Zweet en valeriaan
N
ZATERDAG 16 ME11992
.A- ederland knarst van het denken.
De examens zijn weer begonnen. Sommi
ge scholieren dromen van zegepraal, zien
hun tas al aan de vlaggestok hangen. An
deren worden 's nachts badend in het
zweet wakker en grijpen naar de valeri
aan. Want je weet het maar nooit - het
grootste ei onder de leraren kan zich in
de examentijd ineens ontpoppen als een
wrede inquisiteur die met één gemene
vraag je toekomst nog een jaartje uitstelt.
Wij vroegen een aantal prominenten uit
de regio naar hun herinneringen aan die
periode. Moedig voorwaarts maar! Er is
nog leven na het examen.
ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Jan Siemerink (22),
proftennisser
„Ik heb twee keer eindexamen gedaan bij
Visser 't Hooft in Leiden. Dat ik de eerste keer
zakte, kwam eigenlijk niet onverwacht. De
overgang van de vijfde naar de zesde klas was
eigenlijk al met de hakken over de sloot. In
de vijfde klas was ik soms weken van school
om in het buitenland te tennissen. In de zes
de klas blijkt dan eigenlijk dat je basiskennis
tekortschiet om het examen te halen.
Na twee schoolonderzoeken was al duide
lijk dat ik het nooit zou redden. Ik heb het
jaar vervolgens relaxed afgemaakt. De tweede
keer ging het veel gemakkelijker. Ik kreeg an
dere leraren, dat zorgde voor een frisse blik
op wat vakken. Ik merkte al snel dat ik het
zou redden. Daardoor kon ik ook dat jaar vrij
ontspannen afmaken. Ik wist bovendien hoe
het er bij zo n eindexamen aan toe ging.
Nadat ik zakte, heb ik er sterk over gedacht
om van school te gaan en al als proftennisser
te beginnen. Ik had wat deelcertificaten en
kon die andere vakken later wel halen. Ik ben
blij dat ik dat niet heb gedaan. Het was toch
een bevrediging dat ik dat papiertje op zak
had. Op het moment dat ik mijn diploma
kreeg, vond ik het toch de eerste échte pres
tatie die ik had geleverd. Want wat had ik
daarvoor nou gedaan? Ja, ik had wel eens een
tennistoemooitje gewonnen."
Gerard Désar (48),
conrector
„In 1962 deed ik eindexamen hbs-b aan het
St. Norbertus Lyceum in Roosendaal, een
jongensschool in het katholieke zuiden. De
meisjes zaten vlakbij op het St. Geertrude's.
Tussen de examens door spraken we halver
wege af. Je moest trouwens het hele examen
in het donkerblauw gekleed zijn. De kledij
van meisjes werd gecontroleerd. Was de
bloes niet te diep of de rok te kort?
Half mei begon het schriftelijk in de gym
nastiekzaal, voor de bètavakken. Als je een
zeven of hoger had, was je vrijgesteld *voor
het mondeling, een maand later. Ik kon me
dus geheel richten op de verplichte monde-
lingen voor de talen en dier- en plantkunde.
Alle andere vakken, zoals aardrijkskunde en
geschiedenis, zaten in het schoolonderzoek.
Ik herinner me dat het prachtig weer was
en dat ik tot laat zat te studeren. Ik moest wel
goed plannen, want ik was net profvoetballer
bij de eerstedivisieclub RBC geworden en
speelde gewoon door. En de meimaand was
bij katholieken ook belangrijk vanwege het
geloof. Je ging met vrienden op voettocht
naar een Mariakapel, ook om er tussen uit te
zijn.
We stonden allemaal op het schoolplein te
wachten, toen de laatste mondeling deed. Di
rect daarna verscheen de rector op het bor
des en riep de namen van de gezakten af. De
anderen kregen, opgesteld in een rij, het di
ploma.
Ik had trouwens ook hard gewerkt, omdat
ik een beurs wilde hebben. Die was afhanke
lijk van de cijferlijst Ik kom uit een groot ar
beidersgezin en kon anders niet gaan stude
ren. Direct na het examen zocht ik een kamer
in Leiden. Ik kreeg 1800 gulden voor mijn
scheikundestudie en dat was ruim."
A.W. Helder (52),
dierenarts
„Mijn ouders hadden een boerderij en de af
spraak was, dat als ik niet in één keer zou sla
gen, ik op de boerderij moest gaan werken.
