'Alleen akkoord
bij extra banen'
De verantwoordelijke samenleving, dat spreekt toch iedereen aan
Binnenland
Koningin Beatrix krijgt neef uit Luxemburg op bezoek
Mijnen in Cambodja
ZATERDAG 23 ME11992
anp* «iftnwtnnwtnundt gw)cwwrnduw^tpfiartf
Hoge bloeddruk veroorzaakt dementie
utrecht» Mensen met hoge bloeddruk lopen niet alleen meer
kans op een beroerte, maar kunnen ook al op vroege leeftijd
gaan dementeren. Verdikking van bloedvaatwanden in de herse
nen, een gevolg van hoge bloeddruk, leidt namelijk tot beschadi
ging van zogenoemde witte stof. Dit hersenweefsel bevat veel
zenuwvezels die hersencellen met elkaar verbinden, zo heeft de
neuroloog Van Swieten vastgesteld. Vroeger schreven artsen de
mentie toe aan aderverkalking. Door tijdige ontdekking van ho
ge bloeddruk kunnen artsen dementie bestrijden.
Pomphouders dagen Shell voor rechter
rotterdam De zelfstandige Shell-pomphouders sleept de olie
maatschappij voor de rechter omdat zij meer moeten meebeta
len aan een korting voor grootverbruikers. Shell heeft hun bij
drage verhoogd van 1 tot 3,5 cent per liter. Volgens Shell is de
concurrentie zo moordend dat het bedrijf „extreem hoge" kor
tingen aan grootverbruikers moet geven. Als Shell zijn positie op
die markt kan handhaven, redt het bedrijf ook de pomphouders,
redeneert het bedrijf.
Miljoenenverlies charitas-instellingen
den haag Instellingen op het gebied van liefdadigheid lopen 25
miljoen gulden per jaar mis door de incassotarieven die de ban
ken in rekening brengen. Deze tarieven worden sinds enige tijd
rechtstreeks in mindering gebracht op dë giften, zo hebben ze
deze week geklaagd tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer
over het betalingsverkeer.
Acties dreigen bij Van Gend en Loos
utrecht De Vervoersbond FNV eist dat de onderhandelingen
over een nieuwe cao voor de transportonderneming Van Gend
en Loos (3000 werknemers) zo snel mogelijk worden hervat.
Gaat de directie niet op die eis in, dan dreigen er met name in
het westen van het land „harde acties", aldus een woordvoerder.
De cao-onderhandelingen liepen een maand geleden vast.
Stekelenburg: Btw-verlaging is niet genoeg
Een btw-verlaging is op zichzelf onvoldoende voor een
centraal akkoord tussen overheid, werkgevers en vakbe
weging. Essentieel is dat er initiatieven worden genomen
voor meer werkgelegenheid, zo heeft FNV-voorzitter Ste
kelenburg gezegd op het driedaagse congres van de In
dustriebond FNV in Maastricht.
Het is immers nog steeds niet
duidelijk waar het kabinet de
1,7 miljard gulden vandaan wil
halen die ze straks jaarlijks gaat
mislopen, Als het leidt tot be
zuinigingen op gebieden die
maastricht» anp
Het kabinet wil met de voorge
stelde btw-verlaging van 1 pro
cent per 1 oktober de lasten ver
lichten om daarmee de moge
lijkheid te scheppen voor mati- voor de vakbeweging van
ging van de looneisen. Daarmee
zou een centraal akkoord in
zicht kunnen komen.
Maar „dat gaat me allemaal
wat te snel, een tikkie te kort
door de bocht", reageerde Ste
kelenburg gisteren. De gevolgen
van btw-verlaging zijn namelijk
nauwelijks te overzien. Volgens
Stekelenburg moet nog blijken
welke „nare consequenties" de
verlaging tot gevolg zal hebben.
zenlijk belang zijn, dan zijn er
met de FNV geen zaken te
doen.
Stekelenburg herhaalde nog
maar eens dat er maar één basis
kan zijn voor een centraal ak
koord: meer werkgelegenheid.
Loonmatiging kan daarbij een
rol spelen 'als uitkomst, niet als
inzet', aldus de FNV-voorzitter.
