Het gestaalde
leven van een
ex-lokagent
Poolse vrouwen terug naar de keuken
ZATERDAG 23 MEI 1992
Ralph Nieves adviseert Hollywood bij politiefilms
Bij de aftiteling van de film ko
men ze er altijd bekaaid af.
Htm naam bengelt ergens on
deraan. Geen bioscoopbezoeker
blijft er dan ook voor op zijn
stoel zitten. Toch kan Holly
wood steeds minder zonder de
bijdragen van deskundige advi
seurs.
Ralph Nieves is zo'n 'watch
dog'. Als ex-undercover-agent
in New York houdt hij scripts
voor politiefilms tegen het licht.
En leert hij filmsterren de
kneepjes van het politievak. Bo
vendien komt hij uit de Bronx,
de meest geharde levensschool.
De Bronx, New York. De rotste
plek in de 'Big Apple'. Waar een
taxichauffeur je zelfs voor een
forse fooi nog niet naartoe sjeest. Waar de
kaalgeslagen, verloederde wijk oogt alsof de
Tweede Wereldoorlog er blijft nabranden.
De Bronx nabij Harlem River, ruim drie
eeuwen geleden door de Nederlander Jonas
Bronck gekocht van indianen. Nu een open
riool van drugsdealers, slikkers, spuiters,
snuivers, psychopaten, stadsnomaden en an
dere stumpers. Beerput van corruptie, mis
daad en sodomie.
De Bronx, zelfs God zou zich er uit de voe
ten maken. Maar waar Ralph G. Nieves, 48 en
altijd gewapend, die lange vrijdagnacht met
mij rondtoert alsof hij er kind aan huis is. En
dat is hij ook.
'Bedrijfsongeval'
Als zoon van arme, trotse 'spies' - ofwel Puer-
toricanen - groeit Ralph er op. Slaat er als
wijkagent tuig in de boeien. Duikt er later re
gelmatig op als undercover-agent. En leert er
Paul Newman hoe hij zich dient te gedragen
als agent in 'Fort Apache, The Bronx', een po
tige politiefilm uit 1981 van regisseur Daniel
Petrie. Nog geen half jaar later duikt Nieves
bij een roofoverval onder een kogel door. Zijn
schouder schiet uit de kom. Een bedrijfson
geval, inderdaad. Maar ernstig genoeg om
een dikke streep te zetten onder een dagelijks
leven-met-de-dood.
Tegen wil en dank is Ralph Nieves ineens
ex-politieagent. Levert zijn insigne in bij New
Yorks 'finest'. Niet zijn wapen. Van de korps
Ralph Nieves (links) als lijfwacht in de film 'One good cop'.
Ralph Nieves (links) aan het werk als instructeur bij een filmproduktie. Hier op de set van 'One good cop' waar hij Michael Keaton leert hoe je iemand moet arresteren. foto ap
leiding mag hij de rest van zijn leven een
pistool dragen. Dan hoeft hij ook minder
achterom te kijken naar gangsters en/of ex-
bajesklanten die met hem alsnog willen afre
kenen. Liefst voor goed, uiteraard.
Eerlijk
Ook deze vrijdagnacht klit er een 'six shooter'
aan de binnenkant van zijn linker enkel. Een
plek waar Ralph uitstekend mee uit de voe
ten kan. Met een veilig gevoel volg ik hem
dan ook naar nachtbar Inner Circle', een ge
liefde oase voor boeven op wier strafblad
meer staat dan op het dienblad. De loei-lan-
ge neger omarmt Ralph als een verloren
zoon. Schreeuwt 'nice to meet you' in mijn
oor, waar Nieves een whiskey later in fluistert
dat die son of a bitch' net twaalf jaar vast
heeft gezeten voor medeplichtigheid aan een
moord.
