig op te treden, alle theatertjes
af." Maar wel zou hij graag teksten
schrijven voor anderen. In het Neder
lands, want dat vindt hij een mooie taal,
waarin nog een hoop mooie liedteksten
te schrijven zijn.
Sips drong tot de finale door in de ca
tegorie luisterlied met een zelfgeschre
ven Jjedje met als titel 'De letter Q'. Het
was niet het eerste liedje dat hij schreef.
„In feite schrijf en speel ik al sinds ik
twaalf ben. Toen zat ik op school, in
Rotterdam in het bandje The Climbers'.
We speelden repertoire van The
Shadows. Later is daarvoor in de plaats
werk van The Eagles gekomen. Maar
gaandeweg ben ik steeds solistischer
gaan werken, heb gitaarles genomen, elf
jaar lang. Toen ben ik ook begonnen
zelf liedjes te schrijven, voor kindermu
sicals. voor cabaret."
„Ik hou van taal. En ik heb heel lang
bijna alleen maar lelijke dingen in het
Nederlands gehoord: 'Ik hou van jou. ik
blijf je trouw. Ik heb sterk de indruk dat
de Nederlandse muziek in handen is ge
komen van mensen die niet verder zijn
gekomen dan eenvoudig rijmen. Geluk
kig hebben groepen zoals Doe Maar en
Het Goede Doel me weer enige hoop
gegeven."
STRIPS
BOLLEBOOM
