Rusland blijft met
harde hand regeren
Los Angeles stad der vertwijfeling
Alleen het tijdstip waarop
het kabinet valt, telt nu nog
Feiten Meningen
MAANDAG 4 MEI 1992
2
ik als student in het midden van
de jaren zeventig in het tijdperk
van Brezjnjev in Leningrad
woonde, accepteerden mijn
Russische vrienden dat het on
mogelijk was dat zij tijdens hun
leven radicale veranderingen
zouden meemaken. Zij zouden
tot hun dood moeten leven met
angst en apathie. Het Sovjet
systeem stagneerde om de
latere propagandaleus te ge
bruiken maar het leek bijna
eeuwig te duren.
Opmerkelijk
Het feit dat het systeem zo snel
is verdwenen, en dat zonder
een rampzalige oorlog, is op
zichzelf opmerkelijk. Miljoenen
hebben het verschil geleerd tus
sen de waarheid en leugens. Dit
vermogen, dat voor een groot
deel te danken is aan de hervor
mingen van Gorbatsjov, kan
nooit meer worden afgeleerd.
Toen Gorbatsjov in 1985 leider
van de Sovjetunie werd, ver
klaarde hij zich bereid het stel
sel te hervormen, een meer effi
ciënte (en menselijker) versie
van de een-partij-staat te
scheppen. Het werd snel duide
lijkveel sneller dan sommi
gen van Gorbatsjovs westerse
aanhangers wilden erkennen
dat het stelsel niet kon worden
hervormd, maar slechts ineen
kon storten.
De vraag is nu: is Jeltsin in staat
Rusland naar een of ander de
mocratisch stelsel te leiden? Of
zal hij zich uitleven in het soort
verordonneringen die na éen
tijdje zullen leiden tot zelfs nog
bloediger botsingen en explo
sies dan die we tot nu toe heb
ben gezien?
Compromissen tussen de ver
schillende naties van de voor
malige Sovjetunie zullen een
sleutelrol moeten spelen in de
komende gebeurtenissen. In het
Rusland van vandaag, met zijn
chaotische economie en poli
tiek, roepen velen om een sil-
naya ruka, de harde hand die
kenmerkend is geweest voor de
Russische manier van regeren,
van Peter de Grote tot Stalin en
tot in de tijd van Gorbatsjov en
Jeltsin. Op zijn minst voor de
stabiliteit van Rusland op de
lange termijn is het van belang
dat de silnaya ruka in staat is
andere handen te grijpen in
vriendschap en niet alleen
maar om de doodsklap te ge
ven, die uiteindelijk Rusland
zelf zou kunnen vernietigen.
VERTALING LÜUTJE NIEMANTSVERDR1ET
Misschien maakt macht niet altijd corrupt, maar zeker kan het gezonde verstand er
door worden afgestompt. Politici die in de oppositie zo verstandig lijken, herhalen als
zij eenmaal aan de macht zijn de meest duidelijke fouten van hun voorgangers. De kri
tiek uit het verleden is vergeten wanneer de nieuwe leider oude orthodoxe praktijken
omarmt.
LONDEN STEVE CRAWSHAW
THE INDEPENDENT
Ooit placht Boris Jeltsin Michail
«orbatsjov te irriteren door
zichzelf voor te stellen als de
kampioen van de republieken
die zich wilden losmaken van
het regime van Moskou. Tegen
woordig gaat Jeltsin, de nieuwe
leider van de Russische federa
tie, te keer tegen onalhankelijk-
g< /.inde gebieden, net zoals pre
sident Gorbatsjov dat deed. Het
is mogelijk een gevaarlijke her
haling van de geschiedenis.
Na de moorden in Litouwen in
januari 1991 klaagde Gorbatsjov
dat de Balten het geweld zelf
over zich hadden uitgeroepen.
Jt ltsin daarentegen, vloog er
heen om een solidariteitsverkla
ring met de Raltische leiders te
tekcncn. Hij drong er bij de
Russische soldaten op aan dat
ze zouden weigeren zich te la
ten gebruiken voor illegaal ge
weld (Gorbatsjov kaatste terug
dat Jeltsin 'niet goed bij zijn
hoofd' moest zijn).
