Extra
Nieuw Oost: Het IJ van Columbus
WOENSDAG 6 MEI 1992
RcdKbr 023-150239 FRANS V1SSFR Vormgeving: DRIES DE BOERS
16
Sinds 1978 werkt de gemeente Am
sterdam aan plannen om een deel
van het IJ meer te bebouwen. Waar
nu nog water is, moet langs de kust
van Noord-Holland tussen de Zee-
burgerbrug in de AIO en het PEN- re noodzaak om de hoofdstad te
eiland bij Muiden een uit eilanden versterken en om iets te doen aan
bestaande woonwijk met minimaal de lijst woningzoekenden, zegt Am-
13.000, maar misschien wel 23.000 sterdam. Gemeenten als Almere en
huizen komen. Nieuw Oost is bitte- Muiden denken daar anders over.
GPD/Frtts Caboul
MARCEL GELAUFF GPD
Hangend over de railing van de Zeeburgerbrug, op de vluchtstrook van de Ring
weg om Amsterdam, is het nauwelijks voorstelbaar Waar nu een uit Basel afkom
stig kanariegeel binnenschip opstoomt, zal in 1996 de eerste paal worden gesla
gen voor enkele tienduizenden woningen, voor kantoren, bedrijven en openbaar
vervoer. Het Umeer zal het Umeer niet meer zijn. Langs de kust van Noord-Hol
land, van de Zeeburgerbrug tot de elektriciteitscentrale bij het PEN-eiland wordt in
1994 begonnen met zand opspuiten. Nieuw land voor een nieuwe wijk met de
naam Amsterdam Nieuw Oost.
Nieuw Oost is een oude wens van de ge
meenie Amsterdam. De hoofdstad hoopt er
drie vliegen in één klap mee te slaan. Voor
de hand liggend is het terugdringen van het
grote aantal woningzoekenden. Een tweede
reden voor het bouwen van Nieuw Oost is
het voornemen Oost-Amsterdam een face
lift te geven. I let oostelijk havengebied kan
momenteel moeilijk als een aantrekkelijk
deel van de stad worden gezien.
Daarnaast moet Nieuw Oost in combinatie
met de bebouwing van de IJoevers het
draagvlak van voorzieningen als het open
baar vervoer en winkels vergroten. Amster
dam hoopt de uitstroom van de (relatief ka
pitaalkrachtige) middengroepen en hogere
inkomens naar steden als Almere. Purmer-
end en Hoorn wat te beperken al staat daar
tegenover dat woningen, die boven de
koopprijsgrens van 200.000 gulden of de
huurprijsgrens van 680 gulden uitkomeft,
ook door mensen van buiten Amsterdam
betrokken mogan worden. Bn, een niet on
belangrijke bijkomstigheid, veel nieuwe
huizen en kantoren leveren de gemeente
Amsterdam structureel extra inkomsten op
in de vorm van miljoenen guldens onroe
rend goedbelasting. Nieuw Oost zal uitein
delijk bijna 900 hectare beslaan. Voorlopig
wordt begonnen met een eerste fase van
365 hectare.
Projectleider Nieuw Oost bij de gemeente
Amsterdam D. ter Berg (geboren en geto
gen in het Gooi, maar inmiddels Amster
dammer onder de Amsterdammers) zejzt
overtuigd te zijn van de noodzaak van de
gedeeltelijke bebouwing van het IJmeer.
..Aan het eind van de jaren zeventig zijn we
begonnen met het zoeken naar nieuwe
bouwlokaties. Zo hebben we gekeken naar
de Bloemcrdalerpolder bij Wcesp, de Bo
venkerkerpolder bij Amstelveen en naar
Waterland. Uiteindelijk is door het rijk, de
provincie Noord Holland en de gemeente
Amsterdam voor NieuW Oost gekozen. Het
open gebied willen we zoveel mogelijk open
houden. Bij oyze keuze speelde ook een be
langrijke rol dat Nieuw Oost het dichtst bij
de binnenstad van Amsterdam ligt en dus
het minste woon-werkverkeer oplevert. Al
mere zal er geen nadeel van ondervinden.
Daarvoor is de druk op de woningmarkt
veel te hoog."
