Prestige houdt VN in Sarajevo
VN-afgezant: Situatie
Bosnië onvoorstelbaar
Luik, een stad zonder politie
Cuba graaft voor bescherming
Feiten &Meningen
WOENSDAG 13 MEI 1992
2
Minister Ter Beek (defensie) heeft gisteren in een spe
ciale boodschap de Nederlandse VN-militairen in het
voormalige Joegoslavië een hart onder de riem gesto
ken. „Nu de afgelopen dagen veel aandacht in Neder
land wordt besteed aan de oplaaiende strijd in Saraje
vo, hecht ike
dus Ter Beek.
„Ik ben en voel r
ntwoordelijk v
v persoon- heid van de Nederlandse VN-militairen.
lijke veiligheid. Dat is geen loze kreet. Mocht de situatie Ter Beek kondigt in de boodschap aan dat hij binnen-
nopen, dan zullen maatregelen worden ge
men die nodig zijn om uw veiligheid te waarborgei
aldus de bewindsman,
mij persoonlijk tot u te wenden", al- Hij wijst erop dat niet alleen hijzelf,
de Kamerleden zich erg betrokken voelen bij de veilig-
kort zelf een bezoek aan de VN-missie zal brengen.
„Sprekend uit mijn hart wil ik u onder de recente, zorg
wekkende omstandigheden het allerbeste t
ook de Twee- In gedachten staan velen zij aan zij met u.'
altijd alles om geld. De politie
agenten willen dat hun loon
wordt gekoppeld aan de inflatie,
en wel met terugwerkende
kracht tot 1983 - het jaar waarin
de stad zo ver in de rode cijfers
belandde, dat alle gemeentesa
larissen moesten worden gekort
om de banen van de gemeente
ambtenaren veilig te stellen.
Vastberaden
De stad zegt dat ze niet kan be
talen, vooral omdat ze de
brandweer onlangs een loons
verhoging heeft gegeven en om
dat overal in de stad stakingen
beginnen uit te breken. Vorige
week dinsdag staakte het open
baar vervoer.
Maar dit maakt de hongerende
politieagenten in hun smoezeli
ge hoofdkwartier nog meer ver
beten en vastberaden. Ze zitten
achterovergeleund achter tafels
die bezaaid liggen met flessen
water, geschonken door een
sympathisant, en brengen de
dag door met kaarten en ge
sprekken met bezoekers.
Salvator Stivala laat een pakje
sigaretten en een levendige dis
cussie achter en schuivelt naar
me toe om zijn situatie uit te
leggen. Zijn ogen zijn glazig. Hij
gaat op zijn bed liggen en houdt
zich enigszins overeind door op
zijn kussen te leunen. Hij legt
uit dat hij moeite heeft zich te
concentreren.
De artsen van het Rode Kruis
die twee keer per dag komen
kijken, hebben al zeven agenten
naar het ziekenhuis gestuurd,
waar ze waarschijnlijk intraven
eus zullen worden gevoed.
Agent Stivala is niet bang om in
het ziekenhuis te belanden.
„We willen gewoon ons geld. En
ik ben bereid mezelf daarvoor
uit te hongeren", zegt hij met
opmerkelijke onverschrokken
heid.
Het is nog niet zo erg als het
had kunnen zijn. Veel van de
stakende politieagenten lijken
over voldoende lichaamsvet te
beschikken om het nog enkele
dagen vol te kunnen houden en
hun gezinnen raken niet in fi
nanciële nood dank zij een list
die de stakende brandweer
mannen vóór hen hebben ont
dekt. Door een maas in het sys
teem hebben de stakende poli
tieagenten een ziektecertificaat
weten te bemachtigen, zodat de
stedelijke overheid verplicht is
hun ziektegeld uit te betalen.
Typisch Belgisch
Het is een typisch Belgische sta
king en een zeer plaatselijke
aangelegenheid, aangezien de
Belgische politie door het stads
bestuur wordt aangesteld en al
leen binnen de stadsgrenzen
mag opereren. Er zijn verhalen
te over van onschuldige burgers
die urenlang aan de rand van
een stad hebben moeten wach
ten totdat de politie eindelijk
had uitgezocht of het ongeluk
binnen haar revier had plaats
gevonden. Voor grotere zaken,
zoals een auto-achtervolging in
de binnenstad, wordt de hulp
ingeroepen van de Gendarmes,
door de staat opgerichte eenhe
den met een militaire training
die langs de snelwegen pa
trouilleren.
Loonschalen worden per stad
afzonderlijk vastgesteld. Een
politieagent in Luik begint met
een basissalaris van 28,830 Bel
gische francs (1.585 gulden) per
maand vergeleken met gemid
deld 33,200 francs (1.826 gul
den) elders in Frans-talig België.