Zelfs voor de staatsgreep van af
gelopen zomer had Jeltsin le
ring getrokken uit het hoofd
punt van de Balten: dat het pro
ces van verandering niet kan
worden gestopt door geweld te
gebruiken, maar dat het daar al
leen maar bloediger van wordt.
Zoals kristalhelder werd in ge
sprekken met gewone Polen,
I sjechcn, Albanezen, Russen of
Litouwers, is Marx' doctrine van
historische onontkoombaarheid
de afgelopen jaren nergens zo
toepasselijk gebleken als in de
Sovjetunie en Oost-Luropa.
Staatsgreep
Gennadi Janajcf, de beoogde
president met de trillende han
den, dacht dat hij en zijn kame
raden simpelweg de zaken kon
den keren met de staatsgreep in
augustus. Maar het is geen wijs
heid achteraf om te zeggen dat
de staatsgreep gedoemd was te
mislukken. De samenzweerders
begrepen niet dat de hele Sov
jet maatschappij was veran
derd. Niemand die vroeger in
de Sovjetunie heeft gewoond,
en haar nu weer terug zou zien,
zou de omvang van die veran
dering ontgaan. Maar de sa
menzweerders bleven blind.
Nu denkt ook Boris Jeltsin dat
hij de rem kan zetten op verde
re verandering. Eind vorig jaar
stuurde hij honderden troepen
naar het zuidelijke gebied van
de Tsjetsjen-lngoesjen om te
voorkomen dat zij zich zouden
losmaken. En hij neeft boos het
referendum veroordeeld dat on
langs in Tatarstan, ten westen
van de Oeral, werd gehouden
en waarbij werd gestemd voor
zelfbestuur binnen de Russische
federatie (volgens sommigen
een voorbode van een volledige
onafhankelijkheidsverklaring
van Moskou). De verklaring van
Gorbatsjov van twee jaar gele
den dat degenen die naar onaf
hankelijkheid streefden in Li
touwen 'tweedracht, bloedver
gieten en dood' zaaiden, weer
klonk in de klaagzang van Jelt
sin dat het referendum illegaal
was en waarin hij waarschuwde
voor bloedvergieten.
In Tatarstan en Tsjetsjen-In-
goesj waren de activiteiten van
plaatselijke leiders politiek ver
dacht. In beide gevallen waren
de leiders oud-communisten,
die een manier zochten om te
overleven. Maar als de dreiging
van afscheiding erg was, dan
was de dreigende reactie van
Jeltsin erger.
Ook in de bittere woordenwis
selingen tussen Rusland en
Oekraïne lijkt Jeltsin niet bereid
te erkennen dat de doelpalen
niet slechts een paar centimeter
zijn opgeschoven, maar naar de
andere kant van het veld zijn
verplaatst. Zijn bewering eerder
dit jaar dat de Zwarte Zeevloot
Russisch 'was, is en zal blijven'
is historisch min of meer cor
rect. Belangrijker was echter de
achterliggende betekenis van de
opmerkingen van Jeltsin: dat
Moskou altijd over de zeeën van
het imperium had geregeerd en
geen reden zag daarin verande
ring te brengen. Dat is een zor
gelijk standpunt.
Bekeerde communist
Men behoeft geen rooskleurig
beeld te hebben van het huidige
Oekraïense leiderschap pre
sident Leonid Kravtsjoek is ook
een bekeerde communist, een
voormalig ideoloog om zich
te realiseren dat er twee voor
nodig zijn om een nationalisti
sche ramp te veroorzaken. Zoals
de gevolgen van het gedrag van
president Slobodan Milosevic
van Servië en president Franjo
Tudjman van Kroatië op een
gruwelijke manier duidelijk
hebben gemaakt, is onverzoen
lijkheid voor geen van beide
kanten op de lange duur voor
delig.
