Elco Brinkman,
een man zonder twijfels
Feiten Meningen
Thaise militairen gewend aan rol in politiek
Fidel Ramos: van handlanger
Marcos tot erfgenaam Aquino
f" DONDERDAG 21 ME11992
2
Leendert Cornelis Brinkman heet waarschijnlijk de nieu
we premier van Nederland. Lubbers heeft de nu 44-jari-
ge, in Leiden woonachtige CDA-fractieleider officieel
aangewezen als zijn opvolger. De wisseling van de wacht
aan de top van het CDA is meer dan een personeelskwes
tie: de politieke cultuur zal anders worden. Lubbers,
econoom, die de jaren van Den Uyl heeft meegemaakt,
wilde politieke patronen veranderen. Brinkman, politico
loog en jurist die met afschuw de vrijzinnigheid in de ja
ren zestig gadesloeg, wil mensen veranderen.
Lubbers, met een je/.uïetenach
tergrond, is beroemd om zijn
ongeëvenaarde vermogen com
promissen te smeden. Brink
man, plattelandscalvinist, spie
gelt zichzelf in termen als:
rechtlijnigheid, knopen door
hakken en duidelijkheid.
De rolwisseling binnen de
machtigste partij in Nederland
werpt zijn schaduwen al voor
uit. Zeven jaar lang was Ruud
Lubbers de onbetwiste boven-
baas van het CDA en Neder
land. Maar zijn derde kabinet
hapert en het politieke initiatief
verhuist langzaam maarzeker
naar de CDA-fractie, naar Elco
Brinkman. Van 1982 tot 1989
minister van welzijn, volksge
zondheid en cultuur en sinds
1989 fractieleider van het CDA.
Sinds zijn overstap van het mi
nisterie naar de Kamer neemt
de uitverkoren kroonprins per
jaar meer het voortouw. Hij ka
pittelt de lakse bewindslieden
die maar niet opschieten met
hun discussies. En hij steelt het
hart van de achterban met het
verhaal dat bij het CDA-volks-
deel een weldadige huiver van
herkenning teweeg brengt: het
verhaal van het gelijk van de
'kleinburger'.
Op partijbijeenkomsten mag
Lubbers uitleggen waarom het
plan-Simons nodig is en hoe
dat toch goed zal komen. Op
dat soort bijeenkomsten trekt
hij nog steeds de meeste be
langstelling. Hij is de man van
de techniek van het regeren.
Brinkman heeft een andere rol.
Hij spreekt rechtstreeks tot het
hart van het CDA. Als het corvee
van de lopende kwesties achter
de rug is, steekt hij van wal. Zijn
verhalen bevatten de moraal,
een boodschap die altijd terug
te voeren is tot de politieke ge
loofsbelijdenissen die hij
schreef toen hij minister was.
In die tijd begon hij Nederland
al l-evieten te lezen: het land
moest terug naar de traditionele
christelijke waarden en nor
men. Het gezin moet in ere
worden hersteld. Nederland
moet het kwaad niet op zijn be
loop laten: voor niets gaat de
zon op: het is verkeerd om er
maar op los te leven en mensen
moeten weer het belang van de
gemeenschap zien.
Het zijn typisch de lessen waar
mee veel Nederlanders uit de
eerste periode na de oorlog zijn
opgegroeid. Lessen die voor de
oorlog door de discipelen van
Abraham Kuyper ook al waren
doorgegeven in de kring van de
'kleine luyden'. Er schuilt veel
nuchtere volkswijsheid in, die
hel bij de meeste mensen tot de
jaren zestig goed deed. Daarna
ging het schuiven en zochten
hele volksstammen niet meer
naar die oude zekerheden, maar
naar nieuwe en spannende din
gen.
