Ook Reve-schilderijen op veiling
Schoonheid en geweld
op prenten Yoshitoshi
Tweede Gouden Palm voor August
Cultuur Kunst
Een doodvermoeide Bach
Thessaloniki culturele hoofdstad 1997
Stalen ringen om de
Toren van Pisa gelegd
DINSDAG 19 MEM 992
Hoogtepunten animatiefilm
leiden De Leidse filmproducent Nico Crama verzorgt woens
dagavond 20 mei een inleiding over de hoogtepunten uit de ge
schiedenis van de animatiefilm. Filmfragmenten illustreren deze
lezing in het K&O-gebouw aan de Oude Vest, aanvang 20.15 uur.
Ivo de Wijs in Literair Café
alphen aan den run» Cabaretier, schrijver, presentator en verteller
Ivo de Wijs treedt donderdagavond 21 mei op in het Alphense
Parktheater. De Wijs schreefonder meer voor het programma
'Tussen Zomer en Winter' van Jasperina de long. Aanvang 20.30
Aquarellen in Stevenshof
leiden Landschappen, stillevens en bloemencomposities van
Hetty Immink-Coesel zijn tot eind augustus te zien in de biblio
theek Stevenshof. Hetty Immink legt zich vooral toe op de kunst
van het aquarelleren.
Hugo Claus centraal
leiden De Maatschappij der Nederlandse Letterkunde wijdt za
terdagmiddag 23 mei aandacht aan het werk van Hugo Claus. H.
Brems spreekt over zijn poëzie, G. Wildemeersch over het toneel
van Claus (vooral het stuk Vrijdag), terwijl G. Raat de romans en
verhalen van de Vlaamse auteur belicht. De bijeenkomst begint
om twee uur in het Academiegebouw, Rapenburg 73.
muziek
recensie monica schiks
Lustrumconcert door het Barokensemble
Voorschoten o.l.v. Malcolm Davies Wer
ken van Vivaldi en Bach Soliste: Berdien
van Bemmel. fluit Gehoord op 16/5 in 't
Kruispunt. Voorschoten.
Het Barokensemble heeft hard
moeten werken om in krap
twee maanden tijd een vrijwel
geheel nieuw programma
meester te worden. Voor ama
teurs die zich alleen in hun vrije
tijd op de muziek kunnen toe
leggen, betekende dit natuurlijk
een geweldige uitdaging. Naar
mijn idee was het echter te
hoog gegrepen.
Op het eerste gehoor kwamen
alle noten goed op hun plaats
terecht en werd er, op enkele
inzetten na, behoorlijk eensge
zind en zuiver gespeeld. Ook de
intentie van de muziek kwam in
veel gevallen over; het ope-
ningswerk van Joh. Fischer, een
aaneenrijging van diverse ba
rokke dansritmes, was daar een
goed voorbeeld van. Bovendien
werd het programma opge
fleurd door het voorbeeldige
optreden van de fluitiste Ber
dien van Bemmel.
Maar wat het feestelijk hoog
tepunt van het programma had
moeten zijn, de tweede orkests
uite van Bach, klonk uiteindelijk
vermoeid alsof men niet meer
de nodige aandacht kon op
brengen. Misschien was het ook
de nogal vermoeiende akoestiek
van de kerk die de spelers hin
derde. Niet alleen de strijkers
klanken, ook de woorden van
Malcolm Davies, de dirigent,
dreigden in elkaar over te vloei
en, zodat de korte verhaaltjes
over de componisten niet even
helder te volgen waren.
De Sinfonietta van de compo
nist Jensen was vanwege het ro
mantische idioom een verras
sing in het achttiende eeuwse
programma. De luisteraar ver
moedde wel hoe het uiteindelijk
moest gaan klinken, maar de
voorbereidingen leken me nog
in volle gang. Een maand later
zou het hetzelfde lustrumcon
cert waarschijnlijk tot grotere
tevredenheid hebben gestemd.
Verkoop brieven Polak woensdag bij Burgersdijk Niermans
De 481, inmiddels legendarische, brieven van uitgever
Johan Polak aan Gerard Reve komen morgen bij het
Leidse veilinghuis Burgersdijk Niermans onder de ha
mer. 'De collectie J.S.', zoals de veilingstukken naar Re-
ve's partner Joop Schafthuizen zijn genoemd, bevat daar
naast brieven en briefkaarten van onder anderen Harry
Mulisch, Heere Heeresma, Renate Rubinstein, Jaap Har
ten, Simon Carmiggelt, A. Roland Holst, Harold Pinter en
William Burroughs. Een deel van dit werk is zakelijke cor
respondentie.
