Eigenzinnige mini-republiek al 1600 jaar onafhankelijk
'Mijn boeken worden in de gevangenis gevreten'
DONDERDAG 21 ME11992
13
VN-lidmaatschap erkenning voor Italiaanse stadstaat
„Nu zijn we in San Marino". De taxichauffeur glimlacht, mindert vaan, snuift diep alsof
de lucht hier echt anders is en wijst naar de constructie die de weg overspant en waar
op geschreven staat: "Welkom op de oude grond van de vrijheid'. Paspoortcontrole ont
breekt, geld wisselen is niet nodig, maar ik ben, zo verzekert de chauffeur, wel degelijk
in het buitenland.
SAN MARINO EELCO VAN DER LINDEN
CORRESPONDENT
Voor ons liggen zachtglooiende
groene heuvels. Daar achter,
scherp afgetekend tegen de
blauwe lucht, rijst meedogen
loos steil de Titanoberg op. Op
de drie hoogste punten staan
imposante torens die worden
verbonden door een lange ver
dedigingsmuur. Het is niet
moeilijk voor te stellen hoe deze
aanblik de moed in de schoe
nen deed zakken bij vijandige
legeraanvoerders.
De weg slingert door enkele mi-
niscule dorpjes, die nog steeds
'castelli' (kastelen) worden ge
noemd. Elk kasteel heeft zijn ei
gen wapen en zijn eigen raad,
onder leiding van een gekozen
'capitano'. In totaal negen kas
telen sloten zich in de loop der
eeuwen aan bij het hooggelegen
San Marino of werden veroverd
in de laatste oorlog die de Sam-
marinesi, in 1463, voerden te
gen de heren van Rimini. Het
territoir van San Marino, in to
taal 62 vierkante kilometer, on
derging sindsdien geen veran
deringen meer.
Politiek
Mijmeringen over ridders te
paard, pauselijke gezanten en
gesluierde jonkvrouwen worden
verstoord door twee donker
blauwe Lancia's Thema, dé Ita
liaanse symbolen van politieke
macht. „De regenten van de re
publiek", weet de chauffeur. De
wagens passeren, schieten de
toegangspoort van San Marino
onderdoor, slingeren omhoog -
door de smalle straten en hou
den stil op het Plein van de Vrij
heid. Voor het Palazzo del
Governo, het in de vorige eeuw
herbouwde parlementsgebouw,
staat een kleurige erewacht.
Blauwwitte pluimen, sabels,
gouden schouderkwasten. Korte
militaire kreten klinken. De
twee staatshoofden van San
Marino, een man en een vrouw,
knikken afgemeten en verdwij
nen onder de arcaden.
De indruk van een ingedom
meld stadje dat leeft in het ver
leden, verdwijnt plotseling. Hier
wordt dus wel degelijk serieus
politiek bedreven, de 2e maart
was voor San Marino'een grote
dag. Toen werd de ministaat lid
van de Verenigde Naties. In te
genstelling tot de reeks voorma
lige Sovjetrepublieken die ook
op die dag ook in New York acte
de présence geven, deed San
Marino haar intrede na een on
afhankelijkheid van ruim ander
half millenium.
De smalle straatjes van het
'centro storico', waarvan de
meeste een hellingpercentage
van meer dan 30 procent heb
ben, zijn opgesierd met blauw
witte vlaggen. Alle gebouwen en
huizen in het oude centrum van
de stadstaat zijn tot in detail ge
restaureerd, geen steen ligt ver
keerd. Pleintjes, zitjes, bloem
bakken, alles getuigt van een
Zwitsers aandoende precisie en
properheid. Op de lange verde
digingsmuur met kantelen in de
vorm van een 'M', is het rustig.
Toeristen zijn er nauwelijks, de
meeste van de honderden sou
venirwinkels zijn nog gesloten.
Het uitzicht is adembenemend.
Aan de westkant strekken zich
de Apenijnse heuvelen uit; aan
de oostkant ligt het vlakke land
van Rimini en daar achter de
Adriatische Zee.
