Nederland
Duitse predikanten in
Religie
Joods Historisch Museum
toont recente aanwinsten
Religieuze gemeenschap
Zuid-Afrika opgelucht
ZATERDAG 21 MAART 1992
REDACTIE
'Er is hier een heel andere kerkelijke situatie
De evangelisch-lutherse kerk in Nederland kampt met
een tekort aan predikanten. Er is vergrijzing en de jonge
mensen laten het afweten, hoewel op dit ogenblik vier
studenten aan de Universiteit van Amsterdam een theo
logische opleiding volgen. Mooi natuurlijk voor de luthe
ranen in ons land, want er zijn jaren geweest dat er geen
enkele theologische student was. Maar ook de vier stu
denten die dit jaar afstuderen, heffen natuurlijk niet het
tekort aan predikanten op. De synode van de evange
lisch-lutherse kerk in ons land moest dus wel uitkijken
naar een oplossing.
De uit Duitsland afkomstige Lutherse predikanten Marlies Schultz en Jan Christensen.
Katholieke Kerk staat achter
gearresteerde advocaat Vogel
De katholieke bisschop van
Berlijn, kardinaal Georg Ster
zin sky, heeft de advocaat
Wolfgang Vogel in bescher
ming genomen. Vogel werd
vrijdag op verdenking van sa
menwerking met de Stasi of de
KGB gearresteerd.
„De katholieke kerk heeft
veel gehad aan Vogel als be
middelaar tussen de beide
Duitse regeringen bij humani
taire gelegenheden. In talloze
gevallen van gezinshereniging
en voortijdige invrijheidstel
ling van ten onrechte gevan
gen genomen personen heeft
hij zijn goede diensten ver
leend en hebben wij vertrou
wen in hem gesteld", zei Ster-
zinsky woensdag in Berlijn.
Sterzinsky heeft nooit enige
aanleiding gezien om Vogel te
den bewezen dat de advocaat
medewerker van de Stasi of de
KGB is geweest, zal Sterzinsky
zijn mening niet veranderen.
Vogel wordt ervan beschul
digd mensen die de DDR wil
den verlaten, te hebben ge
dwongen tot de verkoop van
bezittingen en grond aan
functionarissen van de SED,
de communistische partij in
de voormalige DDR. Daarvan
is de kardinaal persoonlijk
niets bekend. „Het is VOOT mij
een feit, dat advocaat Vogel
ontelbare mensen geholpen
heeft, ook op verzoek van de
kerk", aldus Sterzinsky.
GPD
Er werd een beroep gedaan op
de evangelisch-lutherse kerk in
Duitsland, omdat er aan predi
kanten bij de oosterburen geen
gebrek is. Twee dominees uit
het 'Nord-Elbische' gebied wa
ren bereid om naar de lage lan
den af te reizen. Begin april be
ginnen ze aan hun herderlijke
taak in Nederland. Het zijn
Marlies Schulz uit Hamburg en
Jan Christensen uit Kiel. Schulz
krijgt als domicilie Eindhoven,
terwijl Christensen in Gronin
gen is neergestreken. Hun
werkzaamheden zullen zich
echter niet tot deze steden be
perken.
Schulz (31) die haar theologi
sche opleiding in Hamburg
volgde, heeft het oostelijk deel
van Brabant onder haar hoede
en het historische stadje Heus-
den, in het land van Maas en
Waal. Christensen (33) is niet
alleen actief in de Martinistad,
maar moet zich ook inzetten
voor vier gemeenten in de pro
vincie Groningen en nog een
paar in Drenthe, „tot in Emmen
Het Duitse tweetal is ook aan
getrokken omdat het de Neder
landse taal goed beheerst.
Schulz heeft een Nederlandse
partner die ze in Hamburg heeft
leren kennen, terwijl Christen
sen een jaar lang theologie deed
in Amsterdam. Tijdens zijn ver
blijf in de hoofdstad heeft hij
zich verder in onze taal ver
diept. Overigens studeerde hij
niet alleen in Amsterdam, maar
ook in Kiel, Hamburg en Hei
delberg. „Ik vond het aantrek
kelijk om naar Nederland te ko
men. Het is een heel andere
kerkelijke situatie," aldus
Schulz, die op haar beurt colle
ga Christensen inschakelde,
omdat ze wist dat hij ook Ne
derlands sprak. „In eerste in
stantie was ik wat verbaasd. Ik
had dan wel in Amsterdam ge
studeerd, maar ik wist absoluut
niets van de lutherse kerk in
Nederland, allèen dat het een
kleine kerk was," zegt Christen-
De lutherse kerk in Nederland
telt op dit ogenblik ongeveer
12.000 leden. Dertig jaar gele
den was er van vergrijzing nog
geen sprake. Nu wel, want de
jeugd houdt het in de kerk blijk
baar voor gezien. Natuurlijk zijn
er nog jongeren in de lutherse
kerk te vinden, jongeren die ook
best nog een theologische op
leiding willen volgen, maar het
bestand waaruit gerecruteerd
kan worden, is kleiner gewor
den. En dat begint de lutherse
kerk nu op te breken, hoewel
gezegd moet worden dat ze al
tijd een minderheidskerk in ons
land is geweest, al vanaf het
moment dat er in ons land lu
theranen waren. De eersten
kwamen hier in de zeventiende
eeuw.
