Het beloofde land?
ZATERDAG
BIJVOEGSEL
T
EINDREDACTIE: WILLEM SCHRAMA
ZATERDAG 28 MAART 1992
VORMGEVING: FRED VAN GELDEREN MARCO KROES RUUD VOGELESANG
Vooroordelen bij de
politie, of bij u? De
man rechts Is een re
chercheur die samen
met een Bobby een
niet zichtbare ver
dachte achtervolgt
Een Britse poster om
meer politiemensen
te werven
..Vroeger", glimlacht de zwarte inspecteur.
..werd er in dat deel van Brixton elke week
wel een politieauto vernield. Nu hebben we
daar geen last meer van En de gewone cri
minaliteit is er gehalveerd."
Ook in Engeland zijn veel zwarten en
kleurlingen nog achtergesteld. Maar de ver
schillen worden kleiner. Lén op de 18 zwarte
jongeren gaat nu naar de universiteit. Op
middelbare scholen doen kinderen van Indi
sche en Chinese ouders het beter dan de En
gelse leerlingen zelf. Eén op de sier Aziaten'
heeft tegenwoordig een leidinggevende func
tie in het bedrijfsleven.
De toon werd gezet in de wereld van de
muziek. In disco's begonnen zwarte jongeren
te dansen op 'blanke' muziek en omgekeerd.
„Een hoop jongeren waren racistisch omdat
ze nooit mensen van andere etnische groe
pen hadden ontmoet", zegt een disc jockey
van de Condense popzender Kiss FM. „Op de
dansvloer kregen ze vaak voor het eerst die
gelegenheid. In dat proces waren wij de kata
lysator." Een andere dj. de zwarte Steve lack
son. meent kortweg: „Over 20 jaar is racisme
gewoon geen onderwerp meer.
Terwijl muziek al langer ondenkbaar is
zonder zwarte musici, heeft 'zwart' nu ook
z'n weg gevonden naar de mode. Was tot
voor enkele jaren blank nog zaligmakend in
de modewereld, thans Is Naomi Campbell
(,,'s werelds mooiste negerin") Engeiands
best betaalde model.
En hetzelfde geldt voor de reclame. „Tien
jaar geleden was alle reclame gericht op het
gemiddelde, blanke gezin", zegt een direc
teur van het recjameburcau Saatchi en Saat
chi ..Maar onlangs hebben wij een spotje ge
maakt voor Intercity-treinen waarin zo onge
veer elke etnische minderheidsgroep voor-
Chaos
'Chaos of gemeenschap', was de keuze die
wijlen Martin Luther King de wereld voor
hield. Maar terwijl Duitsers en Fransen (en
Amerikanen) voor de chaos kozen, leeft Kings
droom in Engeland voort. De vraag is alleen
waarom nou juist in het Verenigd Koninkrijk?
„Het fundamentele verschil Is dat de min
derheden in dit land deel van de gemeen
schap uitmakenzegt N. Bandopadhyay van
de londense Commissie voor Raciale (>elijk-
heid. „De zwarten en kleurlingen hier zijn
geen immigranten zoals de Algerijnen in
I ranknjk of de Turken in Duitsland. Ze zijn
Britten en worden als zodanig geaccepteerd."
Engeland en Frankrijk hebben dezelfde ko
loniale achtergrond. Maar terwijl Indiërs,
Pakistani en Bengalen stemrecht verwierven,
hebben miljoenen Noordafrikanen in Frank
rijk nog nooit een stembureau van binnen
gezien „Het feit dat de immigranten in
Frankrijk niet mogen stemmen heeft in
plaatsen als Marseille, waar honderdduizen
den Algerijnen wonen, de opkomst van Ie
Pen mogelijk gemaaktstelt Bandopadhyay
vast „Eén van de redenen dat racisme in de
Bntse verkiezingscampagne geen rol speelt,
is de 'zwarte' stem. De minderheid*grr»epen
zouden onmiddellijk worden gemobiliseerd
tegen een kandidaat die de racistische kaart
zou willen uitspelen."
