'Verrek, wat gebeurt hier? Dit is niet normaal'
if
Feiten &Meningen
WOENSDAG 15 APRIL 1992
Op de EK in Trondheim en de WK in Heerenveen in '87 staan de fans nog
massaal voor hem op de banken. De overtuigende manier waarop Nikolai
(ioeljajev op beide evenementen Hein Vergeer de titels ontneemt, maakt zo
veel indruk dat voor menigeen een nieuwe schaatsheld is opgestaan. Maar
nog geen jaar later voor de World Cup-wedstrijden in Davos op 16 en 17
januari 1988 valt regerend - en Europees kampioen Goeljajev ongenadig
hard van zijn troon. In de Zwitserse stad wordt de sportcarrière van de 21-ja
rige sportstudent uit Moskou voor het leven van alle glans ontdaan. Want
daar komt vast te staan dat hij zich op gladder ijs heeft begeven dan welke ijs
meester dan ook voor hem had kunnen prepareren. De Rus wordt ontmas
kerd als een pion bij de handel in dopingpillen. En daarmee is voor het eerst
in de geschiedenis openlijk en op schokkende wijze het onbedorven, cleane
imago van de schaatssport geweld aangedaan.
De Russische schaatsenrijders (v.l.nr.) Goeljajev, Bozjev, Malkov, Berezin en Mozin, bekijken een Nederlandse krant, v
pingaffaire van hun landgenoot Goeljajev.
Met zijn uitspraak dat hij een lid van de
Nederlandse schaatskernploeg begeleidde in het
gebruik van anabole steroïden zorgde de
Haarlemse huisarts Michel Karsten voor grote
commotie. Doping in de schaatssport, bestaat
dat? Jazeker, en het is niet van vandaag of
gisteren. Net zo min als de verdachtmakingen. In
een serie artikelen, waarvan vandaag de eerste
aflevering, wordt dit vraagstuk uitvoerig belicht.
Schone schijn in de schaatssport al lang verdwenen
Monika Pflug, (mid
den), deed tijdens de
Winterspelen in Cal
gary in '88, een boek
je open over het ge
bruik van stimuleren
de middelen: „Na
tuurlijk wordt er bij
het schaatsen met
anabolen gewerkt."
FOTO ARCHIEF ANP
Welke sdieve schaats (ioeljajev rijdt, ont
dekt de coach van de Noorse schaatsploeg,
Mans Trygve Kristianscn, bij toeval. De
technische bewindvoerder laat de inhoud
controleren van een verdacht pakketje dat
zijn landgenoot Bjom Nyland een week eer
der in Innsbruck van Goeljajev heeft mee
gekregen. Het is een cadeautje voor Stein-
)lav Krosby, een schaatsvriend van de Rus
sische toprijder. I let pakje bevat 750 pillen
van het produkt Methandtostendolin 0,005,
een spierversterkend middel. Volgens een
vermelding op de verpakking is het produkt
vervaardigd in de (toenmalige) Sovjetunie.
Hen dag na de ontdekking geeft Krosby, een
tweederangs-schaatser, in een interview
met de Noorse krant 'Dagbladet'toe dat
(ioeljajeven hij handelen in hormoonpre
paraten. Goeljajev blijkt hem al twee jaar
lang anabole steroïden te verstrekken. „Hij
benaderde me voor het eerst bij de EK in
'86 in Oslo", verklaart Krosby tegenover de
krant. „Ik was naïef en nieuwsgierig tegelijk.
Ik ben niet uit eigen belang ingegaan op
zijn voorstel, maar deed het vooral voor
hem. Hij hoopte door de verkoop van de
preparaten aan westerse'valuta te komen.
Ik wilde alleen een vriend helpen."
I.ater komt vast te staan dat aie toen al
ongeloofwaardige lezing ver bezijden de
waarheidf is. Krosby fungeert niet alleen als
tussenpersoon, maar maakt zelf ook ge
bruik van de verboden produkten. De
Noorse schaatsbond schorst hem vervol
gens voor achttien maanden. Geir Karlstad,
een andere toprijder uit het land, blijft bui
ten schot. Hij is net als Nyland buiten ei
gen medeweten af en toe als koerier op
getreden. Op het moment dat hij ontdekt in
wat voor duistere wereld hij terecht is geko
men, meldt hij zich zelfbij de politie. Dat is
voor de Noorse schaatsbond voldoende
hem vrij te pleiten van enige betrokken
heid.
