De schrik van januari
Bonden: Oplossing
in conflict metaal
Binnenland
Overleg over nieuwe
ziekenhuis-cao vast
Plekkie zoeken
Schademeldingen aardbeving
stromen binnen in Limburg
Oorlogsmisdadiger
Luitjens in beroep
Salarisveranderingen
DE PiHjÜ YA1 f DE
GEZülWBEÏD
WOENSDAG 22 APRIL 1992
5
Hulpverleners mogen tot 15 juli blijven
Amsterdam De 250 Nederlandse ontwikkelingswerkers mogen
van de Indonesische regering tot 15 juli blijven. Ze hoeven ko
mende vrijdag niet meteen het land uit, zoals eerder was gesteld.
Indonesië zou zelfs overwegen een aantal ontwikkelingswerkers
in dienst te nemen. Het land had de ontwikkelingswerkers de
wacht aangezegd, nadat het eenzijdig het ontwikkelingscontract
met Nederland had opgezegd. Volgens Indonesië zou Neder
land, en met name minister Pronk van ontwikkelingssamenwer
king, te bemoeizuchtig zijn.
Boerderij Peterman geveild
weerselo Het omstreden boerenbedrijf van de Weerselose 'gif-
boer' Herman Peterman is gisteravond tijdens een veiling voor
ruim 1,1 miljoen gulden verkocht. De Westland Utrecht Hypo
theekbank ging tot de gedwongen verkoop over, omdat de land
bouwer niet meer aan zijn financiële verplichtingen kon vol
doen. Peterman kwam tien jaar geleden in het nieuws omdat
zijn veestapel ernstig ziek werd door gif op zijn grond. Tal van
dieren moesten worden afgemaakt. Een eerdere veiling ging niet
door omdat Peterman financiële steun kreeg van een onbeken
de 'weldoener'. Hij kon zijn bedrijf echter toch niet redden.
Bonden raadplegen achterban over acties
utrecht gpd
De cao-onderhandelingen voor
het ziekenhuiswezen (258.000
werknemers) zijn gisteravond
vastgelopen. Het loonbod van
3,5 procent van de werkgevers,
werd door de vakbonden 'vol
strekt onvoldoende' genoemd.
De vakbonden (AbvaKabo,
J CFO, FHZ en NU '91) eisen sa-
y' larisverhogingen van minstens
4,5 procent.
5 De bonden raadplegen vandaag
hun achterban en zullen de
werkgevers naar alle waar
schijnlijkheid een ultimatum
stellen dat afloopt op 6 mei.
j Vanaf dan zijn de eerste groot-
schalige acties in de gezond-
a heidszorg te verwachten.
Toch toonden de bonden be-
j grip voor het bod van de werk-
f gevers. Van het kabinet krijgen
deze geen geld om een loons
verhoging te financiered, ,,en in
dat licht bezien hebben ze hun
nek aardig ver uitgestoken. Het
was een mooie stap, alleen vol-
strekt onvoldoende."
Het kabinet vindt een loons
verhoging van 3 procent het
maximaal haalbare. Die verho
ging zou moeten worden be
taald uit een verlaging van de
pensioenpremies.
De werkgevers, verenigd in de
Nederlandse Zorgfederatie
(NZf) stelden gisteren een
loonsverhoging voor van 3,5
procent. Dat geld zou moeten
worden opgebracht door de in
stellingen in het ziekenhuiswe
zen. Hoe precies is echter niet
bekend. Daarnaast zou extra
geld (0,2 procent van de loon
som) moeten worden vrijge
maakt voor verbetering van se
cundaire arbeidsvoorwaarden
(ouderschapsverlof, kinderop
vang). De NZf wilde de loons
verhoging laten ingaan op 1 juli.
De 0,2 procent voor de verbete
ring van de secundaire arbeids
voorwaarden, vinden de bon
den eveneens veel te mager.
De werkgevers hebben de
bonden gisteravond eerst ge
vraagd om uitstel van de onder
handelingen. Daar voelen de
vakbonden echter niets voor.