Drie schilderijen die de Leidse
kunstschilder Aldert Koop naar
het werk van Gerard Reve
maakte, maken ook deel uit van
de collectie. Ze dateren uit 1972
en worden ingezet op 2500 gul
den. Voor 3000 gulden gaat een
portret van Reve's tweede moe
der onder de hamer, gemaakt
door Joseph Cals. Hij figureert
onder de naam 'Jakhals' in Re
ve's werk.
'De Heilige Maagd verschijnt
aan Gerard Reve en zijn mede
strijders in Korea' heet een van
de schilderijen die Leidenaar Al
dert Koop voor de volksschrijver
maakte. Het sluit wonderlijk
aan bij de kitsch die Reve in de
jaren zeventig vaak niet schuw
de. Afgelopen weekeinde zag Al
dert Koop (63) zijn creaties te
rug. „Dat vondük machtig leuk.
Ik noemde ze in die jaren
'schoolplaten voor het nieuw
katholiek-onderwijs. Nee, ik heb
geen bezwaar tegen de veiling,
ik ga wel even kijken."
Koop maakte het eerste schil
derij zonder dat hij Reve per
soonlijk kende, later kreeg hij
opdrachten. Het eerste heette
'De Gezegende Maagd Maria
verschijnt vergezeld door de
Goddelijke Drieëenheid bij het
huis van Gerard Reve in Fries
land'. Een derde schilderij kreeg
als titel 'Gerard Reve leest voor
uit 'Lieve Jongens' begeleid
door blaasmuziek van Zijn Hei
ligheid Paus Paulus VI' mee. De
olieverfschilderijen staan in de
catalogus voor 2000 tot 2500
gulden per stuk. Heeft Koop er
zelf geld voor gekregen? „Nee,
dat wilde ik niet, het was een
hobby. Maar Reve kwam thuis
bij mij voorlezen."
Wie van roddel, achterklap en
initieme onthulllingen houdt,
werpe een blik in de brieven
van uitgever Johan Polak aan
Gerard Reve. Een vluchtige blik
leert waarom Polak ze het liefst
tot vijftig jaar na zijn dood niet
gepubliceerd wilde hebben. Zo
schreef hij in 1965: „Juist een
plaatje in de krant gezien van
het doodzieke aapje N. Wat een
eng en en geposeerd mannetje,
ik geloof dat hij tien jaar jonger
is dan wij, Jezus, wat een lui op
wielen." Een commentaar op
Cees Nooteboom.
Elders worden de gevolgen
van seksuele escapades ten hui
ze van Reve beschreven, als een
vriend van hem 'platjes' blijkt te
hebben en partners moeten
worden gewaarschuwd.
Carmiggelt
De zes brieven en drie brief
kaarten van Renate Rubinstein
moeten 800 tot 1000 gulden op
brengen. Zij schrijft op 3 maart
1983: „Ik woon wel alleen, maar
ik heb een wederzijds bevredi
gende liefde opgevat voor een
Poolse edelman, die toch geen
antisemiet is. Hij is uitgeweken,
maar hij woont niet in Amster
dam en is al getrouwd, zodat ik
hem niet zo vaak zie. Ik ben wel
al 53, maar ik zie er uit als 49
1/2 en hij is trouwens al bijna
71, wat geen bezwaar is als je
van iemand houdt, vind ik." Dit
'Gerard Reve leest voor uit 'Lieve Jongens' begeleid door blaasmuziek van Zijne Heiligheid Paus Paulus VI'. Olieverfschilderij uit 1972 van Aldert
Koop dat 2500 gulden moet opbrengen. foto henk bouwman
moet wel een verwijzing naar
haar relatie met de toen 70-jari-
ge Simon Carmiggelt zijn.
Ooit boterde het tussen Mu
lisch en Reve, getuige een
schrijven uit 1951. „Even een
kaartje om je te vertellen dat ik
Nieland (Reve's novelle Werther
Nieland, red.) geboeid heb gele
zen. Inderdaad vind ook ik het
veel 'beter' dan De Avonden.
Ofschoon mij in deze vorm
vreemd, vind ik die magische
praktijken donders goed ge
bracht."