Dat de handel en wandel van Goeljajev via
een omweg wordt ontdekt, valt toe te schrij
ven aan de afwezigheid van Krosby bij de
World Cup-duels in Innsbruck. Daar wil de
Rus hem opnieu^ een partij ampullen met
anabolica overhandigen. Omdat Krosby
zich niet meldt in Oostenrijk schakelt Goel
jajev in arren moede Nyland in als gelegen
heidskoerier. Nyland vertrouwt de zaak
echter niet en seint de teamleiding in. „Het
is onverklaarbaar dat Goeljajev het pakketje
aan een ander heeft gegeven", reageert
Krosby naderhand. „Hoe kon hij zo onvoor
zichtig zijn? Het was tegen onze afspraak."
Berisping
De gevolgen voor Goeljajev zijn echter niet
al te verstrekkend. Na een diepgaand on
derzoek wijst de Russische schaatsfederatie
Valerie Smetanin, een van de drie bondsart-
sen. als hoofdschuldige aan. De medicus
wordt ontslagen en (ioeljajev komt er met
een berisping vanaf. Volgens de bond is
Goeljajev niet meer dan een koerier. De
sleutelfiguren in de transacties zijn volgens
de bond Smetanin en Krosby.
Ook het Internationaal Olympisch Comité
behandelt de Rus mild. Op 10 februari
wordt besloten dat Goeljajev toch mag
meedoen aan de Olympische Winterspelen
in (ialgary. Prins Alexander de Merode,
voorzitter van de medische commissie van
het IOC: „Er is geen legaal bewijs dat Goel
jajev iets strafbaars heeft ondernomen. We
staan machteloos en kunnen geen maatre
gelen tegen hem treffen. Over handel in do
ping spreken onze reglementen niet."
Dank zij die omissie wint Goeljajev goud op
de 1000 meter.
Gesloten wereld
Ofschoon de dopingaffaire rondom Nikolai
Goeljajev in de schaatssport het meest
spraakmakend is geweest, wil dat geenszins
zeggen dat voor die tijd geen verdachtma
kingen en beschuldigingen zijn geuit. In de
beginjaren zestig worden al twijfels uitge
sproken over het gebruik van stimulerende
middelen in de richting van de Oostblok
landen. Maar omdat dopingcontroles nog
niet aan de orde zijn (pas vanaf halverwege
de jaren zestig), valt weinig te bewijzen. De
schaatssport is, zeggen de insiders, nu een
maal in tegenstelling tot de wielrennerij,
waarin iedereen alles van elkaar weet
veel meer een gesloten wereld.
Een van de eersten die in die tijd tegenover
de media zijn bedenkingen uitspreekt, is
Jan Pesman. De inmiddels 62 jaar oude in
woner van het Friese Holwierde begrijpt 32
jaar na dato nog steeds niet dat de Rus Ko-
sitsjkin op de Winterspelen van Squaw Val
ley in I960 met het opzienbarende verschil
van tien seconden goud won op de 5000
meter. „Ik heb", kijkt lan Pesman, winnaar
van het brons op die afstand, terug in het
verleden: „het altijd onbegrijpelijk gevon
den dat die Rus toen zo hard bij me kon
weestormen. Tenslotte waren we van het
zelfde niveau. Dat heeft me wel aan het
denken gezet. Maar te bewijzen viel er
niets. I.aat ik het er maar op houden dat ik
in mijn rit tegen de goden reed."
Spuit
Een tweede Nederlandse deelnemer, Jeen
van den Berg, weet zich nog een ander inci
dent te herinneren van dat olympische eve
nement. In die tijd verscheen een foto in
een Nederlandse krant waarin hij in de
kleedkamer toekijkt hoe een arts een Japan
se rijder een injectie geeft. Het bijschrift bij
de foto luidde: „Een harde trainingen een
serieuze levenswijze zijn blijkbaar niet meer
voldoende. Hij (lees: de Japanner, red.) krijgt
in de kleedkamer voorrijn start in een olym
pische wedstrijd van Squaw Valley een injec
tie in de arm toegediend. Op de achtergrond
krijgt onze landgenoot Jeen van den Berg,
die het tot nu toe met een opbeurend woord
van coach Zwanenburg of een schouder
klopje van leider Klaas Schenk moest doen,
met verbaasde ogen toe.