Nieves ziet mijn verbazing over het amica
le sfeertje in dit neonverlichte roversnest en
legt uit: „Natuurlijk zal ik nooit hun beste
maatje worden. Maar waar ze respect voor
hebben, is voor een eerlijke politieagent. En
dat ben ik altijd geweest: a good cop. Nooit
heb ik een verdachte er ingeluisd door tijdens
een arrestatie bijvoorbeeld vlug wat drugs in
zijn jasje te stoppen. Of door valse verklarin
gen af te geven, zoals sommigen van mijn
collega's uit pure frustratie over hun vak wel
deden. Door mij zijn heel wat boeven in de
cel beland. Maar nooit omdat ik ze eraan ge
naaid heb. Zeker toen ik als 'undercover' bij
de narcoticabrigade werkte, zijn er meerdere
pogingen ondernomen om mij om te kopen.
Een keer is me zelfs een miljoen dollar aan
geboden als ik even de andere kant op wilde
kijken. Maar daarvoor wilde ik te graag eerlijk
blijven."
Premies
Om de corruptie binnen de (New Yorkse) po
litie goed aan te pakken, pleit Nieves voor het
zogeheten 'bounty system'. Ofwel premies
koppelen aan de waarde van de onderschep
te drugs. „Moet je 'ns kijken hoe snel het dan
gedaan is met de corruptie binnen het korps.
En hoe hard menig rechercheur achter de
boeven aan jaagt".
Maar voordat je het weet, struikel je over
de particuliere 'premiejagers' en burger
wachten, werp ik tegen.
Nieves: „Dat is ook de reden waarom
'Washington' er niks voor voelt. Maar een
ongebreidelde heksenjacht voorkom je door
vaste premies vast te stellen, exclusief voor
de politie. Want die kun je goed controleren.
Je betaalt toch ook je informanten. Ook daar
zijn vaste afspraken over gemaakt."
Dan stappen we uit de Inner Circle' en in
zijn Buick. Ralph zwaait naar drie stoepsle-
tjes, rillend in de vrieskoude nacht. En van de
aids.
Waarom hij, eenmaal bij de narcotica-afde
ling. per se voor Serpico wilde spelen? Ralph
tikt op zijn lichtbruine wang: „Omdat ik niet
op mijn afkomst als Puertoricaan beoordeeld
wenste te worden, maar op mijn persoonlijk
heid. mijn vakmanschap. Vergeet niet dat,
toen ik op mijn tweeëntwintigste bij de poli
tie kwam, het korps overheerst werd door
agenten van Ierse afkomst. Promoties wer
den hoofdzakelijk onderling geregeld. Als
'spie' moest je wel uitzonderlijk goed zijn.
wilde je even snel in rang stijgen. Om recher
cheur te worden, moest je laten zien dat je
het boeventuig aankon. Dus koos ik voor het
gevaarlijkste werk, dat van de lok-agent
„Als ik erop terugkijk, moet ik toentertijd
stapelgek zijn geweest om dagelijks met mijn
leven te spelen. Niet dat ik daar toen geen
weet van had. Als je 'undercover' gaat, ben je
bang. Maar het is een angst die je bedwelmt.
Je koopt drugs van iemand, van wie je op
voorhand weet dat je hem op een dag een
pistool tegen zijn hoofd moet zetten om dui
delijk te maken dat-ie gearresteerd is. Een
vreemd soort angst, waar je nooit aan went.
Maar waar je wel helemaal opgewonden van
raakt. Zelfs nu ik al dik tien jaar politieagent
af ben, heb ik last van dat 'hyped up'-gevoel.
Alsof je verstand voortdurend in de vijfde
versnelling staat."
Ervaren
Door zijn beroep kreeg Nieves ook diepe
deuken in zijn privé-leven. Over zijn maag
zweer zeurt hij niet. Die is bijna net zo onver
mijdelijk als de scheiding. Zijn vrouw kon
niet langer optrekken met een echtgenoot die
een dubbelgevaariijk leven leidde. „Achteraf
begrijpelijk dat ze de stekker uit ons huwelijk
trok. Van 'undercover-acties, waarvoor ik
vaak dagen van huis moest zijn, mocht zij
geen weet hebben. Op het toilet stond een te
lefoon die ik alleen mocht opnemen. Freddy
Morales was mijn favoriete schuilnaam. Ui
teraard was mijn adres vals, net als mijn rij
bewijs en mijn creditcards
„Telkens als ik de huisdeur achter me
dichttrok, stapte ik in mijn schaduwleven.