Jaren zestig
Wie graaft in de geestelijke ran
sel van Brinkman, zoekt tever
geefs naar enige affiniteit met
de roerige jaren zestig. Brink
man heeft nooit ergens naar ge
zocht. Hij wist van jongs af aan
hoe het moest. In zijn grenzelo
ze openhartigheid heeft hij in
het begin van zijn minis
tersloopbaan ooit trots aan Bi-
beb van Vrij Nederland verteld
dat hij als knaap meteen de de
finitieve liefde vond.
Omdat de twijfel nooit aan hem
vrat, had hij over alles snel zijn
oordeel klaar. I lij viel op het mi
nisterie van binnenlandse za
ken de toenmalige minister
Wiegel op, die hem razendsnel
promoveerde tot topambtenaar.
Als Lubbers de teugels over
neemt van Van Agt, plukt hij de
34-jarige Brinkman van het mi
nisterie van binnenlandse za
ken om eerste man op wvc te
maken.
Van het begin af is hij een
spraakmakende minister, die
zich niét alleen met zijn eigen
terrein bezig houdt. Hij verhaalt
vrijmoedig over zijn hoge op
Brinkman neemt nog wat aantekeningen door tijdens de onderhandelingen over het kabinet Lubbers-Kok.
Sinds zijn aantreden als fractieleider neemt hij langzaam de Scepter c
vattingen van het ministers
ambt en hij stool de Kamer voor
het hoofd als hij per interview
duidelijk maakt dat de heren en
dames volksvertegenwoordigers
wat meer respect dienen te heb
ben voor de wijze bewindslie
den die na zorgvuldige afweging
hun wijze besluiten naar buiten
brengen. Lubbers moet er aan
te pas komen om de Kamer te
vertellen dat het kabinet echt
gepaste eerbied heeft voor de
gekozen volksvertegenwoordi
gers.
Brinkman is in die tijd een mi
nister die met verve het herstel
beleid van Lubbers mee uit
voert. Zonder onvertogen
woord slikt hij elke bezuiniging
die wordt opgelegd. Hij presen
teert het als consequent en
krachtig ombuigingsbeleid. Op
zijn departement is er ook kri
tiek. Daar verwijt men de minis
ter dat hij nergens echt voor
staat op zijn vakgebied, dat hij
nergens echt hart voor heeft. Hij
ziet alles zakelijk en afstande
lijk.
i premier Lubbers.
foto bert verhoeff
Bij de media is Brinkman in die
periode echter een populaire
minister. Hij vertelt honderduit
over wat er mis is aan Neder
land en hoe het wel moet. Een
dankbare interviewpartij. Al in
1983 wordt publiek de vraag op
geworpen of hij op een bepaald
moment Lubbers op zal volgen.
Tot de dag van vandaag is dat
officieel nog steeds een open
vraag, waarover niet Lubbers,
maar de partij beslist.
Maar intern ligt dat minder for
meel. Als in de loop van de tijd
circuits rond Ruding en rond
Van den Broek terrein verliezen
omdat hun favorieten steken la
ten vallen, komt steeds nadruk
kelijker de calvinist uit Hardinx-
veld-Giessendam in beeld. En
als Lubbers net aan zijn derde
kabinet is begonnen en vooraf
al zegt dat hij er aan het eind
van de rit een punt achter wil
zetten en dat Brinkman hem
maar moet opvolgen, lijkt de of
ficiële benoeming alleen nog af
hankelijk van zijn prestatie aJs
fractievoorzitter. Tot dusver is
de partij zeer tevreden.
Creatief
Met Brinkman wordt het boeg
beeld van de Nederlandse poli
tiek anders. Lubbers is een man
die schuift en die plooit, die
zoekt naar oplossingen en die
soms zo creatief is dat het lijkt
alsof hij te weinig principes
heeft. Brinkman is een appa
ratsjik genoemd, een man die
niet houdt van gedoe en die hoe
dan ook een besluit wil. Een
man die principes etaleert en
die niet opvalt door creativiteit.
Brinkman heeft zich wel eens
zorgen gemaakt over zijn pre
sentatie. Hij komt te koel over.
Deskundigen schaven daaraan.
Vorige week in Heerenveen pro
beerde hij een nieuwe stijl uit.