Bandopadhyay. die namens de Commissie
de onfwikMingen in Europa volgt, zou niet
willen beweren dat alles „prachtig is" In Al
bion. „We hebben hier ook nog altijd racuti
sche aanvallen. Maar er is in Engeland ge
woon minder racisme dan in Europa. We wil
len niet beweren dat wij de besten zijn Maar
wij zeggen tot de rest van Europa Wij heb
ben een systeem dat werkt. Kijk er eens
Op maandagmorgen
13 april 1981 had
Brixton in Zuid-Lon-
den het aanzien van
een stadsdeel dat
door een luchtaanval
was getroffen. Bijna
rechtstreeks in de
huiskamer gebracht
door de BBC, was de
natie getuige ge
weest van de ergste
onlusten sinds het
begin van de eeuw.
Later trok de politie
het boetekleed aan
en voerde een reeks
veranderingen door.
Er werden meer zwar
te agenten aangeno
men, de training werd
verbeterd en arres
tanten kregen rech
ten.
Engeland als haven van tolerantie in een steeds racistischer Europa
I wintig procent van de Fransen
I loopt weg met Le Pen. In Duits-
JÊL land marcheren de nazi's weer in
gesloten gelederen over straat. Een kwart van
de Antwerpenaren omhelst het Vlaams Blok.
De Volkspartij rukt op in Oostenrijk. Racisme
loont weer In Europa. In menig land heeft ex
treem-rechts de asielzoekers en gastarbeiders
tot inzet van verkiezingen gemaakt.
Behalve in Engeland. Anno 1992 komt het
woord 'asielzoeker' niet meer voor in het
woordenboek van de Britse politiek. In de
aanloop naar de verkiezingen van 9 april mo
gen de politici elkaar volgaarne uitschelden,
maar de racistische kaart uitspelen? Nou,
nee. Is de Britse samenleving getransfor
meerd tot een paradijs voor kleurlingen?
'We moeten niet zwelgen in zelfvoldoe
ning", zegt Keith Vaz, Kleurling en Lagerhuis-
lid. „Maar ik denk dat wij in Europa een lei
dende rol hebben te vervullen. In Engeland is
een enorme vooruitgang geboekt sinds de
tijd van de massa-immigratie." Ooit was hij
zelf immigrant. Als klein jongetje kwam hij
naar Leicester om daar het Nationaal Front
door de straten te zien marcheren. Soms
moest hij binnen blijven totdat de racisten
weg waren. Maar nu zijn de rollen omge
draaid. Het Front is op sterven na dood en
Vaz zit in het Lagerhuis.
„Partijen als die van Le Pen in Frankrijk
krijgen hier geen poot aan de grond", stelt de
Labour-politicus vast. „Zelfs als we een ander
kiesstelsel hadden, zouden de racisten geen
kans maken. Er is eenvoudig geen plaats voor
een Front National in Groot-Brittannië. Wij
hebben hier een lange en succesvolle ge
schiedenis van integratie gehad. Zwarten en
Aziaten hebben in dit land toegang tot de
macht. En dat is een recht dat 16 miljoen im
migranten elders in Europa ontberen."
„Ik voel me hier behoorlijk veilig", zegt An
na, een zwarte studente uit Berlijn die tijde
lijk in Engeland verblijft. „De sfeer is meer
ontspannen. Mensen staren je niet aan, zoals
in Berlijn. In Duitsland ben je geïsoleerd. Je
wordt er voortdurend bedreigd, en niet alleen
door skinheads. Iedereen kan je aanvallen of
toekijken hoe je afgetuigd wordt. Je buren, de
mevrouw van de winkel, iedereen."
Anna staat niet alleen. Haar ervaring wordt
gedeeld door John Amoateng-Kantara, die
eveneens Duitsland voor Engeland verruilde.
„Voor mij waren er in Duitsland plekken
waar je niet kon komen. Als zwarte hoefde ik
maar van West-Berlijn naar de wijk Lichten
berg in het oosten te lopen om in moeilijkhe
den te raken. In Engeland zijn er geen plaat
sen waar ik me niet kan vertonen."
Le Pen
In Engeland zijn er 'no-go areas' voor Jean-
Marie Le Pen. Eind vorig jaar bracht de
Fransman een bezoek aan Ixinden in een po
ging enkele Conservatieve Lagerhuisleden te
winnen voor zijn actiegroep van ultra-rechtse
Europarlementariërs. Engeland was het enige
land dat nog geen bijdrage had geleverd aan
zijn Euro-racisme. Le Pen, in Frankijk een ge
respecteerd zakenman in vreemdelingen
haat. zette op 4 december voet op Britse bo
dem. Doel van zijn missie was een ontmoe
ting met 7 Conservatieve Lagerhuisleden.