Moest ik me overtuigend 'crimineel' gedra
gen om ingang te krijgen in de georganiseer
de misdaad. Gelukkig is de Bronx mijn leer
school geweest. Ik weet hoe je een joint moet
draaien. En ik val ook niet door de mand als
ik tijdens een eerste kennismaking met
drugsdealers plotseling heroïne moet versnij
den. Ben je daar niet handig in. dan ben je
meteen ontmaskerd als 'stille'. En lig je met
een kogelrond tochtgat in je hoofd in de
goot."
Om onopvallend te infiltreren in de van 'big
bucks' en 'big cars' doorgezakte onderwereld
kreeg Ralph Nieves alle medewerking van het
politiekorps. Hotelkamers, vliegtickets, ver
borgen camera's, helikopters om bijvoor
beeld een drugstransport van New York naar
Miami te schaduwen, plezierboten, dure kle
ding. kortom, alles werd betaald.
Nieves legt uit: „Bij ons is het gebruikelijk
dat je een groot deel van de miljoenen dollars
die je bij undercover-acties buit maakt op de
drugsbaronnen, zonder veel ambtelijke
rompslomp kunt gebruiken voor nieuwe
operaties. En dat niet alleen. Moet je een du
re auto inzetten dan heb je ze voor het uitkie
zen. Verbeurd verklaarde auto's van drugdea-
'Alsof je verstand
voortdurend in de
vijfde versnelling staat'
Iers staan namelijk keurig klaar. Natuurlijk let
je erop dat je een Buick Electra. in beslag ge
nomen in de Bronx, niet inzet voor een actie
in die wijk. maar wel in Brooklyn of hartje
Manhattan. New York telt tien miljoen inwo
ners, goed voor bijna drie miljoen auto's.
Dan hoef je niet in de rats te zitten dat de ge
confisqueerde auto herkend wordt door an
dere gangsters. Zelf reed ik het liefst in een
Mercedes of een Lotus."
Bemiddelaar
Zijn Buick glijdt Simpson Street in, de
buiknavel van de Bronx. Iets verderop doemt
het massieve politiebureau op van de '41e
precinct' bijgenaamd 'Fort Apache', ruim
tien jaar geleden lijdend voorwerp in de ge
lijknamige politiefilm met Paul Newman en
Ed Asner. Ralph Nieves laat een Marlboro
gloeien in de nacht. „Geen broekventje, die
Newman. Heel nieuwsgierig en snel van be
grip. Als adviseur had ik de handen meer vol
aan het In toom houden van de buurtbewo
ners. Want die waren laaiend dat zij in deze
film als 'trash' te kijk zouden worden gezet.
In het begin verstoorden M de filmopnames
door voortdurend op politiefluitjes te blazen.
Regisseur Petrie vroeg me tussenbeide te ko
men. Het voornaamste verwijt was dat de
Broax alleen maar zwart gemaakt werd door
de dikbetaalde heren uit Hollywood. En dat
ze er zelf niks wijzer van werden Ik probeer
de ze duidelijk te maken dat de Bronx erop
vooruit kan gaan wanneer je de werkelijkheid
laat zien. Laat de rest van de wereld maar
zien dat het niet overal 'applepie' is in Ameri
ka. Dat New York meer gezichten heeft dan
alleen Manhattan met zijn chique Blooming
dale. Omdat ik uit hun midden kwam. werd
er toch naar me geluisterd. En kon Petrie rus
tig verder werken."
