Maastricht: halteplaats van Europa
Kabinet neemt grote gok met btw-verlaging op 1 oktober
Het gebrabbel van Bush
Feiten Meningen
VRIJDAG 22 ME11992w2 I
Het feestgedruis is verstomd, de plechtige lofredes verge
ten: een half jaar na de fameuze topconferentie van
Maastricht zit Europa met een lichte kater. Terwijl Brus
sel het liefst zo snel mogelijk zou gaan praten met de vele
kandidaat-leden die zich in de wachtkamer bevinden,
moet het pas op de plaats maken tot de nationale parle
menten van de EG hun zegje hebben gedaan over 'Maas
tricht'. En in de twaalf hoofdsteden heersen huiver en
argwaan. Eén munt, meer politieke samenwerking, is het
wel zo mooi als het lijkt? Waarom moet Brussel zoveel
macht naar zich toetrekken? Waar blijven we, wanneer
de EG nóg groter wordt? En waarom valt de rekening van
het Maastrichtse feest zo hoog uit?
BRUSSEL PETER DE VRIES
CORRESPONDENT
Aangezien niets menselijks de
Eurocraat vreemd is, overheer
ste pal na de Top op de Brussel
se EG burelen sombere ver
moeidheid. Maanden, zoniet ja
ren was er gewerkt aan de ver
dragen die waren bezongen als
de 'nieuwe architectuur van Eu
ropa'. Dat was retoriek, zeker,
maar het inspireerde. Toen de
zaak beklonken was, bekroop
menigeen het gevoel van 'is dat
alles?'
Voor EG-diplomaten die tradi
tioneel met enig dédain neerkij
ken op het politiek gefriemel in
de hoofdsteden, volgt de ko
mende tijd een onbehaaglijke
ervaring. I lun werk wordt elders
beoordeeld, en wellicht veroor
deeld. Want de kans bestaat dat
ergens in het lange proces een
kink in de kabel komt. Per slot
van rekening moet het Verdrag
van Maastricht overal goedge
keurd worden. Haakt één land
af. dan „stokt" de EG en wordt
de Gemeenschap „ontwricht",
waarschuwde de Franse pre
mier Bérégovoy onlangs al.
De eerste norde kon wel eens de
zwaarste zijn. De traditioneel
niet erg EG-gezinde bevolking
van Denemarken gaat dinsdag 2
juni naar de stembus, om zich
in een referendum uit te spre
ken over de Economische en
Monetaire Unie en de Europese
Politieke Unie, werktitels EMU
en EPU. Het is een dubbeltje op
z'n kant: de peilingen twijfelen
al enige tijd tussen een nipte
meerderheid en afwijzing door
de Denen.
Ierland
Later in juni volgt een referen
dum in Ierland. In de zomer is
het de beurt aan onder meer de
Franse Assemblée om zich uit te
spreken. Daarna
komt Duitsland,
terwijl in Neder
land de Tweede
Kamer zich in de
late herfst zal bera
den over ratificatie
van de akkoorden.
Waarschijnlijk pas
seert 'Maastricht'
alle hordes her
en der moeizaam,
maar ongeschon
den. Het 'nachtmerrie-scenario'
van Brussel is dat het verdrag
ergens ten prooi valt aan een
oncontroleerbare binnenlandse
twist. Sommige regeringen,
zoals in Italië en Frankrijk zitten
niet of slechts wankel in het za
del. Voor ratificatie is in de
meeste parlementen juist een
bijzonder ruime meerderheid
nodig, en dus steun van de op
positie. Handige politici zouden
juist op dit punt wel eens toe
kunnen slaan.
De eerste tests wijzen uit dat de
Franse regering waarschijnlijk
zal zegevieren over de verdeelde
rechtse oppositie. Maar sinds de
abortus-problemen rond een
veertienjarig meisje het hele
verdrag in het door-en-door
„katholieke kan van de EG",
zoals een Brussels diplomaat
Ierland omschrijft, in de waag
schaal stelde, is voorzichtigheid
op z'n plaats.
