'Het was een bitch van
een film om te maken'
Een verbijsterde Freek de Jonge
in 'Verbeteringe in Wording'
Rtv show
Schuld en boete centraal
in Hollands drama
13
Vestdijks 'Op afbetalingkostte heel wat hoofdbrekens
Gijs Scholten van Aschat en Renee Soutendijk spelen de hoofdrollen in
'óp Afbetaling'. foto cpd
verklaar je het verhaal dood, je
ontneemt het publiek de ont
wikkeling van het verhaal. Je
moet laten zien dat de man het
vertrouwen in zijn compagnon,
zijn vrouw, zijn vriend en zijn
complete omgeving verliest."
Er waren meer problemen.
De roman van Vestdijk speelt in
begin jaren '50. Producent See-
gers wilde het verhaal graag
overgezet zien naar de jaren '90.
Blokker: „Ik heb het gepro
beerd, maar het lukte volstrekt
niet. Ik had die jaren '50 nodig
om zaken als chantage van een
homo - dat gelooft toch nie
mand meer tegenwoordig - en
een huwelijkscrisis die niet
meer van deze tijd is, geloof
waardig te houden."
Wellicht mede daardoor is
ondanks wat gesleutel aan de
verhaallijnen de film 'Op Afbe
taling' een Vestdijk-achtig ge
heel geworden. „Het is hele
maal Vestdijk gebleven", zo ver
trouwde de weduwe Vestdijk
Jan Blokker na de viewing toe.
Dat opent in ieder geval per
spectieven als René Seegers ooit
nog eens een andere Vestdijkro
man zou willen verfilmen.
Blokker: „Seegers heeft de
ambitie om de y'rnton-Wachter
reeks (een romanserie van acht
boeken met een sterk autobio
grafische inslag, red.) te verfil
men. Acht boeken te veel van
het goede? Waarom zouden niet
meer omroepen zich daaraan
wagen?"
Bij de eerste beelden van 'Op
afbetaling' denk je meteen aan
de vorige dramaserie van de
VPRO, 'Bij nader inzien'. Het
ligt aan de rustige en gedragen
beelden. De sfeer van de jaren
vijftig. Aan de personages die
zich ontwik
kelen en de
koormuziek.
De vergelij-
king n
de twee
hautain moeten doen over het
oppervlakkige 'buisgedoe'. Wat
dat betreft is Frans Weisz een
bekeerling. Vorig jaar, bij de op
namen voor 'Bij nader inzien',
zei hij nog: „Ik maak liever een
film voor twee blinden in de
bioscoop dan voor twee miljoen
i de buis." Daar is hij ook v
een groot gedeelte af in een
bordeel. Daar wordt zijn vriend,
weer een mooie rol van Willem
Nijholt, gechanteerd omdat hij
homoseksueel is. Daar bouwt
hij ook een relatie op met
boa Mndoaillfk gapedd door
Annet Malherbe). Beiden I
ligt voor de
hand. Ook
het nieuwe
driedelige
epos werd ge
regisseerd
door Frans
Weisz, op ba-
Jan Blokker
en geprodu
ceerd door
René Seegers.
De VPRO
zendt aan
staande zondag (20.14 uur, Ne
derland 2) het eerste deel van
de driedelige serie uit. De
hoofdrollen worden vertolkt
door Gijs Scholten van Aschat,
Renée Soutendijk, Coen Flink,
Willem Nijholt en Annet Mal
herbe.
Vooral de stempel van produ
cent Seegers, met zijn Lowland
Series BV, is van bijzonder be
lang. Zelfs de weduwe van Si
mon Vestijk, die bekend staat
als een 'lastige tante', vertelt dat
ze meteen, vanaf het begin, alle
vertrouwen in het project had.
En dat het contract met de pro
ducent „een kwestie van vijf mi-
Seegers vindt dat Nederlands
televisiedrama wel degelijk met
het puikje van de Engelse pro-
dukties kan concurreren. Fil
mers zouden eens wat minder
zijn t
zijn alles
overheersend
gevoel van
vvTaak.