Geen literair belang hebben
de 'epistels' van twee wereldbe
roemde Angelsaksische schrij
vers. William Burroughs schrijft
in 1962 en 1963 vanuit Parijs
drie kleine getypte briefjes (200-
250 gulden), waarin hij Reve's
engelstalige werkt prijst en hem
in Marokko uitnodigt. De Britse
toneelschrijver Harold Pinter
complimenteert Reve op onge
dateerd briefpapier van een ho
tel in Düsseldorf met de verta
ling van een zijner stukken
(250-300 gulden).
Opmerking verdient ten slotte
het vToege werk van W.F. Her
mans uit de collectie van wijlen
vertaler Charles B. Timmer.
Daaronder eigen beheeruit
gaven van de poëziebundels
Horror Coeli' (1945, 2000-2500
gulden) en 'Kussen door een rag
van woorden' (1944, 1500-2000
gulden), een apart handschrift
van het gedicht 'Horror Coeli'
en eerste drukken van de ro
mans 'Conserve" en 'De tranen
der acacia's', veelal met op
drachten aan Timmer.
(Burgersdijk Niermans aan
de Nieuwstceg 1 houdt haar
halfjaarlijkse veilingdriedaagse
van dinsdag- tot en met don
derdagavond. I>e veiling van
de Reviana begint woensdag
om 19.00 uur.)
amsterdam franqoise ledeboer
De Japanse kunstenaar Tsukio-
ka Yoshitoshi werd in 1839 in
Edo, het huidige Tokio, geboren
en overleed in 1892. Japan werd
tijdens zijn leven na een isole
ment van 250 jaar gedwongen
de grenzen open te stellen. Het
beleefde bovendien een bloedi
ge burgeroorlog omdat de heer
sende klasse niet zonder slag of
stoot de macht uit handen wil
de geven. In het Van Gogh-mu-
seum blijkt Yoshitoshi's werk in
de eerste plaats een spiegel van
deze woelige tijd: de expositie is
niet voor niets 'Schoonheid en
Geweld'genoemd.
De houtsnedes, tekeningen,
boekillustraties en schilderin
gen van Yoshitoshi die het mu
seum in samenwerking met The
Society for Japanese Arts pre
senteert, druipen zelfs van het
bloed. De kunstenaar heeft vele
afgehakte hoofden, krijgshaftig
verbeten gezichten en heldhaf
tige zelfmoordenaars met ken
nelijk genoegen neergezet in
krachtige en kleurige composi
ties. Zelfs de aan geweld gewen
de 20ste eeuwse televisiekijker
zal zich, wellicht met lichte hui
ver, niet kunnen onttrekken aan
de fascinatie die uitgaat van de
ze vakkundig gepresenteerde
tableaus.
De kunstenaar leerde het vak
van een van de belangrijkste
meesters van Ukiyo-e prent
kunst, Utagawa Kuniyoshi
(1798-1861). Deze term bete
kent vrij vertaald: 'scenes uit het
voorbijgaande leven van alle
dag'. Als elfjarige startte hij
zoals gebruikelijk met kijken
naar en kopiëren van het'werk
van zijn meester. In 1853 mocht
Yoshitoshi als veertienjarige zijn
eetste eigen prent maken, maar
pas na Kuniyoshi's dood ont
wikkelde hij zich tot een artis
tieke persoonlijkheid die de ou
de tradities van de prentkunst
een nieuwe invulling gaf.
Zijn eerste successen oogstte
hij in de jaren zestig met de se
rie 'Honderd spookverhalen van
China en Japan' en een reeks
prenten over de levens van mo
derne helden. Een mooi voor
beeld is 'De zelfmoord van Seri-
ki Tamigoro': Tamigoro heeft
zichzelf net door het hoofd ge
schoten en staat met openge
sperde mond en vertwijfelde
blik te wachten tot zijn lichaam
'Het Reigermeisje' van Yoshitoshi.
het opgeeft, het bloed vloeit al
rijkelijk.
Yoshitoshi's produktie is tus
sen 1869 en 1872 om nooit op
gehelderde redenen (ziekte of
geestelijke ineenstorting?) tot
stilstand gekomen. Na een aar
zelende nieuwe start in 1872,
was hij in 1874 zijn crisis defini
tief te boven. Met een veelzeg
gende nieuwe kunstenaars-
naam (Taiso, wat 'Grote Weder
geboorte' betekent), leverde hij
tot zijn dood een produktie die
wijd en zijd werd verspreid
dankzij de techniek van de
houtsnede. Yoshitoshi leverde
het ontwerp aan de houtsnijder,
die vervolgens de voorstelling
kleurgewijs in blokken sneed.