Macht
De zorgen worden aangewak
kerd door de soms heftige reac
ties die Maastricht uitlokt. Brit
se diplomaten verbaasden zich
er onlangs over dat velen pas nu
ontdekken wat de consequen
ties van het akkoord zijn. „Wij
hebben dat debat tenminste
vooraf gevoerd", zeiden ze met
typisch Engelse trots, alsnog
een rechtvaardiging vindend
voor het consequent gebruik
van het woord 'nee' door hun
onderhandelaars.
De bedenkingen in de 12 EG-
landen zijn divers: in Nederland
en Portugal lijkt er tot nu toe
geen vuiltje aan de lucht, al kan
dat met het naderen van de ra
tificatiedatum snel verkeren. In
bijvoorbeeld Frankrijk, België
en Luxemburg wordt
nogal aangehikt te
gen het idee dat in
woners uit een ander
land van de Ge
meenschap over een
aantal jaren stem
recht krijgen voor ge
meenteraden en Eu
ropees Parlement.
Denemarken vreest
een invasie van bui
tenlanders die va
kantiehuisjes aan de Jutlandse
kust willen kopen. Elders don
dert de oorlog na in de vrees dat
Europa zal worden gedomi
neerd door het eengemaakte
Duitsland.
Eén rode draad in de nationale
discussies is de vraag of Brussel
zich niet teveel bevoegdheden
aanmeet. In Maastricht kreeg
de EG een taak die varieert van
muntmeester tot sociaal inspec
teur, van hoeder van het milieu
tot cultuurmecenaat, met in het
verder verschiet een rol op ter
reinen als buitenlands beleid en
eventueel zelfs defensie. Het is
een kluwen van bevoegdheden,
met een minimum aan parle
mentaire controle.
Zes maanden
na de Top
heersen huiver
en argwaan
Onderaannemer
De nationale parlementen en
regeringen zullen niet hun hele
greep op bijvoorbeeld het
milieubeleid verliezen. Ze moe
ten het wel met Brussel delen.
Maar menig parlementariër be
gint de naderende degradatie
tot onderaannemer van Europa
pas nu te beseffen.
Het is een publiek geheim dat
zelfs het dagelijks bestuur van
de EG het verdrag een rommel
tje vindt. Delors sprak ooit al
van "georganiseerde schizofre
nie". En Frans Andriessen zei
laatst „eerder de voorkeur te ge
ven aan veel macht over weinig
terreinen, dan aan weinig
macht over een heel scala".
Maar de Commissie doet er nu
zoveel mogelijk het zwijgen toe.
Ze beseft maar al te goed dat ze
zich niet populairder heeft ge
maakt door pal na Maastricht
een rekening voor de feestelijk
heden in te dienen van 50 mil
jard gulden extra in 1997. Wil
men alle mooie voornemens
ook echt uitvoeren,
dan moet er even be
taald worden. Dat
werkte op de geld
schieters van de Ge
meenschap de rij
ke Noordelijke lan
den al als een kou
de douche.
Het scherpst blijkt de
zorg over het opge
ven van nationale
soevereiniteit in Duitsland, tot
nu toe een trouw pleitbezorger
van de Gemeenschap. Daar be
gint door te dringen dat de in
voering van één munt het Duit
se volk niet onberoerd laat.
De Monetaire Unie zal diep in
grijpen in het leven van alle EG-
burgers. Brussel zal bezuinigin
gen dicteren op nationale be
grotingen, soberheid eisen,
strikte beheersing van de finan
cieringstekorten. en onberispe
lijk economisch gedrag. De lat
ligt zo hoog, dat op dit moment
alleen Luxemburg, Denemarken
en Frankrijk er over heen ko
men. Maar voor de Duitsers
gaat de EMU gepaard met een
andere vraag: offert het land
voor de Ecu de D-mark op, het
symbool van het naoorlogse
Wirtschaftsivunder, het Wezen
en Zijn van de Bondsrepubliek?
Achterhoedegevecht
Het zijn klemmende vragen,
maar het ergst is de knagende
onzekerheid of Maastricht niet
in een mum van tijd een achter
hoedegevecht is geworden. Het
verdrag léék de EG klaar te ma
ken voor de komende tijd. Of
het dat werkelijk doet wordt be
twijfeld. De wachtkamer vein de
EG is volgestroomd met landen
die graag bij de club willen ho-
Het levert problemen die de
spankracht van de Maastrichtse
aldcoorden ver te boven gaan:
wat is een gezamenlijk buiten
lands beleid wanneer neutrale
landen als Oostenrijk en Zwit
serland toetreden? Wat is een
economische unie met Polen?