Een verzoek om die foto te mogen plaatsen,
wijst Van den Berg af. „Nee, die foto geef ik
niet uit handen", klinkt het resoluut. „Ik
weet uiteraard niet wat in die spuit heeft
gezeten. Kan ook een vitamine-injectie zijn
geweest. Op dat gebied werd in die tijd door
sommigen wel eens wat gedaan. Je kunt
over het gebruik van stimulerende midde
len alleen achteraf je twijfels hebben. Een
van wie ik zeker weet dat hij dat gebruikte,
omdat hij het me zelf heeft verteld, was een
marathonschaatser. Later heeft hij me ge
zegd: Jeen had ik het maar nooit gedaan.
Het had iets met drugs te maken. Dat was
in het begin van het marathonschaatser
Hij heeft ook iets in de wielrennerij gedaan,
maar was nooit een van de beteren."
Vermoedens
Jorrit Jorritsma, van '65 tot '70 actief als
schaatser en l^ter werkzaam als coach van
de Canadese kernploeg ('74-76) en van de
Nederlandse sprintequipe ('79-"80), spreekt
in februari 1977 in Vrij Nederland ook zijn
vermoedens uit over het gebruik van ana
bolen in de schaatssport. Toen: „Je kunt het
bijvoorbeeld zien aan de quadriceps, de be
langrijkste spier in het dijbeen. Bij sommi
gen heeft die een omvang dat ik denk: is die
normaal via gewichttraining tot stand geko
men? Datzelfde geldt voor de schouders van
Komelia Ender. En dan die Noren. Het is
me opgevallen dat ze in fysiek opzicht een
sterkere indruk maken dan de Nederlan
ders. Zo n Sjoebrend. als je die vergelijkt
met Van Helden, Kleine en Vriend, dan
vraag je je weer af: is dat verschil alleen te
verklaren door een andere training en het
gebruik van gewichten. Dan twijfel ik, maar
bewijzen kan ik niks."
Nu zegt de leraar lichamelijke opvoeding en
radio-verslaggever van de NOS uit Bergen:
„Er is voor het eerst openlijk over het ge
bruik van doping gepraat in de tijd van de
prestaties van de Amerikaan Eric Heiden.
Toen ging er bij iedereen pas een lampje
branden. In de zin van Verrek, wat gebeurt
hier? Dit is niet normaal. Hij presteerde zo
uitzonderlijk. In ongeveer een jaar tijd
maakte die jongen zo'n gigantische sprong
omhoog, dat wij zoiets hadden van: dit kan
helemaal niet, dat is niet normaal."
Hormoonspiegel
Van recenter datum zijn de insinuaties in
de richting van Geir Karlstad, de Noorse
stayer. Vlak voor de Winterspelen in Albert -
ville deponeert de student bedrijfskunde uit
Lilleström een brief bij de medische com
missie van het IOC. Daarin maakt hij mel
ding van het feit dat bij hem sprake is van
een verhoogde hormoonspiegel. Een onder
zoek in een laboratorium in Oslo heeft uit
gewezen dat de verhouding tussen testos
teron en epi-testosteron in zijn lichaam na
een zware inspanning afwijkt van de nor
male verhouding (6:1Een situatie, die de
wielersport kent van de affaires van Gert
Jan Theunisse. Het lichaam van de wielren
ner reageert op soortgelijke wijze, maar is
desondanks aangesproken en betrapt op
het gebruik van stimulerende middelen.
Omdat Karlstad vier jaar geleden ook al in
opspraak raakte bij de Goeljajev-affaire,
wordt de link naar diens verleden snel ge
legd. Ofschoon Karlstad vanwege zijn ver
hoogde hormoonspiegel speciale behande
ling vraagt van het IOC, krijgt hij die niet.
Na zijn gouden race op de 5 kilometer in Al-
bertville volgt een dopingtest. De uitslag is
negatief.
