'Hou kind
dag thuis'
Goed jaar Leidse
biotechnoloog
'Nederlandse lener aantrekkelijk'
Regio
Asbest opzuigen, inpakken en wegwezen
VRIJDAG 8 ME11992
21
VON CAWESSK N
Acties in speciaal onderwijs
Verschillende scholen voor speciaal onderwijs uit de
Leidse regio en Bollenstreek vragen ouders om aanstaan
de maandag hun kinderen thuis te houden. De ouders
hebben daarover deze week een brief ontvangen. Met de
actie protesteren de scholen tegen de plannen van
staatssecretaris Wallage (PvdA) om het speciaal onder
wijs op termijn in het basisonderwijs te laten opgaan.
Dinsdag behandelt de Tweede Kamer de plannen van
Wallage.
Directeur J.W. Siebols van de Leidse Kredietbank: „Ik weet zeker dat die wetgeving in Griekenland niet zo nauwkeurig is. Een burger kan daardoor
behoorlijk in de problemen komen." foto jan holvast
Kredietbanken verenigen zich in internatioale club
Het gaat in Leiden om de Twee
Sleutels en de Dr. van Voort-
huysenschool (openbaar), de
Arenthorstschool en de Manse
(protestants-christelijk) en de
katholieke St. Jan en de Pan-
cras. In de Bollenstreek gaat het
om de katholieke Don Bosco-
school (Lisse) en Savioschool
(Hillegom). De protestants-
christelijke De Zonnebloem in
Katwijk steunt de acties, maar
vraagt de ouders niet om de
kinderen thuis te houden.
„Door omstandigheden zijn wij
niet in staat om aan dat soort
acties mee te doen," aldus di
recteur Gomes.
Niet plat
De zes Alphense scholen voor
speciaal onderwijs maken heb
ben maandag wel een actiedag,
maar 'leggen de scholen niet
plat'. „Wij zijn er in eerste in
stantie voor om de kinderen op
te vangen. Het advies om de
kinderen thuis te houden past
niet bij onze taak," zegt direc
teur Samson van De Gulden Re
gel in Alphen. Vandaag komen
de zes hoofden van de Alphense
scholen nog bijeen om te bepa
len welke acties er maandag
precies komen. De landelijke
onderwijsbonden hebben overi
gens wel alle scholen gevraagd
aan de actie mee te doen.
Ruimte
In de brief die de zes Leidse
scholen aan de ouders hebben
gestuurd, staat dat er ruimte
moet blijven voor een aparte
school voor speciaal onderwijs
die, zoals nu het geval is, eigen
geld krijgt.
V. Pieters van de Arentshorst-
school, die de actie coördineert,
wil niet van een staking spre
ken. „We mogen niet staken,
omdat het niet om onze rechts
positie of loon, maar om inhou
delijke zaken binnen het onder
wijs gaat.
De onderwijsbonden hebben
ons daarom aangeraden ouders
te vragen de leerlingen niet naar
school te sturen. Want we wil
len dat de politieke partijen hun
steun aan het plan in deze vorm
intrekken."
Open huis
De katholieke Don Boscoschool
en Savioschool uit de Bollen
streek houden komende maan
dag open huis.
De ouders kunnen informatie
krjjgen over de gevaren die de
plannen van staatssecrestaris
Wallage voor het speciaal on
derwijs met zich mee brengen.
„De plannen hebben direct
consequenties voor het onder
wijsaanbod in de Bollenstreek",
zo schrijven de hoofden van de
scholen aan de ouders. Om
10.00 uur wordt bij de scholen
een 'informatiesessie' voor re
gionale politici gehouden.
LEIDEN MEINDERT VAN DER KA AU
Nederlandse banken werken al
tijd mee aan een snelle oplos
sing van schuldproblemen,
zoals voorgesteld door een kre
dietbank. Hoe dat zit met bui
tenlandse geldschieters is na 1
januari 1993, wanneer de gren
zen ook voor kredietverleners
opengaan, nog maar de vraag.
Vertegenwoordigers van volks
kredietbanken in Nederland,
Engeland, Duitsland en Frank
rijk beginnen daarom vandaag
met een internationale vereni
ging, die zich over dit soort
vraagstukken gaat buigen.