De blokken konden vele malen
worden gebruikt. Zijn populari
teit was zeer groot, zodat de
eerste oplage als negel binnen
de kortste keren uitverkocht
Het Van Goghmuseum toont
FOTO RIJKSMUSEUM
uit zijn laatste periode onder
meer voorbeelden uit de series
'Spiegel van beroemde Japanse
generaals' en 'Honderd gezich
ten op de maan'. De maange-
zichten worden algemeen als
hoogtepunt van zijn kunste
naarschap beschouwd. Hier
geen bloed en gruweldaden,
maar geruststellende tafereel
tjes zijn het nooit omdat er al
tijd een surrealistische sfeer
hangt. Zo is Yoshitoshi's kunst
tegelijk een spiegel van zijn ziel:
gefascineerd als hij was door
wreedheid, hebben vredige na
tuurtafereeltjes hem nooit kun
nen bekoren.
(De expositie 'Schoonheid en
Geweld' in het Van Goghmuse
um (Paulus Potterstraat 7)
duurt tot en met 28 juni. De
openingstijden van het muse
um zijn van maandag tot en
met zaterdag van 10.00 tot
17.00 uur en op zon- en feest
dagen van 13.00 tot 17.00 uur.)
Arbeiders hebben gisteren
twee stalen ringen om het on
derste deel van de Toren van
Pisa gelegd, als eerste onder
deel van een project om te
voorkomen dat de 800 jaar ou
de, scheve Italiaanse toren
omvalt. De ringen zijn bedoeld
om de toren tijdelijk extra
steun te geven. Uiteindelijk, zo
is de bedoeling, moet de To-
cannes pi eter van lierop
De Deense familie August heeft
tijdens het 45ste filmfestival van
Cannes de show gestolen. Re
gisseur Bille August, die in 1986
de Gouden Palm won voor Pelle
De Veroveraar, veroverde gister
avond deze prestigieuze trofee
opnieuw. Dit keer voor Den
Goda Viljan (De Beste Bedoelin
gen), de film waarvoor Ingmar
Bergman leverancier was van
het script waarin de gepension-
neerde Zweedse meester vertelt
over het moeizame huwelijk
van zijn ouders.
Bovendien ging de prijs voor
de beste actrice naar Pemilla
August, de echtgenote van Bille
August, voor haar rol als de
moeder van Ingmar Bergman.
De drie uur durende theaterver
sie van Den Goda Viljan is voor
Nederland aangekocht door Ci-
nemien. De dubbel zo lange
versie als tv-serie wordt ko
mend najaar door de VPRO uit
gezonden.
Met die dubbele bekroning
van deze Deens-Zweedse co
productie zorgde de Cannes-ju
ry toch voor een verrassing,
hoewel de prijzen wel precies
terecht zijn gekomen bij de
films die het verdienden. Van
enige controverse is geen spra
ke dit jaar, al zitten er altijd wel
een paar ontevreden kunstflui
ters in de zaal.
Ook Robert Altmans Hollv-
wood-satire The Player ontving
twee prijzen: een voor Altman
als beste regisseur en een voor
Tim Robbins als beste acteur.
De speciale jury-prijs werd
ren van Pisa overeind worden
gehouden door een 600 tot
800 ton wegend loden tegen-
gewicht. Eind juni moeten nog
eens zestien ringen om het
onderste deel van de toren zijn
gelegd.
De Toren van Pisa hangt bij
na vier meter, uit het lood en
werd bijna twee jaar geleden
gesloten voor bezoekers om
dat het gevaar van plotseling
omvallen te groot werd geacht.
toegekend aan II Ladro Di Bam
bini (De kinderdief) van de Itali
aan Gianni Amelio en een extra
prijs vanwege de 45ste verjaar
dag van het festival kwam te
recht bij Howards End, van Ja
mes Ivory. Tenslotte was er nog
de kleine' jury prijs en die
mocht gedeeld worden door de
Rus Vitali Kanevski (voor Een
Onafhankelijk Leven) en de
Spanjaard Victor Erice (voor El
Sol del Membrillo). Het werk-
brussel ap
Thessaloniki wordt in 1997 de
culturele hoofdstad van Europa.
De EG-ministers van cultuur,
die dit maandag in Brussel be
sloten, willen hiermee Grieken
land belonen dat destijds het
initiatief nam tot deze actie. In
1984 ging als eerste de eer naar
Athene, voorgedragen door
toenmalig minister van cultuur
Melina Mcrcouri.
