Oude bekenden in
Stedelijk Museum
m
Cultuur Kunst
van
Turk
Petitie van
kunstenaars
aan minister
D'Ancona
Galleria Propitia
naar de Nieuwe Rijn
Leids Kamerkoor brengt geslaagde
uitvoering van Johannes Passion
m m
- %>\v
nrfB
Sja Jubileumexpositie
van uitgeverij Becht
VRIJDAG 17 APRIL 1992
9
REDACTIE CEES VAN MOORE
Hoogtepunten uit collectie Edy de Wilde
Uit de collectie van Edy de Wilde: 'Femme nue devant Ie jardin' van Pablo Picasso.
Edy de Wilde concentreerde zich vanaf 1963, toen hij in
het Stedelijk Museum de fakkel overnam van de legenda
rische directeur Willem Sandberg, op aankopen van ei
gentijdse kunst. Het museum toont daaruit nu een groot
aantal hoogtepunten. Net als de recente Sandberg-expo-
sitie is het een meestal verrassend weerzien met vele ou
de bekenden geworden.
amsterdam fran£oise ledeboer
De uitzonderingen op De Wil
de's besluit alleen eigentijdse
kunst aan te kopen zijn meteen
hoogtepunten. Matisse's 'La
Perruche et la Sirène' (uit 1952)
is met zijn gigantische opper
vlak van verschillend-gekleurde
bladmotieven al sinds 1967 een
publiekstrekker in het museum.
De Wilde kocht het aan omdat
Matisse in de jaren zestig een
inspiratiebron bleek voor Ame
rikaanse colour-fieldschilders
als Barnett Newman, Ellsworth
Kelly en Kenneth Noland.
Picasso's 'Femme Nue devant
le Jardin' (uit 1956) werd in
1981 verworven met steun van
de Vereniging Rembrandt. Jon
ge schilders hadden inmiddels
hun bewondering uitgesproken
voor de 'late' Picasso.
Typerend voor De Wilde's
aankoopbeleid is zijn voorkeur
voor grote kunstenaarspersoon-
leiden
Galleria Propitia, die is geves
tigd aan het Levendaal, gaat
verhuizen. Nieuwe Rijn 93
wordt de nieuwe locatie. Eige
naresse Maria Tillema heeft
voor een ander onderkomen ge
kozen, omdat de galerie aan het
Levendaal ,,zo slecht lag.
Als je met de auto langs
kwam en dacht: hé wat leuk, dat
wil ik zien, kon je niet stoppen
omdat er al drie bussen achter
je zaten. Ook was de etalage te
groot, alles was veel te zichtbaar
waardoor mensen niet binnen
kwamen", aldus Tillema, die
lijkheden. Het lukte hem de col
lectie te verrijken met verschil
lende voorbeelden van de kun
stenaars die hij bewonderde. Zo
zijn karaktistieke groepen wer
ken ontstaan van Willem de
Kooning, Jean Dubuffet, Bamett
Newman, Yves Klein, Ellsworth
Kelly, Robert Ryman, Lucio
Fontana, Jan Dibbets en Jan
Schoonhoven.
De eerste zalen op de boven
verdieping beginnen met de
Europese schilders uit de jaren
vijftig, van wie de meesten de
visuele werkelijkheid nog tot
uitgangspunt namen. De sa
menstellers hebben met Com-
eille en Appel, Bacon en Con
stant en Westerik en Koch een
aantal fraaie combinaties tot
stand gebracht.
Een andere liefde van De Wil
de is Willem de Kooning, de
Amerikaanse abstract-expres
sionist van Nederlandse af
komst die nog steeds imponeert
ook moet erkennen dat het
pand te duur werd.
„De nieuwe galerie, hemels
breed 300 meter van het oude
pand, is weliswaar kleiner maar
wel comfortabeler. En het ligt
dichter bij het centrum." Twee
de Paasdag wordt de Nieuwe
Rijn officieel in gebruik geno
men. Het werk van lieutenant
Ernesto wordt dan geexposeerd.