De Oekraïners houden vol dat
Oekraïne niet hetzelfde is als
Rusland. De Russen mogen ver
baasd zijn, of teleurgesteld of
boos over deze weigering om te
worden gekoppeld aan hun
reusachtige buur. Maar de Oek
raïners geen autonomie gunnen
is even zinloos als de bewering
dat Schotland niet echt Schot
land is en niet het recht heeft
over zijn eigen toekomst te be
slissen. Er is vandaag maar één
werkelijkheid: dat Oekraïne een
ander land is. De Oekraïense
klachten op de onlangs gehou
den top van het gemenebest in
Kiev waren voor een deel be
doeld om te benadrukken hoe
ongelukkig zij ermee zijn dat
Moskou het spel nog steeds vol
gens de oude regels speelt. Alsof
het Gemenebest van Onafhan
kelijke Staten (GOS), gevormd
na de ineenstorting van de Unie
van korte duur zijn. Het westen
was bereid Gorbatsjov te steu
nen in de hoop dat hij het dek
sel op de exploderende Sovjetu
nie kon houden, bijelkaar ge
houden door het bindmiddel
van het een-partij-systeem.
Vertrouwen
Nu gaat het westen steeds meer
vertrouwen op president Jeltsin.
De eerdere westérse weigering
om hem te accepteren was een
vergissing. Hoe groot Gor
batsjovs bijdrage aan verande
ring in het begin ook is geweest,
vorig jaar was hij net zo zeer
een rem geworden op verande
ring als de schepper ervan. De
gekozen Jeltsin, met zijn enor
me populariteit en duidelijke af
wijzing van het communisti
sche systeem, vertegenwoordig
de een echte verandering in het
zoeken naar vooruitgang.
Maar de cirkel is weer rond.
Nog steeds op zoek naar conti
nuïteit, kiest het westen de kant
van Rusland in ieder conflict
met de republieken (net zoals
het vorig jaar direct voorafgaan
de aan de Joegoslavische burge
roorlog uitdrukkelijk de kant
van Belgrado koos en aldus
meewerkte aan het ontbranden
van de oorlog). De steun voor
de huidige Russische leider ten
koste van de andere leden van
het gemenebest, en zeker ook
ten koste van de aspiraties van
andere nationaliteiten in de
Russische federatie, is net zo'n
vergissing als de vroegere on
voorwaardelijke steun voor Gor
batsjov.
Het voortdurende bloedvergie
ten in de Kaukasus herinnert
niet aleen aan de gevolgen van
de ineenstorting van de een-
partij-staat (hoewel de commu
nisten het graag op die manier
voorstellen). Het is ook het ge
volg van het verwijderen van de
verbanden om het overleden
staatslichaam van de Sovjetu-
Zelfs nu nog is er reden te ho
pen dat het officiële bloedver
gieten niet zal toenemen, om
dat Moskou pogingen doet de
versplintering van de Russische
federatie en de ineenstorting
van het gemenebest te voorko
men. Het Rusland'van Jeltsin
gedraagt zich nog net niet alsof
het de Sovjetunie was.
Bovenal is het nuttig hoe
somber de situatie vandaag de
dag ook mag zijn om ons te
herinneren noe belachelijk de
dingen waren die we achter ons
hebben gelaten en hoe opmer
kelijk de veranderingen die al
hebben plaatsgevonden. Toen
foto ep a
het westen zich vast aan de
overblijfselen van de Sovjet-sta
tus quo, in de illusie dat dit voor
een soort stabiliteit kan zorgen.
In werkelijkheid kan dat maar
in december, de natuurlijke op
volger is ven de door Rusland
geregeerde Sovjetunie en het
tsaristische keizerrijk daarvoor.
Als dat de manier is waarop
Rusland de dingen ziet, dan is
er geen hoop voor toekomstige
stabiliteit laat staan voor de
toekomst van het GOS.
Net als in Joegoslavië klampt
Aanhangers van Jeltsin steken hun voorkeur niet onder stoelen of banken.
Angst en agressie woekeren onderhuids voort
LOS ANGELES WOB HWO€S
VERSLAGGEVER
Cynische!* had de zwarte grondstewar
dess van North-West Airlines het niet
kunnen zeggen. Met een ..good flight to
paradise" bracht zij de passagiers van de
nachtvlucht Minneapolis-Los Angeles
aan boord van het vliegtuig. Voor enig
paradijselijk gevoel is in l.os Angeles
gee n ruimte meer. De Stad van de Enge-
1c n is verworden tot een stad van de
wraak. Het was er het afgelopen week
einde betrekkelijk rustig, maar onder
huids woekeren vertwijfeling en agressie
voort.
