Leidse tuin
verdient
aandacht
Over leven
MILIEUTIPS
Snoek mist planten
Groene tas vervangt plastic zak
Utrecht telt
hoge oude
fruitbomen
DONDERDAG 21 ME11992
_2§3NI
REDACTIE MONICA WESSELING
IVN-vakantieweken in Limburg
limburg De vereniging voor natuur- en milieueducatie IVN
houdt komende zomermaanden weer vakantie-werkweken op
rpooie plekjes in Nederland. Van 2 tot en met 5 juni is er de
eindexamenweek in het natuurgebied de Rottige Meenthe. De
eerste zomervakantieweek is vanaf 13 juli op het Limburgse ter
rein De Hamert nabij de bekende kasteeltuin Arcen.
Een IVN-vakantieweek duurt.van maandag tot en met vrijdag.
Deelnemers hebben de beheerders met werkzaamheden in de
natuur en komen daardoor op plekjes waar niemand anders
komt. De hele zomer door wordt er gewerkt en geluierd. Deelna
me aan een IVN-week kost 47,50. Informatie: 020-6228115.
Natuurwerkvakantie in Wassenaar
wassenaar In het natuurkamp De Horsten in Wassenaar wordt
van 27 juli tot 1 augustus een natuurwerkvakantie voor gezinnen
gehouden. Tijdens het zesdaagse zomerkamp werken de deelne
mers vier dagen in het bos, zoals hout zagen en Esdoorn verwij
deren. Daarnaast is er tijd voor ontspanning en organiseren de
kampbegeleiders verschillende activiteiten zoals een bezoek aan
het bezoekerscentrum, excursies en een gezellig kampvuur. De
maximaal 30 deelnemers slapen in een eenvoudige ruimte of
een eigen tent. Er wordt gezameNlijk gekookt en gegeten. De
kosten bedragen tussen de 35 en 55 gulden per persoon (inclu
sief eten). Aanmelden of inlichtingen: Stichting Natuur- en
Landschapsbeheer Zuid-Holland, postbus 558,2800 AN in
Gouda of bel 01820-24500.
Greenpeace hekelt illegale vissers
umuiden Greenpeace hekelt de activiteiten van illegale warnet-
vissers. In een brief aan het ministerie van landbouw, natuurbe
heer en visserij dringt de milieu-organisatie aan op strenge con
trole op het gebruik van warnetten door sportvissers. Volgens
Greenpeace zetten de 'sportvissers' de moeilijk op te sporen net
ten uit met zeer snelle bootjes. Ze vormen voor de kust een re
gelrechte bedreiging voor zeevogels en jonge vissen, aldus
Greenpeace. De illegale vissers zouden zich ook schuldig maken
aan het vernielen van warnetten van beroepsvissers.
Cursusdag over kruiden
boxtel Het milieueducatie en voorlichtingscentrum De Kleine
Aarde in Boxtel houdt op 13 juni een cursusdag over gewenste
en ongewenste kruiden in de tuin. De dag is bedoeld om tuinbe-
zitters duidelijk te maken dat niet alle plantjes die bovenkomen
zo maar weggeschoffeld hoeven te woren. (On)kruiden kunnen
bodem verbeteraars zijn, zeggen iets over de gesteldheid van de
bodem en zijn heel vaak eetbaar.
De cursusdag wordt gegeven op het terrein van de Kleine Aarde
en duurt van 10.00 tot 16.30 uur. Deelname kost 70 gulden, in
formatie: 04116-84921.
Mooi weer betekent voor velen
het sein op groen om 'de bui^
tenboel' weer eens lekker in een
nieuw verfje te zetten. Nieuwe
verf over oude werkt niet. Verf
kan uit milieuoverwegingen
veel en veel beter worden afge-
krabt in plaats van met chemi
sche middelen de verflaag te lijf
te gaan. De verfbladders kun
nen met de chemocar worden
meegegeven.
Kwastontharders
Kwastontharders bestaan uit or
ganische oplosmiddelen en zijn
voor het milieu bijzonder scha
delijk. Bij inademing en huid
contact hebben ze een negatie
ve uitwerking op het zenuwstel
sel. Kwastontharders kunnen
een kwast weer zacht maken,
maar halen de verf er niet uit.
Daardoor blijven ontharde
kwasten meestal onbruikbaar.
Gebruik het dus niet. Als de
kwast hard geworden is, geef
hem dan mee met de chemo
car. Bij een verfkarweitje dat
een paar dagen duurt, kan de
kwast 'goed' gehouden worden
door deze in plastic te wikkelen
danwel onder water te zetten.
Kwastreinigers
Maak om kwasten schoon te
maken geen gebruik van een
kwastreiniger met terpentine.