Zijn collages en schilderijen
worden gekenmerkt door het
samenvoegen van knipsels, fo
to's en verfsporen tot een ge
heel. Tijdens de expositie-perio
de die tot 13 juni duurt is Er
nesto in de galerie aanwezig en
aan het werk.
met zijn grote doeken vol licht
en kleur. Pop Art-kunstenaars
als Andy Warhol, Jasper Johns,
Roy Lichtenstein en Robert
Rauschenberg reageerden vanaf
het begin van de jaren zestig op
de vercommercialiseerde Arne-
rikaanse samenleving. De Wilde
heeft dit antwoord op het per
soonlijk gerichte abstract-ex-
pressionisme tijdig gesignaleerd
en zo een aantal sterke aanko
pen kunnen doen. Op de expo
sitie vinden we onder meer
Warhols 'Bellevue II' terug, een
huiveringwekkend foto-tableau
van politiemannen en medische
hulpverleners die zich over een
lijk buigen.
De enige teleurstelling onder
de aankopen vormen de voor
beelden van conceptueel geori-
enteerde en minimale schilder
en beeldhouwkunst uit de jaren
zeventig. De grote kleur- en wit-
vlakken of verticale banen van
kunstenaars als Robert Man-
gold, Robert Ryman en Brice
Marden ogen nu alleen nog
maar saai. De horizontale stre
pen van Francois Morellet zijn
misschien wel het meest tref
fende voorbeeld van deze es
thetiek zonder inhoud. Alleen
Jan Schoonhoven springt er in
deze zalen uit door de nog
steeds fascinerende uitstraling
van de lichtval in zijn witte re-
beeldende kunst
recensie nicole roepers
Expositie: schilderijen van Jacques Turk. Te
zien tot 1 mei, ma. t/m vr. 10.00-17.00
uur, zo 13.00-17 00 uur, Kunstsalon De
Princehof, Rapenburg 8/10, Leiden.
In de catalogus 'De jaren zestig,
actie kunst en cultuur in Lei
den', die verscheen bij de gelijk
namige tentoonstelling in 1989,
staat het volgende over Jacques
Turk: „Een hoofdstuk apart bin
nen de Leidse kunstwereld
vormde Jacques Turk. Op een
enkele uitzondering na was
werk van hem niet meer te ach
terhalen. Niemand kende hem
meer. Toch moet hij een onge
lofelijke indruk hebben ge
maakt, aangezien iedereen wist
te melden dat er indertijd een
Jacques Turk had bestaan die
echt lak had aan alles, en die in
de Boerhaavezalen een ten
toonstelling had gemaakt van
cobalt blauw beschilderde ce-
mentzakken."
Ruim twintig jaar na zijn
laatste tentoonstelling, expo
seert Jacques Turk weer in Lei
den. Dit keer is er geen sprake
van blauwe cementzakken of
werk dat in een eindstadium
vernietigd wordt, zoals in de ja
ren zestig wel gebeurde. Nu ex
poseert hij bij een echte 'kunst
salon' en zijn de werken op pa
pier keurig ingelijst en ordelijk
opgehangen.
Het is een wisselende ten
toonstelling, zowel wat betreft
de onderwerpen als de kwali
teit. Zo is er een grote serie por
tretten, van meisjes in zoete
pasteltinten tot een wulpse da
me in felle kleuren gestoken.
Daarnaast komen oude muziek
instrumenten veelvuldig voor:
soms in combinatie met men
selijke figuren, dan weer alleen.
Turk heeft de afgelopen jaren
zichtbaar veel naar historische
beeldende kunst gekeken. Zo
verwijst een serie kleine portret-
MUZIEK
RECENSIE MIES ALBARDA
Johannes Passion van Joh Seb Bach door
het Leids Kamerkoor en het Leids Bachor-
kest Solisten Els van Onselen sopraan,
Peter de Groot counter-tenor, Bruce Sel
lers tenor, Matthijs Mesdag bas, Henk
Gunneman tenor (Evangelist). Harjo Pas
veer bas (Christus) Dirigent Ton Beckers
Gehoord op 16 apnl m de Marekerk te
Leiden
Het Leids Kamerkoor heeft zich
definitief geschaard in de rij van
koren die in de Paastijd 'hun'
Matthaeus of Johannes Passion
uitvoeren. Daarmee is de
droom van Ton Beckers werke
lijkheid geworden. Dal het Ka
merkoor een kleine bezetting
heeft, is op zich geen bezwaar.
liëfs met ingekeepte strepen en
vierkantjes.