Toch doen de bewoners van de getroffen
wijkin hun uiterste best dc onderlinge
relaties te herstellen. Blank en zwart zijn
gezamenlijk begonnen de puinhopen op
te mimen. Hand in hand werken ze aan
de heropbouw van dc verwoeste bedrij
ven. Ook dc Koreanen, die het zwaarst
werden getroffen en zich twee dagen ge-
ledc n nog massaal wapenden om brand
stichters en plunderaars van de straat te
schieten, roepen nu in grote demonstra
ties op tot vrede en verbroedering.
Aan de rand van de miljoenenstad is
nauwelijks iets merkbaar van de dagen
lange nachtmerrie. Maar de nog steeds
boven het hart van Los Angeles hangen
de inktzwarte rookkolom vormt b«*t stille
bewijs van de orgie van tomeloos ge
weld. Het openbare leven komt slechts
langzaam weer op gang. Het straatbeeld
wordt in hoofdzaak beheerst door fede
rale politie-eenheden, gespecialiseerd in
n llcnhestrijding, en door middenstan
ders die elk hun eigen American Dream
in enkele uren tijds zagen sterven.
Zwartgeblakerd
Met dc armen beschermend om elkaar
heen geslagen staan Myrna en David Ri
vera tussen tie zwartgeblakerde skeletten
van wat ooit hun trotse bandenhandel
en autogarage was. Zes jaar hebben ze
gespaard om een eigen zaak te kunnen
beginnen. Iedere cent is erin gestopt. In
nauwelijks een uur verwoestten de vlam-
r> ,n toekomst David De zaak be
Kkei ie lopen Wedaihten
,ix ii isi aao een korte vak«uitie Nu
kunnen we nergens meer aan denken".
,i gi li j, O ivn111 nij lijn vuisten bah.
Er n paar kilometer verderop in Korea-
town i Sang J. Oh bezig de puinhopen
van zijn winkeltje in huishoudelijke arti
ki len cp te ruimen. Hij is daar al vanaf
zate rdagdmk mee. Hij de pakken neer
zitten, ligt niet in zijn aard Hij vindt dat
hij aan zijn klanten verplicht is opnieuw
ii beginnen. Als het kan op dezelfde plek
Met man en macht zijn de ii
puin.
waar hij twaalf jaar geleden een nieuw
bestaan begon op te houwen, na met
zijn gezin uit Zuid Korea te zijn geëmi
greerd.
Het is een hele onderneming om in de
getroffen wijken van l.os Angeles te ko
men. De wijk Watts, het getto van zwart
IA van waaruit de vlam in de pan sloeg,
is hermetisch afgegrendeld voor ieder
een die er niets heeft te zoeken. En dat
zijn er nu nog meer dan voorheen. Maar
ook andere stadsdelen zijn gedeeltelijk
afgesloten door de politic. Discussies
worden niet gevoerd Op verzoek wor
den omleidingsroutes aangegeven
Spookstad
Dank zij een lift vanaf de luchthaven
worden de stadsdelen bereikt, die welis
waar niet helemaal ongeschonden zijn
gebleven, maar wel weer toegankelijk
zijn. Benjamin Lautcr moest op het
v liegveld een familielid ophalen, die in
de nacht van zaterdag op zondag arri
veerde. Het was de eerste nachtvlucht,
die weer op Los Angeles werd uitge
voerd. Het vliegverkeer was de afgelopen
dagen tamelijk chaotisch vanwege de
hinder die de gigantische branden ver
oorzaakten. Vanuit de lucht lijkt de stad
totaal niet op een spookstad. De miljoe
nen brandende lichtjes doen sprookjes
achtig aan. Alleen in het hart branden
geen lampjes meer. maar wordt een
groot gapend gat zichtbaar.