Dat Nieuw Oost wordt gebouwd, staat nog
niet helemaal vaat, maai het heeft er wel al
le schijn van. Eind vorig jaar wijzigde de
provincie Noord-Holland het streekplan en
legde daarmee vast uit planologische over
wegingen geen bezwaar te hebben. De vol
gende stap is het vinden van de benodigde
miljarden guldens. Het rijk en particuliere
beleggers zullen de belangrijkste financiers
van Nieuw Oost zijn.
Ter Berg: „We zullen 1992 vooral gebruiken
om te onderzoeken of beleggers in Nieuw
Oost willen investeren en of het rijk vol
doende geld op tafel wil leggen. Zo heeft het
rijk tot dusver 1.4 miljard gulden beschik
baar gesteld voor het openbaar vervoer in
de regio Amsterdam tot het jaar 2005, ter
wijl voor een goede verbinding met Nieuw
Oost alleen al 3 miljard nodig is. Daarnaast
moet worden voorkomen, dat elders in Am
sterdam grote kantorenlokaties ontstaan
die concurreren met Nieuw Oost. Ik ver
wacht dat de conclusie zal zijn, dat Nieuw
Oost haalbaar is."
Een van de grootste problemen die moeten
worden opgelost, is het bepalen van het ty
pe en daarmee samenhangend het aantal
woningen dat wordt neergezet. „Als je al
leen voor laagbouw kiest, is er ruimte voor
13.000 huizen, maar dat betekent dat het
openbaar vervoer en allerlei andere voor
zieningen minder rendabel wotflen. Bou
wen in een hogere dichtheid levert al gauw
20.000 huizen op. De ervaring leert dat ge
stapelde bouw. want daar hebben we het
dan over, minder makkelijk verkoopt dan
rijtjeshuizen met een tuintje. Een bijko
mende moeilijkheid is dat staatssecretaris
Heerma heeft besloten dat maar dertig pro
cent van dc bebouwing wordt gesubsidi
eerd. Zeventig procent krijgt een eenmalige
bijdrage of moet volledig in de vrije sector
worden neergezet. Dat betekent dat we erg
afhankelijk zijn van beleggers en beleggers
kijken op de eerste plaats naar het gemak
waarmee ze hun huizen kwijtraken. Als we
voor een opzet als de nieuwbouwwijken in
Almere kiezen, zijn de huizen zo weg. maar
dat willen we dus niet. We zullen overeen
stemming met beleggers moeten bereiken."
In het verleden zijn al eens plannen ge
maakt voor de bebouwing van Nieuw Oost,
maar al die ideeën zijn inmiddels naar de
prullenmand verwezen, omdat ze niet uit
voerbaar bleken of omdat de gemeente ze
niet goed genoeg vond. Zo was er het plan
dat uitging van een grote jachthaven in het
hart van de wijk. Volgens Ter Berg lijkt dat
op het eerste gezicht een aardig uitgangs
punt. ..maar in de winter is dat een dooie
Doel. Daar moeten we niet aan beginnen.
We denken nu aan een aantal onderling
verbonden eilanden, zodat er een heel dui
delijke relatie met het water blijft. We zullen
in elk geval geen dijk neerleggen en het
land inpolderen zoals in Flevoland is ge
daan. Nadeel daarvan is dat de bebouwing
meters diep onder het waterpeil van het
IJmeer komt te liggen en de relatie van het
wonen met het water verdwijnt. We spuiten
zand op en aan de randen komt een dijkje.
Het hoogteverschil zal niet meer dan een
meter zijn. Een deel van Nieuw Oost komt
omdat de ondergrond zo slecht
is dat de funderingen op honderd meter
diepte aangebracht zouden moeten wor
den. Dat is niet haalbaar."
Nog dit voorjaar begint Amsterdam met het
opspuiten van zand voor een klein deel van
wat Nieuw Oost moet worden. Het gaat om
een proef die onder meer duidelijk moet
maken in hoeverre het zand verzakt. Ter
Berg verwacht dat het zeker twee jaar zal
duren aleer het nieuwe land tot rust is ge
komen. Andere klussen die nog geklaard
moeten worden, voordat de bouw daadwer
kelijk begint, is het verplaatsen van hoog
spanningsmasten in het IJmeer en het sa
neren van de Diemerzeedijk.