Het ondertekenen van de in
tentieverklaring gebeurt na af
loop van een symposium in de
Leidse Stadsschouwburg. Het
symposium over de Europese
eenwording wordt gehouden ter
gelegenheid van het 60-jarig be
staan van de Nederlandse Vere
niging voor Volkskrediet. Vol
gens directeur J.W. Siebols van
de Leidse Kredietbank heeft het
wegvallen van de grenzen voor
de kredietverlening de nodige
gevolgen.
Zo is straks de wetgeving van
het thuisland van de geldschie
ter van toepassing. Dat kan rtare
consequenties hebben wanneer
iemand, die nu in het buiten
land woont, zijn in Griekenland
afgesloten lening niet aflost en
de bank het geld wil innen. „Wij
hebben in Nederland een ver
fijnd stelsel van wetgeving op
gebied van kredietverlening",
zegt Siebols. „Ik weet zeker dat
die wetgeving in Griekenland
niet zo nauwkeurig is. Een bur
ger kan daardoor behoorlijk in
de problemen komen."
Ook wijst Siebols op de ge
dragscode in dë Nederlandse fi
nanciële wereld, die in andere
landen niet bestaat of niet
wordt geaccepteerd. Een van de
taken van de kredietbanken is
het saneren van schulden die
burgers om uiteenlopende re
denen niet meer kunnen aflos
sen. „Nederlandse banken wer
ken altijd loyaal mee aan de op
lossingen die wij aandragen.
Wanneer wij een goede aanbie
ding doen, levert dat altijd suc
ces op."
Dat buitenlandse geldschie
ters in Nederland op zoek gaan
naar een nieuwe markt, sluit
Siebols niet uit. De sociale ver
zekeringen zijn in ons land zeer
goed. De kredietgever kan hier
altijd wel verhaal halen door
bijvoorbeeld beslag te laten leg
gen op de uitkering. „Dat kan
voor buitenlandse banken een
overweging zijn om deze inte
ressante markt te betredenal
dus Siebols.
Een tweede reden voor de op
richting van een intemationaie
tak van de kredietbanken is de
wens om invloed op de Europe
se wetgeving te houden. Hoe
die er ten aanzien van de kre
dietverlening straks komt uit te
zien, is de grote vraag. „Het kan
zijn dat de wetgevingen van de
12 lidstaten in een hoge hoed
terecht komen en door elkaar
worden gehusseld. Maar er kan
ook een totaal nieuwe regelge
ving komen", zegt Siebols.
Wat er ook gebeurt, de kre
dietbanken willen de vinger aan
de pols houden en dat kan via
een internationale club. Voorlo
pig begint de vereniging met
vier landen. „Maar dat zijn wel
de steunpilaren. Het is zeker de
bedoeling dat straks ook de an
dere landen meedoen.''
Naast het hulp bieden aan
mensen die financieel aan de
grond zitten, geeft de volkskre
dietbank nu steeds vaker door
lopend krediet en persoonlijke
leningen aan burgers. „We zijn
ons steeds meer gaan profileren
als een gemengde instelling",
zegt Siebols over de instelling
die 317 jaar geleden als lom
merd in Leiden begon. „Wij
moeten van de gemeente Lei
den quite draaien en omdat wij
op het saneren van schulden
verliezen, moeten we dat op
een andere manier terugverdie-
LEtPCN ERIC JAN WETTRINGS
Ondanks een verlies van 1,3
miljoen gulden spreekt het
Leidse plantenbiotechnolo-
gisch bedrijf Mogen van een
goed jaar. Dat ziet de toe
komst met vertrouwen tege
moet. In 1995 verwacht Mo
gen door stijgende inkomsten
uit licenties en contractre-
search uit de rode cijfers te ko
men. In 1991 werd een aantal
belangrijke meerjarige over
eenkomsten gesloten en het
personeelsbestand groeide tot
38 personen.