Dit is een milieuonvriendelijk
oplosmiddel met dezelfde be
zwaren als kwastontharders.
Een veel beter alternatief is
kwasten na gebruik in water
met groene zeep te zetten.
Overgens is er de laatste jaren
een aantal minder milieubelas
tende verfsoorten op de markt
gebracht die ook minder kwas-
treinigproblemen geven.
De oude Nederlandse tuinen zoals die bij het Loo, het
Vondelpark, de originele tuin van het Buitenhof, maar
ook die van de Leidse Hout, het Van der Werfpark en het
Plantsoen in Leiden zouden als nationaal bezit moeten
worden erkend. De oude tuinen zijn, net als archeologi
sche vondsten, belangrijke tekenen van vroegere bescha
ving. Tuinen waren in elk geval voorheen culturele hoog
standjes en verdienen daarom meer onderzoek en aan
dacht.
leiden monica wesseling
Dat bepleit L Tjon Sie Fat,
botanicus van de Leidse univer
siteit en mede-auteur van het
boek 'The Authentic Garden', a
symposium on gardens. Het
boek is verleden jaar versche
nen ter gelegenheid van de 400-
ste verjaardag van de Leidse
Hortus Botanicus. In het boek
wordt een aantal tuinen (klas
siek Nederlands, Engels, Japans,
Islamitisch) voor het voetlicht
gebracht met daaraan gekop
peld de vraag wat er van deze
tuinen nog over is en hoe deze
resten te behouden.
De geschiedenis van tuinen
blijkt veel rijker te zijn dan de
leek op het eerste gezicht denkt.
In de zestiende, zeventiende en
achttiende eeuw werd over een
tuin echt nagedacht. ,,Pas in de
negentiende eeuw gingen we in
het westen van Europa een
zooitje plantjes bij elkaar ook
een tuin noemen."
De Nederlandse tuingeschie-
denis begint eigenlijk bij de
Leidse Clusiustuin, tfen tuin die
gebaseerd is op de denkbeelden
van Erasmus. Deze tuin is een
van de weinige autentieke oude
tuinen die gerestaureerd zijn.
Na de 'Erasmiaanse tuinen'
zoals Tjon Sie Fat die van Clusi-
us noemt, werd de mode in de
Nederlandse tuin sterk beïn
vloed door de renaissance, de
Italiaanse levensstijl. De klassie
ke Nederlandse tuin ontstond.
De tuinarchitecten in die tuin
zochten naar harmonie: vier
kanten en cirkels. „De klassieke
tuin was bedoeld om van te ge
nieten. Je kon er lekker in lopen
en op bankjes zitten. Gezellig."
Typische voorbeelden van de
renaissancetuin zijn de tuin van
het Buitenhof in Den Haag, en
de tuinen van de vroegere palei
zen van Honselersdijk en Rijs
wijk. De Franse invloed ver
drong de Italiaanse en de ba-
roktuin ontstond. „De overdaad
aan pracht en praal. Baroktui-
nen hebben maar één doel: la
ten zien hoe groot en machtig je
bent. De tuin van 't Loo is ty
pisch een voorbeeld hiervan.
Gelukkig is deze tuin voor een
groot deel gerestaureerd."
Verarmd
Na een periode waarin steeds
meer invloeden van de Engelse
landschapstuin in de Neder
lands tuin doordrongen, was
het in de achttiende eeuw afge
lopen met de mooie tuinen. De
economie stortte in waardoor er
minder geld was. Bovendien
verdween een groot deel van de
oude aristocratie. Dat was de
bevolkingsgroep die veel reisde
en veel denkbeelden uit het
buitenland meenam.
Er zijn in Nederland nog res
ten van alle typen tuinen te vin
den. Een groot deel van daarvan
is echter verborgen en er zijn
geen plannen deze als 'natuur
lijke musea' te exploiteren. Tjon
Sie Fat vindt dat Nederland zich
aan de oude tuinschatten best
wat meer gelegen mag laten lig
gen. „Tuinen zijn de ultieme
verweving van cultuur en na
tuur. Daar moeten we zuinig op
zijn. Archeologische vondsten
worden ook met egards behan
deld."
De botanicus kan heel dicht
bij huis blijven als hij een voor
beeld zoekt van een oude. waar
devolle tuin die in verval is ge
raakt: het Plantsoen in Leiden.
