Chromosomentest
gestolen ooievaars
W:
De duinen: hoe ze waren,
zijn en straks worden
MILIEUTIP
Over leven
Op weg naar Europa's hoge noorden
MIC-punt
is er voor
iedereen
DONDERDAG 2 APRIL 1992
27
Chemie-gevarenwijzer
leiden Welke stoffen zijn gevaarlijk, wat moet bij het chemisch
afval en wat is bedreigend voor de gezondheid. Voor een aantal
stoffen geeft de chemie-gevarcnwijzer van Oostrom Arbo Con
sult hierop een antwoord. De wijzer geeft 'milieu- én gevaarge-
gevens' van ruim veertig stoffen, variërend van ammonia tot
verfafbijt en van poederblusser tot ontharingsmiddel.
Voor elke stof wordt aangegeven of het geen/gering/een zeker-
zeer veel gevaar oplevert voor het milieu. Ook de gevolgen van
inslikken, inademing en op of in huid en ogen krijgen wordt
weergegeven. Ten slotte wordt vermeld of de stof al dan niet
brandgevaarlijk is.
Een handig wijzertje, zij het dat er vraagtekens kunnen worden
geplaatst bij de interpretatie van gevaar. Zo wordt bleekwater als
enigszins milieugevaarlijk gezjen, en veroorzaakt inslikken van
machinevaatwasmiddel enig gevaar.
De wijzer is te koop bij Oosterom Arbo-consult (02159-14336) en
kost 4,95 gulden.
Maasvlakte krijgt 'natuur'
Rotterdam Het Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam geeft vier
miljoen gulden uit voor een te creëren natuurgebied op de
Maasvlakte. Daarvoor is een akkoord gesloten met het provin
ciebestuur en de stichting Duinbehoud. Het havenbedrijf doet
dit omdat het Sluftermeer, een belangrijk leef- e
voor vogels, moet worden ingepolderd om het Rotterdamse ha
vengebied uit te breiden. Het Sluftermeer is op de Maasvlakte
ontstaan door de aanleg van een opslagdepot voor vervuild ha
ven- en zuiveringsslib. Er komt nu onderzoek naar een nieuw en
duurzaam broed- en leefgebied voor vogels. Een van de moge
lijkheden is het opnieuw inrichten van een vogeleiland voor de
kust van Voome.
'Kwaliteit milieu Westland slecht'
den haag De kwaliteit van het milieu in het glastuinbouwgebied
Westland is slecht. De waterbodems zijn op de meeste plaatsen
zo sterk verontreinigd dat bagger niet zonder meer op de kant
kan worden gezet. In de lucht komen hoge gehalten aan bestrij
dingsmiddelen voor.
Dit blijkt uit onderzoek van de provincie Zuid-Holland, verricht
in de jaren 1989-1991. De uitkomsten onderstrepen volgens de
provincie de noodzaak om de belasting van het milieu in het
Westland te verminderen.
De provincie vermoedt op grond van meetresultaten dat een
aantal reeds geruime tijd verboden bestrijdingsmiddelen (DDT,
dieldrin, aldrin) in de glastuinbouw nog steeds wordt gebruikt.
Naast nader onderzoek wil zij daarom een intensievere controle
op het gebruik van bestrijdingsmiddelen.
De onderzoekers hebben vastgesteld dat de kwaliteitsnormen
voor oppervlaktewater veelvuldig worden overschreden waar het
gaat om koper, nikkel en zink, vrijwel alle onderzochte bestrij
dingsmiddelen en meststoffen (fosfaat en nitraat). De waterbo
dems zijn verontreinigd met zink en pak's.
Om vorming homo-paren te voorkomen
Een chromosomen-onderzoek moet opnieuw het ge
slacht vaststellen van de vorig jaar uit ooievaarsdorp Het
Liesveld gestolen ooievaars. De dieven of helers hebben
namelijk de ringen verwijderd, waardoor ook niet meer
duidelijk is welke dieren familie van elkaar zijn. Het fok-
en uitzetprogramma van de Nederlandse Vereniging tot
Bescherming van Vogels is hierdoor flink in de war ge
stuurd.
worden vrijgelaten. Dit in de
hoop dat ze jongen voortbren
gen die weer als wilde ooievaars
in het najaar naar het zuiden
trekken. De project-ooievaars
blijven 's winters in Nederland
en worden bijgevoerd.
Vogelbescherming wil niet op
de gok paren vormen, omdat
daarbij ook homo-koppels kun
nen ontstaan. Dit komt vaker
voor bij ooievaars. Het moge
duidelijk zijn dat Vogelbescher-
ZEIST RICHARD MOOYMAN
Inmiddels zijn er 65 ontvreem
de ooievaars teruggevonden,
waaronder in België. Vier dieren
zijn aan de gevolgen van de
ontvoering gestorven, een tien
tal ooievaars is nog steeds zoek.