Naast contractresearch en
licenties wil Mogen dit jaar het
accent leggen op onderzoek
naar gewasbescherming en
gewasverbetering. Dat zei di
recteur A. Breure gisteren bij
de presentatie van het jaarver
slag mrr |99) In (fe knmm
de jaren worden steeds meer
bestrijdingsmiddelen verbo
den. Wij springen in deze
groeimarkt, door bijvoorbeeld
aardappelen ongevoelig te
maken voor allerlei ziekten."
Daarnaast onderzoekt Mogen
of enzymen in planten ge
schikt gemaakt kunnen wor
den voor toepassingen in de
voedsel- farmaceutische en
chemische industrie.
Mogen sloot in 1991 een
vierjarige samenwerkingsover
eenkomst met het Amerikaan
se zaadbedrijf Asgrow Seed
Company. De twee bedrijven
onderzoeken de schimmelre
sistentie in een aantal tuin-
bouwgewassen. Het grote
voordeel van dit soort con
tractovereenkomsten is dat
andere partijen een deel van
de vaak hoge onder
zoekskosten voor hun reke
ning nemen.
Volgens Breure 'zit het eco
nomisch tij tegen', maar de di
recteur hoopt toch de omzet
groei van de afgelopen jaren
vast te houden. Het lange-ter
mijn doel om in de jaren na
1995 winst te maken, wordt
niet losgelaten, zei hij. Positief
noemde hij dat waarschijnlijk
al volgend jaar de eerste trans
gene (biotechnologisch omge
bouwde) tomaat op de markt
komt in de VS.
In Europa is Mogen nog niet
zo ver. In Nederland worden
op twintig plaatsen veldproe
ven gedaan, voornamelijk met
aardappelen. Breure consta
teerde dat 'dit soort proeven
meer en meer wordt geaccep
teerd.' .AI blijven er natuurlijk
altijd een paar militante groe
pen die vroegtijdig aan het
rooien slaan in onze velden.
Maar daar houden we bi) de
planning al rekening mee.".
Mogen verwacht meer te
gaan verdienen met de oc
trooien. waarbij andere bedrij
ven tegen betaling het ge
bruiksrecht van een technolo
gie verwerven. Tot nu toe
heeft dit al ruim 1.5 miljoen
gulden opgeleverd, waarvan in
1991 de eerste 3 ton werd ont
vangen.
In oktober 1991 begon Mo
gen het eigen licentieprogram
ma met het 'binair vector sys
teem', een belangrijke (trans-
formatie)technologie waarvan
Mogen de commerciële rech
ten bezit. Deze technologie is
ontwikkeld door de Leidse
hoogleraar Schilperoort. Di
recteur Breure legt de werking
van het binair vector systeem
als volgt uit: „Je maakt een
deurtje open in de celvvand
om in de cel een gen. een
deeltje met een nieuwe eigen
schap, te zetten. Het openma
ken van dat deurtje is het bi
nair vectorsysteemMet het
Amenkaanse plantenbiotech-
nologiebedrijf Calgene werd in
1991 een eerste licentieover
eenkomstafgesloten.
Het zelf produceren en ver
handelen van zaden is volgens
Breure voor 1995 nog niet aan
de orde „De zaadhandel kent
de markt veel beter dan wij,
dus samenwerking op roval ty-
bria ia «oor Mde partijen hol
beste." Op eventuele overna
me-pogingen zal Mogen 'zeer
pragmatisch' reageren. .Alles
hangt af van de prijs." Breure
zei overigens geen poging tot
overname te verwachten
„Shell heeft bijvoorbeeld hap
snap wat gekocht op onze
markt, maar heeft het al weer
a^MUM i >ic oHobora aa
gen al snel in hoe moeilijk ons
vak i«.
Grootste ondergrondse schoomnaakoperatie in Nederland bij AZL
Weken achtereen bivakkeren in
donkere, vochtige benauwde en
smalle gangen ver onder de
grond. Voor tien mannen wordt
dat de komende dertig weken
de harde werkelijkheid. Gekleed
in dikke beschermende kleding,
zuurstofmasker op, ruimen zij
de komende tijd de asbestres-
ten op onder het Academisch
Ziekenhuis in Leiden. Een half
jaar geleden werd ontdekt dat
het twee kilometer lange gan
genstelsel met verwarmingsbui
zen onder het AZL.zwaar met
asbest vervuild is. De hele zaak
moet worden schoongemaakt.