En een huishoudelijke kwestie,
dus goed voor de meeste herrie:
hoe moet een EG van 25 landen
bestuurd worden?
Grof gesteld is de
vraag: kunnen de
landen die nu op
het punt staan
meer macht over
te dragen aan de
EG, er verzekerd
van zijn dat dat
ook 'hun' Gemeen
schap blijft?
Het antwoord is
niet bevestigend.
Toen onlangs gesuggereerd
werd dat in zo'n super-Ge
meenschap de rol van de kleine
landen nog maar verder moet
worden beperkt, was Denemar
ken in rep en roer. Als ze in
Brussel zo doorgingen, zou de
bevolking zeker tegen Maas
tricht stemmen, zeiden Deense
diplomaten verontwaardigd. Als
tussenstationnetje op weg naar
verdere Europese eenheid is
Maastricht al omstreden ge
noeg. Haastig werd dan ook af
gesproken het risico dat een
land afhaakt tot een minimum
te beperken, door pas over eni
ge tijd openlijk te gaan praten
over de volgende halteplaats.
'Maastricht
met moeite
over hordes
WASHINGTON RUPERT CORNWELL
THE INDEPENDENT
Al eeuwen wacht ik op het juiste
moment om deze column
schrijven. Om te beginnen wil ik
dus de redacteurs van het Ame
rikaanse tijdschrift The Neiv Re
public bedanken voor deze door
de hemel gestuurde, zij het late
kans.
Waar het om gaat zijn de verba
le eigenaardigheden van de Lei
der van de Vrije Wereld: George
Bush. The New Republic heeft
de studenten in de Engelse taal
een onschatbare dienst bewe
zen door het publiceren van een
bloemlezing 'Bushismen'.
Laten we wel wezen, de presi
dent van de Verenigde Staten is
zich bewust van zijn onvol
maaktheden: „Ik word niet vaak
beschuldigd van het feit dat ik
vloeiend Engels spreek", jam
merde hij ooit. Dat is nog zacht
jes uitgedrukt.
Iedere dag levert wel weer een
nieuw Bushisme. Soms slaat hij
gewoon de verkeerde toon aan:
„Ik wilde er al'een hele tijd eens
naartoe, dus dit komt prima
uit", merkte hij op tijdens zijn
bezoek aan het door rellen ver
woeste Los Angeles. Of, tijdens
een bezoek aan concentratie
kamp Auschwitz in 1987: „Boy,
they were big on crematoriums,
weren't they? (Goh, wat een
enorme crematoria hadden ze
toen, hè?)".
Bij andere gelegenheden valt
zijn hele zinsbouw in elkaar.
Toen hij bijvoorbeeld zijn toe
komstige reisplannen besprak:
„Nee, ik word niet honkvast...
tenminste, niet zo heel erg
honk... ik bedoel, misschien ook
wel meer honk."
Neem Bush' uitstapje naar New
Hampshire op 15 januari, die
volgens hem moest worden ge
zien als „Boodschap: Ik geef om
u-reis". Ik zal eeuwig dankbaar
zijn dat te hebben mogen mee
maken; ik zal de kopieën van de
teksten van zijn zes openbare
optredens tot mijn laatste snik
koesteren.
Bij zijn aankomst sprak hij mee
levend met lokale zakenlieden
over hun problemen met
milieuwetten, zoals de wet die
„die bontgevederde jongens"
beschermt (waarmee hij de be
dreigde gevlekte uil bedoelde),
niet te verwarren met „die bon
te jongens die iemand echt in
de problemen helpen", waar
mee hij de open microfoons be
doelde die vaak in de buurt
worden opgesteld van een niets
vermoedende politicus.