Op afbetaling
heeft
meer vaart als
Bij Nader in
zien. Soms is
het een span
nende thril
ler. Steeds is
de film ero
tisch. Daar-
mm is Op
afbetaling
vooral heel
Willem Niiholt speelt in 'Op Afbetaling' e
wordt gechanteerd.
hij door de spraakmakende en
jubelende reacties op zijn tv-de-
buut definitief van genezen. Dat
blijkt ook uit de serie Op afbeta
ling zelf.
Op afbetaling is als verhaal zo
verteld. Een man, een jonge ad
vocaat, betrapt zijn mooie
vrouw op de canapé, vrijend
met uitgerekend zijn baas. Hij
doet op dat moment niets en
sluipt zijn huis uit.
Hij besluit 'op een andere
manier' wraak te nemen. Op
termijn. Hij praat er niet over.
Zijn wraak blijkt uit het feit dat
hij zijn vtouw op allerlei manie
ren laat voelen dat hij het haar
kwalijk neemt. Hij gaat daarbij
zelfs zover dat hij haar een trap
laat aflazeren, waardoor ze
mank wordt. Uiteindelijk ver
moordt hij zijn baas.
Het verhaal speelt zich voor
zijn
vrouw dat hij zijn confrère heeft
vermoord. Daarmee weet zij
ook dat hij 'het' weet.
Er woral niet verder over
praat. Ze gaan slapen,
laatste aflevering eindigt met
een opname van het huis. v>
de lichten uitgaan Als kijker
weet je dan wat een zware, on
dragelijke en vooral onuitge
sproken schuld het duo tot in
eeuwigheid zal achtervolgen.
„Het is echt in de geest van
mijn mm", ngi een teemden
Mieke Vestdijk, weduwe van de
schrijver.
(Uitzendingen op de zonda
gen 10, 17 en 14 mei om 20.14
uur, Nederland 2)
STARDOM
Het was een bitch van een film om te
maken." Gijs Scholten van Aschat,
een formidabele Henk Grond in 'Op
Afbetaling', gruwt nog bij de herinnering aan de
opnamen van de film. Het scheelde niet veel of
de film zou niet zijn gemaakt. „Van de tweeën
halve maand die de opnamen duurde, heb ik al
leen de laatste maand ontspannen gewerkt."
Het was een groot probleem voor de acteur
maar ook voor de regisseur en de scriptschrijver
om de figuur van Henk
Grond, de man die met zijn on
gehoorde reactie op het over
spel van zijn vrouw de mensen
in zijn directe omgeving te
gronde richt, aanvaardbaar te
maken voor het publiek. Dat
leidde tot een wat verwrongen
relatie tussen Weisz en Schol-
ten.
De acteur: „Weisz is een grote
twijfelaar. Bovendien hadden
we nog nooit met elkaar ge
werkt. Hij begon aan mij te twij
felen, terwijl hij me toch voor
deze rol gevraagd had. Hij zat
me voortdurend op mijn nek en
gaf ontzettend veel regie-aan
wijzingen, te veel naar mijn zin.
Ik heb op zeker moment ge
zegd: dat moet je niet meer
doen, je moet me maar vertrou
wen. Ik had de neiging om op te
stappen. Maar aan de andere
kant: hij had me gekozen voor
deze rol en dat zou ik verdorie
waar maken ook."
„Het was voor mij een soort
test-case. Ik heb niet zoveel er
varing in dit werk. Ik dacht: als
me dit lukt, ben ik een heel stuk
verder. Achteraf zeg ik: als dit-
het niet is, klopt er iets niet aan
mijn acteur-zijn."