Nooit eerder in Nederland is
een zo grootschalige onder
grondse operatie uitgevoerd.
Tropenjaren zijn het, daar be
neden. Niet voor niks wordt het
'twee uur op en twee uur af ge
hanteerd. „Het is nu eenmaal je
werk. Het betaalt wel lekker en
dan heb je een beetje ongemak
er best voor over", zegt een van
de mannen. Goed betaald maar
loodzwaar werk, dat blijkt wel
uit de leeftijd van de mannen.
Niet ouder dan een jaar of vijf
entwintig, nog lenig en veer
krachtig en vol werklust.
Een kort bezoekje aan de on
deraardse werkplaats is, zelfs
zonder een hand uit te steken,
bijzonder vermoeiend. Het ver
eist nogal wat voorbereidingen
om beneden een kijkje te mo
gen nemen. De kleren uit en
een van papier gemaakte over
all aan. Enorme sokken en
gummielaarzen zijn nodig ter
bescherming tegen asbestve
zels. Overigens dringen de ve
zels niet via de huid binnen. De
belangrijkste bescherming biq^lt
dan ook het luchtmasker met
filter. Het ding zit strak, is warm
en ongemakkelijk.
Naar beneden, tot de enkels
in het grondwater en bukken
maar. /Vf en toe op de knieën
kruipend (de buizen hangen op
nog geen meter hoogte), naar
de plaats waar op dat moment
wordt gewerkt. Het is warm,
heel warm in het pak. Na tien
minuten begint het masker wel
heel erg te knellen. Afdoen is
ten ene male onmogelijk: de ve
zels zweven rond en dus kan de
Grote stukken asbest zijn afgebroken van het buizenstelsel voor 'warm water' (ww) onder het ziekenhuis. Die worden nu opgeruimd
in ploegendienst: 'twee uur op, twee uur af'. De schoonmaakoperatie, de grootste die tot nu toe ondergronds in Nederland is uitge
voerd, kost zes miljoen gulden. Het AZL twijfelt er niet aan dat daarvoor.een financier wordt gevonden. foto loekzuyderduin
lucht dodelijk zijn. De mannen
beneden werken keihard door.
Er wordt weinig gepraat: wat
trouwens ook nauwelijks moge
lijk is met dat masker op. Wij
besluiten het na een kwartiertje
het voor gezien te houden en
haasten ons terug naar het dag
licht. Een ingewikkelde
doucheprocedure volgt: hand
doek in het ene compartiment
achterlaten, bloot door de sluis
en dan de schone kleren weer
aan. Blij weer terug te zijn in de
bewoonde wereld.
Ruim een half jaar geleden werd
bekend dat de asbestisolatie
van de verwarmingsleidingen
onder het ziekenhuis op veel
plaatsen kapot was. De concen
tratie aan asbestvezels in de
gangen overschreed het wette
lijke maximum ruimschoots.
Asbest is, als het voorkomt in
losse vezels, bijzonder kanker
verwekkend. De gangen werden
direct hermetisch afgesloten,
niemand mocht zonder speciale
maatregelen de gewelven meer
De gebouwen die boven de
gangenstelsels staan, worden de
komende maanden succesieve-
lijk gesloopt om plaats te maken
voor nieuwbouw. De gangen
moeten ook worden gesloopt.
Tot die tijd zullen er echter ge
regeld onderhoudswerkzaam
heden in de gangen moeten
worden verricht. Het ziekenhuis
heeft volgens voorzitter van de
raad van bestuur J.H. Peters
daarom gekozen voor de meest
ver gaande maatregel: „Elke
vierkante centimeter van de
gangen schoonmaken en alle
leidingen inpakken."
Stofzuigen
Alles ondergronds wordt uit en
te na gestofzuigd. De buizen
met asbestisolatie worden heel
goed ingepakt zodat geen as
best rrteer kan vrijkomen en de
muren worden met fixeerplastic
ingespoten. Dat voorkotnt dat
nog aanwezige vezels gaan zwe
ven.