Achteraf hebben de Bronx-bewoners gelijk
gekregen, merk ik op. De wijk vermolmt
steeds erger
Nieves: „Laat ik eerst dit zeggen: niet de
Bronxianen. maar wij. de cops zi|n in deze.
overigens schitterende film. te kijk gezet als
córrupte dienders. Ook daarmee is de werke
lijkheid geweld aangedaan. Want er zijn nog
altijd meer goede dan slechte agenten Zelfs
in New York. En verder Wijf ik toch geloven
in de kracht van de publieke opinie. Hier en
daar wordt er sociale woningbouw gepleegd
Op een dag veert de Bronx weer op. En dan
komt Walt Disney om een er film voor alle
leeftijden op te nemen." lacht Ralph net iets
te hard.
Leermeester
Sinds zijn vredestichtende rol in 'Fort Apache
the Bronx' is de ex-drugsbest rijder verslaafd
aan film. Op zeker acht films staan zijn vin
gerafdrukken. Michael Keaton heeft van
Ralph geleerd hoe hij in One Good Cop' ie
mand in de boeien moet slaan. Verder heeft
hij politielessen gegeven aan Jamie lee Cur
tis in 'Blue Steel, aan Bill Murray in (juick
Change'en heeft hij kritisch de scenario's van
The Gentleman Bandit' en Presumed Inno
cent' doorgenomen Die week moet hi| Hrvwt
Brown, de Australische filmster uit onder
meerFX, wegwijs maken in de kneepjes van
het politievak. Brown speelt de hoofdrol in
Devlin', een snoeischerpe politiethriller van
regisseur Rick Rosenthal.
Ook dit script is diKTr Nieves op wa ffout
jes bekeken. „Mijn taak is de regisseur te be
hoeden voor stomme fouten. In het script
van 'Dei'lin' bijvoorbeeld staat dat de politic
detective iets in zijn eigen bureau heeft opge
borgen. Dat is feitelijk onjuist. Niemand heeft
een eigen bureau, want je deelt het met een
collega Wel heb je een eigen kast Een klei
nigheid? Wacht even, in New York werken
32 000 agenten. En als die naar Devlin' gaan
kijken, moeten ze toch op z'n minst hun ei
gen werksituatie herkennen."
Bestelt nog een whiskey in 'Side Street',
een nachtbar in de South Bronx, na mijn sug
gestie dat zijn dubbelgrvaariqke leven best
een film waard is
Hij zegt: „Weet je dat ik een paar dagen ge
leden net begonnen ben met het ordenen
van mijn ervaringen als undercover-agent.'
Uit zijn binnenzak haalt hij een zakagenda
Achtenn staat al de eerste zin: I was bom in
the Bronx.
Democratie en de overgang
naar het kapitalisme, hebben
Poolse vrouwen teruggeslin-
gerd: van de veiligheid van ge
garandeerde banen en de schijn
van gelijkwaardigheid, naar
het beangstigende van discri
minatie, vooroordelen en on
derdrukking. Tientallen jaren
oude opvattingen doen weer
opgeld. „Alles is weg, ingestort.
En veel vrouwen beseffen niet
eens hoe slecht het er voor ze
uitziet", zegt Bogdan Falicki,
een vrijwilliger bij een telefo
nische informatie-lijn voor
vrouwen.
PATRICIA CLOUGH
THE INDEPENDENT
In Polen dreigt het gevaar dat het prin
cipe van gelijkheid tussen mannen en
vrouwen wordt verworpen. De rigou
reuze afwijzing van alles wat met het com
munisme te maken heeft, resulteerde tevens
in de afwijzing van de door de communisti
sche partij opgerichte vrouwenorganisaties,
de trotse idealen van gelijkheid en zelfs het
concept van rechten van de vrouw.
Op een conferentie van de Raad van Europa
zorgde Marcin Libicki, een parlementslid
voor de Christelijke Nationale Partij, onlangs
voor opschudding door te verklaren: „We
willen terugkeren naar het grondbeginsel van
de vrouw als moeder. De natuur heeft de
vrouw geschapen om kinderen te baren.
Zwangerschap is een zegen voor hen."