Totdat het geschil is beslecht,
moeten de Gendarmes de poli
tietaken overnemen. „Ze zullen
snel genoeg krijgen van het ex
tra werk", voorspelt inspecteur
Moreau. De Gendarmes zelf lij
ken zich minder druk te maken.
Ze voorspellen dat de staking
niet lang meer zal duren. „Het
is een kwestie van discipline",
legt een Gendarme uit. „Wij zijn
militair getraind, zij niet. Ze zul
len het niet volhouden."
Maar begin deze week escaleer
de de staldng, toen 200 politie
agenten hun vuurwapens inle
verden. „We hebben diegenen
die in slechte lichamelijke of
geestelijke conditie verkeren,
gevraagd hun wapens in te leve
ren", legt inspecteur Eugene
Matheis uit. De stakingsleiders
zijn bang voor ongelukken nu
de spanningen onder de staken
de agenten hoog beginnen op te
lopen.
Het is lunchtijd in Luik en
overal verorberen klanten enor
me porties traditionele kost: ijs
met chocoladesaus, worstjes en
patat. Maar de pitta-snackbar
aan het eind van de Rue Hors
Chateau doet minder goede za
ken dan gewoon.
De snackbar bevindt zich naast
het kantoor van de grootste po
litiebond van Luik en trekt
doorgaans een omvangrijke
clientèle van stevig gebouwde
agenten. Maar op 27 april is de
plaatselijke politiemacht in
hongerstaking gegaan. Alle elf
politiestations in Luik zijn ge
sloten.
„Dit is uniek in Europa", vertelt
Jacques Moureau, een politie-
inspecteur met dertig dienstja
ren. Moureau is zelf niet gestopt
met eten „omdat de mensen
die de actie leiden sterk moeten
blijven". Maar de eerste verdie
ping van het vakbondskantoor
is omgetoverd in een proviso
risch hospitaal voor zijn 18 col
lega's die wél in hongerstaking
zijn gegaan. Rond de 720 agen
ten die ook het werk hebben
neergelegd maar niet in honger
staking zijn gegaan, komen
massaal bij hun hongerende
collega's op bezoek.
I let draait natuurlijk om geld. In
Luik - een stad die er op won
derbaarlijke wijze al bijna tien
jaar in is geslaagd het totale
bankroet af te wenden - draait
arbeid. President Fidel Castro
beschouwt het project echter
als een verstandige investering.
Naar verluidt is het tunnelnet
werk in de provincie Matanzas
klaar. Cubanen die ten oosten
en westen van Havana aan de
kust wonen, hebben gemeld dat
er een omvangrijk tunnelstelsel
in het gebied is. Mocht er een
oorlog uitbreken, dan kunnen
zowel de Cubaanse legertroe-
pen als de burgers hun toe
vlucht nemen tot de tunnels. De
tunnels zijn voorzien van voed
selvoorraden, bedden, school
klassen, medische faciliteiten en
postkantoren.
Hoewel het tunnelproject geen
geheim is, wordt er door de offi
ciële nieuwsmedia weinig over
gesproken. De plaatsen waar
aan de tunnels wordt gewerkt,
zijn vaak zichtbaar vanaf de
straat. Toch mogen buiten
staanders om veiligheidsrede
nen de tunnelbouw niet inspec
teren.
Cuba bouwt al meer dan dertig
jaar tunnels. De ondergrondse
tunnels waren aanvankelijk be
doeld als geheime opslagplaats
voor Russische vliegtuigen in
geval van een Amerikaanse aan
val. Toen in het begin van de ja
ren '80 Washington openlijk
een eventuele invasie van Cuba
overwoog, werd het project uit
gebreid. De Cubaanse regering
besloot dat er genoeg tunnels
moesten komen om bescher
ming te bieden aan alle onge
veer 10,5 miljoen inwoners van
het eiland.
HAVANA GEORGE CEDDA
AP
Onder de Cubaanse hoofdstad
i lavana en de rest van het ei
land bevinden zich ontelbare
ondergrondse tunnels, als on
derdeel van een uitvoerig verde
digingsplan. Al meer dan tien
jaar wordt gewerkt aan dit am
bitieuze en weinig besproken
regeringsplan dat in geval van
oorlog elke Cubaan bescher
ming moet bieden.
Gewapend met dynamiet,
pneumatische hamers of gewo
ne pikhouwelen en schoppen,
verdwijnen militaire recruten
en andere arbeiders elke mor
gen in de donkere tunnels om
de strijd aan te binden met Ha-
vana's onderaardse rotsforma
ties. Men is bang voor een Ame
rikaanse invasie.