,,De werkgevers zijn al een jaar
bezig om geld te krijgen. Bij het
kabinet zien we geen enkele be
weging die erop zou kunnen
duiden dat het nu opeens wél
een potje beschikbaar heeft
voor de gezondheidszorg."
Toch willen de werkgevers in
de komende tijd proberen „geld
los te peuteren" bij de regering
of bij de verzekeraars.
Amsterdam Een student
Amsterdamse Vrije Universiteit
zoekt een plekje voor zijn twee-
wieler in de gigantische fietsen-
massa bij het hoofdgebouw.
de
Volgens de politie worden veel
van de tienduizenden gestolen
fietsen in de hoofdstad hier en
bij andere onderwijsinstituten
weggehaald, om vervolgens
weer aan andere studenten te
worden verkocht, foto ap» al-
bert overbeek
roermond cpd-anp
Gouverneur E. Mastenbroek van Limburg heeft
gistermorgen in het Roermonds stadhuis officieel
het Registratiepunt Schademelding Aardbeving
Limburg in gebruik gesteld. Op de eerste dag
kreeg het registratiepunt al 1300 telefonische
schademeldingen te verwerken. De werkelijk om
vang van de schade, die geraamd is op tientallen
miljoenen guldens, staat nog niet vast. Daarover
kan pas uitsluitsel worden gegeven als alle rap
porten binnen zijn.
Vanuit het registratiepunt zijn gisteren meteen
36 schade-experts op pad gestuurd door het Bu
reau Coördinatie Experts (BCE). Dat bemant het
registratiepunt met leden van de stichting Ram
penfonds Aardbeving Limburg.
Het Verbond van Verzekeraars, de overkoepe
lende organisatie van levens- en schadeverzeke
raars in Nederland, heeft gisteren tien miljoen
gulden beschikbaar gesteld aan de gedupeerden
van de aardbeving. Het bedrag, dat met name be
doeld is voor particulieren en het midden- en
kleinbedrijf, zal ter beschikking worden gesteld
aan het Nationaal Rampenfonds.
Schade ontstaan door aardbevingen is niet in
de opstal- en in boedelverzekering van de verze
keraars opgenomen. Zij staan niet garant voor het
risico, omdat een groot gebied kan worden getrof
fen met een schade aan een zo groot aantal ob
jecten dat de financiële risico's ook voor verzeke
raars niet te dragen zijn.
'Toch vrije dag inleveren bij ziekte'
den haag gpd
De bonden in de metaalnijverheid (280.000 werknemers)
zijn alsnog bereid werknemers een vrije dag te laten inle
veren bij ziekte. Daarmee bieden zij mogelijk een oplos
sing voor het conflict in de kleinmetaal, waar al anderhal
ve week worden gestaakt. De werkgevers, verenigd in de
FWM, hadden bij het ter perse gaan van deze editie nog
niet gereageerd op het bod van de bonden.
vier dagen per jaar te laten inle
veren bij ziekte, vormde vorige
week maandag zelfs de aanlei
ding voor het uitbreken van sta
kingen in de kleinmetaal. Met
het nieuwe voorstel op tafel,
kan wat de bonden betreft het
cao-overleg voor de kleinmetaal
echter morgen worden hervat.
In een brief aan de werkge
vers, die vanochtend is ver
stuurd, vragen de bonden te
vens een 'bonusdag' voor werk-
Om het vastgelopen cao-overleg
in de kleinmetaal vlot te trek
ken, stellen de bonden voor
werknemers bij de tweede ziek
melding in een jaar tijd één va
kantiedag te laten inleveren. Tot
nu toe was het inleveren van va
kantiedagen bij ziekte voor de
bonden onbespreekbaar.
Een voorstel van de werkge
vers om werknemers in totaal
Advocaat erkent collaboratie
eerder heeft hij verklaard dat
Luitjens in 1948 in Paraguay
verbleef en niet wist van de ver
oordeling in Nederland. Hij zou
daarover pas in 1983 van een
journalist nebben gehoord.