Vervuild
De Diemerzeedijk is de smalle strook land
voor de kust van Diemen tussen de Zeebur
gerbrug en het PEN-eiland. Nieuw Oost
komt daar (gescheiden door water) vlak te
genaan te liggen. De bodem van de Die
merzeedijk is voor een groot deel ernstig
vervuild. Die vervuiling zal tot staan worden
gebracht door het slaan van diepe dam-
wanden, een operatie die 100 miljoen gul
den kost. Ter Berg: „De Diemerzeedijk
moet er goed uitzien als we in Nieuw Oost
bouwen. Het image van Nieuw Oost zou
schade oplopen als we de vervuiling niet sa
neren. We willen op de Diemerzeedijk een
stadspark aanleggen."
Nieuw Oost is mede mogelijk door de plan
nen die Amsterdam heeft voor het Zeebur-
gereiland dat grotendeels ten westen van de
Zeeburgerbrug ligt. Amsterdam onderzoekt
momenteel de mogelijkheden voor de
bouw van woningen, huizen en bedrijven
op het eiland dat nu een ratjetoe is van
hondenclubs, puinstort, een rioolwaterzui
veringsinstallatie en handels in bouwmate
rialen. Als daarnaast ook de plannen om de
IJoevers in het centrum van Amsterdam te
bebouwen worden gerealiseerd, ontstaat
een lint van nieuwbouw van het Centraal
Station via het Zeeburgereiland en Nieuw
Oost tot bij het PEN-eiland.
Piet Heintunnel
Om al die nieuwbouw met elkaar te verbin
den wordt nog dit jaar begonnen met de
bouw van de 1500 meter lange Piet Hein-
tunnel, die bestemd is voor zowel auto's als
openbaar vervoer. De tunnel verbindt de
IJoevers met het Zeeburgereiland. Het tracé
loopt bovengronds door richting Nieuw
Oost. Ter Berg: „De IJ-Boulevara, want zo
zal die weg heten, wordt bij de Zeeburger
tunnel aangesloten op de Ringweg om Am
sterdam. We hopen dat het autoverkeer in
1996 van de IJ-Boulevard en de nieuwe tun
nel gebruik kan maken en liet openbaar
vervoer moet er tussen 1997 en 1999 zijn."
Het openbaar vervoer moet in Nieuw Oost
zijn. als de eerste bewoners er gaan wonen.
Amsterdam wil een sneltram vanaf het Cen
traal Station door de Piet Heintunnel met
een viaduct over de AIO naar Nieuw Oost.
Het tracé zou in een later stadium doorge
trokken moeten worden richting Duivend-
recht en Amsterdam Rai zodat een ringlijn
van sneltram en metro rond Amsterdam
ontstaat. Gedacht wordt nog over transferi
Voor met de landwinning in het Umeer kan worden begonnen, moet eerst vervuilde grond aan de Diemerzeedijk worden gesaneerd en
de hoogspanningsmasten in het Umeer die naar de Diemer centrale lopen worden verplaatst archieffoto
a's. Dat zijn gebouwen waar de automobi
list kan parkeren en overstappen op het
openbaar vervoer.
Of de Nederlandse Spoorwegen een trein
richting Nieuw Oost zal laten rijden, is nog
onduidelijk. NS denkt er wel over, „maar
Den Haag zal dat moeten betalen", aldus
een woordvoerder. De uiteindelijke omvang
van Nieuw Oost zal daar een belangrijke rol
bij spelen. Momenteel wordt uitgegaan van
minimaal 15.000 huizen in het jaar 2005. In
de jaren daarna zou dat aantal kunnen op
lopen tot 23.000 in 2015 en misschien wel
40.000 op nog langere tejrmijn. Een spoor
lijn naar Nieuw Oost kan doorgetrokken
worden naar Almere Muziekwijk om daar
op de de Flevolijn aan te sluiten. Wanneer
in de toekomst vanaf Lelystad de Zuider-
zeelijn naar Groningen of de Hanzelijn naar
Kampen en Zwolle wordt aangelegd, ont
staat zo een nieuwe doorgaande verbinding
waar misschien hogesnelheidstreinen gaan
rijden. Het is echter de vraag of het ooit zo
ver komt.
