'Ik gebruik muziek voor
het scheppen van stilte'
'Informatie sneller en sensationeler'
1 1
Een concert van duizend drummers
P
Rtv show
VRIJDAG 15 ME11992
Andreas Vollenweider schildert met geluidsbeelden
KEES GROENENBOOM
J—en heilzaam middel,
I j een medicijn voor de
ziel, een trap naar het
innerlijk, een sleutel tot het on
verklaarbare. Voor Andreas Vol
lenweider (38) is er geen twijfel
dat muziek dat alles kan zijn.
Maar hij hoedt zich ervoor dat
inzicht al te luid te verkondigen,
(iit zijn reacties blijkt dat hij alle
mogelijke tegenwerpingen te
gen zijn enigszins mystieke op
vatting van de muziek al eens
heeft gehoord. De gezette man
met de vriendelijke ogen, wiens
stem door het zangerige Zwit
sers-Duits accent extra zacht
moedig klinkt, pareert ze nog
voor ze worden geuit, elegant
maar beslist.
Tien jaar geleden werd hij be
kend als componist van sfeer
muziek. Door de harp, een van
de oudste muziekinstrumenten,
te verbinden met moderne elek
tronica en een afwijkende stem
ming te gebruiken, introduceer
de Vollenweider deze met suc
ces als solo-instrument in de
lichte muziek. Op zijn negende
album 'Book of Roses' presen
teert Vollenweider zich, net als
op zijn eerste platen, weer uit
drukkelijk als multi-instrumen-
talist. Behalve harp speelt hij
onder meer Chinese fluit, Chi
nese viool, bamboefluit, percus
sie, akoestische en elektrische
gitaar en piano, terwijl bij zijn
credits ook 'pijl en boog' staat.
Vollenweider is een geluids
kunstenaar. Mij schildert met
klanken: geluidsbeelden die in
de meeste gevallen fungeren als
achtergrond waarop de luiste
raar zijn eigen details mag in
vullen. 'Mind movies', gedach-
tenfilms, noemt Vollenweider
zijn muziek. De eerste gedach-
tenfilm die hij zelf, als zevenja
rig jongetje, zag waren de beel
den die Brahms' Altrapsodie bij
hem opriepen.
Allegaartje
'Book of Roses', verdeeld in vier
hoofdstukken en zestien episo
den, valt op door de grote ver
scheidenheid aan instrumenten
en vocalen. Vollenweider ge
bruikte onder meer een symfo
nie-orkest, instrumenten uit de
volksmuziek uit verschillende
delen van de wereld, blazers en
elektronische instrumenten en
deed een beroep op de vocale
groep Ladysmith Black Mamba-
zo uit Zuidafrika, het Bulgaars
Mannenkoor en de vocale acro
bate Saynho Namtchilak uit
Rusland.
Hij smeedde dat allegaartje
samen tot nummers die onder
ling sterk verschillen maar toch
een duidelijke samenhang heb
ben. Componeren is voor Vol
lenweider geen zaak van het op
schrijven van partijen. Veel be
langrijker is het uitwisselen van
ideeën in de studio, het door
praten van de mogelijkheden,
en 'het scheppen van de emo
tionele, dramatische hoedanig
heid' die nodig is voor het ma
ken van muziek.
„Met mijn muziek wil ik stilte
scheppen", zegt Vollenweider.
„Er komt van alle kanten veel
meer informatie op ons af dan
we kunnen verwerken. Ik ge
bruik muziek als een soort gif
tegen het gif, zoals de homeo
pathie dat doet. Mijn cd is een
sneetje tijd voor de luisteraar.
Als het gaat zoals ik het me
voorstel, neemt iemand dit
'Book of Roses', doet het open
en leest zijn eigen verhaal. Ik
heb alleen het boek geschapen,
en een paar zinnetjes, net ge
noeg om de boel aan de gang te
houden. De essentie komt van
de luisteraar."
Dat het 'tegengif ook werkt,
staat voor Vollenweider vast.
„Voor mij is het geen experi
ment meer, dat stadium ben ik
al lang te boven. In de vijftien
jaar dat ik hiermee bezig ben
heb ik zo veel toepassingen ge
hoord van mijn muziek, ook
dingen waar ik zelf nooit op zou
komen. Mensen vrijen erbij, ba
ren kinderen, de muziek wordt
gebruikt bij therapieën en be
luisterd door ^nensen op hun
sterfbed."