Opgewonden
In het kleine 17e-eeuwse
Palazzo Begni, waar de drie be
langrijkste ministeries van de
republiek binnenlandse en
buitenlandse zaken plus finan
ciën zijn ondergebracht,
heerst een vrolijk opgewonden
stemming. Het heeft iets van
een schoolklas die voor het
eerst op reis gaat. Secretaresses
rennen door de smalle gangen.
Koortsachtig wordt het pro
gramma herhaald van die 2e
Minister van financiën Clelio
Galassi was het stralende mid
delpunt. Om zeven uur 's mor
gens was hij in Rome in de tele
visiestudio's van de Rai om de
Italiaanse broeders uit te leggen
wat San Marino die dag was
overkomen. Galassi geniet. „Ja
ik ben reuzetrots. Een proces
dat zes jaar geleden in gang
werd gezet, krijgt zijn bekro
ning. Het VN-lidmaatschap
vormt de erkenning van San
Marino's lange onafhankelijke
bestaan, maar ook van onze in
spanningen in de verschillende
internationale organisaties".
Galassi roept trots in herinne
ring hoe zijn republiek tijdens
de laatste CVSE-conferentie in
Parijs een volle dag het voorzit
terschap bekleedde.
Maar breekt San Marino zo niet
met haar befaamde neutraliteit?
Verscheidene inwoners, onder
anderen de groenteboer hier
naast, willen niet dat een einde
komt aan de 'splendid isola
tion'. Galassi wuift dit weg.
„Onze neutraliteit blijft gewaar
borgd. Ook de Sammarinesi we
ten dat de wereld de afgelopen
jaren is veranderd en dat een
bijstelling van de buitenlandse
politiek noodzakelijk is. Ons vi
sitekaartje is een periode van
1600 jaar vrijheid, onafhanke-
lijkheid en democratie. We zijn
klein, maar kunnen een belang
rijke morele bijdrage leveren
Legende
Wanneer de geschiedenis ter
sprake komt, bedienen de Sam-
marinese politici zich net als
hun Italiaanse collega's van
veel retoriek en pathos, maar ze
hebben enig recht van spreken.
Volgens de zorgvuldig geculti
veerde legende ontstond San
Marino in de vierde eeuw na
Christus toen de christelijke
steenhouwer Marino zich op de
Titanoberg installeerde om te
ontkomen aan vervolging door
de Romeinse keizer Diocleta-
nus. Marino, afkomstig van het
Dalmatische eiland Arbe, sticht
te een van de eerste christenge
meenschappen op het Italiaan
se schiereiland.
De door San Marino geprakti
seerde politiek werd bepaald
door het nog steeds gevleugelde
gezegde 'bekend aan ons, maar
onbekend aan de anderen'. Het
door Marino nagelaten onaf
hankelijkheidsbesef moest ech
ter snel met andere middelen
worden verdedigd. In de negen
de eeuw werd begonnen met de
fortificatie en in de elfde eeuw
werd San Marino een stadstaat
met eigen statuten. De repu
bliek stond onder leiding van
een groep regenten, die voort
kwam uit een raad van familie
hoofden, de wetgevende 'Aren-
go'. Vandaag wordt met niet
weinig chauvenisme onder
streept dat San Marino, in te
genstelling tot de andere Itali
aanse stadstaten die onder lei
ding stonden van e'e'n machti
ge familie, een zeker democra
tisch bestuur kende.
San Marino wist de turbulente
middeleeuwen te overleven.
Haar milities en boogschutters
die nog steeds op feestdagen
aantreden vochten met of te
gen de machtige pauselijke
staat, die de republiek geheel
omsloot. Napoleon Bonaparte
liet San Marino tijdens zijn Itali
aanse veldtocht met rust en
noemde haar 'een voorbeeld
van vrijheid'.
In de vorige eeuw handhaafde
San Marino haarneutraliteit,
ook toen de Italiaanse staat
werd gevormd, hetgeen ten kos
te ging van de pauselijke staat.
De Italiaanse volksheld Garbal-
di, gezworen vijand van de
paus, kreeg samen met zijn
2000 manschappen onderdak in
San Marino. Dankzij Frans in
grijpen kon een oorlog worden
voorkomen met de pauselijke
staat, die San Marino be
schouwde als een 'broeinest
van liberalen'. San Marino was
ook neutraal in de twee wereld
oorlogen. In de laatste oorlog,
zoals de Sammarinesi graag
vertellen, vonden 100.000 Itali
aanse vluchtelingen, achtmaal
het aantal inwoners, hun toe
vlucht op de Titano-berg.