Brochure over oude tuinstijlen
amsterdam
Om meer te weten over stijlen in tuinarchitectuur, komt de door
L. Tielbeek geschreven brochure 'Stijltuinen' goed van pas. Aan
de hand van bestaande voorbeelden uit Overijssel worden de
tuinen uit de middeleeuwen, de renaissance, barok, rococo en
de periode van de Engelse landschapsstijl besproken. De
brochure is te koop bij alle IVN-afdelingen en kan ook worden
besteld door 13,40 gulden over te maken op postbankrekening
347147 van het IVN te Amsterdam.
vogelenzang De snoek heeft het niet mak
kelijk. De vissoort komt nog steeds voor in
vrijwel alle zoete wateren, maar neemt In
aantal nog niet toe. Volgens de Nederlandse
Vereniging van Sportvissersfederaties heeft
het dier te lijden van de kaalslag van de wate
ren. Door enerzijds een waterbeheer gericht
op plantloze wateren en anderzijds waterver
vuiling waardoor waterplanten het loodje leg
gen, wordt het water steeds minder planten
rijk. De snoek is daarvan de dupe.
Snoeken zijn vraatzuchtig en niet bepaald
kindvriendelijk. Jonge snoekjes worden, tenzij
ze zich kunnen verbergen tussen de planten,
opgegeten door de ouder vissen. Minder
lanten betekent minder aanwas van snoe-
De vissersfederatie vreest niet direct volle
dig uitsterven van het dier. „Van een echte
bedreiging is geen sprake. We moeten echter
wei zuinig zijn op onze snoek", aldus een vis-
man.
foto martijn de jonce
Het Plantsoen in Leiden. Volgens Tjon Sie Fat is het park danig in verval geraakt, maar verdient het in oude
glorie te worden hersteld. foto hielco kuipers
„Het Plantsoen is ontworpen
door de wereldberoemde archi
tect Zocher. Een prachtig werk,
net als het Vondelpark en de
Haarlemmerhout. Het stads
park is echter danig in verval.
De muziektent van weleer is
vervangen door een vieze vijver
en van de oorspronkelijke opzet
is nauwelijks nog iets terug te
vinden. Dat zou moeten wor
den hersteld." Zochers tuinen
zijn oorspronkelijk bedoeld
voor de 'gewone mensen'. Ze
konden wandelen over kra
kelingachtige paden, konden
zich verpozen op bankjes, zich
vermaken met muziek vanuit
de muziektent en genieten van
fraai aangelegde stukjes groen.
Vorig jaar is er een internatio
naal symposium over autentie
ke tuinen gehouden. Dat heeft
niet alleen geresulteerd in een
prachtig boekwerk (nog steeds
te koop), maar brengt Tjon Sie
Fat er tevens toe te streven naar
meer geld voor restauratie van
oude tuinen. „Historische
schatten die waard zijn be-
schemrd en bewaard te wor
den."
leiden monica wesseling
Een middagje boodschappen
doen betekent in negen van de
tien gevallen ook een enorme
'plastic-tassen-buit'. Het is al
iets beter dan vroeger: tegen
woordig word je gevraagd of je
er een tasje bij wilt hebben.
Winkeliers blijven gul met de
tasjes, niet in het minst omdat
het vaak als een mooi reclame
middel wordt gezien.
Om hierin verandering te
brengen heeft het Haagse een
mansbedrijfje Tasmania de
Groene Tas op de markt ge
bracht. De tas is verkrijgbaar bij
een aantal winkelketens en is
een uitstekend vervanger van
zijn plastic broertje.
De groene tas is in feite een
beige stoffen tasje, maar wat
mooier uitgevoerd dan het ge
middelde stoffen zakje. Zo kan
de tas worden opgerold tot de
grootte van een kroket, zijn de
handvaten verstelbaar en is het
draagvermogen ongeveer 20 kg.
De tas kost 4,95 gulden en is
onder meer te koop bij Jamin,
de Dagmarkt en de A-markt en
vanaf half juni ook het Kruidvat.
Bedenker van de tas is A.
Blom. Hij ergerde zich, zoals ve
le Nederlanders, aan de plastic
manie en wilde er iets tegen
doen. „De consument kiest bij
de kassa van de kruidenier voor
of tegen plastic tas, dus daar
moet je hem aanspreken". Dat
bracht hem op het idee van
tasjes via de winkeliers verko
pen. In eerste instantie zijn er
60.000 tasjes gemaakt. Nu de
actie lekker begint te lopen,
hoopt Blom ook andere winkel
ketens voor zijn idee te interes-
Winkeliers die de tas willen
gaan verkopen of consumenten
die meer willen weten kunnen
bellen met Tasmania: 070 -
3606751.
de bilt
Vrijwilligers gaan de komende
maanden in de provincie
Utrecht ouderwetse fruitbomen
tellen. Initiatiefnemer Stichts
Landschapsbeheer in De Bilt wil
daarmee te weten komen hoe
veel zogeheten hoogstamfruit-
bomen de provincie nog heeft
en in welke staat deze verkeren.