Daar had ik geen zin in, want ik wilde abso
luut dierenarts worden. Dat was dus een
goeie stok achter de deur om m'n best te
doen. Ik heb erg veel tijd in m'n studie gesto
ken.
Ik deed in 1958 eindexamen aan de rijks-
hbs in Alkmaar. De exacte vakken, de b-kant
ging me goed af, maar ik had ook nog talen
erbij. De schriftelijke examens voor algebra
en meetkunde rondde ik zeer goed af, voor
scheikunde had ik zelfs een 10, dat kan ik me
nog heel goed herinneren. Maar die talen, hè.
Met name Frans en Duits waren struikelblok
ken.
We moesten ontzettend veel boeken lezen
en dan bedoel ik ook echt lezen. Tegenwoor
dig is het niet veel meer dan uittreksels uit
wisselen, maar ik heb ze nog echt allemaal
gelezen. Het mondeling examen Frans is van
begin tot het eind een grote schrik geweest.
Ik heb er ook geen voldoende voor gehaald
en voor Duits ook niet. Dat waren m'n enige
twee onvoldoendes op m'n eindlijst.
Een paar weken voor de eindexamens kre
gen we vrij van school om te studeren. Het
was die weken prachtig weer. Iedereen was
buiten op het land, heerlijk in de zon bezig.
Ik zat ondertussen op m'n kleine slaapka
mertje onder de kap te studeren. Ik heb daar
vele uren transpirerend doorgebracht, terwijl
ik eigenlijk ook veel liever buiten wilde zijn.
Maar ik heb wel in één keer het examen ge
haald en kon vervolgens diergeneeskunde in
Utrecht gaan studeren."
Harry Mens (45),
makelaar
„In 1965 heb ik eindexamen hbs-b gedaan.
Op het Fioretti College in Lisse. dat toen nog
een filiaal van het Bonaventura College was
en aan de Van Matenesselaan zat, in van die
barakken. Ik ben gezakt en heb het nooit
overgedaan. Waarom niet? Dat vond ik zonde
van de tijd. Ik ging liever oefenen in de wei,
daar leer je meer van.
Ik zie die pater Van Tienen nog de klas bin
nenkomen. met zo'n bruine Franciscanenpij
aan en een koord om z'n middel. De leraren
mochten me niet zo. omdat ik toen al in een
Volkswagen Ponton naar school kwam. ter
wijl die gasten zelf alleen een fiets hadden.
Maar mijn vader was juist dat voorjaar over
leden en ik had zijn auto gekregen. Ik was in
de ogen van die paters dat rechtse jongetje
met die wagen. Ja. toen waren ze al rood in
het onderwijs.
Enfin, die Van Tienen komt de klas in en
meldt met een triomfantelijke blik dat ik was
gezakt. Tot volgend jaar. zei-ie tegen me. en
laat het een troost zijn dat je je rijbewijs hebt.
Ik zeg tegen hem: dan heb ik een teleurstel
lende mededeling voor je. want je ziet me
hier niet meer terug. Dan zal ik eens laten
zien wat je met een rijbewijs kunt. Zes jaar
later heb ik hem nog eens klem gereden in
zijn kevertje. Ik wilde hem toch eens vragen
of hij al wist wat je allemaal met een rijbewijs
kunt. ha ha.
Je moet dus nooit je examen overdoen als
je de indruk hebt'dat je zakt omdat de
schoolleiding je niet mag. Dat kan ik ieder
een aanraden. Ik heb trouwens wel veel ge
leerd op de middelbare school. Vooral de ta
len vond ik belangrijk. Van de stelling van Py
thagoras word je niet veel wijzer, hoewel ik er
bij moet zeggen dat ik wel goed in wiskunde
was. Werd je niet moe van.
Gelachen heb ik ook op school. Die barak
ken stonden naast het weiland van boer
Schrama, maar die kwam daar nooit. Soms
sprongen we, tot verdriet van die pater Van
Tienen, uit het raam om schapen te helpen
die lammetjes kregen. Dan hing er zo'n kop-
pie uit en gingen wij trekken. En echt, het is
allemaal waar gebeurd.