Jan Blokker voegt eraan toe
„Na een week film kwamen
Seegers en Weisz bij mij om te
zeggen, dat het niet zou luk-
Scriptschrij-
ver Jan Blok
ken „Je kunt
een gangster
portretteren,
maar je moet
hem min
stens één
keer het
pootje van
een vogeltje
laten spal
ken." foto
ken." Maar de lucht klaarde op,
toen een van de aloude clichés
van Hollywood ter sprake
kwam. Blokker: „Je kunt een
gangster portretteren, maar je
moet hem minstens één keer in
de film het pootje van een uit
de boom gevallen vogeltje laten
spalken. Dat klinkt lullig, maar
het publiek moet het idee heb
ben, dat hij ondanks alles toch
niet zo'n onzettende klootzak
Scholten: „We zijn er dus uit
gekomen doordat we op de lijn
gingen zitten van: niet alleen
het koude van de man uitbeel
den, maar ook kwetsbare. Je
moet laten zien, dat de man on
danks alles wat hij zijn vrouw
aandoet, toch ook van haar
houdt. Dat was knap lastig."
Is Henk Grond, met zijn vi
sioenen, zijn uit volstrekte im
pulsiviteit voortkomende ge
welddaden, niet gewoon ge
stoord? Het is wel geopperd
toen de karaktertekening van de
hoofdfiguur nog volop aan de
orde was, erkent Blokker. René
Seegers kwam op de proppen
met een modem begrip in de
psychiatrie, het borderline-syn-
droom.
Blokker: „Een mens kan in
een heel vroege fase van zijn le
ven een beschadiging hebben
opgelopen waarvan hij en zijn
omgeving niets merken. Maar al
bij een heel kleine inbreuk in
zijn leven kan zo'n mens de
raarste dingen gaan doen.
Scholten: „Toch konden we
daar niet van uitgaan. Daarmee
f 'm
M
Linda Evans, de eerste vrouw van
John Derek. foto kippa
,Y Don Johnson is iedere dag
uren op een sportschool te vin
den waar hij zijn conditie en zijn
gewicht op peil houdt Echtgeno
te Melanie Griffith doet ook ver
woede pogingen om een slanke
den te blijven Don houdt met
van zwembandjes. zelfs geen
kleintje Melanie is inmiddels 17
kilo kwijt en weegt nu nog
slechts 47 kilo
Acteurs die naam maken krij
gen steeds meer pretenties. Zo
ook de Amerikaanse filmacteur
Dustin Hoffman Naarmate zijn
ster rees, werd hij steeds lastiger
Nu heeft hij zo veel babbels dat
het Hollywood behoorlijk op de
zenuwen gaat werken Regis
seurs kunnen niet anders dan
aan de eisen die Hoffman stelt
voldoen anders kapt hij ermee
En dat betekent weer een strop
van zoveel miljoen gulden voor
de filmbazen.
BOLLEBOOM
BOES
Bo Derek, de tweede vrouw van John lijkt sprekend op Linda Evans.
foto archief
Y Het komt vaak voor dat de
tweede vrouw van een man het
evenbeeld is van zijn eerste
vrouw. Zo ook bij John Derek. Zijn
eerste vrouw Linda Evans, slank
gespierd, brede schouders, hel
blauwe ogen, spitse neus. hoge
jukbeenderen, steil blond haar.
Zijn tweede vrouw Bo lijkt zo
sprekend op Linda dat het haar
dochter zou kunnen zijn. Daaruit
blijkt, volgens psychologen, dat
wanneer het huwelijk misloopt
de man vaak zijn 'droombeeld
trouw blijft'.
Y Reinout Oerlemans, de acteur
uit 'Goede Tijden Slechte Tijden'
heeft voor aardig wat opschud
ding gezorgd bij de opening van
een winkel in Enschede. De ster
deelde handtekeningen uit aan
honderden jongens en meisjes,
In de straat ontstond zo'n volks
oploop dat de politie er aan te
pas moest komen. De zeven
bodyguards die Reinout bij dit
soort acitivteiten altijd bij zich
heeft, waren blijkbaar niet in
staat de fans een beetje op af
stand te houden.