Vrouw
Met de hervormden en gerefor
meerden zijn de lutheranen sa
men op weg. In de lutherse kerk
is de vrouw in het ambt al sinds
1920 geaccepteerd. Ook over
een homo-pastor die met een
partner leeft, doen de luthera
nen niet moeilijk. Dat tekent
min of meer toch wel de liberale
sfeer van de lutherse kerk. In
Duitsland wordt de evange
lisch-lutherse kerk gezien als
een volkskerk, enigszins te ver
gelijken met de Nederlands her
vormde kerk. In het noorden
van Duitsland is het een „echte
lutherse kerk".
In andere delen van Duits
land, in het bijzonder in het
westen, heeft de evangelisch
kerk meer Teformierte' invloe
den. De lutherse kerk bij onze
oosterburen is absoluut geen
(semi-)staatskerk zoals in Scan
dinavië het geval is. Dat de
Duitse lutherse kerk groot is,
blijkt wel uit het aantal predi
kanten dat alleen al in Hamburg
en in de deelstaat Sleeswijk-
Holstein tot deze denominatie
behoort, namelijk 1300.
Deze pastores die in dit ge
bied geboren en getogen zijn,
worden niet beroepen in andere
deelstaten. „En ze kunnen ons
ook maar niet zo naar Neder
land sturen," merkt Schulz op.
„Ze hebben gevraagd of we
naar Nederland wilden gaan".
Christensen: „Er is aan 22 pre
dikanten de vraag voorgelegd
wat ze precies wilden gaan
doen, werken in een grote stad,
zoals Hamburg, of op het plat
teland. Wil je in een gemeente
met andere predikanten sa
menwerken of wil je een ge
meente in je eentje gaan leiden.
Ik had toen al besloten om naar
Nederland te gaan. Als ik weer
terugga, kies ik voor een grote
stad met drie of vier predikan
ten".
Uitdaging
Schulz: „Nederland ervaar ik
toch wel als een uitdaging. Er is
hier een heel andere structuur.
'En werken in kleine gemeenten
vind ik erg leuk". Chistensen
ween „In het gebied waar ik nu
als predikant ben aangesteld,
zijn ook kleine gemeenten. Dat
bestaat niet in Duitsland. Iedere
predikant krijgt daar krijgt te
maken met minimaal twee dui
zend kerkleden. En gemeenten
met negenduizend zielen is heel
gewoon. De Noordnederlandse
kerken waar ik aan verbonden
ben, hebben misschien in totaal
zo'n vijfhonderd leden. Dat is
toch heel iets anders. Daar
komt nog bij dat mijn vrouw en
ik toch een keer naar het bui
tenland wilden gaan. Mijn
vrouw heeft al eens in de Vere
nigde Staten gewerkt. Voor ons
is werken in Nederland daarom
erg leuk. Er is hier toch een heel
andere samenleving. Dat merk
je vooral als je hier wat langer
woont".
Volgens Christensen hebben
de kerkgangers enthousiast ge
reageerd op zijn komst, ook al
omdat ze te maken krijgen met
een jonge predikant. „En dat ik
uit Duitsland kom is geen enkel
probleem," aldus Christensen.
Schulz, die tijdelijk in Lelystad
woont, is al een paar keer in
haar toekomstige regio geweest
„Er is een goede band ontstaan
en ik heb helemaal niet de in
druk dat er bepaalde vooroor
delen ziin, omdat ik Duitse ben
of omdat ik een vrouwelijke
predikant ben. Het zal dus best
wel lukken".
Aanvankelijk wilde Marlies
Schulz lerares Frans en gods
dienst worden. De theologie
vond de 'Hamburgerin' erg
boeiend, hetgeen aanleiding
was op op universitair niveau
verder te gaan. Hoewel haar ou
ders zelden de kerk van binnen
zagen, volgde zij zelf trouw de
catechisatie. „Dat is heel ge
woon bij ons, ook al ga je wei
nig naar de kerk, je gaat naar
catechisatie en aansluitend doe
je belijdenis. Het is ook een
groot familiair feest. Je krijgt
veel cadeautjes. Soms is het ook
de enige reden voor iemand die
jong is, om catechisatie te doen,
omdat er een gróót feest wacht
Er worden hele zalen voor afge
huurd".
Bankemployé
Christensen vult nog aan: „lk
heb eens in een jaar veertig ca
techisanten gehad. Van dit aan
tal gaan misschien vijf of tien
echt verder in de gemeente. Zij
blijven trouw aan de kerk". Het
'catechisatie-bal' zal door het'
dominees-duo niet worden ge
ïntroduceerd in de Nederlandse
gemeente, wel hoe ze in Duits
land met zielzorg en gemeente
opbouw omgaan. Christensen
was eerst enkele jaren bankem
ployé en kwam in die periode in
aanraking met een jeugdpredi-
kant in zijn woonplaats Kiel.