Maar maak er wel een fatsoenlijk artikeltje
van, wil je. want mijn dochter gaat straks ook
naar het Fioretti College Of ik tegen haar ook
zeg dat een diploma niet belangrijk is? Na
tuurlijk. Als je maar spinazie kan koken, zeg
ik altijd. En de talen leren spreken dus. Ze
zouden eigelijk ook Italiaans en Spaans op de
middelbare school moeten geven. Cijfers en
diploma's zeggen me niks. Ik zat met jongens
in de klas. die alleen maar tienen haalden en
nu werkloos zijn. Het enige diploma dat ik
wel heb gehaald was mijn makelaarsdiploma.
Dat had ik binnen veertien dagen."
J. van der Reijden (65),
wethouder
„Ik yvas 18 jaar oud toen ik mijn diploma op
de christelijke hbs aan de kagerstraat in Lei
den kreeg uitgereikt. Ik heb echter nooit exa
men gedaan. Ik kreeg mijn diploma in het
jaar dat Nederland werd bevrijd van de Duit
sers: 1945.
Het was een enorme puinhoop in die tijd:
de bezetting en de bevrijding. En even later
de strijd om het voormalige Nederlands In-
dië. Er was in die dagen niemand te vinden.
De mensen waren ondergedoken of op weg
naar Indië. Daarom hoefde onze hbs-klas van
1944-1945 geen eindexamen te doen.
Maar ik had me. samen met een onderge
doken vriendje, goed voorbereid op mijn
examen, dat wel. Je had in die tijd - de hon
gerwinter - immers weinig anders om han
den. Er was geen radio; er was niks. helemaal
niks te doen. Je had hooguit een fiets met
houten banden, maar je ging de deur niet uit
omdat de kans bestond dat je tijdens een raz
zia werd opgepakt. Verder lag het leven in de
hongerwinter helemaal stil.
Of ik zenuwachtig was? Dat kwam hele
maal niet in je hoofd op. want je was met
heel andere dingen bezig. In de hongerwinter
ging het immers om de strijd om het bestaan:
mijn vader ging op de fiets naar Zoeterwoude
om eten te halen bij boeren. Ik heb ook
bloembollen en suikerbieten gegeten. Met
die dingen was je bezig: pannekoeken bak
ken van suikerbieten. In je eerste levenson
derhoud voorzien dus.
„Na de oorlog ging ik economie studeren
in Rotterdam, nadat ik was uitgeloot voor de
marine. Hoewel ik geen last heb gehad van
eindexamen-vrees, heeft mijn hbs-tijd me
nog jaren achtervolgd. Ik werd dan badend in
het zweet wakker, dromend van een of ander
smerig proefwerk; algebra of zo."
Hans Laroes (36),
NOS-verslaggever
„Wij hadden bij ons eindexamen de rector in
de nek. omdat het de laatste hbs-lichting
was. Niemand mocht zakken Dat zou zo'n
gedoe zijn, met een apart hbs-klasje terwijl
de rëst al in het havo- en vwo-systeem zat. Ik
haalde in 1972 mijn hbs-a in Middelburg.
Ik was zestien, bijna zeventien, want ik was
een vroege leerling en heb de lagere en de
middelbare school doorlopen zonder te blij
ven zitten Dat klinkt een l>eet|e braaf, maar
dat was ik niet. Ik had altijd de neiging om
met studeren tegen de deadline aan te wer
ken, dus wat dat betreft was ik wel geschikt
voor de journalistiek. Ik deed een beetje aan
resultaatvoetbal. Ik begon pas laat. maar
werkte niet tot diep in de nacht zwetend
door. Een zeven vond ik goed genoeg. Uitein
delijk had ik ook voornamelijk zevens. En een
zes en een vijf. voor Duits.
Examenvrees had ik niet. maar het was na
tuurlijk wel spannend. Het is behoorlijk echt
om in zo'n gymzaal te zitten, met een strenge
toespraak van de rector en verzegelde enve
loppen.
Mijn eigen eindexamenfeest herinner ik
me niet zo goed. We hadden wel een groot
feest op het strand. De volgende dag gingen
we naar school om daar de school te baricca-
deren en iets geks te doen.