Een paar minuten later mijmer
de de 41ste president van Ame
rika over de zware last van zijn
functie: „Denk aan Lincoln, die
op zijn knieën ging ten tijde van
beproevingen zoals de Burger
oorlog en al dat soort zaken. Je
mag niet zijn... En wij zijn geze
gend. Dus geen medelijden
met... Don't cry for me Argenti
na. We hebben te maken met
problemen daar buiten en ik
ben gezegend met een goede
gezondheid, een sterke gezond
heid. Jeez, krijg je eens griep,
maken ze er meteen een natio
nale aangelegenheid van. Maar
goed, dat hoort bij het baantje."
Tenslotte spreekt Bush zijn
dank uit jegens zijn gastheren
die op korte termijn een diner
hebben geregeld: „Volgens mij
hebben jullie het de dag voor
Kerstmis gehoord en de periode
tot Nieuwjaar hadden jullie na
tuurlijk wel iets anders aan je
hoofd, en dit ding is een gewel
dige, hartelijke reactie."
Emotionelerik
Waarom praat hij zo? Michael
Kinsley, die zich voor The New
Republic heeft toegelegd op
Bushismen, meent dat de presi
dent zo praat omdat hij eigen
lijk niets te zeggen heeft. Ik ben
daar nog niet zo zeker van.
De Busltismen duiken namelijk
niet alleen op wanneer Bush
over binnenlandse zaken praat,
waar hij heel weinig van af
weet, maar ook wanneer hij de
buitenlandse politiek bespreekt
Daar weet hij wél veel vanaf.
Bovendien is Bush een zeer irv
telligent man die, als er al iets
aan schort, met teveel gedach
ten tegelijk bezig is. Soms, als
hij écht heel onsamenhangend
is, kun je de gedachten bijna
door zijn hoofd horen suizen,
als deeltjes die door de atoom-
splijter gaan.
Dan is er nog die eigenaardige
stijl die de dubbelzinnigheid
van zijn aard verraadt: de aris
tocratische bewoner van de
Oostkust die zich als een Texas-
jongen wil gedragen/Of, zoals
een andere columnist van The
New Republic het stelde: „Een
grote, onhandige golden retrie
ver, die kwijlend allerlei meu
bels omvergooit", in zijn pogin
gen iedereen te behagen.
Maar genoeg amateur-psycho-
logie. Het laatste woord is aan
de man zelf. „Ik praat al jaren
op dezelfde manier, dus zo ern
stig kan het niet zijn", merkte
hij tijdens de verkiezingscam
pagne van 1988 op. Of zoals hij
een jaar later bekende: „Ik ben
niet de meest welbespraakte
emotionelerik."
VERTALING MONIQUE EGGERMONT
George Bush: „Ik word niet vaak beschuldigd van het feit dat ik vloeiend Engels spreek."
DEN MAAG CAREL GOSELING
Eerst zien dan geloven. Dat was tot nu toe
zo ongeveer de reactie van de sociale part
ners. werkgevers en vakbonden, op aankon
digingen van het kabinet dat de btw omlaag
zou oua
Op zich niet verbazingwekkend, gezien de
intenties waarmee het kabinet kiest voor
een verlaging van de omzetbelasting. Ken
lagere btw moet in de ogen van het kabinet
Immers leiden tot minder inflatie, daarmee
lagere lasten, minder hoge looneisen, min
der forse loonstijgingen en dus meer werk
gelegenheid.
Het Centraal Planburaeu had het al fijn uit
gerekend. Een verlaging van het hoge btw-
tarief van 18,5 naar 17,5 procent zou de in
flatie met een half procent drukken. Boven
dien zouden er zo'n 15.000 extra arbeids
plaatsen door ontstaan. De moeite waard
dus.
Maar het kabinet wilde wel zekerheid. Met
andere woorden, de sociale partners moes
ten in ruil voor de btw-verlaging plechtig
beloven dat zij de lonen zouden matigen en
meer zouden doen ter bevordering van de
werkgelegenheid. Het liefst in een geza
menlijk te sluiten centraal akkoord. Dat ak
koord moest er dit najaar komen, zodat de
zaak voor 1993 geregeld was.
Met de reacties van de sociale partners zat
het kabinet echter voor het blok. Zonder
'bewijs' dat de btw-verlaging er kwam, wil
den de werkgevers en bonden niet praten.