Communisten
San Marino koestert haar verle
den en eeuwenoude tradities,
maar heeft ook een opvallend
bruisend politiek leven. In het
statige Palazzo del Governo, on
der het toeziend oog van de va
der des vaderlands, lopen de
discussies hoog op. Ondanks al
le euforie over het VN-lidmaat-
schap, moet ook een regerings
crisis worden opgelost. De de
batten, die in elke bar te beluis
teren zijn, staan, net als in Italië,
in het teken van staatkundige
hervormingen en het terug
brengen van de moraal in de
politiek.
De recente politiek van San Ma
rino lijkt veel op die van Italië,
maar er is één groot verschil: de
Communistische Partij (PCI) is
veelvuldig aan de macht ge
weest. In de Koude Oorlog, van
1945 tot 1957, was San Marino
de enige staat in het westen met
een volstrekt rode regering. De
PCI in San Marino, die in 1990,
een jaar eerder dan haar Itali
aanse zuster, het communisme
afzwoer, sluit dezer dagen een
regeringsperiode af die begon in
1978. De laatste drie jaar was de
coalitiepartner zelfs de christen
democratische partij, een 'his
torisch compromis' dat in Italië
nooit kon worden gerealiseerd.
Kiesstelsel
Reves Sal va tori, een jonge verte
genwoordiger van de tot Partij
van Democratisch Links (PDS)
omgedoopte, voormalige PCI,
zegt dat de laatste jaren de poli
tieke partijen in San Marino op
permachtig zijn geworden. „Ze
hebben zich genesteld in alle»
overheidsdiensten. Net als in
Italië bepalen de partijsecreta
rissen de politiek. Ook hier zou
den hervormingen geen kwaad
kunnen. Het kiesstelsel is ver
ouderd. Iedere burger mag 6
voorkeursstemmen uitbrengen,
wat corruptie in de hand werkt.
Bovendien bevinden zich 6000
stemgerechtigde Sammarinesi
(tegen 11.000 in de republiek
zelf) in het buitenland. Zij mo
gen op kosten van de staat naar
San Marino komen om te stem
men. Dat kost veel geld. maar
schaadt ook de democratie
„We hebben hier altijd te ma
ken gehad met een spanning
tussen traditie en progressie
zegt Salvatori. Ons 60 zetels lel
lende parlement functioneert
niet echt goed omdat de 10 mi
nisters parlementariër blijven
en mogen stemmen. Ook heb
ben iie regenten een dubbele
functie: zij zijn staatshoofd
maar ook leiders van de rege
ring. Zij worden om het half
jaar, op 1 april en 1 oktober
met groot ceremonieel vertoon
gekozen uit de leden van de
regeringspartijen. Dit heeft wel
een opvallend effect: een groot
aantal Sammarinese politici is
staatshoofd geweest
Reves Salvatori heeft dit ook
mogen beleven. Glunderend:
„Op 26-jarige leeftijd viel mij al
le eerbetoon ten deel en had ik
een limousine met chauffeur tot
mijn beschikking. Dit terwijl ik
nog bij mijn ouders thuis woon
de...".
Welvaart
Ondanks de democratische ge
breken heeft San Marino zich
de afgelopen decennia ontwik
keld van een arm landje tot een
welvaartsstaat naar NoOtdttlIO*
pees model. In tegenstelling lot
Italië functioneren de over
heidsdiensten perfect. De eco
nomie floreert en overheidste
korten zijn een onbekend feno
meen. Werkloosheid bestaat
niet. De republiek heeft een
veelheid aan industriële en
agrarische activiteiten, en een
toeristensector die veel geld
(circa 35 procent) in het laatje
brengt. Het belastingklimaat is
relatief gunstig, maar niet zo dat
de halve wereld zijn geld naar
de republiek brengt. De banken
zijn op de vingers van één hand
te tellen. Akkoorden met de EG
behoeden San Marino in feite
voor een al te frivole ontwikke
ling.