Aan de expositie zijn ook aan
kopen toegevoegd op het ter
rein van toegepaste kunst,
design, keramiek, ruimtelijk
werk (met onder meer een bij
ten naar composities binnen de
17de eeuwse prentkunst, zoals
de barokke kleding weer refe
reert aan de schilderkunst uit
die eeuw. Ook zijn er figuren bij
die bijna als citaat zijn opgeno
men: het kleine- meisje met de
hoepelrok kennen we uit het
schilderij Las Meninas van Ve
lasquez; de cello bespelende
man lijkt wel erg op de oude gi
taarspeler van Picasso; een
compositie met een schrijvend
meisje doet aan Vermeer herin
neren. Welke bedoeling Turk
met deze citaatlust heeft blijft
onduidelijk, want er zijn op de
Bach zelf moest het ook met
een handjevol mensen doen.
Het komt de doorzichtigheid
van het stemmenweefsel alleen
maar ten goede. In dit opzicht
was de grote Marekerk met zijn
hoge koepel spelbreker: het ge
luid verspreidt zich te veel in de
hoogte waardoor het gaat
'zwemmen', wat vooral in het
zeer lastige openingskoor voor
het ergste deed vrezen. Daarbij
komt nog dat de vrouwenstem
men bij dit koor zwakker klon
ken dan de mannenstemmen,
maai* wellicht speelde ook hier
de akoestiek een rol.
Het koor is overigens zeer ho
mogeen en het kon de bepaald
niet kinderachtige tempi van de
zonder geslaagde iglo van Mario
Merz), prenten, tekeningen en
fotografie. De 'Hoogtepunten
uit de collectie 1963 -1984' zijn
daarmee een veelzijdig compli
ment aan een belangrijk muse
umdirecteur geworden.
tentoonstelling zoveel portret
ten die niet direct ergens naar
verwijzen en die ook een heel
andere, bijna naïef zoetsappige
sfeer ademen.
Het meest nog toont Turk zijn
eigen handschrift in een aantal
schilderijen met als onderwerp
één of meer figuurtjes die met
flinke pas over het (pak)papier
stappen en een titel meekrijgen
als 'Figuraties'. Het zijn kleine
gedrongen mannetjes met te
korte benen die zo uit een 17de
eeuwse verkleedpartij zijn ge
stapt.
Drie van deze identieke fi-
dirigent zeer goed aan. De kora
len klonken helder en goed ge
fraseerd, de passages waarin de
menigte aan het woord is, wa
ren doorzichtig en waar nodig
fel.
Henk Gunneman was een le
vendige Evangelist die echter in
het vuur van het verhaal wel
eens een steek liet vallen. Harjo
Pasveer heeft een mooie bas.
maar was een te weinig overtui
gende en koninklijke Christus.
De solisten pasten qua stemfy-
pe goed in het geheel. Uitste
kend waren Els van Onselen
met vlekkeloos gezongen aria's,
en Matthijs Mesdag, zelfs in de
aria 'Eilt' waarin de dirigent met
het tempo tot de grenzen van
het haalbare ging. Counter-te-
Pikant detail vormt nog de
aanwezigheid van Newman's
'Who's afraid of Red, Yellow and
Blue', aangekocht in 1969. Het
gerestaureerde schilderij heeft
als 'geliefde invalide' van opvol
ger Beeren een ereplaats in de
guurtjes bij elkaar verhoogt het
vervreemdende effect. Ze staan
daar als figuranten zonder eigen
identiteit, als toevoegingen, als
akkoorden gerangschikt bij een
melodie en vormen samen met
de schilderijen van oude mu
ziekinstrumenten een afgewo
gen geheel.
De zoctsappigheid die veel
van zijn andere schilderijen
kenmerkt heeft hier plaats ge
maakt voor een licht vervreem
dende en poëtische sfeer, die
benadrukt wordt door het ma
teriaal (pakpapier) en de fresco
achtige tinten.
nor Peter de Groot en tenor
Bruce Sellers kwamen minder
overtuigend over De instru
mentale begeleiding van het
Leids Bachorkest (een ad hoe
ensemble?) had een zeer be
hoorlijk niveau, met vaak ver
rassend goed gespeelde
obligaatpartijen.