Wandelend over het podium
moest hij een directer contact
maken met de zaal dan van
achter een katheder mogelijk is.
Lubbers heeft die toneelmanie
ren nooit nodig gehad. Als hij
achter het spreekgestoelte ging
staan en een betoog hield van
een paar losse aantekeningen,
dan was het meestal ook een
betoog met een begin en een
eind. Brinkman had altijd een
uitgetikte tekst. Sinds Heeren-
veen praat hij ook uit het hoofd,
slechts gesteund door een sta
pel kaartjes met kernpunten in
zijn broekzak.
Met Lubbers heeft het CDA ja
renlang een premier 'gehad' die
bijna op nationale erkenning
kon rekenen. Een man die dag
en nacht werkt en een grote
aantrekkingskracht heeft op de
kiezers door zijn deskundigheid
en zijn politieke lenigheid.
Brinkman is anders gebouwd, 's
Avonds zit hij het liefst 'gezellig
thuis'.
Duintop
In interviews heeft hij het vaak
over het genoegen om op een
duintop te zitten en te mijme
ren over het land. Dat is een on
schuldig genoegen maar het is
de vraag of Nederland zit te
springen om een premier met
onschuldige genoegens. Er zijn
ergens ook nog belangen die
verdedigd moeten worden.
En het is de vraag of de ideeën
van Brinkman nog wel passen
in de jaren negentig. Het herstel
van 'oude waarden' heeft zijn
aantrekkelijke kanten, maar dan
toch vooral voor een maat
schappij die bang is voor het
nieuwe, voor de onzekerheid en
de verandering. En zelfs dan: de
voortschrijdende Europese inte
gratie maakt duidelijk dat Ne
derland geen eiland is. Neder
land kan zich niet onttrekken
aan de ontwikkelingen elders in
de wereld. Al het gemijmer op
de blanke top der duinen ten
spijt.
IN N&?£2(Hoyr \jegQAcure
Mier /yie£TE vvERicew AAKJ Z'N
V££OOI2I7£UN6J, po? KUNNCM 26/HU
Mooir vwchtcm met eoo
SfAAt-T cAZp re
VKIJVEN"' J7|
MANILA JAN VAN VECHEL
MEDEWERKER
Generaal b.d. Fidel 'Eddy' Ra
mos, die momenteel riant aan
kop ligt in de race om het Fili-
pijns presidentschap, zal, als hij
inderdaad wint, een hoogst 'on-
Filipijns' staatshoofd zijn voor
het Zuidoostaziatische land: hij
zou de eerste protestantse lei
der zijn van een bevolking die
voor ruim 80 procent devoot
rooms-katholiek is, en de eerste
beroepsofficier die president
wordt van een volk dat nog al
tijd slechte herinneringen heeft
aan het militaire bestuur onder
wijlen dictator Ferdinand Mar-
De 64-jarige Ramos, zoon van
een topdiplomaat, die zich bij
voorkeur laat fotograferen als
jogger of met zijn onafscheide
lijke sigaar, is uitgesproken on
zeker voor de tv-camera's, ont
beert enig charisma en kan in
zijn toespraken nauwelijks
boeien. Maar desondanks ver
overde hij de steun van de Fili
pino's met zijn beloften van sta
biliteit, politieke rust en een
voortzetting van Aquino's be
leid van geleidelijke voorzichti
ge sociale hervormingen.
Ramos studeerde aan de Ameri
kaanse militaire academie
Westpoint en vocht met de Fili-
pijnse troepen in Korea en Viet
nam. In 1972 maakte dictator
Marcos, van wie Ramos een
achterneef is, hem tot hoofd
van de Nationale Mobiele Een
heid die in de Filipijnen onder
deel uitmaakt van de strijd
krachten. Uit hoofde van die
functie was Ramos betrokken
bij het arresteren, vaak marte
len en soms zelfs standrechtelijk
executeren van politieke tegen
standers van de dictator.