Sommige Cubanen zijn heime
lijk tegen het project en vinden
het een verspilling van geld en
TOM JANSSEN
De eerste Nederlandse dode is nog niet gevallen. Deson
danks heeft CDA-Tweede-Kamerlid De Kok het debat
aangezwengeld of het nog wel verantwoord is dat Neder
landers deelnemen aan de VN-vredesmissie in Joegosla
vië. Veel belangrijker is de vraag of de hele vredesmissie
nog wel zin heeft. De Nederlandse beZorgheid om de ei
gen manschappen mag begrijpelijk zijn, maar heeft ook
iets kleins.
BUDAPEST/ERDUT RUNA HELUNGA
CORRESPONDENT
Vanaf de eerste discussies over
de stationering van Nederlan
ders in Kroatië is benadrukt dat
'onze jongens' zo weinig moge
lijk gevaar moesten lopen.
De Nederlandse militairen heb
ben daarom ook een taak bui
ten de vuurlinie toebedeeld ge
kregen. Als verbindingsmensen
verzorgen ze het telefoon- en
radioverkeer tussen de verschil
lende VN-posten. Uit hoofde
van hun taak zitten ze vrijwel
altijd binnen achter hun appa
ratuur en lopen ze zo goed als
In Öost-Slavonië is voor de Ne
derlanders zelfs een speciale
trip naar Vukovar georganiseerd
om hen in elk geval een beetje
een indruk te geven van de ech
te oorlog. Verder merk je er wei
nig van, vertelt Casper Volkers,
een 21 -jarige dienstplichtige die
zich als vrijwilliger heeft aange
meld: „Ik heb me aangemeld
omdat ik in Nederland in dienst
niets anders deed dan slapen."
De contacten met de plaatselij
ke bevolking zijn prima, zegt hij
verder, vooral met het Joegosla
vische leger (JNA). Weliswaar
kan hij niet met de soldaten
praten, want die spreken
meestal geen Engels, maar: „Ze
zouden zich voor je gooien als
er op je werd geschoten."
Dat er in het plaatselijke hoofd
kwartier in Frdut weinig van de
oorlog is te merken, bevestigt
Volkers' luitenant Vossen. Af en
toe horen ze wel eens geschut,
maar de risico's voor de Neder
landers zijn niet echt groot.
De aandacht van de wereld
concentreert zich op dit mo
ment op Sarajevo. Maar de
blauwhelmen hebben met de
gevechten in de Bosnische
hoofdstad feitelijk niets te ma
ken. Hun taak ligt in Kroatië en
als het VN-hoofdkwartier niet in
de Bosnische hoofdstad zou
zijn, had geen enkele VN-mili-
tair daar iets te zoeken.
Hoofdkwartier
Het besluit om het hoofdkwar
tier in Sarajevo te vestigen, werd
genomen in een tijd dat die stad
nog zeer rustig, en vooral neu
traal terrein was. I let is duide
lijk dat de VN onder de huidige
omstandigheden hiervoor niet
meer zouden kiezen. Niet eens
omdat de VN-militairen zelf ge
vaar lopen.
Het grootste probleem is dat de
communicatie met de andere
VN-posten door de oorlog zeer
wordt bemoeilijkt. De telefoon
verbindingen van Sarajevo zijn
vernietigd, zodat de VN alleen
nog maar kunnen communice
ren via de door de Nederlandse
verbindingsmensen beheerde
radio en sateliettelefoon.
Ook de transporten worden
steeds ingewikkelder. Het vlieg
veld van Sarajevo is in Servische
handen en niet echt veilig. VN-
militairep die per auto door
Bosnië reizen, hebben tot nu
toe weinig problemen gehad. In
hun grote witte jeeps zijn ze
duidelijk herkenbaar en voorlo
pig wordt hun aanwezigheid
door alle partijen gerespecteerd.
Maar elke rit door Bosnië voert
langs een groot aantal controle
posten en dat betekent opont
houd en een zeker risico.
Er zijn redenen genoeg om uit
Sarajevo weg te gaan. De EG-
waamemers hebben inmiddels
al besloten hun werk in Bosnië
op te schorten en het Rode
Kruis overweegt hetzelfde, om
dat het steeds moeilijker wordt
echt nog iets te doen in Bosnië.
Keer op keer doet het gerucht
de ronde dat ook de VN het
hoofdkwartier naar rustigere
oorden zullen verplaatsen.
Maar het is een zwaarwegend
besluit.
Floewel het hun taak niet is,
spelen de blauwhelmen name
lijk wel degelijk eén bemidde*
lende rol in het conflict. Zonder
de aanwezigheid van VN-mili
tairen had de Bosnische presi
dent Alija Izetbegovic, die an
derhalve week geleden door het
leger werd gearresteerd, mis
schien nog steeds vastgezeten.
