Prestige houdt VN in Sarajevo VN-afgezant: Situatie Bosnië onvoorstelbaar Luik, een stad zonder politie Cuba graaft voor bescherming Feiten &Meningen WOENSDAG 13 MEI 1992 2 Minister Ter Beek (defensie) heeft gisteren in een spe ciale boodschap de Nederlandse VN-militairen in het voormalige Joegoslavië een hart onder de riem gesto ken. „Nu de afgelopen dagen veel aandacht in Neder land wordt besteed aan de oplaaiende strijd in Saraje vo, hecht ike dus Ter Beek. „Ik ben en voel r ntwoordelijk v v persoon- heid van de Nederlandse VN-militairen. lijke veiligheid. Dat is geen loze kreet. Mocht de situatie Ter Beek kondigt in de boodschap aan dat hij binnen- nopen, dan zullen maatregelen worden ge men die nodig zijn om uw veiligheid te waarborgei aldus de bewindsman, mij persoonlijk tot u te wenden", al- Hij wijst erop dat niet alleen hijzelf, de Kamerleden zich erg betrokken voelen bij de veilig- kort zelf een bezoek aan de VN-missie zal brengen. „Sprekend uit mijn hart wil ik u onder de recente, zorg wekkende omstandigheden het allerbeste t ook de Twee- In gedachten staan velen zij aan zij met u.' altijd alles om geld. De politie agenten willen dat hun loon wordt gekoppeld aan de inflatie, en wel met terugwerkende kracht tot 1983 - het jaar waarin de stad zo ver in de rode cijfers belandde, dat alle gemeentesa larissen moesten worden gekort om de banen van de gemeente ambtenaren veilig te stellen. Vastberaden De stad zegt dat ze niet kan be talen, vooral omdat ze de brandweer onlangs een loons verhoging heeft gegeven en om dat overal in de stad stakingen beginnen uit te breken. Vorige week dinsdag staakte het open baar vervoer. Maar dit maakt de hongerende politieagenten in hun smoezeli ge hoofdkwartier nog meer ver beten en vastberaden. Ze zitten achterovergeleund achter tafels die bezaaid liggen met flessen water, geschonken door een sympathisant, en brengen de dag door met kaarten en ge sprekken met bezoekers. Salvator Stivala laat een pakje sigaretten en een levendige dis cussie achter en schuivelt naar me toe om zijn situatie uit te leggen. Zijn ogen zijn glazig. Hij gaat op zijn bed liggen en houdt zich enigszins overeind door op zijn kussen te leunen. Hij legt uit dat hij moeite heeft zich te concentreren. De artsen van het Rode Kruis die twee keer per dag komen kijken, hebben al zeven agenten naar het ziekenhuis gestuurd, waar ze waarschijnlijk intraven eus zullen worden gevoed. Agent Stivala is niet bang om in het ziekenhuis te belanden. „We willen gewoon ons geld. En ik ben bereid mezelf daarvoor uit te hongeren", zegt hij met opmerkelijke onverschrokken heid. Het is nog niet zo erg als het had kunnen zijn. Veel van de stakende politieagenten lijken over voldoende lichaamsvet te beschikken om het nog enkele dagen vol te kunnen houden en hun gezinnen raken niet in fi nanciële nood dank zij een list die de stakende brandweer mannen vóór hen hebben ont dekt. Door een maas in het sys teem hebben de stakende poli tieagenten een ziektecertificaat weten te bemachtigen, zodat de stedelijke overheid verplicht is hun ziektegeld uit te betalen. Typisch Belgisch Het is een typisch Belgische sta king en een zeer plaatselijke aangelegenheid, aangezien de Belgische politie door het stads bestuur wordt aangesteld en al leen binnen de stadsgrenzen mag opereren. Er zijn verhalen te over van onschuldige burgers die urenlang aan de rand van een stad hebben moeten wach ten totdat de politie eindelijk had uitgezocht of het ongeluk binnen haar revier had plaats gevonden. Voor grotere zaken, zoals een auto-achtervolging in de binnenstad, wordt de hulp ingeroepen van de Gendarmes, door de staat opgerichte eenhe den met een militaire training die langs de snelwegen pa trouilleren. Loonschalen worden per stad afzonderlijk vastgesteld. Een politieagent in Luik begint met een basissalaris van 28,830 Bel gische francs (1.585 gulden) per maand vergeleken met gemid deld 33,200 francs (1.826 gul den) elders