Nadat Marcos in 1986 op grote
schaal de uitslag van de toen
malige presidentsverkiezingen
verdraaide, liet Ramos onver
wacht zijn broodheer in de
steek. De generaal liep over
naar het Aquino-kamp. Nadat
de daaropvolgende massale
volksopstand Marcos verdreef,
maakte Aquino Ramos achter
eenvolgens tot stafchef van het
leger en minister van defensie.
Zo functioneel als Ramos was
voor het Marcos-bewind, zo
cruciaal bleek hij ook voor het
nieuwe bestuur. In zeven po
gingen tot staatsgrepen door
muitende militairen stond hij
trouw aan Aquino's zijde. Die
loyaliteit hield de Filipijnse re
gering overeind en maakte hem
populair bij de bevolking en bij
Aquino. Uit dank maakte zij Ra
mos politiek ergenaam en droeg
hem begin dit jaar voor als favo
riete opvolger.
In de verkiezingscampagne be
loofde Ramos een regering 'die
meer banen schept, meer huis
vesting biedt, betere sociale
voorzieningen creëert en de be
volking een hoger inkomen be
zorgt'. Hoe hij dat denkt te ver
wezenlijken, onthulde hij tot nu
toe niet. Maar met zijn acade
mische achtergrond Ramos
is civiel ingenieur en doctoran
dus in de bedrijfseconomie
en zijn steun bij het lokale be
drijfsleven is Ramos waarschijn
lijk beter dan zijn voorganger en
politiek mentor in staat te vol
doen aan de verwachtingen van
de miljoenen arme Filipino's.
Premier Suchinda knielt voor koning Bhumibol, die gisteren bemiddelde
tussen de voormalige generaal en de oppositie. foto afp
LONDEN RAYMOND WHITAKER
THE INDEPENDENT
l)c televisiebeelden van Thaise
soldaten die op ongewapende
burgers schieten in de straten
van Bangkok hebben reeds ge
leld tot het maken van vergelij
kingen met de slachting op het
Plein van de Hemelse Vrede in
Peking, nu bijna drie jaar gele
den. De gelijkenissen zijn ech
ter oppervlakkig.
Tijdens het neerslaan van de
democratische beweging wer
den in 1989 in de Chinese ste
den honderden mensen ge
dood. De acties werden gevolgd
door harde politieke onderdruk
king, die tot op de dag van van
daag voortduurt. Een jaar eer
der kwamen ongeveer evenveel
mensen om in Burma (nu:
Myanmar) toen ze probeerden
de ijzeren greep, die het leger al
26 jaar op het land heeft, te bre-
ken
Ondanks het bloedvergieten
van deze week en bij soortgelij
ke confrontaties gedurende de
jaren zeventig, heeft het Thaise
leger nooit dat soort aanhou
dende meedogenloosheid of
zelfverzekerdheid getoond. Het
aantal doden in Bangkok is veel
kleiner en niemand gelooft dat
het protest lang onderdrukt kan
worden.
In plaats van namens een poli
tieke elite op te treden, zoals het
Chinese Volksbevrijdingleger
deed. is het Thaise leger in vele
opzichten de politieke elite.
Sinds de generaals zestig jaar
geleden de macht van de abso
lute monarchie intoomden,
hebben zij zichzelf beschouwd
als de arbiters bij uitstek van het
politieke systeem, ook wanneer
in naam burgers aan de macht
waren. Alle hoofdrolspelers in
de huidige crisis zijn dan ook
dienstdoende of gepensioneer
de generaals.
laak
Meer dan tien jaar geleden
kwam een einde aan de com
munistische opstand in Thai
land, hetgeen de bewering van
premier Suchinda Kraprayoon,
dat de communisten achter de
rotesten tegen hem zitten
oogst onwaarschijnlijk maakt.
Het einde van de opstand ont
nam het leger echter wel zijn
belangrijke taak.