San Marino is klein, netjes en
on-italiaans goed georgani
seerd. De 23.000 Sammarinesi
benadrukken dat dit te danken
is aan het kleinschalige. „Een
Italiaan functioneert goed als hij
zijn staat kan overzien. Italië is
een chaos omdat de bevolking
geen 'feeling' heeft met de na
tionale staat', zegt meneer Giar-
di, eigenaar van het hotel Excel
sior. Hij is trots op zijn land,
maar hekelt de politieke gebrui
ken. .Alles is gebaseerd op
vriendjespolitiek en elkaar de
bal toespelen. Ik zit al 5 jaar te
wachten op een vergunning
voor de bouw van een nieuw
hotel, maar ik krijg haar niet
omdat ik weiger het achterwerk
van de politici te likken".
'Staatsgreep'
Volgens Giardi is het leven in
San Marino goed. maar zouden
initiatieven om het niveau van
het toonsme op te krikken geen
kwaad kunnen. „San Marino
wordt 's zomers overstroomd
door 3 miljoen dagjesmensen
In de Italiaanse regio Emilia
Romagna, op een steenworp
afstand van de drukke Adri
atische badplaatsen Rimini
en Ricdone, ligt de repu
bliek San Marino. Op de 750
meter hoge bergkam Titano
genieten de 'Sammarinesi'
al vanaf de derde eeuw na
t hrisiiis ivn als hrilig om
schreven onafhankelijkheid.
De ontelbare oorlogen, de
strijd tussen kerkelijke en
wereldlijke macht en de op
komst van de nationale sta
ten, hebben de republiek
niet uit evenwicht weten te
brengen. Het pas verkregen
lidmaatschap van de Vere
nigde Naties wordt gezien
als een mondiale erkenning
van San Marino's lange soe
vereine bestaan. „De wereld
is de afgelopen 10 jaar ver
anderd en San Marino kan
met haar lange ervaring een
bijdrage leveren aan duur
zame vrede en veiligheid
zeggen de bestuurders van
de republiek. Een portret
van een eigenzinnig staatje,
Italiaanser dan Italië, maar
ook in staat tot relativeren:
„Zeg nou zelf, welke provin
ciestad droomt niet van een
wedstrijd tegen Nederland
in lut kader hM WK>
voetbal?"
die gefixeerd zijn op souvenirs
en postzegels. We hebben geen
enkele .ittr.u tie van allure San
Marino had één casino, maar
dat moest in 1957 sluiten. Italië
wilde niet dat de Italianen bij
ons kwamen gokken I cara
binieri' begonnen een nauwge
zette controle op de loegangs
weg naar San Marino waardoor
er niemand meer kwam Hel
was eigenlijk een staatsgreep
de christendemocraten van San
Marino speelden onder eén
hoedje met die van Italië en
dwongen de communistische
regering tot aftreden. Het is de
ernstigste inmenging in onze
binnenlandse aangelegenheden
geweest na de Tweede Wereld
oorlog".
Zijn kritici ver
wijten hem' een
veel te clichéma
tige aanpak.
Maar z'n trouwe
lezers kopen de
rechercheur De
Cock en diens
compaan Vled-
der als warme
broodjes, juist
vanwege de gro
te herkenbaar
heid. En Appie
Baantjer? Die
blijft ondanks de
gigantische ver
koopsuccessen
van zijn boeken
zichzelf. Ook nu
hij drukproeven
van 'DeKok and
murder on the
menu' thuis
heeft. Want de
meest uitgeleen
de schrijver van
Nederland gaat
overzee. Een
Amerikaanse
uitgever heeft
grote interesse
in de recht-toe-
recht-aan verha
len over het Am
sterdamse
milieu. Dat
wordt straks le
zingen geven
voor Hollandse
clubs. En dat ter
wijl hij het vol
gend jaar, als hij
70 wordt, een
stuk rustiger aan
wil doen.
Vorig jaar werden zo'n 700.000 'Baantjers' uitgeleend
heeft. Ik bedoel maar. zó worden die boeken gelezen!"