„Muziek zelf heeft geen ge
neeskracht, maar ze kan een in
nerlijk proces in werking stellen,
zowel in het bewuste als in het
onderbewuste. Je maakt zelf uit
of je dat accepteert of niet, of je
wilt genezen of niet."
„Dit is trouwens niet iets wat
ik heb verzonnen. Muziek werd
op die manier al duizenden ja
ren geleden toegepast. Maar de
laatste eeuwen hebben degenen
die de touwtjes in handen heb
ben componisten meer en meer
gebruikt als- een soort speeltjes.
Bach en Mozart waren niet
meer dan een aapje aan een
touwtje voor het hof en voor de
kerk. Muziek is een industrie
geworden, die bijna uitsluitend
nog een onderhoudende functie
heeft, geen helende."
Oppervlakkig
Terug naar de tijd van de Oude
Grieken dan, die de muziek met
eerbied behandelden en er een
mystieke, haast magische
kracht aan toekenden?
„Het woord 'mystiek' vermijd
ik tegenwoordig liever. Het is
volkomen platgeslagen door de
New Age-beweging, die ik vre
selijk oppervlakkig vind in de
ergste zin van het woord. Ik heb
het liever over het onverklaar
bare."
„Je zou kunnen zeggen dat
muziek een mystieke kracht
heeft in dezelfde zin als een
schroevedraaier. Aan een
schroevedraaier is niets bijzon
ders, hij stelt je alleen in staat
iets te doen wat je met je pink
niet kunt, namelijk een schroef
vasf- of losdraaien."
„Zo is de muziek ook een
soort gereedschap, een door
gang naar het onbekende. Mu
ziek kan een deur zijn naar het
onverklaarbare in jezelf, een
raam waardoor je naar je ziel
kunt kijken. Ik ben ervan over
tuigd dat daar het antwoord ligt
van veel van onze problemen,
zowel persoonlijk als maat
schappelijk. Mensen plegen zel
den zelfmoord omdat hun auto
beschadigd is of omdat ze hun
enkel verzwikt hebben, wel om
dat er van binnen iets vernield
is, iets wat we niet kunnen be
noemen maar wat er wel dege
lijk is."
„Ik ben een van de mensen
die rondlopen met de gedachte
dat we als menselijke soort zul
len ophouden te bestaan wan-
nepr we niet begrijpen wie we
eigenlijk zijn. Als we niet inzien
dat we iets binnen in ons heb
ben dat heel breekbaar is. Er is
alleen maar een ongelukkige
jeugd voor nodig om dat kapot
te maken. Wat zo'n beschadigd
innerlijk voortbrengt kan ver
woestend en fataal zijn."
De droom van Golden Earringdrwnmer Cesar Zuiderwijk
■1 HAAG ROBERT VERKERK
-w-olden Earringdrum-
I mer Cesar Zuider-
wijk (42) heeft iets
met het cijfer duizend. Een
jeugdherinnering: „Je krijgt een
gulden, maar tegelijkertijd denk
je wat voor gevoel het moet ge
ven om duizend gulden te heb
ben. Het getal heeft iets ma
gisch." Zaterdag 5 september
wordt zijn droom werkelijkheid.
Duizend drummers geven die
dag een concert op de Maas in
Rotterdam. Powerdrummer
Cesar mag het geheel dirigeren.
De man achter de Golden
Earring en Labyrinth is al sinds
1989 bezig met de voorberei
dingen. „Maar nu gaat het dan
echt gebeuren", verzekert hij.
„Zeven- tot achthonderd drum
mers hebben zich al aangemeld
voor het evenement. Ze zijn ra
zend enthousiast."
De initiatiefnemer is dat niet
minder. Hij ziet en hoort het
concert al in zijn dagdromen:
„Het is toch heerlijk dat je
straks met zoveel drummers het
oergeluid laat aanzwellen."
Het idee voor het Maasfestijn
is geboren na een festival voor
110 drummers in Drachten. Dit
evenement haalde het Guiness
Book of Records. Maar voor een
nieuwe vermelding in dit presti-
geboek houdt Cesar zijn feestje
niet. „Mijn naam heeft al vaak
genoeg in de krant gestaan."