Generaal Suchinda's voorgan
ger als hoofd van de strijdkrach
ten, Chavalit Yongchaiyut,
stuurde de strijdmacht erop uit
om in plaats daarvan het platte
land tot ontwikkeling te bren
gen. Maar dat was tevens een
uitnodiging aan de Thaise gene
raals, die bij gebrek aan binnen
landse dreiging toch niets an
ders te doen hadden, om zich
zelf te verrijken en verder be
trokken te raken in de politiek.
De sleutel om te begrijpen wie
wie steunt binnen de militaire
kaste ligt in het jaar dat iedere
officier afstudeerde aan de pres
tigieuze Chulachomklao militai
re academie. Generaal Chavalit
was een leerling van klas 1de
eerste klas die zijn opleiding af
maakte na de reorganisatie van
de academie in de jaren vijftig.
Machtspositie
Hij hield zich aan zijn belofte
tijdens zijn periode als opperbe
velhebber geen coup te bera
men en werd leider van een op
positiepartij na zijn pensione
ring in 1990. Dit wekte de hoop
dat de strijdkrachten genoegen
zouden nemen met een kleine
re rol in de politiek. Maar in fe
bruari 1991minder dan een
jaar nadat hij de macht had
overgenomen, maakte zijn op
volger Suchinda een eind aan
de burgerregering.
Generaal Suchinda behoort tot
klas 5. die nu verreweg het
machtigst is in het leger, en die
vrijwel alle vooraanstaande pos
ten in Thailand bekleedt. Toen
hij vorige maand opstapte om
premier te worden, ondanks dat
hij geen parlementslid was, en
een groepsgenoot hem opvolg
de, bleek dat klas 5 een nog niet
eerder vertoonde machtspositie
had bereikt.
Noch dit noch de voorgaande
coup veroorzaakte enige wan
klank bij 's lands politieke par
tijen, die traditioneel corrupt
zijn, een ideologie missen en
Bange familieleden van een jonge Thaise demonstrant smeken om zijn vrijlating.
geneigd zijn om zich door hei
leger te laten koeioneren. Hun
zwakheid heeft de generaals
versterkt in hun overtuiging dat
Thailand nog steeds militaire
voogdij nodig heeft.
Ook was er van het publiek
geen onmiddellijke oppositie op
grote schaal. Wat de explosie
van gevoelens van Bangkoks
middenklasse leek te verklaren,
was de dreiging van een andere
tot politicus omgeturnde gene
raal. Chamlong Srimuang. om
zich dood te hongeren tenzij ge
neraal Suchinda opstapte.
Als populair e.n eerlijk ex-gou
verneur van Bangkok is Cham
long een overtuigend tegen
stander van corniptie in de ho
gere gelederen, maar sommige
waarnemers vinden dat zijn
standpunt veelal een gevolg i:
van frustraties in het leger ten
opzichte van klas 5.
Protest
Hij is leider van klas 7, die waar
schijnlijk overgedragen wordt
ten gunste van jongere functio
narissen wanneer de leden van
klas 5 de pensioengerechtigde
leeftijd bereiken. Het protest dat
hij heeft losgelaten leidt er ech
ter waarschijnlijk toe dat de
strijdkrachten de gelederen slui-
Het leger geniet nog steeds
steun van het volk op het platte
land. waarbij het geloof wordt
versterkt dat het dichter bij het
volk staat dan Thailands politi
ci. Het land kan echter niet wor
den geleid zonder de belangen
te behartigen van de stadsbe
volking en de middenklasse die
steeds ongeduldiger worden te
genover de onhandigheid van
de generaals.
Generaal Chavalit zei eens dat
politieke bekwaamheden telden
in de strijdkrachten, niet mili
taire bekwaamheid, maar dit
sloeg meer op manoeuvres van
klasgenoten van de academie
dan dat hij dit in bredere zin
bedoelde. De opleiding die ge
neraal Suchinda en zijn colle
ga's op de militaire academie
genoten levert waarschijnlijk
geen oplossing voor de crisis in
Thailand.
MONIQUE ECGERMONT
WIM STEVENHAGEN