Maar een paar dingen gingen mis.
Een honderdtal Lagerhuisleden tekende
een petitie waarin de minister van binnen
landse zaken gevraagd werd hem het land uit
te zetten. Toen de regering weigerde, belaag
den 400 betogers zijn Londense hotel. Twee
dagen later was de groep demonstranten ge
groeid tot 1500 die bijna door de politieblok-
kade heen braken. Le Pen moest via de keu
ken, waar alleen zwarten werkten, in veilig
Onlangs kwamen in Londen de eerste vluchtelingen uit Duitsland
aan. Ze vroegen er politiek asiel. Niet wegens vervolging in eigen
land. maar omdat ze hun leven in de Bondsrepubliek niet meer
zeker waren. Engeland was voor hen een haven van tolerantie in
een steeds racistischer wordend Europa. „Zwarten en Aziaten
hebben in dit land toegang tot de macht. En dat is een recht dat
16 miljoen immigranten elders in Europa ontberen."
Veel winkels in de Zuidlondense wijk Brixton worden beheerd door Indiërs en Pakistani. „In weerwil van het verleden zijn hier weinig spanningen meer." foto cpd m/chall koorfn
heid worden gebracht en verdween de vol
gende ochtend met de staan tussen de benen
naar Frankrijk. Hij had niets bereikt. De 7
Conservatieve Lagerhuisleden waren niet ko
men opdagen en hadden zelfs hun namen
niet bekend durven maken.
Een hoogst enkele keer vergaloppeert een
politicus zich nog. Toen de zwarte kandidaat
John Taylor zich binnen de Conservatieve
Partij kandidaat wilde stellen voor een Lager
huiszetel. omschreef een tegenstander hem
als „verdomde nücker." Maar John Taylor
mag nu campagne voeren voor de Conserva
tieven. En zijn opponent, de burgemeester
van Cheltenham, werd uit de partij gezet.
Racisme heeft in het Verenigd Koninkrijk
nooit tot het politieke erfgoed behoord. De
Engelsen waren de eersten die de slavernij af
schaften en Oswald Mosley ging na de oorlog
de geschiedenis in als de minst succesvolle
fascistenleider van Europa. Het is opmerke
lijk hoe onbeduidend het racisme hier altijd
is geweest", zegt historicus Jonathan Clark
van Oxford University. „De Engelsen hebben
zelden in termen van huidskleur gedacht."
Nu het spook van het racisme weer door
Europa waart, blijft Engeland andermaal een
bolwerk van tolerantie. John Major is een
overtuigde antiracist die zijn eerste verjaar
dag als premier in besloten kring vierde met
een dozijn zakenlui van Aziatische afkomst.
Er is een klein conflict tussen Labour en
Conservatieven over de asielwetgeving, maar
in de lawine van verkiezingsredes viel niet
eenmaal het woord 'immigrant'. In een lang
artikel voor de Guardian zette politiek redac
teur Hugo Young onlangs uiteen waar de ver
kiezingen niet over gaan. Alle onderwerpen
waarover goeddeels consensus bestaat, pas
seerden de revue: Noord-leriand. het milieu.
Europa. Maar Young vergat het enige punt te
noemen dat verkiezingen in Frankrijk of
Duitsland tegenwoordig domineert: de ras
senkwestie. Het was niet eens bij hem opge
komen.
Brixton
Engeland een paradijs voor immigranten?
Was het niet in Brixton en Tottenham waar
de zwarte bevolking, getergd door een racisti
sche politie, in 1981 en '85 in opstand kwam?
Was het niet in de zwarte getto's van Londen
waar een politieman zijn leven niet zeker kon
zijn en de misdaad welig tierde?
Op maandagmorgen 13 april 1981 had
Brixton in Zuid-Ionden het aanzien van een
stadsdeel dat door een luchtaanval was ge
troffen. Drie dagen lang hadden duizenden
zwarte jongeren gevochten met een politiele-
ger dat slechts met de grootste moeite z'n ge
zag kon herstellen. Op zaterdagavond alleen
al werden 279 gewonde politiemannen afge
voerd en liepen 28 gebouwen averij op. Uit
gebrande autowrakken en flessen beheersten
die maandagmorgen het straatbeeld. Kapot
geslagen winkelruiten waren stille getuigen
van de plunderingen.