Tot vlak voor het eindexamen dacht ik dat
ik de horeca in wilde. Maar toen ik de folder
van de hogere hotelschool zag is dat opge
houden. Al die jongens in keurige pakken en
met kon haar... Dat paste niet bij mij. er was
te veel cultuurverschil. Op het laatste mo
ment heb ik me aangemeld voor de School
voor de Journalistiek in Utrecht, maar vlak na
het examen hoorde ik dat ik was uitgeloot. Ik
heb daarop een tijd als correspondent voor
De Stem gewerkt."
Anton Korteweg (48),
dichter
"Ik heb mijn eindexamen gedaan op het
Christelijk Lyceum in Dordrecht. De dichter
Cees Buddingh' woonde op een steenworp
afstand. Hij kon bijna de klas in kijken, ten
minste, als-ie op het dak zou gaan staan
Maar dat deed hij. geloof ik. mei dagelijks Ik
deed examen in een gymnastieklokaal dat
speciaal voor de gelegenheid was ontzweet.
Ik herinner me eigenlek alleen dat ik in de
periode kort daar.ian oor afgaand keihard
heb gewerkt. Op school deed ik nooit zoveel.
Ze werkten in die tijd nog met gecommit
teerden. De man die ik had. heette Bijvoet.
Een mooie Hollandse naam. Maar het gekke
was dat die man mank liep Een aantal kan
didaten begon zenuwachtig te lachen op het
moment dat hij zich aan hen voorstelde Ze
vertelden me dat ze daardoor een onvol
doende van hem hadden gekregen, maar of
dat waar is. weet ik niet Ik wist mijn gezicht
goed in de plooi te houden. Echt sterke her
inneringen heb ik aan dat examen niet meer
Dat speelt, denk ik. meer bij mensen die het
examen met hun hakken over de sloot halen
Naderhand, toen ik Nederlands en algeme
ne literatuurwetenschap ben gaan studeren,
moest ik ook behoorbik wat tentamens en
examens doen Ik heb het altijd op het nip
pertje gehaald. Tot grote woede van mijn fa
milie moest ik op mijn trouwdag mijn einds
criptie nog gaan inleveren
Ik herinner me nog dat ik eens tentamen
moest doen bij professor Stutterheim in
Oegstgeest. Ik had me rot zitten leren, hele
nachten doorgehaald Toen de dag van het
tentamen was aangebroken, kwam ik eracb
ter dat ik niet precies wist waar Stutterheim
woonde in Oegstgeest Dat besefte ik pas op
het tijdstip waarop tk tentamen moest doen
Ik zie mezelf daar nog hijgend door een villa
park in OegMgr.-M MM IDMI
gens een deur ojien In de deuropening stond
Stutterheim. 'Hé. Korteweg hier moet je zijn
jdh'. riep-ie
Die mondelinge tentamens hadden, als het
goed ging tenminste, wel iets ontspannends
Een heer en een aankomende heer die ge/el
lig met elkaar zaten te keuvelen. Ik pronk er
tegenover mijn familieleden nog wel eens
mee dat ik nog steeds aan het studeren ben.
Want gek. hoewel ik al mijn tentamens en
examens al lang achter de rug heb droom ik
regelmatig dat ik ze nog moet doen I egen de
mensen die nu voor die jieriode in hun lr\m
staan zou ik willen zeggen inoedtg voor
waarts! Er is nog leven na het examen
Maja van Hall,
kunstenaar
„Dat haal ik wH, dacht ik Ik hoopte alleen
dat ze de goeie dingen zouden stagen I n die
vroegen ze Of ik heb gefeest na het behalen
van mijn diploma? Welnee, ik deed examen
in 1954 en toen werd er nog niet zo hard v
feest Als je in Nederland één keer hard hor-ra
riep. kreeg je bij wijze van spreken al een jaar
eenzame opsluiting We zaten in de tijd van
de wederopbouw Niet bepaald een uitbun
dige periode
Nu moet ik elke dag examen doen Voor
mezelf, en dat is veel moeilijker Met elk
beeld of elke tekening die ik wil maken viel ik
mezelf een zware opgave Ik slaag nooit hele
maal. Meestal wordt het toch nog anders dan
ik in mijn hoofd had Het is alsof het ide» dat
ik wil concretiseren telkrns terugwijkt Pak
me dan als je kan. zoieis Ik heb ai lange tijd
een figuur in mijn hoofd die zowel staat als
wegloopt Het lijkt wel alsof dat beeld zich er
tegen verzet dal ik het maak.