„We sluiten in onze plannen de aanleg van
een ondergrondse spoorlijn in Nieuw Oost
niet uit. Als die lijn naar Almere wordt door
getrokken, zal hij in het IJmeer onder water
moeten lopen. Ik denk dat niemand een ki
lometers lange brug in het IJmeer aan
vaardbaar vindt. Dat geldt zeker voor de
scheepvaart", aldus Ter Berg.
Mocht het ooit toch tot een brug komen,
dan is Amsterdam nu al verzekerd van te
genstand van omliggende gemeenten. Die
hebben het al moeilijk genoeg met alleen
Nieuw Oost. „Nieuw Oost ligt heel moeilijk
bij de omliggende gemeenten", formuleert
G. Ravesteijn van de provincie Noord-Hol
land voorzichtig. Veel kunnen de lokale
overheden er echter niet aan doen. omdat
Amsterdam op zijn eigen grondgebied aan
de slag wil. Een gemeente als Almere zegt
het niet hardop, maar vraagt zich wel af of
de Amsterdamse groei ten koste zal gaan
van de ontwikkeling van de polderstad. In
het Gooi wordt Nieuw Oost gezien als een
verdere aantasting van het milieu en het
leefklimaat. .Almere en Flevoland zijn juist
gebouwd om de overloop vanuit Amster
dam en het Gooi op te vangen. Dan moet je
daar ook gebruik van maken. We zijn geen
groot voorstander van Nieuw Oost. Het tast
het open gebiecf verder aan, maar veel in
vloed hebben we niet", zegt C. Goossens
van de gemeente Muiden. Ook Almere wijst
op de gedachte achter het bouwen in de
polder. -
Het enige waar Amsterdam de gemeente
Muiden misschien voor nodig heeft, is een
nieuwe weg die Nieuw Oost met de Alde
rijksweg Amsterdam Amersfoort, zal verbin
den. Volgens Ter Berg is behalve de IJ-Bou-
levard een tweede ontsluiting van Nieuw
Oost voor het autoverkeer noodzakelijk. „Er
zijn drie varianten. De eerste loopt langs
Diemen-Noord naar de Al en de tweede
komt neer op het doortrekken van de Gaas-
|>erdammerweg richting het IJmeer. De der
de loopt naar het PEN-eiland en sluit via de
bestaande weg langs de elektriciteitscentra
le aan op de A1Dan zouden we over
grondgebied vkn Muiden moeten."
Een besluit over de nieuwe weg is nog niet
gevallen, maar Muiden maakt een grote
kans in de prijzen te vallen. De gemeente
Diemen heeft al aangekondigd zich te zul
len verzetten tegen een weg over haar
grondgebied, omdat de nieuwbouwwijk
Diemen-Noord volledig zou worden geïso
leerd door brede stroken asfalt. Doortrek
ken van de Gaasperdammerweg lijkt voor
de hand te liggen, maar is ruim drie maal zo
duur (185 tegen 54 miljoen) omdat onder
meer het Amsterdam-Rijnkanaal moet wor
den overgestoken. Blijft over Muiden zou je
zeggen, maar dat is volgens Ter Berg te sim
pel. „We zijn in gesprek met alle partijen",
is het enige wat hij verder kwijt wil. Muiden
heeft nog geen besluit genomen over al dan
niet meewerken, besenend dat de gemeen
te eventueel door de provincie gedwongen
kan worden de aanleg van de weg toe te
staan.
Ter Berg zegt te begrijpen dat een gemeen
te als Muiden niet blij zal zijn met een nieu
we drukke verbinding over zijn gebied en
met het oprukkende Amsterdam. „Natuur
lijk moet je proberen het landelijk gebied
zoveel mogelijk te behouden, maar de vraag
is hoever je daar in kan gaan. Als zoveel
mensen een eigen huisje willen met het
liefst ook nog een tuintje, dan heeft dat z'n
prijs. De vraag naar huizen ligt nu al een
derde hoger dan we een paar jaar geleden
verwachtten. Als het zo door blijft gaan, zou
het mij niet verbazen als we nog eens gaan
praten over het bebouwen over gebieden
als de Gemeenschapsjïolder en de Bloe
mendalerpolder bij Weesp".