Campbell gaf toe dat zijn
cliënt tijdens de Tweede We
reldoorlog verzetsstrijders aan
gaf bij de nazi's. „Sommigen
werden vrijgelaten, Sommigen
werden gemarteld. Sommigen
werden gewoon naar werkkam
pen in Duitsland overgebracht",
aldus de advocaat.
Luitjens bracht na de oorlog
twee jaar door in een gevange
nis van de geallieerden in Ne
derland. maar wist naar Duits
land te ontsnappen en ont
kwam later naar Paraguay. Hij
vestigde zich in 1961 in Canada.
Luitjens is de eerste Canadees
die zijn staatsburgerschap ver
loor wegens oorlogsmisdaden.
De in Canada wonende Neder
landse oorlogsmisdadiger Jacob
Luitjens gaat bij het Canadese
Hooggerechtshof in beroep te
gen het besluit van een Federaal
Hof hem het Canadese staats
burgerschap te ontnemen. Dit
heeft zijn advocaat, John Camp
bell, gisteren verklaard.
Luitjens kan worden uitgewe
zen. nadat een federale recht
bank vorig jaar besliste dat hij
de Canadese nationaliteit in
1971 heeft verkregen onder val
se voorwendsels. Hij had ver
zwegen dat hij in 1948 in Ne
derland bij verstek was veroor
deeld tot levenslang wegens
collaboratie met de nazi's.
Luitjens ging eerder vergeefs
in beroep bij het Federale Hof
van Appel. Campbell wil verder
niets zeggen over de zaak, maar
nemers die een heel jaar niet
ziek zijn. Dit soon maatregelen,
zogenoemde positieve en nega
tieve prikkels, mogen volgens
de bonden echter pas ingaan in
1994, als zou blijken dat het
ziekteverzuim in de branche
niet voldoende is teruggedron
gen. De looneisen van respec
tievelijk 4.5 procent voor dit jaar
en 5 procent volgend jaar hou
den de bonen overeind.
Onder de kleinmetaal valt een
groot aantal bedrijfjes, waar
vaak slechts enkele mensen
werken. Daarnaast geldt de cao
voor de kleinmetaal ook voor
garagebedrijven. Auto-dealer
Riva in Amsterdam was daarom
een van de speerpunten in de
acties van de bonden.
Pronk: 'Novib
moet op de
kleintjes letten'
Minister Pronk van ontwikke
lingssamenwerking wil dat de
vier Nederlandse particuliere
ontwikkelingsorganisaties (No
vib. Hivos. Cebemo en Icco)
binnen een jaar met heldere
kosten-batenanalyses moeten
komen.
Volgens de minister is er bij
de organisaties nauwelijks spra
ke van een verantwoording van
de kosten. Het grootste gedeelte
v .«ii het budget van de viei
hulpinstanties wordt gefinan
cierd door Pronks ministerie.
De eis van Pronk l> een MC
tie op een rapport dat vorig jaar
is verschenen over de effecten
van het werk van Novib. Hivos.
Cebemo en Icco. Deze zogehe
ten 'impact-studie' had behalve
lof voor de resultaten van de or
ganisaties ook veel kritiek op
het ontbreken van kostenbe
wustzijn. Volgens Pronk moet
daaraan een einde komen.
De verandering van het nettosalaris in januari ver
schilde per werknemer, omdat - ook bij een gelijk
bruto salaris - de premies voor de vut, het aanvul
lend pensioen, de ww en de zw variëren per bedrijf
(stak). Verplicht in het ziekenfonds verzekerde
werknemers ervoeren een flinke verlaging van hun
ziekenfondspremie. Voor werknemers met een par
ticuliere verzekering tegen ziektekosten is van
groot belang wat er gebeurde met de maandpremie
en met de (gebruikelijke) vergoeding die de werk
gever daarvoor geeft.