Essentieel voor het welslagen
van centraal overleg is dat de
Groothertog Jan en zijn echtgenote Joséphine-Charlotte. foto anp
den haag anp
Als groothertog Jan van Luxem
burg (71) maandag op Schiphol
uit het vliegtuig stapt, zal vooral
het uiterlijk vertoon verraden
dat er een staatshoofd is geland.
Internationaal trekt het Luxem
burgse vorstenhuis maar weinig
aandacht. Het is al weer elf jaar
geleden dat de internationale
pers interesse toonde in de
'royalty' van het landje. Toen
trouwde de nu 37-jarige erfprins
Henri of Hendrik met de Cu
baanse Maria Teresa.
Het paar heeft inmiddels vier
kinderen, van wie de nu 10-jari-
ge prins Guillaume of Willem
ooit groothertog van Luxem
burg zal worden. Het had overi
gens maar een haartje ge
scheeld of J(e)an, Henri en Guil
laume waren nooit voor de titel
van groothertog in aanmerking
gekomen. Ze hebben het te
danken aan een familielid dat in
de Eerste Wereldoorlog een ver
keerde keuze maakte: groother
togin Maria Adelaide, de in 1912
op de troon gekomen tante van
Jan.
Nadat de liberalen en de soci
alisten haar na afloop van die
oorlog beschuldigden van een
te grote meegaandheid met de
Duitsers, braken er relletjes uit
en werd er zelfs gesproken over
de oprichting van een repu
bliek. Maria Adelheid deed in
1919 afstand van de troon ten
gunste van haar zuster Charlot
te, die twee jaar later moeder
zou worden van Jan.
De toen amper 23-jarige
Charlotte legde zoveel charme
aan de dag dat ze de Luxembur
gers voorgoed voor zich won. Ze
maakte pas in 1964 plaats voor
Jan, de oudste zoon uit haar hu
welijk met prins Felix van Bour
bon -Parma. Jan studeerde voor
de oorlog onder meer in het
Britse Yorkshire aan het eer
biedwaardige Ampleforth Colle
ge. In de oorlog kwam hij te
recht bij de Irish Guards.
Zijn vrouw Joséphine-Char
lotte (64), dochter van koning
Leopold en de koningin As tri d
van België, is sinds jaar en dag
in de weer op het charitatieve
vlak. Erfprins Henri, die onder
meer een militaire opleiding
aan het Britse Sandhurst genoot
en verder politieke wetenschap
pen studeerde, vult zijn tijd ook
al met sociaal en maatschappe
lijk werk, onder meer voor Uni
cef.
werkgevers hun blokkades op
het maken van werkgelegen-
heidsafspraken opgeven, vindt
Stekelenburg.
Het kabinet, in het bijzonder
minister De Vries van sociale
zaken, zou zich wat de FNV-
betreft wel eens wat
meer mogen inspannen om
VNO en NCW over de streep te
trekken voor zaken als scho
lingsverlof, volwaardige deel
tijdbanen, flexibeler werktijden
en „herverdeling van de be
staande werkgelegenheid door
verkorting van de werktijden
„Doorbreek de afzijdigheid
van de werkgevers waar het om
uitbreiding van de werkgelegen
heid gaat, want dan alleen wor
den oplopende looneisen afge
wend en kan de uitkomst vol
gend jaar bestaan uit cao's
waarin een behoorlijk deel van
de onderhandelingsruimte aan
werk wordt besteed."
ontmoeting met een collega
staatshoofd. Net als koningin
Beatrix is ook hij een Van Nas
sau. Er zijn aanzienlijk meer
historische banden tussen de
twee landen. Luxemburg werd
in 1815 door het Congres van
Wenen als groothertogdom aan
de Nederlandse koning Willem I
toegekend. Het werd bestuurd
als een provincie en was in de
Staten-Generaal vertegenwoor
digd. In 1839 kreeg Luxemburg
een eigen bestuur. Willem II
stond in 1841 zelfs een eigen
grondwet aan Luxemburg toe,
al deed dat aan zijn eigen gezag
nog weinig afbreuk. In 1890
overleed Willem III, zijn zonen
waren dood en zijn opvolgster
Wilhelmina was „maar een
meisje".
'Particularistische' Luxem
burgers namen de gelegenheid
te baat om een einde maken
aan de unie met Nederland.