Of de aanwezigheid van de VN
echt iets scheelt in het geweld,
is moeilijk na te gaan, maar het
is niet onwaarschijnlijk.
Prestige
Bovendien is er de angst dat het
bij een aftocht van de VN uit Sa
rajevo heel moeilijk wordt later
weer een voet tussen de deur te
krijgen. De Servische milities in
Bosnië verhelen niet dat ze wei
nig behoefte aan een vredes
missie hebben. De blauwhel
men met geweld verjagen, gaat
Deze familie is het geweld in en rond Sarajevo zat. Net als tienduizenden voor hen verlaten zij de stad in de
hoop elders een veilige plek te vinden. foto »ap» Santiago lyon
ook hen te ver, maar hen later
weer toelaten, dat is een andere
zaak.
Die voet tussen de deur is ook
een belangrijke reden waarom
de VN de verscheping van troe
pen naar Kroatië voortzetten,
hoewel duidelijk is dat ook daar
geen sprake is van een staakt-
het-vuren.
In feite zou er, met alle be
standsschendingen en het
openlijk schenden van afspra
ken in bijvoorbeeld Oost-Slavo-
nië alle reden zijn om de vre
desmissie stop te zetten tot de
partijen echt bereid zijn zich
aan hun eigen woord te hou
den.
Maar, zoals een diplomaat in
Belgrado opmerkte: „Als de VN
dat doen, zou dat een enorm
prestigeverlies betekenen. Bo
vendien kun je een vredesmis
sie in de komende tijd dan wel
vergeten. Dan komen de inter
nationale organisaties er voor
lopig niet meer in en dat zou in
elk geval tragisch zijn voor al die
honderdduizenden burgers die
ongewild slachtoffer van deze
oorlog zijn geworden."
De speciale afgezant van het Hoge Commissari
aat voor de Vluchtelingen (HCR) van de Verenig
de Naties in Bosnië-Hercegovina, José-Maria
Mendiluce, is geschokt teruggekeerd uit Sarajevo.
Bij zijn aankomst in Genève zei hij dat het geweld
in de republiek hem heeft „doen ijzen". „Wat ge
beurt in Bosnië-Hercegovina, gaat ieders voor
stellingsvermogen te boven", verklaarde Mendi
luce, die al veertien jaar lang werkzaam is in con
flictgebieden over de hele wereld.
De cijfers, 1320 doden, 6700 gewonden en 2000
vermisten, gepubliceerd door de Bosnische auto
riteiten, kloppen, zei de HCR-afgezant. Volgens
hem heeft men de automobilisten die achter het
stuur door kogels zijn getroffen niet eens meege
teld. „Overal wordt geschoten", vertelde hij zon
der details te geven.
.Alles wat men leest en hoort over Sarajevo is nog
niet eens vijftig procent van wat zich er werkelijk
afspeelt. Een humanitaire actie is dan ook „een
druppel in de oceaan".
De hoofdstad wordt onderworpen „aan systema
tische vernietiging" met inbegrip van de gebou
wen waar medewerkers en bureaus van humani
taire organisaties zijn gevestigd.
Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie zijn on
geveer 650.000 Bosniërs op de vlucht, van wie
250.000 binnen de republiek. „De omstandighe
den van deze mensen zijn dramatisch", onder
streepte Mendiluce. Volgens hem zijn in het voor
malige Joegoslavië op dit ogenblik zo'n 1,2 mil
joen mensen op de vlucht.
Bij het begin van de oorlog konden duizenden die
op de vlucht waren voor de gevechten in Kroatië
onderdak vinden dank zij de plaatselijke solidari
teit. „Op dit ogenblik zijn er in Bosnië-Hercegovi
na tienduizenden mensen zonder onderdak en
voeding. Hun levensomstandigheden lijken op
die van vluchtelingen in de Derde Wereld."
„In tegenstelling tot andere conflicten is de mas
sale volksverhuizing in Bosnië niet het gevolg
maar het doel van de oorlog", zei Mendiluce. „De
para-militaire groepen respecteren de conventies
over de bescherming van de burgerbevolldng niet
en zaaien terreur in de dorpen."
Mendiluce zei dat desondanks de humanitaire
hulp zal worden voortgezet. Twee grote konvooi
en met hulpgoederen zullen komende zondag
vanuit Zagreb en Belgrado proberen Sarajevo te
bereiken. Onderhandelingen hierover bevinden
zich in een eindfase en men wil de konvooien la
ten begeleiden door blauwhelmen. „We moeten
deze oorlog stoppen en de humanitaire organisa
ties steunen. Anders loopt dit uit op een ware
menselijke ramp."
is»!
«r
Bevolking
Bosnië-
Hercegovina
Serviërs
Moslims
Kroaten
Gemengde bevolking