Dat geldt ook voor zijn landgenoot Johann
Olav Koss na zijn gouden race op de 1500
meter en diens zilveren rit op de tien kilo
meter. Rondom zijn persoon is vooraf min
stens zo veel te doen. De wereldkampioen
moet vlak voor de Spelen tijdens een trai
ningskamp in Inzeil in een ziekenhuis in
Zuidduitsland worden opgenomen. De ver
halen over wat Koss mankeert en de ge
heimzinnigheid daaromheen worden al
snel in relatie gebracht met de dopingaffaire
waarin de Noorse ploeg in de Krosby-tijd
terecht is gekomen. Het herstel van Koss
(uiteindelijk blijkt het een galsteenaanval te
zijn geweest) verloopt dermate voorspoe
dig, dat menigeen de wenkbrauwen fronst
na zijn opmerkelijk snelle terugkeer.
Naar de Oostenrijkse Emese Hunyady
(brons op de 3000 meter in Albertvile) en
Robert Sighel uit Italië (wereldkampioen
onlangs in Calgary) kijkt de schaatswereld
eveneens met scheve ogen. Er worden
vraagtekens bij hun prestaties gezet, omdat
ze in recordtempo vanuit de anonimiteit
naar de top zijn doorstoten. Maar de bewij
zen ontbreken omdat bij de dopingcontro
les niets onreglementairs is geconstateerd.
Mysterieus virus
In 1980 is dat wel het geval met Natalja Pe-
troeseva. Bij een dopingcontrole slaagt de
wereldkampioene er niet in het gevraagde
plasje te produceren. De argwaan die dat
oproept, wordt nog eens versterkt door het
feit dat de volledige Russische mannen-
ploeg zich in dezelfde periode terugtrekt
voor de EK in Trondheim. De complete
equipe zou zijn getroffen door een mysteri
eus virus. Een argument dat niet serieus
wordt genomen. Het bevestigt alom het ver
moeden dat er over de hele linie in de Rus
sische schaatssport doping in het spel is.
Dimitri Botsjkarov, de nummer 2 van de
WK in '82, doorbreekt in september '91 die
waas van geheimzinnigheid. De Rus geeft
toe dat hij tussen 1984 en 1988 gedrogeerd
aan wedstrijden heeft deelgenomen. Spor
ters en artsen hebben geen andere keuze,
laat hij zich dan ontvallen. „Als bij belang
rijke wedstrijden gekozen moest worden uit
twee sporters, werd diegene eruit gepikt die
doping gebruikte", aldus de man, die ook
nog een tijdje in het marathonpeloton mee
draaide. „De middelen, die ons werden ver
strekt, waren zo sterk dat ik vijf kilo in een
week aankwam. Ik had mezelf ook niet
meer in de hand en kon geen kritiek meer
verdragen. Iedere schaatser kreeg een eigen
medisch programma. Soms verscheen ie
mand plotseling niet aan de start en mocht
een ander ineens niet mee naar de wereld
kampioenschappen. Ook de bliksemcarriè
res van talloze sporters, die in een seizoen
uit het niets tevoorschijn komen om daarna
te verdwijnen, bewijzen indirect dat er iets
niet klopt."
Doofpot
Zijn landgenote Galina Stepanskaja is het
eerste 'slachtoffer'. Na de Winterspelen in
Innsbruck wordt de winnares van de 1500
meter op doping betrapt, maar door proce
durefouten bij de contra-expertise mag de
Russin haar medaille behouden. Soortgelij
ke situaties hebben zich de laatste jaren
Pesman: 'Het leek
wel of ik tegen de
goden reed'
meerdere malen voorgedaan. Met de Inter
nationale Schaatsunie in een opvallende
rol. De organisatie, niet blij met de toene
mende gevallen van doping sinds '88, stopt
bij voorkeur zoveel mogelijk in de doofpot.
Tenzij anderen het nieuws boven water til
len.
Een ander geval dat later uitlekt, is dat van
Danny Kah. De Australiër, getraind door de
Nederlander Peter Schotting, blijkt tijdens
World Cup-wedstrijden in Butte vorig jaar
verboden middelen tot zich te hebben ge
nomen. De aangevraagde contra-expertise
wordt om onduidelijke redenen niet
uitgevoerd. De reserve-urinestaal zou - zo
willen de berichten - zijn zoekgeraakt op
een dopinglaboratorium in Los Angeles.