Het kost Lautcr aanzienlijk meer tijd om
het vliegveld te bereiken dan onder nor
male omstandigheden. Hij is verplicht
bepaalde routes te mijden omdat daar
een uitgaangsverbod van kracht is. In
overleg met de politie komi hij tot een
alternatieve route Ovengens noemt hij
de situatie vanaf zaterdag rustig. Eenzelf
de situatie schetsen de autoriteiten, hoe
wel nog wel melding werd gemaakt van
enkele kleine branden en een incidentele
schietpartij. Maar dat beeld wijkt niet
echt af van een doorsnee-dag, legt Lau-
ter uit.
Sinds dc komst van de door president
Bush gestuurde federale troepen wordt
het nachtelijk uitgaansverbod nageleefd.
Een algeheel uitgaansverbod en de aan
wezigheid van 12.000 zwaarbewapende
politiemannen, Nationale Gardisten en
soldaten hebben het afgelopen weekein
de de rust in Los Angeles doen terugke
ren. De stad was donderdag en vrijdag
het toneel van ernstige rellen nadat vier
blanke agenten waren vrijgesproken van
mishandeling van een zwarte automobi
list. De ongeregeldheden hebben in to
taal aan 46 mensen het leven gekost.
Van de ongeveer 2000 gewonden zijn er
211 ernstig aan toe.
Het uitgaansverbod in Los Angeles is in
middels opgeheven, maar politiecom
missaris Gates heeft wel gevraagd of de
federale troepen nog zeker vier dagen
een oogje in het zeil willen houden.
Een Zuidkoreaanse delegatie is vandaag
naar LA vertrokken om te praten over
schadevergoeding voor Koreanen die tij
dens de rellen hun winkels of de inhoud
ervan zijn kwijtgeraakt. Volgens het
Zuidkoreaanse consulaat hebben een
half miljoen Koreanen voor 580 miljoen
dollar schade opgelopen.
Duizenden militairen patrouilleren op
straat, terwijl de dodelijk vermoeide poli
tiemensen voor het eerst sinds dagen
een paar uur kunnen slapen. De
korpschef van de politie in Los Angeles
verwacht dat de spanningen de komen
de dagen verder zullen afnemen en dat
de federale troepen over een dag of drie,
vier weer naar hun kazernes kunnen te
rugkeren.
Verdringen
Over de geweldsexplosie zegt Lauter
hooguit een indirect verband te zien met
de vrijspraak van de vier politiefunctio
narissen. „Die vrijspraak neeft alleen
maar het lont in het kruitvat doen ont
steken. Net als een kwart eeuw geleden,
toen het ook tot een soortgelijke uitbar
sting in The Watts kwam. Het verschil
met toen was echter dat het geweld des
tijds niet over andere delen in de stad
uitwaaierde."
De computer-salesman is achteraf ge
zien niet verbaasd over de recente
ontwikkelingen. „De situatie was al weer
jarenlang explosief. Maar iedereen pro
beert dat te verdringen door de kloof tus
sen zwart en blank in het dagelijks leven
zoveel mogelijk te negeren. Want een
droom 1s in de regel prettiger dan een
nachtmerrie. Nu is iedereen weer eens
wakker geschud."
CDA-fractievoorzitter Elco
Brinkman heeft wel erg snel ge
lijk gekregen. Vorige week be
klaagde hij zich erover dat het
CDA vaak de enige is die moei
lijke kabinetsstandpunten
steunt. De PvdA zou eens wat
vaker van harte achter de be
sluiten van de ministerraad
moeten gaan staan, zo meende
hij.
Zijn uitspraak was nog geen
twee dagen oud, of PvdA-vice-
fractievoorzitter Frans
Leijnse ondersteunde die
uitspraak van Brinkman
met wel een heel duide
lijk voorbeeld. Leijnse
haalde het zo moeilijk
bevochten compromis
over de arbeidsonge
schiktheid onderuit: een
compromis dat bijna tot
een kabinetscrisis had
geleid en de PvdA in gro
te moeilijkheden heeft
gebracht.