Tot 1997 is het schema com
pleet met Madrid, Antwerpen,
Lissabon, Luxemburg en Ko
penhagen, maar de belangstel
ling om culturele hoofdstad te
stuk van Erice (over het schilde
ren van een kwee peren boom
pje) werd aanmerkelijk hoger
gewaardeerd door de critici die
er de Fipresci-prijs aan toeken
den.
De Gouden Palm voor de bes
te korte film ging naar Omni
bus, van Sam Karmann en de
speciale jury-prijs in deze cate
gorie naar la Sensation, van
Manuel Poutte en dat was te
vens de enige onderscheiding
worden is volgens een Neder
landse EG-diplomaat groot, ook
van buiten de Gemeenschap.
De ministers willen dan ook
dat na 1997 beurtelings een EG-
stad en een niet- EG-stad wordt
aangewezen. Het hoeven ook
niet altijd hoofdsteden te zijn,
zo zei de Portugese staatssecre
taris Pedro Miguel Santana l o-
pez. Portugal is tot 1 juli EG-
voorzitter
Nederland opperde het idee
twee steden samen uit te roe
pen tot culturele hoofdstad. Zo
zou Den Haag, dat is genoemd
als kandidaat voor 1999. met
Praag als tweelingstad in zee
die in het gastland zelf zal ach
terblijven.
Tenslotte was er nog de Ca
mera d'Or. een prijs die een on
afhankelijke jury mocht toeken
nen voor het beste regiedebuut
van alle festivalsecties. Die on
derscheiding kwam terecht bij
lohn Torturro, de man die vorig
jaar de acteursprijs onrvangen
mocht voor zijn titelrol in Bar
ton Fink. Torturro won nu de
Gouden Camera voor Mac. een
kunnen gaan. Andere mogelijke
combinaties zijn het Duitse
Neurenberg met Krakov (Polen)
en Sint-Petersburg dat zelf al
Kopenhagen zou hebben bena
derd. Amsterdam was in 1987
culturele hoofdstad van Europa.
Thevsaloniki, tegenwoordig
een belangrijke havenstad met
ruim 400.000 inwoners en daar
mee na Athene de grootste
Griekse stad. prees zichzelf aan
vanwege zijn njke culturele ver
leden Thessaloniki ligt in Ma
cedonië waar in de vierde eeuw
voor Christus de legendarische
Alexander de Grote werd gebo-
film waarin hij ook zelf mee
speelt en waarin hij vertelt over
vader Torturro en diens broers;
Italiaanse immigranten die in
Amerika een bestaan opbouw
den als hard ploeterende bouw
vakkers met grote onderlinge
solidariteit.
Nog een paar Nederlands
nieuwtjes op de valreep: De
Haagse producenten Kees Kas-
ander en Denis Wigman heb
ben nieuwe projecten aange
kondigd met Alejandro Agresti,
Raul Ruiz, Peter Greenaway
(The Child Of Macon als eerst
volgende project) en Sara Dri-
va Win n i'u". 11\ EO ,'.iididMl
luiden van de film van Driver
(levensgezellin van Jim lar-
musëh) waarin de vrouwelijke
hoofdrol zal worden gespeeld
door Marianne Faithfull
Paul Ruven gaat komend na-
Jaar voor F.mJny Rechsteiner zijn
eerste grote speelfilm regisse
ren. De titel wordt I>e Vrouw
Van De Keizer
Best verkochte Nederlandse
film in Cannes dit Jaar? CiHoof
het of niet: Turks Fruit! Het in
twintig jaar tijd fors gestegen in
ternationaal prestige san Ruiger
Hauer en vooral Paul Verhoe
ven (voor Basic Instinct dus on
bekroond gebleven), heeft de
Duitse onderneming Atlas Film
in staat gesteld tot verkoop van
de verfilmde Wolkrrs rom.»n
aan Griekenland. Turkije, lapan
en het gehele latijns-Ameri-
kaanse continent. Naar de Ne
derlandse filmprestaties van het
afgelopen jaar was beduidend
minder vraag.
Turks Fruit best verkochte Nederlandse film in Cannes
Regisseur Bille August en zijn vrouw Pemilla poseren voor de fotografen nadat Bille August op het 45ste In
ternationale filmfestival van Cannes de Gouden Palm heeft gewonnen voor zijn film 'Den goda viljan' ('Met
de beste bedoelingen foto»ep