Bonbons
Hij vertelt van een mevrouw die hem eens een doosje bon
bons in de hand drukte. Zonder zijn hoek te kopen overi
gens. „Haar moeder, die met kanker in het ziekenhuis lag.
had een boekje over De Cock gekregen. Ze vond het zo
prachtig dat ze ook de andere titels wilde hchben. Pas als ze
alles had gelezen, wilde ze sterven. En zo gebeurde het
ook".
Oud-rechercheur Appie Baantjer (geen pseudoniem), die
28 jaar verbonden was aan het roemruchte Amsterdamse
bureau Warmoesstraat, schrijft elk jaar twee boeken. Voor
elk boek trekt hij drie maanden uit Daarna volgen evenzo-
vele maanden nist. Drie maanden op. drie maanden af, en
dat al negen jaar lang met een ijzeren regelmaat.
„Ik sta elke dag om zes uur op en loop vervolgens anderhalf
uur met Droes, onze Duitse herder Dan orden ik het toneel
van m'n hersens. Per ochtend schrijf ik drie tot vijf pagina's.
Ik denk nooit in schema's, een plot of een begin heb ik
nooit vantevoren. Ik leg ergens een lijk neer en daar schrijf
ik een verhaal omheen. Het is net zoals met de foto op de
omslag. Er wordt ergens van mij een kiek gemaakt en later
bedenk ik daar een situatie bij die er op lijkt".
Bang dat z'n informatiestroom zal opdrogen, Is hij niet.
Daarv oor is hij ook nog te veel bij het gebeuren betrokken.
Nog elke week ontvangt hij dagapporten van z'n oude bu
reau. Daaruit kan hi) opmaken dat de criminaliteit harder is
geworden. „Die liquidaties op grote schaal van de laatste
tijd had je vroeger niet. Dat neemt niet weg. dat er ook toen
wel eens hendeleden terecht werden gesteld. In de onder
wereld zijn door de eeuwen heen altijd doodvonnissen uit
gesproken en uitgevoerd"
Hij blijft de actualiteit op de voet volgen. Maar Baantjer kan
niet de garantie geven dat De Cock in een van de volgende
delen met een Ghana-connection te maken krijgt. „Ik kijk
wel uit zeg. Mijn hoeken zijn weliswaar fictie, maar voor
sommigen wordt fictie wel eens werkelijkheid. En je weet
hoe koelbloedig ze in het drogswereldjc zijn. Ik ben niet
bang. maar je weet nooit hoe zo'n verhaal wordt opgevat.
Vooralsnog heb ik stof genoeg. Binnenkort beschrijf ik in
'Kogels voor een bruid', een schat van een verhaal, de
moord op een Tsjechische stouw Het gaat om iemand die
betrokken is bij een schijnhuwelijk
In zijn boeken zijn tot dusver (het was onlangs zelfs een
Vlaag 10 een tv kwis) welgeteld 87 li|ken geteld I i|krn die
bij de lezers geen gruwelijke beelden oproepen, want de
Amsterdamse auteur houdt van een cleane aanpak Want:
„Het leven is al triest genoeg. Dat zeg ik ook alti|d tijdens
lezingen voor plattelandsvrouwen en dergelijke Ik zorg er
dan voor om de mensen aan het lachen te krijgen. Wat
koop je ervoor om twee out lang VHM htfldoi lui- AÉ 0
te vertellen?"
Vorig jaar jaar werden 700.000 'Baant)ers' bij de bibliothe
ken uitgeleend, goed voor een maximale uitkering van tien
mille uit het boekenuitleenfonds van het ministerie van
wvc. Zonder die limiet zou Appie Baantjer 1 t miljoen gul
den hebben gekregen... Daarnaast gingen alleen verleden
jaar al 267.000 boeken van hem over de toonbank. „Ik heb
in m'n contract staan dat alle I m k s uit voomiad lever
baar moeten zijn. Nieuwe lezers moeten alle titels kunnen
aanschaffen. Inderdaad, een bijzondere clausule, maar de
uitgeverij vaart er natuurlijk ook wel bij".