De tabel toont de salarisveranderingen bij een
middelgroot Haarlems bedrijf, dat voor zijn parti
culier verzekerde werknemers een collectief con
tract tegen ziektekosten heeft gesloten. Veronder
steld is dat de werknemer in januari geen opslag
(periodieke verhoging) heeft gekregen. Bij de sala
risberekeningen is uitgegaan van een gehuwde al
leenverdiener, met twee kinderen. De salarisstrook
geeft geen volledig beeld. De kinderbijslag is extra
verhoogd om gezinnen gedeeltelijk te compense
ren voor de hogere awbz-premie. Dat merken
werknemers pas in april. De laatste kolom toont
het totale effect (in guldens per maand).
Salaris i
januari
Salarisverandering in
januari
bruto
netto
salarisstrook
kinderbijslag
totaal
3000
1981,50
9
15
24
4000
2467,20
- 6
15
9
6000
3060,80
-122
15
-107
8000
3953,50
-121
15
-106
De verandering van de netto salarissen is slechts
ten dele een gevolg van 'Simons'. Door het plan-Si-
mons had de maandpremie van hoger betaalde
werknemers (bruto 6000 en 8000 per maand) met
ongeveer 60 gulden kunnen dalen (omdat medicij
nen zijn overgeheveld naar de awbz). In dit bedrijf
gingen werknemers - rekening houdend met de ge
stegen werkgeversvergoeding - per saldo echter 49
gulden meer betalen voor hun particuliere ziekte
kostenverzekering.
Verzekeraars hebben hun premies tot nu toe
nauwelijks verlaagd, deze soms zelfs verhoogd. De
verklaring: achteraf gezien zijn de particuliere pre
mies in 1990 en. 1991 te weinig verhoogd. Inmid
dels ligt er over die jaren een stapel nagekomen re
keningen, vooral van de ziekenhuizen. Om de be-
taalachterstand weg te werken, kunnen de tarieven
dit jaar gemiddeld genomen slechts met 5 procent
omlaag, niet met 15 procent. Wordt echter heenge-
keken door de financieringsmhaal, dan komt voor
1992 en 1993 een forse premiedaling in beeld, al
dus het Centraal Planbureau in het Centraal Eco
nomisch Plan 1992, blz. 231 en 233.
Behalve van deze 'financieringsinhaal' zijn hoge
re salarisgroepen dit jaar het slachtoffer van het
achterwege blijven van de inflatiecorrectie van het
tarief van de inkomstenbelasting. Beide regerings
partijen CDA en PvdA stemden vorig najaar met
die nivellerende belastingverhoging in.
Droogweg consta
teert de zakelijk di
recteur van het gro
te streekziekenhuis:
„Gaat -de premie
voor de verzekering
tegen ziektekosten
omhoog, dan
schreeuwt iedereen
moord en brand.
Zodra ze hier bin
nen zijn, is het bes
te niet goed ge
noeg. Alles moet *>••<■"*#»■■■-»*
onderzocht, geld speelt opeens
geen rol meer. Er is
voor betaald."
Toen eind januari de
salarisoverzichten werden uit
gedeeld, brak in de bedrijven en
onder ambtenaren hevige
koopkrachtpaniek uit. De ge
bruikelijke periodieke loonsver
hoging resulteerde nauwelijks
in een hoger netto loon.
Wie geen opslag kreeg, ging
er netto vaak zwaar op achter
uit. De salarisadministratie
werd bestormd met vragen.
„Hoe kan dat nou?" Het stee
vaste, maar onjuiste antwoord:
„Dat komt door Simons!"
Hoger betaalde werknemers,
die zich particulier tegen ziekte
kosten hebben verzekerd, gin
gen er in januari verreweg het
meest op achteruit (zie kader).
Simons had voorgerekend dat
hun particuliere premie met
vijftien procent zou kunnen da
len. Dat gebeurde echter niet.