Bijna rechtstreeks in de huiskamer ge
bracht door de BBC. was de natie getuige van
de ergste onlusten sinds het begin van de
eeuw. Die natie hoopte dat nooit meer te
zien. maar vier jaar later gingen de zwarten
weer de straat op. En opnieuw: benzinebom
men vlogen door de lucht, de straten kleur
den rood.
Aanleiding voor de onlusten in oktober
1985 was een incident waarbij de politie een
zwarte vrouw had neergeschoten Het schot
was waarschijnlijk per ongeluk gevallen,
maar de politie genoot in die dagen niet au
tomatisch het voordeel van de twijfel. Vrien
den van de vrouw begonnen ogenblikkelijk
een mars naar het bureau en bij aankomst
hadden zich 200 jongeren bij hen gevoegd.
„Kom naar buiten! Kom naar buiten"!
schreewden zij, maar de enige die zich liet
zien was een priester die tot kalmte wilde
manen. Hij kreeg een benzinebom naar zijn
hoofd het startschot voor een bloedige
nacht.
Opgelost
Anno 1992 is Brixton een andere wereld. „Ik
kan tegenwoordig mijn uniform aantrekken
en in m'n eentje de straat op gaan", verklaart
Dalton McConney, een zwarte politie-inspec-
teur. „Tien of vijf jaar geleden kon een zwarte
politieman dat niet doen. Hij zou als een ver
rader zijn beschouwd."
Oppervlakkig gezien is er in Brixton weinig
veranderd. De huizen zijn er nog steeds
slecht, de werkloosheid hoog. Van de 18- tot
24-jarigen is 40 procent langdurig werkloos.
„Maar", zegt McConney. „de problemen tus
sen politie en zwarte bevolking zijn opge
lost."
Onbeschroomd steekt de politie-inspec-
teur de hand in eigen boezem. „De onlusten
werden voor een groot deel veroorzaakt door
het beeld dat de zwarten van ons hadden. Ze
woonden al in de slechtste huizen en ze wa
ren al het vaakst werkloos, maar bovendien
drukte de politic ze ook nog eens met de
neus in de drek. Dat kon niet langer zo blij
ven. De dagen dat we mensen mishandelden
omdat ze op de onderste sport van de maat
schappelijke ladder stonden, waren voorbij."
Na de onlusten van 1985 trok de politie
van Brixton het boetekleed aan en voerde
een reeks veranderingen door. Er werden
meer zwarte agenten aangenomen, de trai
ning werd verbeterd en anestanten kregen
rechten. „In het verleden werden arrestanten
naar eigen zeggen soms mishandeld op het
bureau. Er gingen zelfs verhalen o"er zwarten
die op straat werden aangehouden, waarna
de politie bij hen drugs in de zakken stopte
Ik weet niet of al die geruchten juist waren,
maar de zwarte gemeenschap wantrouwde
de politie. Als je een misdadiger poogt te ar
resteren is het begrijpelijk dat die zich uit de
voeten wil maken. Maar in Brixton placht de
hele gemeenschap zich tegen de politie te ke
ren als we een arrestatie wilden verrichten."
Fluweel
Wie dezer dagen in Brixton in de kraag wordt
gegrepen, wacht een fluwelen behandeling.
Op het bureau mag de verdachte een advo
caat bellen. Familieleden worden ingelicht.
Er is zelfs een groep vertegenwoordiger, van
de zwarte gemeenschap die te allen tijde
zonder vooraf gemaakte afspraak mag bin
nenvallen om de cellen en verhoorkamers te
inspecteren. „In weerwil van het verleden
zijn hier weinig spanningen meer", consta
teert de inspecteur
Op het Stockwell Park Estate, een naar
geestige cluster van betonnen blokkendozen
waar vandalisme hoogtij vierde, liet de politie
afgelopen zomer zelfs een staaltje opbouw
werk zien. Terwijl de sterke arm r laaltijden
en bouwmaterialen liet aanrukken, verander
de de jeugd een braakliggend tencin in een
multifunctioneel sportveld. Bewoners van
een naburig bejaardenoord, die de jongeren
vooral hadden leren kennen als kleine crimi
neeltjes. voelden hun hart smelten bij het
aanschouwen van dit sprookjesachtige tafe
reeltje.