De Haagse drummer hoopt
met het immense project zijn
werk een beetje uit de schaduw
te halen. „Drummers zijn de
sluitpost van de formatie, maar
De droom van drummer Cesar Zuiderwijk.
FOTOCEESZORN
wel vaak de motor i
het geheel."
De Havendienst van Rotterdam
levert een aardige bijdrage aan
het enkele tonnen kostende
project. Vijfhonderd vierkante
meter pontons worden door
sleepboten naar De Boompjes
verscheept: de plek waar Vange-
lis vorig jaar zijn concert gaf.
„Het verschil met dat concert is
echter dat wij met ons gezicht
naar de kade spelen. Zo ont
staat een direct contact met het
publiek. De pontons zijn over
dekt, want stel je voor dat het
gaat regenen. Dan schreeuwen
de ouders naar hun kinderen
die moeten spelen. En wat ze
misschien nog erger vinden is
dat het drumstel nat wordt",
gniffelt Zuiderwijk.
De concertspelers worden die
bewuste dag in Rotterdam als
VIP's ontvangen, belooft hij.
Namen wil hij liever niet noe
men. „Want stel je voor dat ze
om de een of andere reden niet
komen." Gezien de imposante
rij gesigneerde drumvellen aan
de muur hoeft Cesar zich echter
geen zorgen te maken dat be
vriende slagwerkers hem in de
steek zullen laten.
Na een eerste repetitie in de
ochtenduren en een generale
tegen de avond, moet het con
cert op 21.00 uur in alle hevig
heid losbarsten. Er staan ver
schillende muziekstukken op
het programma, die zijn ge
schreven door drumleraar Luc
van de Vloet. „We spelen waar
schijnlijk ook 'Radar Love'. Dat
is natuurlijk kaasje voor de ech
te drummer. Vooral dat intro."
Om te zorgen dat het geen jan
boel wordt, kunnen de slagwer
kers dirigent Zuiderwijk op een
groot videoscherm volgen.
Zuiderwijk hoopt dat dè om
roepen over de brug komen.
„Ze leven alleen nog maar voor
de kijkcijfers met programma's
zoals 'Goede Tijden Slechte Tij
den'. Voor vernieuwing lopen ze
niet zo gauw warm. Ze roepen
dat het ze allemaal te veel geld
kost."
Cesar is nu in onderhandeling
met de AVRO over de uitzend
rechten. Het concert zal dan op
een later tijdstip via de televisie
worden uitgezonden. Hij vindt
dat triest. „Zo'n festival zou
toch gewoon live op de beeld
buis moeten verschijnen."
CLOSE UP
Margot Klompmaker
Fort Boyard is een ge
vangenisfort uit de vo
rige eeuw. Het ligt in
de Atlantische Oceaan ter hoog
te van de Franse stad Rochefort
tussen het lie d'Oléron en het
lie d'Aix. Het gebouw vormt de
achtergrond voor een van de
meest spectaculaire spelpro-
gramma's van de laatste jaren:
De sleutels van Fort Boyard.
De AVRO brengt een Neder
landse versie van dit oorspron
kelijk Franse spel, dat nu zijn
tweede seizoen beleeft. Uit de
reacties op de eerste reeks afle
veringen bleek dat veel kijkers
het programma ontzettend
spannend vonden, misschien
wel tè spannend. Een ander kri
tiekpunt was het gebrek aan
competitie, omdat slechts één
ploeg aan het spel deelnam.
In de nieuwe reeks afleveringen
van het spelprogramma staan
dan ook twee ploegen tegen
over elkaar: een Nederlands en
een Belgisch team.
De twee teams spelen een uur
lang in en rond het fort. Elke
ploeg bestaat uit twee mannen
en twee vrouwen, die sportief
en beslist niet bang uitgevallen
dienen te zijn.
Beide teams moeten uit een
aantal opdrachten sleutels zien
te bemachtigen. De ploeg die de
meeste sleutels heeft wint het
spel en mag de 'schatkamer'
binnen.
De sleutels van Fort Boyard is
een van de beste spelprogram-
ma's die de laatste jaren op het
scherm zijn verschenen. De kij
ker krijgt geen moment het ge
voel van 'dat kan ik óók'. Een
gevoel dat veel andere spelpro-
Andreas Vollenweider: „Muziek kan een deur zijn naar het onverklaarbare in jezelf,
waardoor je naar je ziel kunt kijken."