„Toen heb ik ervaren dat er een
hele andere manier van het ge
loofsleven mogelijk is. Er waren
leuke jeugddiensten met andere
liederen". Die hernieuwde ken
nismaking van het kerk-zijn gaf
de doorslag voor de theologie
studie.
Christensen en Schulz zullen
drie tot vijf jaar in ons land blij
ven. En ze zijn vol enthousias
me. „Er is hier een hele per
soonlijke sfeer in de lutherse
kerk. Het doet me denken aan
één grote familie, omdat ze el
kaar allemaal kennen," zegt de
dominee uit Kiel. „Wat mij zo
fascineert is, dat er wel kleine
gemeenten zijn, maar die liggen
weer verspreid over een groot
gebied. Voor een kerkeraadsver-
gadering bijvoorbeeld moeten
enkelen een half uur met de bus
reizen. En na afloop van de ver
gadering gaan ze weer terug
naar huis. Deze mensen, die
soms veertig kilometer moeten
reizen, hebben toch heel veel
voor het kerkewerk over. Ik vind
het leuk om met zulke mensen
samen te werken".
Schulz: „De lutherse gemeen
te in Heusden telt maar twintig
leden. Maar die hebben wel hun
eigen historische kerkje. Eind
hoven is weer veel groter. Dat is
heel boeiend. En er zijn allerlei
plannen die we willen uitvoe
ren. We willen ouders meer be
trekken bij gezinsdiensten en er
andere vormen aan geven. Ik
verwacht er heel andere dingen
te kunnen doen dan in Duits
land, omdat hier een heel ande
re kerkelijke situatie is".
amsterdam anp
Het Joods Historisch Museum
in Amsterdam stelt van 3 april
tot en met 6 september 1992
een deel van de 1800 aan
winsten uit de afgelopen vijf
jaar ten toon. De tentoonstel
ling 'Gulle gevers. Aanwinsten
1987-1992' wordt gehouden ter
gelegenheid van twee jubilea:
het museum bestaat zestig jaar
en is vijf jaar gevestigd in het
gerestaureerde Hoogduitse sy-
nagogencomplex aan het Jonas
Daniël Meijerplein.
JOHANNESBURG «ANP
Secretaris-generaal Frank Chi-
kane van de Zuidafrikaanse
Raad van Kerken (SACC) is op
gelucht dat de blanke kiezers in
Zuid-Afrika 'ja' hebben gestemd
op het referendum van gisteren.
Hij gelooft dat nu een meerder
heid van de Zuidafrikanen te
gen apartheid is.
Hij waarschuwde wel dat dit
referendum „het laatste moet
zijn waaraan alleen blanken
kunnen meedoen". Chikane
riep de Zuidafrikanen op om
door te onderhandelen en zo
snel mogelijk te komen tot een
„niet-raciale democratische po
litieke, economische en sociale
orde."
„We moeten niet vergeten dat
de Nationale Partij apartheid
ontwikkeld en bestendigd heeft
in de afgelopen veertig jaar",
benadrukte Chikane. Volgens
hem zijn de veranderingen die
nu gaande zijn, afgedwongen
door een onderdrukte meerder
heid die voortdurend druk heeft
De aanwinsten zijn afkomstig
uit schenkingen, legaten en
bruiklenen. Er is een keuze ge
maakt die een zo representatief
mogelijk overzicht geeft van de
verschillende gebieden waarop
de verzameling van het muse
um zich richt
De tentoongestelde werken
omvatten ceremoniële voorwer
pen van zilver, glas en textiel,
boeken, prenten, schilderijen,
beeldhouwwerken uit de laatste
vier eeuwen, hedendaagse
kunst en design en belangwek
kende documenten.
uitgeoefend en weerstand heeft
geboden. „Daarom roepen we
de internationale gemeenschap
op om waakzaam te blijven op
De Klerk en de Nationale Partij
als tegenstanders van apart
heid", aldus Chikane.
Ook prof. Johan Heyns van de
Nederduitse Gereformeerde
Kerk. die in opspraak kwam
omdat ze geen stemadvies wil
de geven, toonde zich uitge
sproken opgelucht over de uit
slag van het referendum. Hij er
kende dat er kritiek was geko
men op het standpunt van zijn
kerk om geen stemadvies te ge
ven, maar hij geloofde niet dat
het veel effect had gehad op het
stemgedrag van de Zuidafrika
nen.
De joodse gemeenschap, die
net als de Engelse kerken haar
leden had opgeroepen 'ja' te
stemmen, feliciteerde president
De Klerk met de grote stembus
overwinning en zegde haar
steun toe aan een nieuw Zuid-
Afrika.