Vol trots zegt hij dat hij op een stevige eerste plaats staat in
de top 200 van de bajes-bibliotheken. negen plaatsen voor
de bijbel. In sappig Mokums: „Mijn boeken worden in de
gevangenis gevreten. Toen ik nog als rechercheur in de
Warmoesstraat werkte, bracht een collega eens een straat-
diefje binnen. Vraagt die jongen opeens of meneer finant|«T
hier ook werkt. Ja, dus. En of hij me even mag spreken. Ver
telt-ie dat hij een maand eerder met een delegatie van ge
vangenen bij de directeur van de Bijlmerbajes op de stoep
had gestaan met de klacht dat er te weinig Baantjers in de
bibliotheek stonden
De oud-politieman scoort hoog in het milieu Er worden.
Tl hij, regelmatig boeken van hem bij de boekhandel ge-
zegt hij
stolen i
haald. Gniffelend: „Ik doe een tientje op de /wartr n
Ofschoon hi) langzamerhand tot VIP hoogte is grstcgcn.
geniet Appie Baantjer meer van het geldeli|k gewin <ian van
de bijbehorende glitter, „lob. je wordt soms door de meest
vreemde mensen aangesproken. Laatst vroeg ik in bet don
ker iemand de weg. Die man legt alles netjes uit en zegt tot
slof: 'Nog een prettige lezing, meneer Baantjer Tja. ge
„God zal u zegenen". De entree is verrassend en verwar
rend tegelijk. De schrijver op de reli-toer? De veronderstel
ling wordt met een gulle lach beantwoord. „Nee hoor, maar
ook al geloof je niet, dit wens je toch iedereen toe. Ik ben
bevriend met Alida Boshardt, je weet wel, die majoor van
het Leger des Heils. Ze schrijft af en toe een boekje. En dan
voorziet ze mijn exemplaar steeds van deze tekst".
Appie Baantjer. Hij oogt als een verstrooide professor. Witte
haardos 'coupe alles-door-mekaar', ondeugende, alerte
ogen achter een moderne bril, licht welvaartsbuikje, geiten
wollen sokken aan de voeten die hij achteloos op de tafel
rand parkeert. IJdel, heel ijdel zelfs. lx)opt met de beant
woording soms twee, drie vragen achter. Is bovenal niet
kwaad te krijgen. Ook al is de kritiek op zijn boeken vanuit
literaire kringen verre van mals.
„Hier, dit stuurde iemand me onlangs op. Een stukje waar
in Willem Wilmink werk van mij met dat van Van der Heij
den vergelijkt. Oh, komt dat uit jullie krant? Wat toevallig.
Enfin, die Wilmink heeft gelijk. Natuurlijk schrijf ik geen li
teratuur. dat pretendeer ik ook niet. Ik schrijf lectuur. Mooi
toch. Ik vind net prachtig als gerenommeerde schrijvers
daarop reageren. Het is leesvoer wat ik maak, en niks an
ders. Heerlijk toch om de mensen een paar fijne leesuurtjes
te geven. Om ze even uit de dagelijkse sleur te halen".
Voegt er als gratis toegift nog een andere vergelijking aan
toe: „De mensen kopen voor zestien, zeventien gulden een
boek van mij. Voor datzelfde geld kun je ook een prima fles
wijn krijgen. Het vleit me enorm dat zoveel kopers dan toch
voor Baantjer kiezen
De band met z'n honderdduizenden lezers is. zegt Baantjer,
heel intensief. De postbode loopt dagelijks de deur plat met
fanmail. 'Appie live' is voor veel mensen een grote beleve
nis. Komt hij ergens z'n boeken signeren, dan loopt het ge
garandeerd storm. „Vroeger ging iemand dank zij mijn
handtekenjng op een proces-verbaal achter slot en grendel,
nu maak ik mensen blij met diezelfde krabbel. Tja, het kan
verkeren. Tijdens die sessies blijkt dat mijn lezers vooral de
herkenbaarheid van de boeken zeer waarderen. Onlangs
nog kwam iemand naar me toe om te zeggen dat hij m n
laatste boek maar niks vond. De Cock had maar één keer
ruzie gemaakt met de hoofdcommissaris, terwijl hij in alle
andere boeken minimaal twee keer bonje met de leiding
Apple Baantjer.