Uitvoerder H.Franken, belast
met de praktische uitvoering
van het opruimplan, legt uit dat
het hele gangenstelsel is onder
verdeeld in compartimenten'
van 50 tot 60 meter lengic
Compartiment voor comparti
ment wordt schoongemaakt.
Zolang een compartiment nog
niet schoon is, blijft deze her
metisch afgesloten en mag al
leen onder inachtnemening van
stringente voorschriften in de
gang worden gewerkt.
Franken. „Voordat we met een
compartiment beginnen, moe
ten aan weerzijden sluizen wor
den geplaatst. Met onderdruk-
compressoren zorgen we er
voordat bij het in- en uitgaan
geen lucht met asbestvezels in
een ander compartiment kan
komen. Voor elk compartiment
moet een uitgang naar boven
worden gemaakt Dat betekent
keer op keer dat er een gat in de
vloer moet worden geboord, dat
er muurtjes moeten worden ge-
bm n éi tt Mn kflnd n i. m
cheruimte moet worden ge
maakt."
Blijft de vraag wat te doen als
de buizen worden gesloopt.
Daarvoor is een speciale tech
niek ontwikkeld met de. voor
het ziekenhuis toepasselijke
naam. couveusetechniek. Bi) de
sloop worden de buizen in stuk
ken gesneden en met plastic
omgeven. Door onder druk blij
ven de asbestvezels binnen het
plastic en is de zaak redelijk
eenvoudig te vervoeren
Het opruimen van de
asbestverontreiniging kost zes
miljoen gulden, zo schat de
voorzitter van de raad van
bestuur van het AZL, J.H.
Peters. Hij twijfelt er niet aan
of daarvoor wordt een
financier gevonden. Hij heeft
de zaak aangekaart bij het
ministerie van onderwijs en
wetenschappen, de 'baas' van
academische ziekenhuizen.
„Dat we zulke strenge
voorschriften in acht mpeten
nemen en daardoor op zulke
hoge kosten uitkomen, is het
gevolg van de voorschriften
die de overheid ons oplegt
Diezelfde overheid moet dan
ook maar met geld over de
brug komen." Het is echter
zeer de vraag of het ministerie
de geldbuidel zal open
trekken. „Tot nu toe is altijd
negatief beslist op dergelijke
verzoeken. Wij hebben nog
nooit extra geld gegeven",
zegt voorlichter Tiemeijer van
het ministerie van onderwijs
en wetenschappen. Mocht het
bij de overheid niet lukken,
dan wil Peters bekijken of het
mogelijk Is de kosten door te
berekenen in de
grondtransactie met
MediPark. Op een deel van
hel oude AZL-terrein wordt
een MediPark gebouwd en
daarvoor moeten de
grondoverdrachten nog
plaatsvinden.
De arbeidsinspectie is tot nu
toe tevreden over het verloop
van de operatie. De voorschot
ten worden goed nageleefd.
Franken: „Het gaat er om de
jongens te motiveren niet alleen
in het begin, maar ook over tien
weken nog zorgvuldig te zijn.
Dat is een zware klus. Onacht
zaamheid sluipt er makkelijk
in
'De jongens' zelf kijken lako-
niek tegen het werk aan ..Een
ongeval kan overal en altijd ge
beuren. Dit werk is niet gevaar
lijker dan met een heftruck wer
ken of een muurtje metselen.
Als je de vetligheidsvoorschiften
goed opvolgt kan er eigenlijk
niets gebeuren."
De afgelopen jaren zijn vele
technici en onderhoudsmeder-
werkers in de onderaardse gan
gen geweest zonder dat ze be
schermende maatregelen had
den genomen. Heel gevaarlijk,
want asbestvezels in de lucht
kunnen zelfs in heel lage con
centrates een bepaalde vorm
van longkanker veroorzaken. De
ziekte openbaart zich in veel ge-
i dn paa Jm na Inwkmlm
Al deze gegevens ten spijt
ontkent Peters dat er onrust zou
bestaan onder de werknemers,
„ledereen is meteen voorgelicht
en onder/or ht Ht) niemand is
ook maar enige afwi|king ge
constateerd. Dat geeft geen ga
rantie voor de toekomst, maar
dat geldt voor veel ziekten en
vedmenaen.