KERKDIENSTEN
LEIDEN
Herv. Gem. Marekerk 10 ds Smaling,
17 ds Kooien, IJsselstein; Maranatha-
kerk (L. Morsweg) 10 ds Rooze; Oecu
menische geloofsgemeenschap De Re
genboog (Merenwijk) 9.30 ds vd Bom,
1115 ds vd Bom en Th. Scholtes, pro-
jekt 'Kom aan tafel'; Petruskerk (Lam-
menschansweg) Oecumenische studen-
tendienst; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10
ds Rietveld; Bevrijdingskerk (Mont-
gomerystr.) 10 ds v Hunnik; Vredeskerk
(Burggravenl.) 10 ds Schouten; Waalse
kerk (Breestr.) 10.30 pasteur Ribs.
'Stevenshof' (rk kerk Haagse Schouw)
11 kand. hr Damstra. Acad. Ziekenhuis
10 pater v Haasteren, mmv Ontmoe
tingskoor, Zwammerdam. Diakonessen-
huis elke za 10.30 rk. dienst, en zo
10.30 ds Schuurman, Katwijk aan Zee.
Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Oude Vestkerk 10 ds Alblas-,
Vredeskerk zie herv. gem.; Maranathak.
zie herv. gem,; Bevrijdmgsk, zie herv.
gem.; verzorgingstehuis Groenhoven 10
ds Vegter, Oegstgeest; vd Willigenhof 17
ds Broström-Bruine; Merenwijk zie herv.
gemeente. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10
hr Feenstra, 17 hr Reitsema. Chr. Geref.
K. (Steenschuur) 10 en 17 ds Den Her
tog. Geref. Gem. (zie onder Leiderdorp).
Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk
Driftstr.) 11.30 en 17.30. Evang.-Luth,
Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds Mos-
tert. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10dsVos-Wie-
gand. Baptistengemeente (aula 'Nieu-
weroord', Rijnsburgerweg 124) 10 ds
Agtereek. Evang. Gemeenschap (Mid-
delstegr, 3) 9 ev Sussenbac'h, 10.30 ev
Faber. Evangellecentrum Pinksterbew.
(Bethlehemskerk Lammermarkt) 10 en
19 ev Zijlstra. WOE 20 Gebedsdienst,
ev Zijlstra. Pinkstergem. (0. Vest 13) 10
ev Oostra. Volle Evangelie Gemeente
.Haarlemmerweg36) 11 ev Daniël.
Christengemeenschap (Vestestr. 49)
10.15 Mensenwijdmgsdienst. Leger des
Hei Is (hoek Vestestr ./Groenesteeg) 10
en 17. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd.
24); 9.30 en 17, wo 20. Zevendedag
adventisten ('De Ontmoeting', Noord
hofland V.schoten) elke za 10 tot 11 bij
belstudie. 11 tot 12 predikatie. Chnste-
'ijke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30.
Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Da
gen (Brahmsl.) 10, 11 en 12. 0ud-Ka-
th. K. (Zoeterw.singel) 10. behalvè 2e
weekeinde van de maand: za 19.
Rooms-Kath. K. Haagwegza 19. zo
10.30, Herensingel za 19. zo 11; Rijn
dijk (Stevenshof) za 19. zo 9.30 (eerste
zondag van de maand 11 uur); Steen -
schuur za 10 en 19, zo 8.30, 10 (hoog
mis), 11.30. 18 en 19 (lof); Boshuizer-
kadeza 19, zo 10; Lammenschansweg
za 19, 10; Haarl.straat za 19. zo 10.30,
12.15, 15 Gebedsdienst; Merenwijk zie
herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwou-
de).
AARLANDERVEEN
Herv. Gem. 10 ds Hogendijk, Alphen ad
Rijn, 19 ds vd Berg. Geref. Kerk 10 ds
Wattel, Hoofddorp, 18.30 ds Den Hee-
ten, Hoofddorp. Chr. Geref. Kerk 9.30
en 16 ds Maris, Garderen. Rk Kerk za
19. zo 10.30.
ABBENES
Samen-op-weg Gem. 9.30 ds Rang,
Nieuw Vennep, 18.30 ds Eschbach,
Aalsmeer, jeugddienst.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Adventskerk 10 hr Hoffe-
naar, Voorschoten, 18.30 ds Jonkman,
DO 20 ds Vermaat mmv Esther Tims,
speciale bijeenkomst georg. door Het
Zoeklicht; Kruiskerk 10 dr De Kruijf;
Opstandmgskerk 10 ds Jonkman, 18.30
SoW-dienst, ds Ommering; G. Herder
kerk lOdsNieuwenhuis, 18,30 dienst
in De Bron; De Bron 9 ds Bakker, 10.30
ds Huizebosch, 18.30 ds Bakker;
Ashram (Marsdiep) 10 ds Mulder; Ouds-
hoornse kerk 10 ds Litaert Peerbolte,
Leiderdorp; Sionskerk (Meteoorlaan)
9.30 ds Den Boer, Bilthoven, 18.30 ds
Ouwendijk; Rijnoord 10 ds Ommering;
Driehoorne 19 ds v Dok. Geref. Kerk Ma-
ranathakerk 10 drs Rijper, Amsterdam,
18.30 drs Wilschut; Salvatorikerk 10
drs Santing; Opstandmgskerk 18.30
SoW-dienst, ds Ommering; Kerk en Za-
nen 10 ds Wilschut. Geref. K. Vrijg.