Actualiteitenrubriek Kenmerk van karakter veranderd
gramma
maakt.
In De sleutels van Fort Boyard
worden de deelnemers onder
worpen aan niet misselijke uit
dagingen, zoals het beklimmen
van steile wanden, zwemmen
onder water en laveren in ruim
tes vol slangen, tijgers en spin
nen. Ze dienen te beschikken
over stalen zenuwen en geen
last te hebben van hoogtevrees
of claustrofobie. Ze moeten la
ten zien dat ze ook ats groep
kunnen samenwerken. Kortom:
van de kandidaten wordt heel
wat gevraagd en je gunt hen de
prijs van harte.
Elk onderdeel is even boeiend.
Hoe kan de groep een schuine
wand beklimmen, zonder hulp
middelen? Hoe snel kan iemand
zich omhoog hijsen aan de
muur van het fort? Hoe behen
dig beweegt een kandidaat zich
in een ruimte vol draden? Is ie
mand snel genoeg om zijn op
dracht binnen de toegestane
tijd te vervullen? Of wordt hij bij
wijze van straf opgesloten tot
het eind van het spel?
Wie verliest, kan toch nog een
beetje winnen door een heel
bijzondere opdracht met succes
uit te voeren. Een lid van het
verliezende team moet de Ben-
ji-jump uitvoeren, een soort va
riant op de dodensprong, waar
bij iemand met een elastiek aan
het been in de diepte springt.
Bij de Benji-jump zit iemand in
een hamas met twee dikke elas
tieken. Hij of zij kijkt vanaf het
terras van het fort op de bin
nenplaats: een gapende diepte
van zo'n 50 tot 60 meter. Al
springend moet een sleutel
worden gepakt die ergens in de
ruimte hangt. De sleutel geeft
toegang tot een kist met een be
paald bedrag.
Ook het winnende team krijgt
de prijs niet cadeau. Een van de
teamleden moet door vier oude
cellen zwemmen die onder wa
ter staan. In de vierde cel staat
de rest van het team achter een
hek te wachten. In een van de
cellen bevindt zich een code
van een aantal letters. De duiker
krijgt 15 seconden om de code
uit z'n hoofd te leren, voordat
deze onder water verdwijnt. De
duiker laat zijn teamgenoten
binnen en samen gaan ze naar
de toegang van de schatkamer.
Dit is een open ruimte van het
fort, waar tijgers rondlopen. In
het midden van deze ruimte
staat een getraliede kooi. Daarin
bevindt zich de schat. Op het
moment dat de mannen en
vrouwen de ruimte binnenko
men, verdwijnen de tijgers in
een andere, afgesloten ruimte.
Met behulp van de code opent
het team het hek van de schat-
kooi. Vervolgéns moeten zo veel
mogelijk munten uit de kooi
worden gehaald en op een
weegschaal gelegd. Dit alles
binnen een bepaalde tijd, want
het hek tussen kooi en weeg
schaal zakt langzaam naar be
neden. En bovendien kunnen
de tijgers elk moment weer te
rugkeren.
Als het team de code kwijt is,
gaat het hek van de schatkooi
niet open. In dat geval moet het
team proberen met de handen
tussen de tralies door munten
uit de kooi te graaien. De hoe
veelheid te winnen geld is af
hankelijk van het aantal sleutels
dat het team heeft verzameld en
hun behendigheid om de mun
ten mee te nemen. Wat de deel
nemers winnen blijft dus een
verrassing tot het laatst.
De sleutels van Fort Boyard is
een verademing temidden van
alle spelprogramma's en quiz
achtige produkties. Het is origi
neel. Publiek ontbreekt, dus
geen opgeklopt geklap. De loca
tie is prachtig, niet alleen voor
de kijker, maar ook voor de
deelnemers. Het moet toch heel
wat prettiger zijn om in deze
ambiance te werken, dan in een
hete zaal, volop in de schijnwer
pers met de camera nadrukke
lijk aanwezig.
Ook de twee presentatoren
Hans Schiffers (AVRO) en
Alexandra Potvin (BRTN), die
ieder een team begeleiden, on
derscheiden zich van hun colle
ga's in gunstige zin. Ze gedra
gen zich niet als geprogram
meerde praatpoppen, maar le
ven zichtbaar mee met alle ge
beurtenissen.