Volgens een oud familieverdrag
kwam Adolf van Nassau Weil-
burg, een Duitse neef van Wil
lem III, als groothertog van
Luxemburg aan het bewind. Hij
werd opgevolgd door Willem VI
en vervolgens bij gebrek aan
een manspersoon door diens
dochter, de later zo omstreden
Maria Adelaide.
battambancKorporaal Huib
Ousen (r) en sergeant Eric van
Dijk van het Nederlandse
mijnopruimingsteam bekijken
samen met een Cambodjaanse
een granaat die voor de deur var
blijkt op scherp te staan,
wordt sergeant-majoor Marcel
Uding (foto onder) erbij gehaald.
Die besluit het projectiel op gro
te afstand tot ontploffing te
brengen. De koe die net
langsloopt tijdens de klap. lijkt
er niet erg van onder de indruk.
foto s ana raymohd rjt7inc
Jan de Koning en het vanzelfsprekende succes van het CDA
Rond een tafeltje op een bekend Haags
terras zitten wat PvdA-senatoren was ge
spannen over de basisvorming te praten.
Direct daarnaast zit een ontspannen oud-
CDA-minister Jan de Koning. Geen moei
lijke debatten meer voor hem. De gepen
sioneerde bewindsman heeft zijn portie
gehad. Hij praat deze middag vooral over
het verleden.
Onder de talloze publieke functies die
De Koning ooit heeft gehad, behoort ook
die van 'wegbereider van het CDA', zoals
de Leidse politicoloog Ten Napel hem
noemt in zijn lijvige proefschrift 'Een eigen
weg' over het ontstaan van het CDA. De
Koning wordt samen met acht andere
christen-democraten, onder wie An-
driessen, Biesheuvel, Van Agt en Steen
kamp, bestempeld als 'cruciaal' voor de sa
mensmelting van ARP, CHU en KVP.
Tijdens die moeizame fusiejaren was De
Koning onder meer voorzitter van de ARP,
de partij die het meest moeite had zichzelf
op te heffen ten behoeve van de confessio
nele eenheid. Het was De Konings bemid
deling op de achtergrond die er mede voor
zorgde dat het ARP tegen de wil van poli
tiek leider Willem Aantjes in de draai naar
het CDA maakte.
Hoe is het mogelijk dat die ene christen
democratische partij er is gekomen en het
nu zo goed doet? Voor De Korting is het
duidelijk: „Wat ons bond, was meer dan
wat ons scheidde". Hij legt dit uit met een
'praktisch-politiek voorbeeld': de formatie
van het kabinet-De'n Uyl in 1973. PvdA-for-
mateur Burger hield de CHU buiten de re
geringsploeg, waarvan KVP en ARP wel
deel uitmaakten. Het betekende een bres
in de broze samenwerking tussen de drie
naar eenheid strevende partijen. „Dat kie-
zen-è-la-carte van Burger vond ik vreselijk.
Dat gaf de onmacht aan van versplinterde
partijvorming", aldus De Koning. Die er
grimmig aan toevoegt: „Toen beloofde ik
mijzelf: dit zal me nooit meer overkomen".
Het bevestigt een belangrijke stelling van
de studie van Ten Napels: de vijandige
houding van de PvdA ten opzichte van de
vorming van het CDA heeft de fusie voor
een belangrijk deel dichterbij gebracht.
„Bij mij heeft het inderdaad zo gewerkt. Al
leen de term al: een rood kabinet met een
wit randje. Met een meerderheidsstrategie
wilden zij de macht behalen. Dat denken:
meerderheid is macht, is ons vreemd. Wij
hebben ons er zeer bedreigd door gevoeld.
Dat is op den duur een instinctieve afkeer
geworden. We waren het spuugzat! En dat
meerderheidsdenken is de PvdA bij de
handen afgebroken in 1977. Toen wonnen
ze de verkiezingen, maar bleek dat niet ge
lijk te zijn aan macht (het kabinet Van Agt-
Wiegel werd toen gevormd, red.)".
Bergrede
Een andere conclusie van Ten Napel kan
De Koning ook onderschrijven: een com
plicerende factor bij het fusieproces was
dat de discussies over de grondslag van de
partij en de politieke koers ten dele door
elkaar heenliepen. Zodat bondgenoten wat
betreft een vooruitstrevende koers van het
CDA bij het formuleren van de beginselen
voor de statuten elkaar in de haren vlogen.
Dat gebeurde bijvoorbeeld bij De Zeeuw
(KVP-voorzitter) en Aantjes (ARP-leider).