De uit Het Liesveld in de Alblas-
serwaard gestolen vogels zijn
geboren tussen 1988 en 1990.
Maar ook deskundigen slagen
er niet in om het geslacht van
deze ooievaars op het oog of ming voor het fokprogramma
t de hand vast te stellen,
meldt het blad Vogels van Vo
gelbescherming.
Een bloed-chromosomenon-
derzoek is de enige mogelijk
heid om het geslacht van de
dieren te reconstrueren. Pas
daarna kunnen er weer paren
worden gevormd, die na een
verblijf in een van de twaalf bui
tenstations van Het Liesveld
liever traditionele paren ziet.
Het ooievaarprogramma van
Vogelbescherming loopt nu
ruim twintig jaar. Vorig jaar
werden er in Nederland zo n
125 paren vrij vliegende ooie
vaars geteld, een flinke toename
ten opzichte van 1990 (98 paar)
en 1989 (79 paar). Er was in
1991 voor het eerst geen enkel
volledig wild koppel meer bij,
wel elf 'gemengde' paren: met
project-ooievaars gelieerde wil
de dieren.
Volgens een aantal biologen
is vooral de achteruitgang van
de kwaliteit van de leefgebieden
verantwoordelijk voor het uit
sterven van de wilde ooievaar in
Nederland. Maar volgens ande
ren spelen afschot in het zuiden
en hoogspanningsleidingen op
de trekroutes een veel belangrij
ker rol. Mogelijk is ook de situa
tie in de winterkwartieren ver
slechterd, bij voorbeeld als ge
volg van het gebruik van bestrij
dingsmiddelen.
Om hierover meer te weten te
komen, wil Vogelbescherming
een aantal ooievaars uitrusten
met ultralichte zendertjes.
Daarmee kunnen ze tijdens hun
vlucht via een satellietverbin
ding worden gevolgd en bij
eventuele sterfte zelfs worden
Zo moet duidelijk worden
waar de belangrijkste rust- en
voedselgebieden van de ooie
vaar op weg naar het zuiden
zijn. Gek genoeg is daarover
nog maar weinig bekend. Vogel
bescherming wil vervolgens
proberen deze gebieden voor de
ooievaar veilig te stellen.
De teruggevonden ooievaars worden allemaal onderworpen aan een
chromosomentest De dieven hebben de ringen verwijderd waardoor
niet meer duidelijk is wie van wie familie is. foto martijn de )once
Bij een verstopte afvoer hoeft
niet altijd meteen naar enge
chemische middelen te worden
gegrepen. Die vervuilen het
water en kunnen bovendien de
afvoerpijpen aantasten. Boven
dien zijn chemische scherpe
middelen heel moeilijk,
meestal helemaal niet in de na
tuur af te breken. Ook het
chloor dat meestal in de mid
delen zit is uiterst slecht af
breekbaar.
Een verstopte afvoer kan vaak
worden ontstopt met de ouder
wetse plopper. Lukt dat niet, dan kan soda en kokend water wel
licht uitkomst bieden. Blijft de afvoer verstopt, ga dan bij de drogist
langs. Hij heeft allerlei 'groene middelen' die wel goed werken
maar niet zo miliieubedreigend zijn.
Takkenweer
Het voorjaar betekent voor velen aan de slag met de snoeischaar en
het kapmes. De reinigingsdienst rijdt deze weken daarom met een
extra 'takkenauto'. Elke vrijdag rijdt de wagen door Leiden en
neemt, op bestelling, de takken mee. Bosjes hout moeten voor
donderdag worden èangemeld (226533). De takken moeten gebun
deld zijn, mogen niet langer zijn dan anderhalve meter en moeten
tilbaar zijn.
Afval
Jaarlijks gooien wij zo'n 40 miljoen kilo melkpakken op de afval
berg. We kunnen er niets mee, omdat het melkpak gemaakt is van
karton met een dun laagje plastic. Bij het oud papier hoort het dus
niet. Op veel plaatsen is echter een melkfles te koop. Voordeel van
de fles is dat deze minimaal vijftig keer te gebruiken is. Dat levert
dus veel minder afval op en al helemaal geen zwerfvuil.
Reinigingsdienst Leiden
Dezer dagen zijn weer enorme zwermen spreeuwen te zien. De vogels zijn op weg naar het noorden van Europa, maar vinden het nog te koud
om door te trekken. Ze blijven bij elkaar uit oogpunt van energiebesparing en veiligheid. Bij het slapen op boomtakken en dakranden zitten ze
dicht opeen om de warmte vast te houden, in de lucht zijn ze als grote groep een lastige prooi voor rovers. Toch zijn er tegen de avond af en toe
torenvalken, sperwers en slechtvalken te zien die als avondmaal een spreeuwtje uit de lucht plukken. foto martijn de jonge
De pagina 'Over leven'
handelt over allerlei za
ken die natuur en milieu
betreffen. Reacties op of
jips voor deze pagina
zijn welkom bij Monica
Wesseling, telefoonnum
mer 071-161442.