Ontslagen
In de economische malaise zijn het de vrou
wen die het eerst worden ontslagen, omdat
ze lagere banen hebben en in toenemende
mate geacht worden voor de kinderen te zor
gen. De kans dat ze weer aan het werk ko
men. is gering: er zijn veertien mannen en
veertig vrouwen voor elke vacature. Omdat
meer dan de helft van de crèches is gesloten,
wordt het voor vrouwen met een baan steeds
moeilijker kinderopvang te krijgen.
Onder de krachten die de vrouwen weer wil
len terugdringen in de rol van huisvrouw en
moeder, bevinden zich de katholieke kerk en
de vakbeweging Solidariteit. Hoewel het le
denbestand van Solidariteit voor de helft uit
vrouwen bestaat, is de vakbond voorstander
van een 'familieloon' in de vorm van extra
toeslagen voor mannen van wie de vrouwen
thuis blijven. Het is een bewuste poging om
vrouwen uit de arbeidsmarkt te verwijderen.
Op het vakbondscongres van 1990 stemden
de afgevaardigden (slechts voor 10 procent
bestaande uit vrouwen) voor 'wettelijke be
scherming voor ongeborenen', met andere
woorden een verbod op abortus. De vrou
wen-afdeling van Solidariteit protesteerde en
organiseerde opniniepeilingen in fabrieken
waaruit bleek dat de overgrote meerderheid
van de vrouwen het recht op abortus wilde
behouden. Dit kwam de vrouwen-afdeling op
een verbod te staan om Solidariteit in het
buitenland te vertegenwoordigen, omdat de
afdeling „niet uit het goede morele hout was
gesneden". Het hoofd van deze groepring,
Malgorzata Tarasiewicz. werd gedwongen
ontslag te nemen en mocht geen contact
meer onderhouden met vrouwelijke vak
bondsleden.
Passief
In Bydgosczc weigerde een rechter een kleine
vrouwenorganisatie in te schrijven (een ver
eiste voor nieuw opgerichte verenigingen,
maar gewoonlijk slechts een formaliteit), na
dat een provinciaal bestuurder bezwaar had
gemaakt tegen de doelstellingen van de ver
katholieke nationalistische partij, die vecht
voor een algeheel verbod op abortus en af
schaffing van het recht op echtscheiding. Mi
litante katholieken hebben ervoor gezorgd
dat seksuele voorlichting op scholen afge
schaft. Door gerichte intimidatie kregen /e
veel apothekers en drogisten zo vet. dat deze
geen voorbehoedsmiddelen meer verkopen,
lof nog toe 7IJI1 de Poolse vrouwen passu f
gebleven Door de pogingen om abortus te
verbieden en het zich opdringende spook
beeld van werkloosheid en armoede, begint
zich echter langzaam een vrouwenbeweging
te vormen. De kern bestaat uit een interpar
lemeniaire groep van zeventien vrouwen uit
verschillende partijen.
Het eerste dat deze vrouwen hebben gedaan,
is het indienen van een alternatief wetsvoor
stel waaronder legalisenng van a bon us onder
bepaalde omstandigheden Over de kansen
van dn wetsvoorstel bestaan de nodige twl)
leb.
De grootste handicap voor de vrouwen is
hun angst. Volgens labuda zijn de vrouwelij
ke parlementsleden die zich nier bij haar
groep hebben aangesloten, bang het onder
werp van spot. hoon. grove grappen en ru
moerig protest van hun manneü|kr collega
te worden Op het platteland van Polen lorft
de vrouwelijke bevolkin in angst voor de
plaatselijke priesters en militante katholle
krn
Zo gaan de Poolse vrouwen steeds verder te
rug richting keuken.
Een arbeidster in een machinefabriek. In de Poolse economische malaise, zijn het de vrouwen die
het eerst worden ontslagen. fOTO»Bt*T vutnotfr
eniging waaronder het streven r
van het zelfbeschikkingsrecht va
inzake moederschap'. De rechter verklaarde
i In Polen te veel rechten hebben.
alleen maar moe worden 'Ze
hebben dus geen nieuwe rechten nodig
Verreweg de meest actieve en invloedri|ke
groep in de regerende coalitie is de rechtse