(school Bospark, Beatrixl. 4) 10.30 ds
Hoogendoorn, 17 ds Zomer Jzn. Ned.
Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 en
16.30 ds Janssens. Chr. Geref. Kerk
(Grijpensteinstr.) 9.30 en 16.30 ds vd
Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240)
9.30 en 16. Bapt.gem, (Molenwerfstr.
1) 10 en 18.30 ds Koekkoek. Bapt
.gem. Noord (school Kalkovenw. 62) 10
hr SOssenbach. Bapt.gem. Ichthus (aula
mavo H, Dunantweg 1) 10 hr Haver
kamp, 18.30 Ontmoetingsdienst, hr Fa
ber. mmv gospelgroep Reflectoren het
Ichthuscombo. Volle-evang.gem. ('De
Ark'. Pr. Hendnkstr. 54) lOhrvd
Hoorn. Pinkstergem. 'Het Licht' (A. v.
Burenlaan 15) 10. Christengemeente
'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Em-
malaan) 10 hr De Grood. Schagen. Le
ger des H. (Zonneweg-3) 10 en 19
(laatste zondag van de maand 17 uur.).
Remonstr. Gem, (Van Mandersioostr.
36) 10 dr Meyering. Rk Kerk: Bonifaci-
usk. za 19, zo 9.45 en 11.30; Piusk. za
19, zo 9 en 10.30; De Bron za 19, zo
9.30 en 11.
BODEGRAVEN
Herv, Gem. Dorpskerk 10 ds Terlouw,
18.30 ds Hovius, Katwijk aan Zee; Sal-
vatorkerk 10 ds De Knegt, Barneveld,
17 ds Hamoen, De Meern, Evangelisa-
tiedienst; Bethlehemkerk (Nieuwerbrug)
10 ds vd Scheur, 18.30 ds vd Hoef.
Ede. Geref. Kerk 10 mw drs Bergsma,
Bergambacht, 18.30 ds Zoutman. Ge
ref. K. Vrijg. (IChthusk.) geen opgave.
Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 en
18.30.
BOSKOOP
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds De Fijter,
Haren, 18.30 ds Jansen; De Stek 9.30
ds Van 't Hoff. Geref. Kerk 9.30 ds
Scholten. Woerden, 17 ds Van 't Hoff.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 17 ds Oosting.
Geref. Gem, 9,30 en 15,30 student hr
Visscher. Church of the Nations ('Ons
Paradijsje', v. Neslaan 4) 9.30 hr Gods
chalk.
HAZERSWOUDE
Herv. Gem. 9 en 18.30 ds Alblas. Geref.
Kerk 10.30 ds Huisman, 17 ds Koster,
Maasdijk. Rk Kerk: dorp za 19 H. Mis
met orgel en cantores. zo 10 H. Mis met
gemengd koor, 11.30 H. Mis zonder ge
zangen; Anker za 19 mmv jeugdkoor, zo
11 mmv parochiekoor, Dl 19 Gebeds
dienst; Bernardus zo 9.30.
HILLEGOM
Herv, Gem. Maartenskerk 10 ds Ver
beek, 17 Kinderdienst, ds Rothfusz. Ge
ref. Kerk Hoeksteen 10 H.A., ds Hof
land. Chr. Geref Kerk 10 en 17 hr
Schouten, Heerhugowaard. Rk Kerk:
Martmus. za 19, zo 10; Jozefk. za 19
mmv Exoduskoor, zo 10 mmv Gem.
HOOGMADE
Herv. Gem. 10 ds Lapré, Koudekerk. Rk
Kerk za 19. zo 9 15.
DE KAAG
Herv. Gem. 10 ds Koldewijn. Rk Kerk za
19. zo 9 30.
KATWIJK AAN DEN RIJN
Herv. Gem, Dorpsk. 10 kand. Duijven-
bode. Katwijk aan Zee, 18 ds De Reu
ver, Boskoop; Ontmoetingskerk 10 ds
Sloof. 18.30 Jeugddienst, ds v Roon,
Zeist. Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-
college) zie Katwijk aan Zee Geref. Kerk
(Open Hofkerk) 9.30 ds Padmos. 17 ds
v Breevoort. Rk Kerk za 19, zo 9.30.
KATWIJK AAN ZEE
Herv. Gem. Hervormd Kerkelijk Centrum
9.30 ds De Ruiter; Nieuwe Kerk 10 ds
Visser, 16.30 dsvd Berg, 18.30 ds Ten
Voorde; Oude Kerk geen dienst; Ichthus-
kerk 10 ds Hovius, 15 aangepaste ge-
zinsdienst voor mensen met een ver
standelijke handicap, dsTen Voorde
mmv DVS, 18 ds Sloof; Pniëlkerk 9.30
dsTen Voorde, 18 ds Visser; Maranatha-
centrum 10 ds Volk, 18 ds Goi'issen.
Overduin 14.15 ds vGulik. Herv. Gem.