Y Een dure vakantie voor Marco
Bakker op Curasao Voor de eer
ste keer waagde de zanger een
gokje in het casino. Hij probeer
de de roulette uit en het kaart
spel black-jack. Van beginners-
geluk was bij Marco geen sprake.
Sterker nog. hi| verloor zelfs een
aanzienlijk bedrag Hoeveel ver
meldt de historie helaas niet.
maar we mogen aannemen dat
hij en zijn vrouw Willeke nog
geen droog brood hoeven te eten.
Y Ex-Rolling Stone Bill Wyman
heeft weer een nieuwe vlam, luis
terend naar de naam Monica
Chong. Een Amerikaanse, maar
zoals de naam al doet vermoeden
met Chinees bloed. Monica telt
27 lentes en Bill heeft Abraham
al enige tijd geleden gezien
Chong is de zoveelste in de rij
van veroveringen.
STRIPS
HILVERSUM GERARD VAN PUTTEN
Zuid-Afrika probeert af te kic
ken van de apartheidspolitiek,
die ruim dertig jaar geleden
door toenmalig president Hen
drik Verwoerd per decreet werd
ingevoerd. Tot vreugde van pre
mier De Klerk, die zijn politieke
toekomst aan het referendum
had opgehangen, sprak 65 pro
cent van de blanke gemeen
schap zich op 17 maart uit voor
een gematigd hervormingsbe
leid.
Maar de ontwikkeling naar
een volwassen democratische
maatschappij verkeert nog in
het absolute beginstadium, zo
toont ook de documentaire
'Verbeteringe m Wording' die
zondagavond om 21.18 uur
door de VPRO op Nederland 2
wordt uitgezonden. De intentie
verklaring voor een betere we
reld is uitgesproken, maar de
handrem zit nog behoorlijk
strak op de gesplitste samenle
ving.
Onlangs werd de culturele
boycot opgeheven, die begin ja
ren tachtig tegen Zuid-Afrika
werd uitgesproken. Op uitn'odi-
ging van het Zuidafrikaanse
Vrye Weekblad, het Komitee
Zuidelijk Afrika en het ANC ver
bleef een aantal Nederlandse
artiesten begin maart in Johan
nesburg en Kaapstad om daar
optredens te verzorgen op het
culturele festival: Breaking the
Barriers/Breek af die Mure. On
der het gezelschap bevonden
zich cabaretier Freek de Jonge,
Gerda Havertong, het multira-
ciale toneelgezelschap Nieuw
Amsterdam, Circus Custers en
de schrijvers Bert Schierbeek,
Hein van Eersel, Ton Anbeek en
Thea Doelwijt.
Namens de VPRO registreer
de regisseur Hans Bosscher niet
alleen de culturele manifesta
ties, hij keek vooral mee over de
schouder van Freek de Jonge.
De cabaretier trad niet alleen op
voor blanken, hij gaf ook een
voorstelling voor zwarten in So-
weto. En als voormalige anti-
apartheidsactivist begaf hij zich
ook onder de bevolking om te
praten met voor- en tegenstan
ders van afschaffing van Apart
heid. Opmerkelijk genoeg heeft
Bosscher de andere Nederland
se artiesten buiten het bereik
van camera eri microfoon ge
houden.
Voor zijn vertrek had Bos-
Een beeld uit de documentaire 'Verbeteringe in Wording'. foto henk de haas
scher de documentaire een vol
strekt andere inhoud toege
dacht. Voornamelijk wilde hij
zich concentreren op het taal
gebruik, ter plaatse. Maar nog
maar pas in Zuid-Afrika zag hij
zich genoodzaakt zijn plan te
herzien. „We konden eenvoudig
niet om het referendum heen."