Spelen gemist
Ofschoon de ISU al bijna dertig jaar op do
ping controleert, is het in dat perspectief
opvallend dat de meeste gevallen pas re
centelijk in de openbaarheid zijn gekomen.
Alleen van de Zweedse sprinter Johan Gra-
nath is bekend dat hij in 1983 positief bliikt
te zijn geweest. Bij een nationale controle in
december vindt men in zijn urine sporen
van anabolica. De oud-wereldkampioen
wordt direct uit de nationale ploeg gezet en
loopt daardoor de Olympische Spelen mis.
Later zou hij verklaren dat hij de medica
menten ter bestrijding van een blessure
heeft geslikt.
Vijfjaar later lopen bij de WK-junioren in
Seoul in '88 twee Roemeense rijdsters, Si-
mona Hordobetiu (17) en Mahaela Dascalu
(18), tegen de lamp. De ISU probeert aan
vankelijk de kwestie opnieuw te verbloe
men, maar de Noorse krant Aftenposten
slaagt er in het nieuws boven tafel te krij
gen. Beide meisjes worden voor vijftien
maanden geschorst.
Nog maar net van die zaak bekomen, ziet
de ISU zich genoodzaakt veel later dan
gebruikelijk is opnieuw een aantal do-
pinggevallen openbaar te maken. Het Chi
nese duo Xiuli Wang en Qiaobo Ye krijgt
dezelfde straf als de Roemense schaatsen-
rijdsters nadat het tweetal tijdens de WK-
sprint in West-Allis in februari op het ge
bruik van verboden middelen is betrapt. Ze
horen de onheilstijding vlak voor de Win
terspelen van de Chinese autoriteiten, die
ze vervolgens een schorsing van tien jaar
opleggen. In de winter van '90 keren de
rijdsters evenwel plotseling terug op het ijs.
Achteraf is komen vast te staan dat een Chi
nese ploegarts de kwade genius in het spel
is. „Die man heeft ons jarenlang verboden
middelen toegediend zonder dat wij het
wisten", laat Qiaobo Ye weten op een emo
tionele persconferentie, nadat ze in Albert-
ville zilver heeft gewonnen op de 500 meter.
„Natuurlijk vroegen we aan hem wat voor
pillen het waren. Volgens hem was het iets
onschuldigs. Hij zei: Je bent een bloem en
een bloem heeft water nodig om tot bloei te
komen."
In '89 dienen zich nog twee dopinggevallen
aan. De Noordkoreaanse Song-Hwa Son
blijkt in november te hebben 'gebruikt' bij
World Cup-wedstrijden in Oost-Berlijn. In
hetzelfde jaar wordt de Russin Ljudmila Fi-
limonova na de EK in Berlijn voor hetzelfde
vergrijp voor vijftien maanden geschorst.
Boekje open
De Westduitse Monica Pflug, succesvol
deelneemster aan vijf achtereenvolgende
Winterspelen, zijn al dit soort zaken al lang
geen nieuws meer. Op haar afscheidstoer-
nooi in Calgary '88 doet de vrouw die bijna
alles won wat er te winnen viel, een boekje
open over het gebruik van stimulerende
middelen in de haar favoriete tak van sport.
„Natuurlijk wordt bij het schaatsen met
anabolen gewerkt", merkt ze op. „De Oost-
duitse meisjes (overigens officieel nog nim
mer betrapt, red.) houden de schone schijn
op en praten er niet over. Ik respecteer hun
prestaties, maar de competitie is oneerlijk.
Je begint al met de gedachte dat je hooguit
vierde of vijfde kunt worden. Ze hangen al
tijd de onschuld uit. Als ze in de zomer die
middelen nemen, hebben ze daar de hele
winter profijt van. De anderen kunnen trai
nen wat ze willen, maar zonder anabolen is
winnen tegenwoordig onmogelijk."
Morgen in deel 2 van deze serie: Ook
de Nederlandse schaatssport kent
haar dopinggevallen.
Dimitri Botsjkarov
(rechts) over hèt het
gebruik van doping in
de toenmalige Sov
jetunie: „Als er bij
belangrijke wedstrij
den gekozen moest
worden uit twee
sporters, werd diege
ne eruit gepikt die
doping gebruikte."
FOTO ARCHIEF
WOUTSTEENSMA