Het programma roept een heel
klein beetje de sfeer op van de
oude Zeskampuitzendingen uit
de jaren zeventig: sportief, maar
toch gezellig. Des te spijtiger dat
dit unieke programma van het
scherm verdwijnt. Nog twee af
leveringen en dan is het op. De
AVRO is niet van plan nieuwe
opnamen te maken. „Het pro
gramma is te duur en we ko
men terug met De Uitdaging
(met Angela Groothuizen, red.)
en een nieuw programma rond
Mies Bouwman", aldus een
woordvoerster.
Te duur? Uit een recent onder
zoek blijkt dat de omroepen be
hoorlijk goed in hun slappe was
zitten. Zo heeft de AVRO een
pot van 50 miljoen gulden aan
reservegeld. Alleen al van de
rente die voor dit bedrag wordt
ontvangen kan een nieuwe
reeks afleveringen in Fort
Boyard mbeiteloos worden gefi
nancierd.
Dan onderscheidt de AVRO zich
ook eens temidden van omroe
pen die steeds meer neigen
naar het serveren van eenheids
worst.
(De sleutels van Fort Boyard,
donderdag om 18.52 uur, Ne-
STRIPS
BOLLEBOOM
De informatie-voorziening op
tv wordt steeds meer over
heers! door snelle, sensatio
nele en oppervlakkige berichtgeving over
steeds meer onderwerpen," signaleert
Jan Schmeitz, eindredacteur van de
IKON-rubriek Kenmerk.
Ook Kenmerk ontkwam er niet aan
zich enigzins aan te passen aan deze ver
anderingen. Het karakter van de actuali
teitenrubriek is in de afgelopen twee jaar
wezenlijk veranderd.
De oude formule van achtergrondru
briek met één documentaire wend op de
schroothoop gegooid. Ervoor in de plaats
kwamen vier onderwerpen per afleve
ring.
Terwijl de actualiteitenrubrieken van
uur.of tegelijk met NOS-Laat gingen uit
zenden, werd Kenmerk verplaatst direct
na het NOS-Journaal van 8 uur op zater
dagavond in prime-time op Nederland 3.
Er kwam een nieuw decor, een nieuwe
leader en Wil van Neerven kreeg een
presentatrice naast zich: Chazia Mourali.
Het rijk met actualiteitenrubrieken geze
gende Hilversumse bestel heeft er met
het nieuwe Kenmerk een uitstekend in
formatief programma bij gekregen.
Het vroegere Kenmerk had zich vol
gens Schmeitz overbodig gemaakt: „Ex
clusieve Kenmerk-onderwerpen als
apartheid, discriminatie, mensenrechten
en ontwikkelingslanden zijn ook in an
dere actualiteitenrubrieken normale on
derwerpen geworden", constateert hij.
Boeiend alternatief
De komst van steeds meer tv-stations,
die via de kabel naar de gunst van de kij
kers dingen, was ook een reden om Ken
merk te veranderen. De komst van CNN
bijvoorbeeld. De redactie van Kenmerk
wil volgens Schmeitz reageren op de
ontwikkelingen in de wereld, zonder de
uitgangspunten van de interkerkelijke
omroep uit het oog te verliezen.
Kenmerk was in de afgelopen twee sei
zoenen een boeiend alternatief naast het
lichte vertier, dat de omringende zenders
na het Journaal op zaterdagavonden ge
woonlijk plegen te verzorgen. De redac
tie heeft zich voorgenomen „het pro
gramma in de toekomst nog scherper en
toegankelijker te maken. Wat wij tot nu
toe toonden is nog pas het begin."
Helaas: per 1 oktober zal Kenmerk niet
meer op zaterdagavond na het 8 uur
Journaal op Nederland 3'te zien zijn. De
rubriek verhuist naar Nederland 1, waar
Hier en Nu, Televizjer en Brandpunt tot
dusverre op actualiteitcngebied de toon
aangeven. De mogelijkheid om in de
toekomst 'kritische informatie voor een
breed publiek' te bieden, is heel klein ge
worden, want zendtijd in kijkdichte uren
zal Kenmerk niet van AVRO, NCRV. KRO
en NOS hoeven te verwachten.