De particuliere verzekeraars rie
pen in koor dat er geen finan
ciële ruimte voor premieverla
ging was, door de explosief stij
gende kosten van de zorg. De
ruzie liep zo hoog op dat ac
countants opdracht kregen de
zaak onder supervisie van de Al
gemene Rekenkamer uit te plui
zen. De lager betaalde werkne
mers in het ziekenfonds waren
in verhouding beter af. Ook zij
gingen weliswaar - net als de
beter verdienende collega's -
een stuk meer betalen voor de
volksverzekering tegen ziekte
kosten (de awbz), maar daar
stond een flinke verlaging van
hun ziekenfondspremie tegen
Zorgsector
Nederland geeft veel geld uit
aan de zorg voor de bevolking:
Flip de Kam Frans Nypels
I het
elkaar verdienen. Dit jaar gaat
er volgens het ministerie van
welzijn, volksgezondheid en
cultuur (WVC) in de zorgsector
53 miljard gulden om. De
zorgsector omvat onder meer
de ziekenhuizen, artsen en spe
cialisten, maar ook de kosten
van medicijnen, verpleeghui
zen, zwakzinnigeninrichtingen,
bejaardenoorden en de gezins
verzorging. In deze belangrijke
dienstverlenende bedrijfstak
werken meer dan een half mil
joen mensen, onder wie veel
vTouwen, die vaak een deeltijd
baan hebben. Van het enorme
bedrag dat in de zorg omgaat,
wordt ongeveer tweederde be
kostigd via de Algemene Wet
Bijzondere Ziektekosten (awbz)
en de Ziekenfondswet. De over
heid past nog eens tien procent
bij, zodat in totaal ruim drie
kwart van de zorg wordt gefi
nancierd via collectieve premies
en belastingen. Het resterende
kwart van de zorgkosten wordt
opgebracht via particuliere pre
mies en in de vorm van eigen
bijdragen en betalingen.
De collectieve lasten (belas
tingen en sociale premies) b%
dragen op dit moment 53.6 pro
cent van het nationaal inko
men. Hoger staat het regeerak
koord niet toe. De collectieve fi
nanciering van de zorg is ver
antwoordelijk voor een zevende
van deze lastendruk. Onbeheer
ste kostenstijgingen van de zorg
zouden het totaal van belastin
gen plus premies door het pla
fond van 53,6 procent stoten,
wat voor dé minister van finan
ciën onaanvaardbaar is.
Lastendruk
Ons lastenpeil
nemarken al het hoogste in de
Europese Gemeenschap. Stijgt
de lastendruk nog verder, dan
lokt dit hogere looneisen uit,
waardoor Nederland zich uit de
exportmarkten prijst. Dit ver
klaart waarom de overheid er
alle belang bij heeft de kosten
van de zorg te beteugelen.
Hoewel het gebruik van de
zorg in de jaren tachtig met
twee procent per jaar toenam,
zijn de zorgkosten als aandeel
klaart dat het aantal verrichtin
gen waarschijnlijk groter is dan
strikt genomen noodzakelijk is.
Zelfs een kritische patiënt kan
echter niet beoordelen of het
zoveelste onderzoek, de opera
tie, het maken van röntgcnfo-
i van al die
rerkelijk no-
i het
i pillen
hebben dus
het
of meer stabiel gebleven. Dit
was een gevolR van diverse
overheidsmaatregelen otn de
kosten in de hand te houden.
De grootste bezuiniging werd
bereikt door de inkomens van
veel zorgverleners gedurende
een groot deel van de jaren
tachtig niet te verhogen. Ook
kwamen door de economische
groei in de tweede helft van de
jaren tachtig extra middelen
voor de zorg beschikbaar.
Nederlanders zijn dol op hun
gezondheid. Drie van de vijf
vinden blijkens enquêtes onder
de bevolking een goede gezond
heid zelfs het allerbelangrijkste
dig zijn.
De aanbieder
een ijzersterke marktpositie en
zij kunnen grotendeels hun ei
gen omzet bepalen Het aanbod
schept de vraag. Niemand durft
nee te zeggen als een specialist
hem een peperdure behande
ling opdringt. Omdat de markt
van zorg, welzijn en geluk zo
gebrekkig werkt, moet de over
heid soms corrigerend optre
den.