Partijvoorzitter Felix Rot
tenberg had gelijk toen
hij reageerde dat het mo
ment van deze uitspraak
erg ongelukkig was geko
zen. Het kabinet heeft
zojuist weer op het nip
pertje een crisis over de
begroting voor volgend
jaar overleefd. Om dan
binnen enkele dagen de
verhoudingen opnieuw
op scherp te zetten is tac
tisch niet erg handig,
tenzij....
Tenzij de PvdA de eigen
gelederen langzaam rijp prans
aan het maken is voor
een kabinetscrisis. De laatste
peilingen tonen een onvermin
derd geringe steun van de kie-
i voor de PvdA. terwijl het
CDA ondanks (of juist dankzij)
de harde standpunten na een
korte inzinking weer aan het te-
ugkomen is.
Inkomensbeleid en de positie
uitkeringsgerechtigden zijn
oudsher goede onderwer
pen voor de PvdA om een ver
kiezingscampagne op te voeren.
Weliswaar is de partij er in
woorden op uit ook bij de mid
dengroepen wat meer aanhang
te verwerven, maar dat lijkt niet
erg te lukken. Om niet ook nog
de traditionele achterban hele
maal kwijt le raken, zou het
heel goed kunnen zijn dat de
PvdA het op deze punten maar
eens hard gaat spelen.
De sociaal-democraten weten
heel goed dat het CDA het nooit
zal accepteren dat het wao- be
sluit van vorig jaar onderuit zal
worden gehaald. Maar als daar
op (en eventueel op het inko
mensbeeld voor volgend jaar)
een kabinetscrisis ontstaat,
Leijnse. foto dijkstra bv
heeft de PvdA een heel goed on
derwerp voor de campagne die
op die crisis volgt. Het lijkt zo
langzamerhand dat de PvdA dit
nog de enige mogelijkheid vindt
om enigszins terug te keren in
de kiezersgunst.
Als de PvdA dit van plan is,
moet ze die actie echter wel be
ter coördineren. Staatssecretaris
Ter Veld reageerde stomver
baasd op de uitspraken van
haar partijgenoot Leijnse. Zij
hield onverkort vast aan de ka
binetsbesluiten van vorig jaar.
Zij kon ook moeilijk anders. Als
zij ook zou gaan twijfelen aan
de besluiten, die zij letterlijk
huilend heeft geaccepteerd, zou
het kabinet deze week al onder
uit gaan.
Hierdoor ontstaat echter wel
het beeld van een verdeelde
PvdA. Dat beeld moet snel wor
den weggewerkt, wil de PvdA de
weg omhoog weer kunnen vin
den. Kiezers houden niet van
partijen die al te openlijk twijfe
len aan de eigen standpunten.
De WD heeft daar in 1989, tij
dens de crisis over het reiskos
tenforfait, duidelijk leer
geld mee betaald.
Niet alleen de PvdA, ook
het CDA houdt ernstig re
kening met een crisis.
Brinkman heeft met zijn
uitspraken van de afgelo
pen weken over de inko
mensverdeling voor vol
gend jaar duidelijk ge
maakt dat het CDA kiest
voor 'werk boven inko
men'. Daarmee verweet hij
de PvdA impliciet dat juist
niet te doen. Brinkman
weet heel goed dat in zijn
achterban niet al te veel
uitkeringsgerechtigden
verkeren. Hij moet het juist
van de middengroepen
hebben, die zonder uitzon
dering vinden dat zij de
laatste jaren te veel zijn
'gepakt'.
Nu de discussie tussen
CDA en PvdA alleen nog
maar plaatsvindt via de
media, wordt het tijd om
weddenschappen te gaan
afsluiten over het tijdstip
van de kabinetsval. De
vraag öf het kabinet zal
vallen, is al lang niet meer inte
ressant. Het gaat er nu alleen
nog maar om wannéér.
Voor de coalitiepartners zelf is
de vraag ook nog relevant wie
de schuld zal krijgen van een
kabinetscrisis. Het antwoord op
die vraag is echter niet moeilijk
te geven. Het oeroude spelletje
'Zwarte Pieten' wordt door het
CDA al veel langer gespeeld dan
door welke andere partij in ons
land ook. Het CDA heeft dat
spelletje nog nooit verloren en
zal het ongetwijfeld ook deze
keer weer winnen.