En dat vormde weer een probleem voor het
opstellen van de rijksbegroting 1993. Van
welke veronderstellingen moest daarin dan
worden uitgegaan?
Voor dit dilemma geplaatst, besloot het ka
binet woensdag tot een gok. Afgesproken
werd de btw op 1 oktober dit jaar al met een
procent te verlagen. Dat kon gemakkelijk,
want het kost niets. Ondernemers rekenen
btw per kwartaal af. De rekening van de pe
riode oktober-december 1992 komt dus pas
na 1 januari 1993.
Formeel werd weliswaar nog bekendge
maakt dat het kabinet pas in augustus 'defi
nitief zal beslissen, maar dat is een wassen
neus. In die dagen praat het kabinet alleen
nog over het zogenoemde dekkingsplan:
het dekken van reeds afgesproken uitgaven
voor 1993. De btw-verlaging staat dan al
Breuk
Toch blijft het kabinet afhankelijk van de
sociale partners. Als die in de zomer niet
bereid blijken tot een centraal akkoord te
komen over loonmatiging en werkgelegen
heid in ruil voor btw verlaging, zitten de
ministers voor het blok. Het is immers poli
tiek ondenkbaar de btw op 1 oktober te ver
lagen om die belasting zonder akkoord
op 1 januari weer op te trekken.
Er treedt nu echter wel een ander effect op.
Door het kabinetsbesluit ligt de zwarte piet
bij de sociale partners. Als die niet in bewe
ging komen, kan het kabinet altijd zeggen:
'Zij zijn onverantwoord bezig. Niet wij'.
Dat dit tegelijk het einde zou betekenen van
de overleg-economie die wij al jaren ken
nen, staat ook vast. Het zou een definitieve
breuk betekenen tussen overheid en sociale
partners. De effecten daarvan zijn nog niet
Ook hier kan rustig van een gok gesproken
worden. Decentraie loononderhandelingen
leiden immers tot hogere lonen dan het ka
binet gewenst acht. Dat heeft de gang van
zaken in 1991 en ook dit jaar wel bewezen.
En daar worden op dit moment degenen
die voor hun inkomen afhankelijk zijn van
Vadertje Staat (uitkeringstrekkers, mini
mumloners, ambtenaren en trendvolgers)
de dupe van.
Van de andere kant zou een breuk met de
sociale partners ook heel heilzaam kunnen
werken. Het helè overleg- en adviescircuit
zou immers overbodig worden. Hetgeen de
daadkracht en mogelijk het gezag van het
kabinet wel eens ten goede zou kunnen ko-
Dan blijft er nog een probleem over: hoe fi
nancieren we een btw verlaging die per jaar
toch al gauw 1,7 miljard gulden vergt. Het
kabinet heeft hier gekozen voor verschui
vingen in^ie belastingen. Aan de ene kant
verhoog jé een last om vervolgens met het
vrijkomende geld de lagere btw te bekosti
gen. Waarmee de lasten weer dalen.
Praktijk
Hoe dat dan moet? Een paar voorbeelden.
Het schrappen van de investeringsaftrek
voor kleine bedrijven. Dat levert 600 mil
joen óp en is verkoopbaar met het argu
ment dat een lagere htw goed is voor de
omzet en er bovendien minder hoge lonen
betaald hoeven te worden.
Of het schrappen van de rente-aftrek in de
belastingen voor consumptieve leningen
(om een auto te kopen of iets dergelijks).
Dat levert ook 600 miljoen op. Ook hier kan
een lagere btw het nadeel voor de burger en
ondernemer compenseren. En wat te den
ken van hogere tabaks- of alcoholaccijns?
De hogere prijs en een mogelijk negatief ef
fect op de omzet wordt toch wqpp teniet ge
daan door de lagere btw?
Dat door de operatie dan alleen een Iasten-
stabilisatie optreedt en geen verlaging, is
voor het kabinet niet erg. Als de eerder afge
sproken grens voor de lastendruk (53,6 pro
cent van elke verdiende gulden) maar niet
wordt overschreden. Tenminste, niet op pa
pier. Want in de praktijk is dat héél anders.
Koningin Beatrix te midden van de Europese regeringssleiders, eind vorig jaar in Maastricht.
foto epa