Meteen besloot hij 'Verbete
ringe in Wording' op te hangen
aan Freek de Jonge. Zijn keuze
voor de cabaretier als hoofdper
soon motiveert Bosscher als
volgt: „Natuurlijk heeft het een
rol gespeeld dat Freek van alle
meegereisde artiesten de mees
te impact heeft. Daarnaast
houdt hij er het meest van alle
maal een uitgesproken mening
op na. Circus Custers en Gerda
Havertong hebben zich in
hoofdzaak bepaald tot het af
draaien van hun programma, al
is Gerda ook naar Potchef-
stroom geweest. Maar ze was
daar voor de KRO bezig. Ik weet
wel dat ze zeer geschokt was,
nergens heeft ze de discrimina
tie zo gevoeld als daar."
Opmerkelijk genoeg komt
Freek de Jonge in 'Verbeteringe
in Wording' als interviewer be
ter tot zijn recht dan als cabare
tier. In zijn conférences die hij
zowel voor blank als zwart gaf,
speelt hij voortdurend in op de
actualiteit van de volksraadple
ging. Maar sommige snedighe
den zijn van een oubolligheid,
De Jonge onwaardig.
Twee voorbeelden: „Waag het
niet de komende 14 dagen 'nee'
te zeggen. Zeg maar op alles 'ja',
ook als u 'nee' bedoelt. Anders
wordt het veel te gevaarlijk. Bo
tha blijft wel nee schudden,
maar dat heeft te maken met de
ziekte van Parkinson.„Ik
heb me laten vertellen dat 1 op
de 5 mannen in Kaapstad
hetero is. Een manier om van
de Apartheid af te komen is ie
dere man homoseksueel te ma
ken."
Even ontslagen van artistieke
verplichting laat De Jonge zich
in Soweto rondleiden door Jim
my de Gids, een zwarte die als
collaborateur van het vroegere
apartheidsregime louter profijt
heeft getrokken van de armoe
van zijn rasgenoten. Beluister
zijn uitleg: „Hier hebben de
mensen het beter dan in de
thuislanden. De mensen kun
nen hier handel drijven. U hoeft
hun geen geld te geven, doet u
dat maar aan mij", zegt de man,
die in Soweto een kast van een
villa bewoont, zonder gêne.
De Jonge stoorde zich mate
loos aan de houding van de
man. „Soweto is in één woord
vreselijk, maar de gids leidde
ons rond alsof we in Disney-
world waren."
Hoogtepunt van de docu
mentaire is het interview dat De
Jonge Alan Busak op een trap
afneemt. Tijdens een ANC-de-
monstratie nad De Jonge belet,
zich beroepend op de afspraak
die een „juffrouw achter een
computer" voor hem had gere
geld. Busak zei van niets te we
ten, een assistent van de vroe
gere dominee probeerde de
blanke zelfs weg te sturen, maar
Busak besloot na enige bedenk
tijd de cabaretier de tijd te gun
nen om hem te ondervragen.
Vraag van Freek: „Heeft u er
geen moeite mee het volk als
demagoog toe te spreken?" Ant
woord van Busak: „Ach, ik ben
toch ook dominee geweest."
Aan de uitslag van het refe
rendum verbindt de ANC-leider
de volgende conclusie: „Het feit
dat het overgrote deel van de
blanken 'ja' heeft geroepen,
geeft aan dat hun angst voor
democratie is verdwenen. De
Werk kan niet meer vluchten in
excuses. Hij heeft nu geen rech
ten meer om ons het one man
one vote te ontzeggen. Het
grootste probleem waarmee wij
worstelen is het gebrek aan ka
der, zodat wij genoodzaakt zijn
toch weer bij de blanken aan te
kloppen."
De oprechte verbijstering
over wat De Jonge op zijn weg
tegenkomt en zijn samen -
spraakjes met deze en gene rei
ken de documentaire de bood
schap aan, die maker Bosscher
op de kijker wilde laten overko
men. „In feite komt naar voren
dat er ondanks het referendum
maar weinig verandert in Zuid-
Afrika. Dat de blanken hun
vooraanstaande posities niet
een, twee, drie zullen loslaten."
(Verbeteringe tn wording,
zondagavond om 21.18 uur op
Nederland 2)