'De Rank' (Helmbergweg 10) 10 ds Van
't Hof, Voorhout. Geref. Kerk Vredeskerk
10 ds Mink, 17 ds vd Horst, VLOK; Tri-
umfatorkerk 10 dsvd Horst. Gebouw De
Hoeksteen (dovendlenst) geen dienst.
Geref. K. Vrijg. 9.30 ds Houtman, 15 ds
Geelhoed. Ned. Geref. K. (aula Pieter
Groen-college, ingang Rijnsoever 293)
10 ds Zwarts, 19 ds Eikelboom. Chr.
Geref. K. 10 en 17 ds Veenendaal. Vrije
Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 17 ds
vd Beid. Geref. Gem. in Ned. (Lou-
westr.) 10 en 17.0nafh. baptistengem.
(Ambachtsweg 2) 10 ev Stam, MA
20.15 evvGroningen. Soefi (Zuidduin-
weg) elke le en 3e zondag, 16.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. 10 dsTielkemeijer, 19 ds
Huizebosch, Alphen, Sow-dienst. Geref.
Kerk 10 ds vd Lugt, 19 SoW-dienst in
Herv. Kerk.
LEIDERDORP
Herv. Gem. en Geref. Kerk Dorpskerk 10
ds Luttikhuis, 18.30 ds vd Born: Schep-
pingskerk 10 mw ds Karreman, Schep-
pingskerk Kapel 10 hr vd Bos, dienst
voor doven. Leythenrode 10.30 ds De
Leeuw mmv Emoenakoor. Ehs.-zieken
huis 10 rector Vijftigschild. Geref. Ge
meente Leiden eo (kerkgeb. Hoofdstr,
73) 10 en 16.30 ds Boogaard Bapt
.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 Eredienst, hr
de Vries. Rk Kerk za 19. zo 10 en
11.30.
LEIMUIDEN
Herv Gem. 9.30 ds Pannekoek. Geref.
Kerk 9.30 ds vd Kooi, 19 drs De Reus.
Rk Kerk za 19, zo 10.
LIS6E
Herv. Gem. Grote of Dorpskerk 10 ds De
Gelder; Pauluskerk 10 ds Verdijk, 19ds
De Gelder, zangdienst. Geref. Kerk 10
drsv Midden. Geref. K. Vrijg. (Prinses-
sestr 1) 10 45 en 16.30 ds Geersmg.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10 ds
Brands. Middelburg, 19dsVos Chr Ge
ref. Kerk 10 en 16 30 dsv Dijken Ge
ref. Gem. 10 en 16 ds Tams. Rk Kerk
Agathakerk za 19 Communieviering, zo
10 en 11.30 Euch. viering; Poelpolder
za 19 Euch. viering, zo 10.30 Commu
nieviering. Manakerk za 19 Mis met
volgszang, Pater Stefan, zo 9 Stille Mis,
Pater Stefan, 10.15 Hoogmis, Kennis
makingsviering, Pater Stefan; Engel-
bew. za 19 H. Mis, pastor Haket, zo 10
Hoogmis, Kennismakingsviering, pastor
Haket, di 19.
NIEUWKOOP
Herv. Gem. 9.30 ds v Mounk, H. Doop,
18.30 ds Stelwagen, Rijswijk. Geref.
Kerk 9.30 ds vd Weg-Rullman. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 18.30 ds Van Ben
them, Genemuiden. Remonstr. Gem. 16
dsv Woerden-Surink, Gouda. Evang.
gem. (ver.gebouw 'De Rank'. Regthuys-
plem) 12 nam. Rk Kerkza 19, zo 9 en
10.45.
NIEUW-VENNEP
Herv. Gem. 9.30 ds Germans, Sassen-
heim, 19ds Vollebregt, Sassenheim.
Geref. Kerk 9.30 ds Rodenberg, Abbe-
nes, 19 ds Rang. Chr Geref. Kerk 9 30
en 16.30 dsv Roekei. Rk Kerkza 19, zo
10.
NOORDEN
Herv. Gem. 9.30 en 19 ds Geuze. Geref.
Kerk (W Verlaat) 10 hr v Hilten. Uit
hoorn, 19 ds Buitenhuis, Utrecht. Rk
kerk za 19 Euch. viering, zo 9 Euch. vie
ring, 10.30 Euch. viering mmv Kinder
koor.
NOORDWIJK
Herv Gem. Grote of St. Jeroensk. (Bin
nen) 10 dr Dirksen. Leiden, 17 ds vd
Bergh, 19 ds Ruitenburg, gez. dienst;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds Ruitenburg; De
Rank (Golfbaan) 10 H.A.. ds vd Bergh
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) lOds
Elgersma, 17 ds Kuiper, gez. dienst;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds Kuiper. Kapel
W. v.d. Bergh-stichting 11 kand mw
Keuning. Leiden. 'Sole Mio' 9 ds Rui-
tenburg Evang. centrum 'De Ark' (Pic-
képl. 1) 10 hr v Vee'en. 19hrvDuin,
Ned. Prot Bond (aula O Zeew geen
dienst. Rk Kerk Zee za 19. zo 10 30;
Binnen za 19. zo 9.30 Gregoriaans, 11
Vienng met Doop mmv de 'Westenwind'
NOORDWIJKERHOUT
Herv Gem Dorpskerk 10 ds Hemstede.