in Frans-talig België. Totdat het geschil is beslecht, moeten de Gendarmes de poli tietaken overnemen. „Ze zullen snel genoeg krijgen van het ex tra werk", voorspelt inspecteur Moreau. De Gendarmes zelf lij ken zich minder druk te maken. Ze voorspellen dat de staking niet lang meer zal duren. „Het is een kwestie van discipline", legt een Gendarme uit. „Wij zijn militair getraind, zij niet. Ze zul len het niet volhouden." Maar begin deze week escaleer de de staldng, toen 200 politie agenten hun vuurwapens inle verden. „We hebben diegenen die in slechte lichamelijke of geestelijke conditie verkeren, gevraagd hun wapens in te leve ren", legt inspecteur Eugene Matheis uit. De stakingsleiders zijn bang voor ongelukken nu de spanningen onder de staken de agenten hoog beginnen op te lopen. Het is lunchtijd in Luik en overal verorberen klanten enor me porties traditionele kost: ijs met chocoladesaus, worstjes en patat. Maar de pitta-snackbar aan het eind van de Rue Hors Chateau doet minder goede za ken dan gewoon. De snackbar bevindt zich naast het kantoor van de grootste po litiebond van Luik en trekt doorgaans een omvangrijke clientèle van stevig gebouwde agenten. Maar op 27 april is de plaatselijke politiemacht in hongerstaking gegaan. Alle elf politiestations in Luik zijn ge sloten. „Dit is uniek in Europa", vertelt Jacques Moureau, een politie- inspecteur met dertig dienstja ren. Moureau is zelf niet gestopt met eten „omdat de mensen die de actie leiden sterk moeten blijven". Maar de eerste verdie ping van het vakbondskantoor is omgetoverd in een proviso risch hospitaal voor zijn 18 col lega's die wél in hongerstaking zijn gegaan. Rond de 720 agen ten die ook het werk hebben neergelegd maar niet in honger staking zijn gegaan, komen massaal bij hun hongerende collega's op bezoek. I let draait natuurlijk om geld. In Luik - een stad die er op won derbaarlijke wijze al bijna tien jaar in is geslaagd het totale bankroet af te wenden - draait arbeid. President Fidel Castro beschouwt het project echter als een verstandige investering. Naar verluidt is het tunnelnet werk in de provincie Matanzas klaar. Cubanen die ten oosten en westen van Havana aan de kust wonen, hebben gemeld dat er een omvangrijk tunnelstelsel in het gebied is. Mocht er een oorlog uitbreken, dan kunnen zowel de Cubaanse legertroe- pen als de burgers hun toe vlucht nemen tot de tunnels. De tunnels zijn voorzien van voed selvoorraden, bedden, school klassen, medische faciliteiten en postkantoren. Hoewel het tunnelproject geen geheim is, wordt er door de offi ciële nieuwsmedia weinig over gesproken. De plaatsen waar aan de tunnels wordt gewerkt, zijn vaak zichtbaar vanaf de straat. Toch mogen buiten staanders om veiligheidsrede nen de tunnelbouw niet inspec teren. Cuba bouwt al meer dan dertig jaar tunnels. De ondergrondse tunnels waren aanvankelijk be doeld als geheime opslagplaats voor Russische vliegtuigen in geval van een Amerikaanse aan val. Toen in het begin van de ja ren '80 Washington openlijk een eventuele invasie van Cuba overwoog, werd het project uit gebreid. De Cubaanse regering besloot dat er genoeg tunnels moesten komen om bescher ming te bieden aan alle onge veer 10,5 miljoen inwoners van het eiland. HAVANA GEORGE CEDDA AP Onder de Cubaanse hoofdstad i lavana en de rest van het ei land bevinden zich ontelbare ondergrondse tunnels, als on derdeel van een uitvoerig verde digingsplan. Al meer dan tien jaar wordt gewerkt aan dit am bitieuze en weinig besproken regeringsplan dat in geval van oorlog elke Cubaan bescher ming moet bieden. Gewapend met dynamiet, pneumatische hamers of gewo ne pikhouwelen en schoppen, verdwijnen militaire recruten en andere arbeiders elke mor gen in de donkere tunnels om de strijd aan te binden met Ha- vana's onderaardse rotsforma ties. Men is bang voor een Ame rikaanse invasie. Sommige Cubanen zijn heime lijk tegen het project en vinden het een verspilling van geld en TOM JANSSEN De eerste