De Koning: „Sterker nog: er werden
soms praktische problemen als principiële
zaken voorgesteld. Aantjes deed dat zo
goed, dat hij er zelf tenslotte in ging gelo
ven. Zo heeft hij met zijn befaamde Bergre
de over Mathéüs 25 (op het CDA-congres
in 1975, red.) gesproken over wat er alle
maal zou moeten gebeuren: vluchtelingen
die gehuisvest dienen te worden, naakten
gekleed en hongerigen gevoed, enzovoort
Dat leek allemaal heel principieel, maar
het ging uiteindelijk om de praktische poli
tiek".
„Na afloop van zijn rede zei ik tegen
Aantjes: Willem, deze exegese klopt niet.
Het gaat in Mathéüs 25 namelijk om het
Laatste Oordeel, waarin mensen aange
sproken worden óp wat ze gedaan hebben
voor anderen en dan uitroepen: 'Lieve
God, ik wist van niets'. Om nu met dat ver
haal te komen..."
„Maar Aantjes zei: Dat is theologie, ik
doe aan politiek. Ach, het is niet te kwader
zinde en zelfverzekerde christelijke partij
achter zich heeft staan.
De Koning kan het alleen maar beamen.
Hij noemt in dit verband het program van
uitgangspunten Die vier kernpunten ge
rechtigneid, gespreide verantwoordelijk
heid. solidariteit en rentmeesterschap)
hebben volgens hem een 'hoog evange
lisch gehajtc' en er valt bovenalen in de
praktische politiek goed mee te werken.
„De intentie evangelische inspiratie om
te zetten in praktische politiek, heeft veel
mensen overtuigd. Ook hen die geen chris
telijke achtergrond hebben. F.n een idee als
de verantwoordelijke samenleving, dat al
sinds de Wereldraad van Kerken in 1948
bestaat, spreekt iederen aan. Dat is het
cda ten goede gi karnen mi n
ken op de PvdA. Die partij kent maar één
woord: solidariteit en geen verantwoorde
lijkheid. De VVD geeft nauwelijks om soli
dariteit. Wij willen mensen helpen die drei
gen te verrekken, zonder ze te ontslaan van
de verplichting zelf de handen uit de mou
wen te steken
De eensgezindheid van het huidige CDA
heeft ook zijn keerzijde, erkent De Koning.
„Als ik op een partij bijeenkomst ben. lel ik
wel eens hoe vaak het woord 'samen ge
bruikt wordt. Soms dreig je er beroerd van
te worden. De angst voor een stevige dis
cussie zit er na al die jaren nog steeds in.
Dat is jammer".
Macht
Niettemin kan De Koning instemmen met
de optimistische kijk van Ten Napel cn
Verkuil dat er toekomst is voor het CDA.
Alleen het vanzelfsprekende van de macht
kan het CDA bedrrigrn. vindt U M.i. ht
is nooit vanzelfsprekend Die kri|g je na
melijk van de kiezers. Macht kan boven
dien leiden tot arrogantie van de macht -
daar kun je wel wat aan doen. En wie weet.
komt het CDA ooit eens aan de kant te
staan. Maar dan is er nog gren man over
boord. Het CDA bestaat niet bij de gratie
van de macht, maar bij de gratie van haar
politieke overtuiging".
trouw, maar het was op het randie. Het
deugt gewoon, niet. Het geeft de ver
menging van principes en praktisch han
delen goed aan".
Evangelie
De belangrijkste oorzaak voor het ontstaan
van het CDA is gekomen volgens Ten Na
pel vooral de wens van protestanten en ka
tholieken om een duidelijke relatie te leg
gen tussen het christelijk geloof en het po
litiek handelen. Die stelling is door tegen
standers vaak smalend afgedaan met een
verwijzing naar de afkalving van de oude
drie partijen: het CDA moest er komen om
de macht te handhaven Dat is volgens Ten
Napel slechts een bijkomende reden. De
historicus Verkuil, die enkele maanden ge
leden een boek schreef over het CDA. valt
hem daarin bij Lubbers heeft zoveel suc
ces kunnen hebben, omdat hij een eensge
Jan de Koning: „Dat denken in de PvdA van 'meerderheid is macht', is ons vreemd. Dat is op den duur een instinctieve afkeer geworden. We
waren het spuugzat". umno moros ixkx*