Leiderdorp. WOE 19 ds Rmzema. Ves
per; De Zilk zie Dorpskerk RkKerkVic-
tork za 19 pater Hooymans. zo 9.30 en
11 pater Hooymans. WOE 19 Feest van
Mana Boodschap, mmv koor Manna; Jo
zefk. za 19 pastor Schoonebeek. sa
menzang, zo 9 pastor Schoonebeek, sa
menzang. 10 30 pastor Schoonebeek
mmv Gem. koor; De Zilk za 19 en zo
10.30, pastor Buskermoien, DIN 9.30
pastor Buskermoien, WOE 19 pastor
Buskermoien, Maria Boodschap.
OEGSTGEEST
Herv. Gem. Groene of Will.kerk 10 ds
Kooman, WOE 19.15 Oecumenisch
avondgebed; Pauluskerk 10 ds Schok
ker, Leiden; Gemeentecentrum (Lijtw.)
10 Jeugdkapel, 10.30 dr Koster, Capel-
le ad IJssel. Geref. Kerk (Mauritslaan)
10 ds Plomp. Geref Kerk Vrijg. (aula Dr.
Schilderschool) 9 30 ds Groenenberg,
Amersfoort, 16.30 leesdienst Ned. Ge
ref. Kerk (Gem.centrum) 8 45 ds Brink,
Haarlemmermeer-Oost, 16dsJanse
Van Wijckerslooth 16dsRijksen, Ende
geest lOdsFnedench Volle evangelie-
gem. (Gem.centrum) 16. Rk Kerk Will-
kerkza 19 Communieviering met Scho-
la. zo 9 Mis. 10.30 Gezinsmis met
Jeugdkoor, communiekantjes, drie do
pelmgen, Dl 9 Communieviering. VR 9
Mis.
OUD-ADE
Rk Kerk za 19, zo 9. Zie ook Rijpwete-
nng.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv Gem. 9.30 ds Heijting, 1 7 gez
dienst, ds Hei|tmg. Geref. K 9 30 ds
Végh, Scheveningen, 17 gez dienst in
Herv Kerk. Remonstr. Gem 10 ds Btoe-
mendaal. Delft. Rk Kerkza 19, zo
10 30 (doopdiensten iedere 2e en 4e
zondag van de maand om 12).
ROELOFARENDSVEEN
Rk Kerk Mar Pres za 19. ZO 11 (doop-
dienst iedere le zondag van de maand
om 12.30); Petrus B. za 19. zo 9 30
(doopdienst iedere derde zondag van de
maand om 12.30)
RIJNSATERWOUDE
Herv. Gem 9 30 en 19 drs vd Hoeven.
Chr Geref K 9.30 Dienst des Woords,
14.15ds Westerink. Bunschoten Spa-
kenurg
RIJNSBURG
Henv Gem Grote of Laurentiuskerk
9 30 ds v N.eL 17 ds Wisse. Betheikerk
9 30 ds Wisse mmv muziekvereniging
'W.iheimina'. Geref. Kerk Petrakerk
9 30 ds Snel. 17 ds Verschoor; Imma-
nueikerk 9 30 ds Verschoor, 1 7 ds
Te'pstra; Maranathakerk 9 30 ds
Terpstra. 17 ds Snel Geref Kerk Vnig
8 30 ds Bi|L W.jk Noord, 10 30dsB|i.
Wi|k Zuid. 17 15 ds Bijl Chr Geref k
9 30 en 1 7 ds Klomp, Nunspeet
Evang Christengem (aula mavo) 10 hr
De Vink, Houten. Rk Kerk za 19. zo
9.30 en (chr. tuinbouwschool) 11
RIJPWETERING
Rk Kerk za 19 avondmis in Oud Ade, zo
10.30.
SASSENHEIM
Herv Gem. 9 en 10 30 ds Vollebregt.
19 SoW-dienst. ds Bras. Geref. Kerk 10
ds Bras, 19 SoW-dienst in Herv. Kerk.
Chr Geref. K. 10 en 17 ds Hogenbirk.
Ned. Prot, Bond (Jul.laan 17) geen
d.enst Rk Kerk za 19. zo 9 30 en 11
(doopdienst iedere laatste zondag van
de maand om 12.30).
TER AAR
Herv Gem 9 30 ds Vlasblom, 18 30ds
vMourik Geref Kerk 9 30 ds De Reus.
18.30dsvd Kooi, Leimuidcn Rk Kerk
Aardam za 19, zo 9 en 12; kerk Lange-
raar za 19. zo 9 30 en 11 30
VALKENBURG
Herv Gem 10 dr Vermeulen Herden
kingsdienst 400 jaar H Gemeente.
18 30 dr Vermeulen, Dankdienst Geref.