Met spanning kan worden
uitgezien naar de geplande uit
voering van de Matthaeus Pas
sion volgend jaar, al moeten
vraagtekens worden gezet bij
het voornemen van Ton Bcc
kers om daarvoor de Hoogland
se kerk als locatie te kiezen: ge
vreesd moet worden dat het
dan geen zwemmen, maar ver
zuipen wordt.
foto gpd
grote zaal boven gekregen.
De expositie in het Stedelijk
Museum (Paulus Potterstraat)
duurt tot 24 mei. Het museum
is dagelijks van 11.00 tot 17.00
uur geopend.
amsterdam anp
Enkele honderden kunstenaars
hebben een petitie ondertekend
die is gericht aan minister
D'Ancona van het ministerie
van wvc. Daarin pleiten zij voor
handhaving van subsidie aan de
Federatie van Kunstenaarsvere
nigingen.
De Raad voor de Kunst heeft
de minister geadviseerd met
subsidiëring van de federatie te
stoppen. Volgens de kunste
naars is de federatie echter de
enige organisatie die het moge
lijk maaia dat kunstenaars zélf
invloed uitoefenen op het be
leid van WVC.
amsterdam gpd
Vele generaties Nederlanders
zijn opgegroeid met bestsellers
als 'Hoe hoort het eigenlijk?'
van Amy Groskamp-ten Have,
'Schoolidyllen' van Top NaefT
en 'De Katjangs' van J.B, Schuil.
Eerste drukken van deze uitga
ven van H.J.W Becht zijn bin
nenkort te zien op een expositie
in de Amsterdamse Universi
teitsbibliotheek. Het Haarlemse
uitgevershuis J.H. Gottmer-
/H.J.W. Becht herdenkt daar
mee dat Becht dit jaar precies
een eeuw geleden begon met
wat al spoedig uitgroeide tot
een bloeiend fonds.
„We presenteren een fraaie
doorsnede uit de geschiedenis
van de uitgeverij", vertelt uitge
ver Peter Gottmer in een nadere
toelichting „Het archief is altijd
goed bijgehouden, zodat we
niet alleen eerste drukken kun-
ANNEMIEK RUYGRO* C^f f IAN RUSDAM
Hondstrouw
reggaepubliek
sluit Itals
in de armen
muziek
recensie hans keuzers
Concert The Itak Skoolband, Geboord
16/4 inhetLVC. Leiden
Op het gebied van de reggae
heeft het LVC een naam hoog te
houden. De ltals, een groep die
al sinds '76 behoorlijk aan de
weg timmen, past prima in het
rijtje reggae-giganten van de af
gelopen jaren. Steevast worden
deze avonden in het LVC be
zocht door een hondstrouw en
zeer gevarieerd publiek. Jonge -
vooral vrouwelijke - rastalief
hebbers staan naast kalende
veertigers te swingen. Een vrij
ongewoon beeld aan de Bree
straat.
De begeleidende Skoolband
mag allereerst een kwartiertje
het publiek warm draaien en
daarna is het de beurt aan Keith
Porter (leadzang). Ronnie Davis
en Davis Isaacs.
De sterke samenzang op de
albums 'Cool and dread' en op
het onlangs verschenen 'Easy to
catch' valt live grotendeels weg
door de ongelofelijke schelle af
stelling van de zang. Beter klin
ken de instrumenten van de
Skoolband. Sterk zijn vooral de
zeer gedoseerde en zeer zwieri
ge keyboardpartijen en de be
hoorlijk rock-georienteerde gi
taarloopjes.
De roots-reggae met een en
kel uitstapje naar de rock
steady zit er met Trust to re
veal' en 'Blood' onmiddellijk
goed in. Minder logisch zijn de
overgangen tussen de nuni
mers. Tussen 'Trust..,' en
'Blood' /ii zeket een halve ot
taaf verschil. Keith Porter heelt
bij de intro zichtbaar moeite
met de juiste toon. 'Never say
never' en Easy to catch' krijgen
een heerlijke gitaarlick mee en
een ongelofelijk speelse drum
In het laatstgenoemde nummer
toast Porter er ook nog eens lek
ker op los. 'Cry in the getto'
geeft mooi tegenwicht met een
uiterst treurig oeeld over het Ie
ven in |amaten.