Nederlandse dode is nog niet gevallen. Deson danks heeft CDA-Tweede-Kamerlid De Kok het debat aangezwengeld of het nog wel verantwoord is dat Neder landers deelnemen aan de VN-vredesmissie in Joegosla vië. Veel belangrijker is de vraag of de hele vredesmissie nog wel zin heeft. De Nederlandse beZorgheid om de ei gen manschappen mag begrijpelijk zijn, maar heeft ook iets kleins. BUDAPEST/ERDUT RUNA HELUNGA CORRESPONDENT Vanaf de eerste discussies over de stationering van Nederlan ders in Kroatië is benadrukt dat 'onze jongens' zo weinig moge lijk gevaar moesten lopen. De Nederlandse militairen heb ben daarom ook een taak bui ten de vuurlinie toebedeeld ge kregen. Als verbindingsmensen verzorgen ze het telefoon- en radioverkeer tussen de verschil lende VN-posten. Uit hoofde van hun taak zitten ze vrijwel altijd binnen achter hun appa ratuur en lopen ze zo goed als In Öost-Slavonië is voor de Ne derlanders zelfs een speciale trip naar Vukovar georganiseerd om hen in elk geval een beetje een indruk te geven van de ech te oorlog. Verder merk je er wei nig van, vertelt Casper Volkers, een 21 -jarige dienstplichtige die zich als vrijwilliger heeft aange meld: „Ik heb me aangemeld omdat ik in Nederland in dienst niets anders deed dan slapen." De contacten met de plaatselij ke bevolking zijn prima, zegt hij verder, vooral met het Joegosla vische leger (JNA). Weliswaar kan hij niet met de soldaten praten, want die spreken meestal geen Engels, maar: „Ze zouden zich voor je gooien als er op je werd geschoten." Dat er in het plaatselijke hoofd kwartier in Frdut weinig van de oorlog is te merken, bevestigt Volkers' luitenant Vossen. Af en toe horen ze wel eens geschut, maar de risico's voor de Neder landers zijn niet echt groot. De aandacht van de wereld concentreert zich op dit mo ment op Sarajevo. Maar de blauwhelmen hebben met de gevechten in de Bosnische hoofdstad feitelijk niets te ma ken. Hun taak ligt in Kroatië en als het VN-hoofdkwartier niet in de Bosnische hoofdstad zou zijn, had geen enkele VN-mili- tair daar iets te zoeken. Hoofdkwartier Het besluit om het hoofdkwar tier in Sarajevo te vestigen, werd genomen in een tijd dat die stad nog zeer rustig, en vooral neu traal terrein was. I let is duide lijk dat de VN onder de huidige omstandigheden hiervoor niet meer zouden kiezen. Niet eens omdat de VN-militairen zelf ge vaar lopen. Het grootste probleem is dat de communicatie met de andere VN-posten door de oorlog zeer wordt bemoeilijkt. De telefoon verbindingen van Sarajevo zijn vernietigd, zodat de VN alleen nog maar kunnen communice ren via de door de Nederlandse verbindingsmensen beheerde radio en sateliettelefoon. Ook de transporten worden steeds ingewikkelder. Het vlieg veld van Sarajevo is in Servische handen en niet echt veilig. VN- militairep die per auto door Bosnië reizen, hebben tot nu toe weinig problemen gehad. In hun grote witte jeeps zijn ze duidelijk herkenbaar en voorlo pig wordt hun aanwezigheid door alle partijen gerespecteerd. Maar elke rit door Bosnië voert langs een groot aantal controle posten en dat betekent opont houd en een zeker risico. Er zijn redenen genoeg om uit Sarajevo weg te gaan. De EG- waamemers hebben inmiddels al besloten hun werk in Bosnië op te schorten en het Rode Kruis overweegt hetzelfde, om dat het steeds moeilijker wordt echt nog iets te doen in Bosnië. Keer op keer doet het gerucht de ronde dat ook de VN het hoofdkwartier naar rustigere oorden zullen verplaatsen. Maar het is een zwaarwegend besluit. Floewel het hun taak niet is, spelen de blauwhelmen name lijk wel degelijk eén bemidde* lende rol in het conflict. Zonder de aanwezigheid van VN-mili tairen had de Bosnische presi dent Alija Izetbegovic, die an derhalve week geleden door het leger werd gearresteerd, mis schien nog steeds vastgezeten. Of de aanwezigheid van de VN echt iets scheelt in het geweld, is moeilijk na te gaan, maar het is niet onwaarschijnlijk. Prestige Bovendien is er