In vroegere tijden telde Neder
land honderdduizenden hoog-
staminen: grote fruitbomen
waarbij de ladder aan te pas
moest komen om het fruit te
plukken. Vanwege het intensie
ve onderhoud en de ongemak
kelijke manier van plukken zijn
de Nederlandse fruittelers over
gestapt op laagstammen, kleine
boompjes die gemakkelijk on
derhouden en geplukt kunnen
worden. In de afgelopen dertig
jaar zijn om die reden op grote
schaal hoogstamboomgaarden
gerooid.
Stichts Landschapsbeheer be-
Zonder jacht
op muskusrat
loopt provincie Bj
onder water fauenr!
Schapen in de boomgaard: vroeger heel normaal. Uit economische motieven is de fruitteelt overgeschakeld r~
op lage boompjes. Voor het landschap een gemis. foto archief1
schouwt de hoogstammen, die
momenteel in bloei staan, als
zeer belangrijke kleine land
schapselementen. Volgens een
ruwe schatting telt Utrecht tus
sen de 36.000 en de 50.000
hoogstammen. Ongeveer
bomen zouden hard aan een|Iia
onderhoudsbeurt toe zijn.
den haag monica wesseung uj^
Zonder jacht op de muskusrat^!
zou de provincie Zuid-Hollandy^
binnen de kortste keren onderoor
water lopen. De rat richt wel de-oor
gelijk schade aan. Ze onder
graaft de binnendijkse kaden
zoals die langs De Zijl en he\l|
Kagerplasgebied. De schade
veroorzaakt door de muskusrat£I£i
is dus veel en veel groter danne''
een enkele verzakte tractor oPe3
een in de sloot gegleden koe. ec^
ege
Dat zegt hoofd afdeling water*001
van de provincie Zuid-Holland,
P. Hellinga. Hij reageert op deUc,
opvatting van de stichting Kri
tisch Faunabeheer dat de jacht^,
op de muskusrat onnodig isian<
Volgens Kritisch Faunabeheerran
richt de rat geen schade aan.jUu
Henninga: „Inderdaad wordenjast
de grote waterkeringen die be-rnei
staan uit basaltblokken of ver-p. i
sterkt zijn met asfalt, niet dooifraj
het dier aangeknaagd of open-aat<
gegraven. Daar gaat het niet>Ver
om. Deze provincie bestaat uit
kleine watergangen. De rat.,,
graaft daar wel degelijk." Hel-Vl
linga voorspelt een ramp als er
niet meer zou worden afgevan-*^-
gen. Elke muskusrat verzet ellc'lor
jaar een kubieke meter grond. et.
„Met z'n alle dus een enorme71*?1
berg grond. Dat betekent heel:,ekl
veel gaten in de waterkeringen.11 st'
Die dijken liggen er om het land
te beschermen voor het water.
De Zuidhollandse ratten van-map
gers hebben verleden jaarjric
96.000 dieren afgevangen. „DitVlei
jaar vangen we er veel en veel/en
meer. We kunnen de groei vanmei
de populatie niet bijhouden.gev;
Toch moeten we doorgaan metiea
afvangen. Wachten op een be-je T
volkingsexplosie om vervolgensjits
in een keer veel meer dieren te
doden, is veel dieronvriendelij-p,
ker. Elke rat die we afvangen*^
voorkomt 15 tot tot 20 jonge
ratten." tQp
Hellinga denkt dat de proving 1
cie 'het zich ook niet kan permi-jW<
teren' om niet langer ratten tejj^
vangen. De ratten vangst is vol-jL
gens hem vergelijkbaar met her_
laten bemalen van het land.
„Die bemaling zet je ook niet
stil. Dat moet doorlopend door
gaan, anders loopt het land on
der."
De provincieman ontkent-^
niet dat de kooien en vallen ook
andere slachtoffers eisen. Van^o
alle 'vangsten' is ongeveer vijf^
procent geen rat maar een wa-0n<
tervogel. Toch denkt Hellingajns
dat deze vangstmethode het0ri;
minst slachtoffers onder anderelecl
diersoorten veroorzaakt. „Gif-0it
gassen of pillen zouden veelmd
meer watervogels het leven kos-^hil
ten". at
Rectificatie
In het Leidsch Dagblad van
14 mei jongstleden stond op
de pagina Over Leven bij het
artikel over de jacht op de
muskusrat een foto van een
rattenvanger afgebeeld. Ten
onrechte zou hierdoor de
indruk kunnen worden ge
wekt dat de man iets met
het artikel te maken heeft.
Dat is niet zo. Onze excuses
voor het ongevraagd gebrui
ken van de foto.