REDACT* MONICA WESSEUN
LEIDEN MONICA WESSRING
De weg wijzen aan iedereen
die het milieu ter harte gaat.
Dat is wat het enkele maan
den geleden opgerichte
Milieu Informatie Centrum
(MIC-punt) Leiden wil doen
Iedereen kan met vragen
over simpele en minder sim
pele milieukwesties op zater
dag van 10 tot 16 uur en op
donderdag van 19 tot 21 uur
binnenlopen in het pand aan
de Morsstraat in Leiden. De
'winkel' draait op vrijwilligers
van milieudefensie.
De vrijwilligers hebben een
basiscursus van milieudefen
sie gevolgd. Daardoor weten
ze vooral goed de weg in de
enorme berg aan informatie
over natuur en milieu. De
meeste vragen kunnen direct
worden beantwoord. Moeilij
ke kwesties, zoals welk ce
ment het minst milieuon
vriendelijk is of hoe een oud
huis te isoleren, knst BOOM
een paar dagen.
Tine Rous van het centrum
vertelt dat ze sedert de ope
ning van het centrum gemid
deld vier tot vijf hm«k»
per week krijgen. Opvallend
veel vragen betreften het
kwijtraken van afval zoals fo-
tochemicaliën. Wat moet
waar en waarom? De vragen
zijn uiterst divers. Is schelp-
enzand milieugevaarlijk, wel
ke verf brengt hoi DfldmtB
schade aan de natuur, zijn
houtkachels QOÜ Did q| DM
milieuvriendelijk en hoe
komt het dat een goed geïso
leerd huis toch veel warmte
verliest? Rous: „Ingewikkelde
vragen over energie en isola
tie verwijzen we veelal door
naar het energiebedrijf. Die
hebben zich daarop gespe
cialiseerd."
GEBIOLOGEERD
Tentoonstelling in Jan Verweycentrum van Noordwijk
NOORDWUK MONICA
Het duinlandschap verandert van dag tot dag. Zand stuift op en bedekt elders v
Natuur en landschap veranderen van dag tot dag.
Planten komen en gaan, dieren sterven uit of ko
men er juist bij. Het duingebied is, onder meer
door de invloed van de zee en de grote aantrek
kingskracht daarvan op de mens, een 'verander-
terrein' bij uitstek. Op een tentoonstelling in het
Jan Verweycentrum in Noordwijk is de ontwikke
ling van Neerlands grootste aaneengesloten duin
gebied, dat van de Amsterdamse Waterleidingbe
drijven, te zien. Aan de hand van tekst, beeld (fo
to's) en zoveel mogelijk echt materiaal als kleine
landschapjes, oude beestjes en plantjes wordt de
geschiedenis 'levend' gemaakt en uit.de doeken
gedaan.
Het duingebied is eeuwen geleden ontstaan en
bestaat uit jonge en oude duinen. Aan het onge
breidelde ontwikkeling van natuur en milieu
kwam abrupt een einde toen de mens het duin
gebied 'ontdekte'. Decennia geleden al kende
men het gebruik van kruiden, die nogal eens uit
het duin werden gehaald. Ook de stroperij tierde
welig. Tot het beleid verbeterde.
Welke kruiden werden gevonden, hoe gebruikt
en welke dieren men vroeger zoal at, is te zien.
Ook de vinkenbaan is uitgelegd.
In 1853 begon het Amsterdamse waterleiding
bedrijf water te winnen. Dat was het begin van
een gigantisch verandering van het duingebied.
Ten tijde van het oppompen van het eerste water
was het duingebied behoorlijk nat. De planten en
dieren die het gebied bevolkten, waren karakte
ristiek voor dit natte en vooral arme milieu. Zo
waren er nogal wat orchideeën. Flora en fauna
van die dagen zijn, onder meer als fossielen,
zichtbaar op de tentoonstelling.
De steden groeiden en daarmee de behoefte
aan water. De verdroging van het duin werd
steeds erger. Parnassia, een typische plantesoort
voor natte duinvalleien, legde het loodje.
De waterwinning bracht schade toe, maar zorg
de er ook voor dat 'niemand anders' het duin
misbruikt. Villa's, militaire oefenterreinen, bol
lenvelden of ander grootschalig gebruik zijn in
een waterwingebied niet te vinden. Zo is de grote
boosdoener in het duin tegelijkertijd ook de
weldoener.