Kerk 9.30 drs Breevoort. Katwi|k Rijn,
18.30ds Padmos, Jeugddienst Gemt
K Vnjg 9 30 leesdienst, 15 30 ds Bijl.
Rijnsburg
VOORHOUT
Herv/Gerei Kerkgemeenschap lOds
De Jong. Rk Kerkza 19, zo9.30en 11.
VOORSCHOTEN
Herv Gem Dorpskerk lOds Schaap
mmv Chr. Jeugdkoren, 19 Zie Kruis
punt, De Ontmoeting (Noordhofland) 10
ds De Zwart. 19 zie Kruispunt. 'Reho-
both' (Van Leeuwenhoekkade) 9.30 ds
Koorevaar, Rotterdam, 16 30 kand Mo
lenaar Hulp en Heii-kerk ('Schaken-
bos'. Leidschendam) 10 hr Honig Ge
ref Kerk (Het Kruispunt) 10 en 19 ds
De Bocr-Hessel Geref. K Vr.|g
(Bachiaan) 9 ds Geersmg. 16 30 lees
dienst. Rk Kerk Laur kerk za 19 Woord
dienst. pastor Vroom, mmv P Hogen
boom en L vd Mey, zo 11 30 Euch vie
ring pastor Paarde koope* mmv Lauren-
t 'uskoor; M GodSkerk zal 9 pastor
Paardekooper mmv mw Beyten. zo 10
pastor Paardekooper mmv Moeder
Godskoor Anglian Church (British
schooi in The Netherlands, J v Hoof
laan 3) 10 30 Aula basisgemeenschap
(in 'De Groene Kikker'. Frans Haispiant
soen) geen dienst.
WADDINXVEEN
Herv Gem B'ogkerk 9 30 ds Schipaan-
boord, 17 drs Schrijvers. Woerden.
Hoeksteen 9 30 drs Buitelaar, Rotter
dam. 18.30 dsGoossen. Bethelkerk
9 30 ds Van 't Veld. Ede. 1 7 ds Goos-
sen; Rehoboth school 9 30 ds West
land, Scherpenzeel, 17 drs Buitelaar,
Immanuelkerk 10 ds De Moor, 11 mw
ds Falkenburg, Rotterdam Geref Kerk
Kruiskerk 10 15ds Korf, Rotterdam,
Ontmoetingskerk 9 30 ds Boogery 1 7
dsVersluys, Alphen ad Ri|n Geref'K
Vr.jg, (Kruiskerk) 8 30 en 14 45 ds
Hoogendoorn Chr Atgesch Gem. 9.30
en 17 dsvd Want Oud-Geref Gem.
(Mercunusweg 29) 10 en 18 30 lees
dienst Remonstr. Gem lOdrCossee
RK Kerk St Victork 9 30, Ontmoe
tmgsk. za 19. zo 11.15.
WARMOND
Herv Gem. 10 ds Rmzema. NoonJwii
kerhout Rk Kerkza 19. zo 9 en 10 30
WASSENAAR
Herv Gem Dorpskerk 10 ds Steenstra.
16.30 drs Vergunst. Ridderkerk. K.e
v.etkerk ('Samen op weg') lOdsJanse
de Jonge, Messiaskerk 10 ds Hellen
doorn, Hattum. mmv de Car,tori). VR S-
o W 19 30 Vespers mde 40 dagen t.jd.
Dorpscentrum 9 30 ds Ouwendijk, Alp
hen ad Ri|n Gerei Kerk Z'jhaan 10 ds
vdWoude. H A 17 dsvd Woude. K.e
vietkerk SoW-dienst 10 ds Janse de Jon
ge Ned Prof Bond (Kerkdam) 10 30
ds Fockema Andreae RK Kerk Jozef za
19. zo9 30 en 11. wn za 19.zo930
en 11, GHza 18, zo 10 30.
WOUBRUGGE
Herv Gem 9 30 ds Jansen. Boskoop.
18.30 ds Dubbeldam, Zwammerdam
Geref Kerk 9 30 ds Veenstra. Le>den,
18 30 ds De Waai, Nmuwerkerk ad IJs
sei Ned Prot Bond (De w.,k. Schoot
str. 20) 10 30 H.A., drs Roos RK Kerk
zo 10 30.
ZEVENHOVEN
He-V Gem 9 30 ds Kattenperg Gere'
Kerk 9 30 en 19 H A dr Fernhout. RK
Kerkza 19. zo 9 en 10 45
ZOETER WOU DE
Herv Gem 10dsWo*!h«us RkKerkSt
Jan zo 9 30 Hoogm-s. Cb' D-enaarfc za
19 E'genti/dse vcnng. zo 10 Woord
Commute MeerPurgkerk H Ri|ndi|k za
19.10 10 30
ZWAMMERDAM
He-v Gem 10 ds Dubbeldam, 18 30 hr
vd Kn.jf, Capette ad U*»et Geref Kerk
10 ds Bongerv Waddinxveen, 18 .30 dr
De Moor. Waddmnveen Hooge Burch
11 dsvd Weg