de angst dat het bij een aftocht van de VN uit Sa rajevo heel moeilijk wordt later weer een voet tussen de deur te krijgen. De Servische milities in Bosnië verhelen niet dat ze wei nig behoefte aan een vredes missie hebben. De blauwhel men met geweld verjagen, gaat Deze familie is het geweld in en rond Sarajevo zat. Net als tienduizenden voor hen verlaten zij de stad in de hoop elders een veilige plek te vinden. foto »ap» Santiago lyon ook hen te ver, maar hen later weer toelaten, dat is een andere zaak. Die voet tussen de deur is ook een belangrijke reden waarom de VN de verscheping van troe pen naar Kroatië voortzetten, hoewel duidelijk is dat ook daar geen sprake is van een staakt- het-vuren. In feite zou er, met alle be standsschendingen en het openlijk schenden van afspra ken in bijvoorbeeld Oost-Slavo- nië alle reden zijn om de vre desmissie stop te zetten tot de partijen echt bereid zijn zich aan hun eigen woord te hou den. Maar, zoals een diplomaat in Belgrado opmerkte: „Als de VN dat doen, zou dat een enorm prestigeverlies betekenen. Bo vendien kun je een vredesmis sie in de komende tijd dan wel vergeten. Dan komen de inter nationale organisaties er voor lopig niet meer in en dat zou in elk geval tragisch zijn voor al die honderdduizenden burgers die ongewild slachtoffer van deze oorlog zijn geworden." De speciale afgezant van het Hoge Commissari aat voor de Vluchtelingen (HCR) van de Verenig de Naties in Bosnië-Hercegovina, José-Maria Mendiluce, is geschokt teruggekeerd uit Sarajevo. Bij zijn aankomst in Genève zei hij dat het geweld in de republiek hem heeft „doen ijzen". „Wat ge beurt in Bosnië-Hercegovina, gaat ieders voor stellingsvermogen te boven", verklaarde Mendi luce, die al veertien jaar lang werkzaam is in con flictgebieden over de hele wereld. De cijfers, 1320 doden, 6700 gewonden en 2000 vermisten, gepubliceerd door de Bosnische auto riteiten, kloppen, zei de HCR-afgezant. Volgens hem heeft men de automobilisten die achter het stuur door kogels zijn getroffen niet eens meege teld. „Overal wordt geschoten", vertelde hij zon der details te geven. .Alles wat men leest en hoort over Sarajevo is nog niet eens vijftig procent van wat zich er werkelijk afspeelt. Een humanitaire actie is dan ook „een druppel in de oceaan". De hoofdstad wordt onderworpen „aan systema tische vernietiging" met inbegrip van de gebou wen waar medewerkers en bureaus van humani taire organisaties zijn gevestigd. Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie zijn on geveer 650.000 Bosniërs op de vlucht, van wie 250.000 binnen de republiek. „De omstandighe den van deze mensen zijn dramatisch", onder streepte Mendiluce. Volgens hem zijn in het voor malige Joegoslavië op dit ogenblik zo'n 1,2 mil joen mensen op de vlucht. Bij het begin van de oorlog konden duizenden die op de vlucht waren voor de gevechten in Kroatië onderdak vinden dank zij de plaatselijke solidari teit. „Op dit ogenblik zijn er in Bosnië-Hercegovi na tienduizenden mensen zonder onderdak en voeding. Hun levensomstandigheden lijken op die van vluchtelingen in de Derde Wereld." „In tegenstelling tot andere conflicten is de mas sale volksverhuizing in Bosnië niet het gevolg maar het doel van de oorlog", zei Mendiluce. „De para-militaire groepen respecteren de conventies over de bescherming van de burgerbevolldng niet en zaaien terreur in de dorpen." Mendiluce zei dat desondanks de humanitaire hulp zal worden voortgezet. Twee grote konvooi en met hulpgoederen zullen komende zondag vanuit Zagreb en Belgrado proberen Sarajevo te bereiken. Onderhandelingen hierover bevinden zich in een eindfase en men wil de konvooien la ten begeleiden door blauwhelmen. „We moeten deze oorlog stoppen en de humanitaire organisa ties steunen. Anders loopt dit uit op een ware menselijke ramp." is»! «r Bevolking Bosnië- Hercegovina Serviërs Moslims Kroaten Gemengde bevolking

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1992 | | pagina 2