Verzekeraars
Aanbieders dienen in toom te
worden gehouden. Zonder
overheidsbemoeienis, als ieder
een zich dus particulier moet
verzekeren, dreigen bovendien
veel Nederlanders de zorgboot
het lev
Daar hee
r l>;
ignjute
?ft men
eker
tenbeheersing in dez
brandt zich graag de vingers
aan iemand met een lange ziek
tegeschiedenis. Zulke slechte ri
sico's worden uitgeselecteerd.
Komt zo'n potentieel dure klant
jard gulden hoger geweest. De
personele kosten en de inko
mens van vrije-beroepsbeoefe
naren samen maken in de ar
beidsintensieve zorgsector drie
kwart van de totale kosten uit.
Lukt de inhaalbeweging, dan
schieten de zorgkosten in de
komende jaren omhoog.
Door de aanscherping van de
budgetten ontstaan her en der
in de zorgsector groeiende
wachtlijsten. Omdat instellin
gen proberen om met de be
schikbare middelen zoveel mo
gelijk mensen te helpen, daalt
de kwaliteit van rit zorg Ook
het
vegwe
i de
cht-
al door de keuring, dan moet hij
een extra hoge premie betalen.
Verzekeraars lopen daarentegen
weg met jonge en gezonde
mensen, die zij lokken met lage
premies.
Voor tweederde van de bevol
king is het ziekenfonds ver
plicht. Daar is sprake van ge
dwongen solidariteit tussen
goede en slechte risico's. Bij
particulier verzekerden, onge
veer eenderde van de bevolking,
is door risicoselectie en premie-
verschillen geen sprake van die
solidariteit Daarom verplicht
de overheid particuliere verze
keraars om slechte risico's op
een 'standaardpakketpolis' te
accepteren, tegen een lage door
de overheid vastgestelde pre
mie. De verliezen op deze polis
sen worden omgeslagen over de
goede risico's.
Pogingen tot kostenbeheer
sing in de jaren tachtig hebben
het zaad gezaaid voor forse kos
tenstijgingen in de jaren negen
tig. Het personeel in de zorgsec
tor eist dat opnieuw iets wordt
gedaan aan ae tussen 19B3 en
1988 oagriopaa mUm hm
stand. Hadden de lonen van de
verpleegsters en de specialis
ten tancvcn steeds de cao lonen
gevolgd, dan waren de kosten
van de zorg nu zeker 5 tot 6 mil-
lijsten en de wens de kwaliteit
van de zorg te verbeteren, kos
ten handen vol geld.
Onbetaalbaar
Als vrucht van wetenschappelijk
onderzoek uit het verleden ont
staan steeds meer mogelijkhc
den om mensen te helpen
Houdt iedere Nederlander recht
op alles wat technisch mogelijk
is. dan wordt de zorg letterlijk
onbetaalbaar Zo stelt de Zie
kenfondsraad binnenkort voor
levertransplantaties op te ne
men in het ziekenfondspakket
Het gaat om -honderd trans
plantaties per jaar FJke trans
plantatie kost, inclusief tien jaar
nazorg, 300.000 gulden. Om de
kostenstijging door zulke medi
sche innovaties af te remmen,
zal het onvermijdelijk zijn be-
paalde verrichtingen buiten de
verzekering te houden, leeftijds
grenzen te stellen, of patiënten
die zich roekeloos gedragen (ro
ken, drankmisbruik. voetballen)
onderaan de wachtlijst te plaat -
De vergrijzing van de bevol
king hangt als een zwaard van
Damocles boven de zorgsector,
Mensen leven langer en zij heb
ben in hun laatste levensjaren
vaker en langdunger intensieve
zorg nodig Vergrijzing de in
voering van zeer geavanceerde
medische technieken, oplopen
de Inkomenseisen van zorgver
leners en aandrang van de be
volking om wachtlijsten w-eg te
werken, zullen onherroepelijk
lelden tot kosten- en premies!ij
gingen
Wordt zo de januarischnk een
jaarlijks terugkerend fenomeen?