Tijdens 'One dance' valt ck*
band al na vijf maten stil. Het Is
volgens Porter Ladysnight en de
dames dienen op het podium te
swingen. Nadat het publiek de
best swingende dame heeft uit
gekozen - winst een nieuwe cd
brengen de Itals de zaal op één
kookpunt. Het afscheid komt
met een viertal regels van 'Won
derful world' van Sam oob
voor velen veel te snel. Oud en
jong lopen desalniettemin te
vreden schouder aan schouder
naar buiten.
nen tonen, maar ook oude
boekomslagen, corresponden
ties en foto s van auteurs. Dat is
echt uniek materiaal en boven
dien verkeert alles nog in per
fecte staat."
Het uitgevershuis viert het
eeuwfeest verder met heruitga
ven van Naeffs 'Schoolidyllen
en 'Sprookjes van alle tijden'
van Nienke van Hichtum met il
lustratics van Annemie Hey
mans. Becht had in de jaren
dertig veel succes met de Palet
Serie, een reeks van 34 delen
over Noord- en Zuidnederland
se beeldende kunst uit de 17de
eeuw. Ook van deze serie wordt
een jubileumuitgave gemaakt.
De expositie in de Univervi
teitsbibliotheek (Singel 425)
duurt van 24 april tot 12 juni.
ma. t/m vr van 11.00 tot 16.00
uur. De bibliotheek is op 4 en 5
mei gesloten.
AANBEVOLEN
zaterdag 25 april
HET NATIONALE TONEEL
met EEN ZWARTE POOL
vlijmscherpe dialogen en subliem van opbouw (dc Volkskrant)
maandag 27 april
MONTEZUMA'S REVENGE - The third act
fabelachtig (NRC Handelsblad)
dinsdag 28 april
PURPER EN DAT IS NEGEN"
een feest om mee te maken (Leidsch Dagblad)
LEIDSE SCHOUWBURG, oUd«v«t<3
telefonisch plaatsbespreken 071-131943/131944
Connie Palmen in Hoofddorp
hoofddorp De schrijfster Connie Palmen, die vorig jaar debu
teerde met haar roman 'De Wetten', is op dinsdag 28 april te
gast in het theater 'Het Oude Raadhuis' aan de Hoofdweg 675 in
Hoofddorp. Zij vervangt Leon de Winter die zijn optreden heeft
afgezegd. Het optreden van Connie Palmen begint om 20.30
uur. Kaarten zijn telefonisch te bestellen (02503-37575) op
maandag t/m zaterdag van 14.00 tot 16.00 uur.
Beeldhouwkunst in het Oude Egypte
leiden Aan de hand van voorbeelden uit de collectie van het
Rijksmuseum van Oudheden licht prof.dr. H.D. Schneider, con
servator van de Egyptische afdeling van het museum, op eerste
paasdag de principes, de techniek en de ontwikkeling van de fa-
raonische beeldhouwkunst toe. De lezing, in het museum aan
het Rapenburg 28 te Leiden, begint om 15.00 uur en is voor het
museumpubliek vrij toegankelijk.
Joke Bik slaagt voor regie-opleiding
leiden Joke Bik is met vlag en wimpel geslaagd voor de oplei
ding amateur-regisseur. Afgelopen zaterdag regisseerde zij het
stuk 'Prettige Feestdagen1 van Alan Ayckbourn, gespeeld door le
den van de toneelvereniging Mimicri uit Wassenaar. Zij begon
vier haar geleden met deze regie-opleiding, georganiseerd door
het Centrum Amateurtoneel Zuid-Holland, onder auspiciën van
het ministerie van wvc.
wm
tijdelijk als zijn atelier.
V\v
A y. \V X
4j
Werk van Jacques Turk is te zien in een echte 'kunstsalon', keurig ingelijst en ordelijk opgehangen, foto