De maatschappij en dus ook de waterlei
dingbedrijven zien natuur en milieu heden ten
dage als groot goed en gaan er voorzichtiger mee
om. In de duinen wordt her en der een beheer ge
voerd gericht op het terugkomen van het zogehe
ten natuurlijk duin. Dat betekent ook de 'weder
geboorte' van bijzondere gewassen als de orchi
dee. Voor de begrazing zijn Schotse runderen uit
gezet. Ook dit wordt op de expositie getoond.
De waterleidingduinen worden op meer ma
nieren beter beschermd dan tevoren. Er worden
veel minder vergunningen afgegeven voor het op
pompen van grondwater en wordt geëxperimen
teerd met andere schonere manier van drinkwa
terwinning.
Al met al is in het Verweycentrum te zien hoe
de duinen waren, hoe ze nu zijn en op welk toe
komstbeeld wordt gemikt. Planten en dieren ver
dwenen, maar door het groter milieubewustzijn
lijkt in elk geval voor een deel daarvan het tij te
keren.
De tentoonstelling in het lan Verwcy Natuur-
centrum aan de Weteringkadc 27 in Noordwijk
duurt van 4 april tot en met 31 oktober en is op
woensdag- en zondagmiddagen geopend van
14.00 uur tot 16.30 uur.
schrijven het
jaar 2020. Er
gens op de ont-
boste, vergiftigde, uitgewoonde
planeet Aarde wordt een tribu
naal gehouden. Wie waren er
fout in de Eerste Milieuoorlog?
Velen staan terecht. Een aantal
wordt door het tribunaal zonder
omhaal opgehangen. Veel be
jaarden, aangesproken op hun
verantwoordelijkheid veertig
jaar geleden, zeggen dat ze des
tijds geen idee hadden wat er
precies gebeurde. Ze deden
slechts hun plicht, ze gingen er
van uit dat anderen de reikwijd
te van hun daden zouden over-
„Wilt u iets harder praten?"
roept een rechter. Hij is net als
vele leeftijdgenoten nogal doof
doordat hij z'n hele jeugd een
Walkman op z'n hoofd heeft ge
had.
„Ik zei, dat het allemaal de
mocratisch beslist u.is' ngi de
oude man. „Wij gaven slechts
uiting aan de wil van het volk!"
„Wilde het volk dan soms
naar de Filistijnen?" roept een
andere rechter, eveneens doof.
„Individueel niet. Collectief
wel. Ziet u, in een democratie is
eenieder zijn eigen naaste. Men
stemt meestal voor zaken die
het eigen belang steunen. Dus:
meer parkeerplaatsen. Meer
watersportgebieden. Raggen
maar met je Jetbike! Natuurbe
houd was prima, als het maar
ergens anders gebeurde."
„Wat is een Jetbike?" fluistert
iemand naar een collega. Die
bladert even. „Ik kom alleen
een verwijzing tegen in de ru
briek Overlast."
„Maar het Amazonegebied
dan? De tropische jungles
overal ter wereld. Gesloopt!"
buldert een derde rechter.
„Democratisch gesloopt. Een
meerderheid was er voor, wij
bleven houden van mahonie
houten kozijnen, cm de landen
pcMoc*AT/s<# ce^Utopr
waarin mahoniebomen groeien
waren bepaald niet vies van on
ze valuta.
„Oké, afvoeren! We zien wel!
Nu komen Loerakker en Zee
man aan de beurt."
Twee beteuterde bejaarden
staan voor het hekje.
„We leefden toch vrij netjrv
Ik had niet eens een auto."
„En ik had zelfs niet eens een
kind."
„Maar u had toch een TAAK?"
Een rechter valt bijna uit z'n
bank om die uitspraak kracht
bij te zetten.
„Taak? Tsja...nou nee." Zee
man kijkt Loerakker aan. „Eer
lijk gezegd hadden we het in de
krant alleen voor de poen over
het milieu. Hhis.li |Bdn WD
ren we gedekt door de demo
cratie, die ons in staat stelde
niks te doen omdat dat nu een
maal de de wil van In t VOflt
„Ik heb nog gepleit om het
verlicht despotisme weer in te
voeren." bromt Loerakker „Ik
wilde gewoon alles verbieden
wat niet deugde."
„Maar haast niemand moest
hem als verlicht despoot," vult
Zeeman aan. „En dan houdt het
op"
De rechters kijken een tel
naar elkaar. Dan valt de hamer.
.AVi) MM genoeg." /egt num
mer een. „U bent veroordeeld
tot drie jaar Randstad
„Nee! Niet de Randstad! Hebt
meelij!" kermt Zeeman. Maar
vergeefs.
I CM Jij pApA 7 U/AS J'J OW four IN DC ooetoc> -
Huke 7 en MM IR A act
-RKVJNMtnV. ,-p)
