Die gozer
van Vanessa
Stoethaspel
ZATERDAG 21 MAART 1992
De eerste vraag is makkelijker te
beantwoorden dan de tweede.
Een stoethaspel is een onhan
dig, onbeholpen persoon. Ook wel een
vreemdeling iemand die men met enig wan
trouwen beziet: een vreemde stoethaspel.
Het woord duikt in de 18de eeuw voor het
eerst op. Een van de eerste keren dat we er
over lezen, is in de roman 'Sara Burgerhart'
van Betje WolfT en Aagje Deken uit 1782: ~Wa
zullen toch zulke misselyke stoethaspels van
mannen, zo als ik er een hen, in den hemel hc
droeft afsteken by zo een Styntje'.
Het is niet duidelijk waar het woord vandaan
komt. In verschillende dialekten en ook in
oudere taal komt een woord stoetel of stoeter
voor. ook met de betekenis van tmhandig
persoon', verwant met stoten.stuiten en stui
teren. Haspelen duidt eveneens op onhan
digheid. zoals we het nu nog tegenkomen In
'verhaspelen' Het is dus waarschijnlijk dat
stoethaspel is opgebouwd uit twee woorden
die elk voor zich al op onhandigheid duiden.
Er is ook wel eens gedacht aan het woord
stoet als broodnaam. In sommige streken
van Nederland spreekt men nog van een
stoet voor een bepaald soort brood, zoals ook
bol, wegge, slof en mik broodnamen zijn.
Soms gebeurde het. als de broden te dicht
naast elkaar in de oven lagen, dat er enkele
aan elkaar vast bakten. Zo n misbaksel van
drie of vier stoeten aan elkaar werd 'een
haspel stoeten' of 'stoethaspel' genoemd. En
zo zou het woord stoethaspel ontstaan zijn:
van onhandig misbaksel naar onhandig per
soon. Maar ik vind de eerste verklaring eigen
lijk eenvoudiger en waarschijnlijker.
Overigens is de stoet als broodnaam langs
een omweg wel familie van de stoeter en de
stoetel als onhandig persoon. De onhandig
heid was afgeleid van de grondbetekenis van
stuiten en stoten. Om het verband met stoet
te zien. moeten we denken aan 'stuitje', ook
een afleiding van stuiten, het onderste deel
van de ruggegraat.
De stoet of stuut zou zijn naam wel eens ge
kregen kunnen hebben door zijn gelijkenis
met onze billen; een flink rond brood met
een gleuf in het midden. Wie meer wil weten
over allerlei oude broodnamen, verwijs ik
graag naar het boek van mevrouw J. Jobse-
Van Putten, 'n Brood is ginnen stoeten (uitga
ve Meertens-Instituut. 1980).
Ik ontdek nu dat het woord stuitje nóg een
betekenis heeft die ik niet kende: korstig uit
einde van een brood. Dat is dus wat veel
mensen een kapje of kontje noemen en wat
vroeger bij ons thuis 'een pil' heette. De pil
was uiteraard erg in trek. Niets is lekkerder
dan de eerste pil van een vers brood. Er zal
dus wel vaak onenigheid gerezen zijn over
wie de pil mocht hebben, want we waren me
vier kinderen. Wie er het eerst om vroeg, die
kreeg hem.
En zo zal wel de gewoonte ontstaan zijn, als
mijn moeder de kamer binnenkwam om aan
tafel het brood te gaan snijden, dat een van
ons zo gauw mogelijk riep: „Eerste pij bezet'
Wie maar een ogenblik later pas bemerkte
dat mijn moeder met het brood binnen
kwam, viste achter het net.
Het zou trouwens boeiend zijn om ook
eens enkele bakkerswinkels langs te gaan, in
verschillende delen van Nederland, om he
dendaagse broodnamen te verzamelen. Wan
de Franse knip, het Gelders tarwebrood, het
casinobrood, het viergranengrofvolkorrn-
brood en het kadetje heten overal anders. Er
zitten nog allerlei bollen, weggen, mikken,
sloffen en stoeten tussen, maar er zijn ook
veel nieuwe namen ontstaan. Iedere vakantie
in Nederland sta ik bij de plaatselijke bakker
weer tegenover mij onbekende broodnamen
t<' stoethaspelen.
M
Joop van der Horst
universitair docent Nederlands
„Oh, kijk, ze liggen er
nog.Quasi-verbaasd
bukt Hans Breukhoven
om zijn cementen
voetafdrukken in de
Kalverstraat voor de
zoveelste keer te be
wonderen. Alsof ook
maar iemand op het
idee zou komen ze weg
te halen. Een opmerke
lijk verhaal over een
kelner uit Rotterdam-
Zuid, die door zijn lief
de voor muziek miljo
nair werd. Van de
kleinste platenwinkel
van Europa tot een ke
ten van 117 Free Re
cord Shops: Harts J. A.
Breukhoven, groothan
delaar in emotie en
plezier.
In oude Story's en Privés bij de kapper
kom je zijn foto met enige regelmaat
tegen: Hans Breukhoven, eigenaar, op
richter en algemeen directeur van Free Re
cord Shop NV. Even een hagelwitte glimlach
richting camera tijdens een feestje. Aan zijn
zijde de rondborstige ex-zangeres Vanessa,
die hij enkele jaren geleden trouwde en met
wie hij een riant 'love-nest' in Wassenaar
bouwde.
De welvaart spettert van de pagina's. Alles
lijkt 'duur' en 'Dynasty' uit te stralen. Een
vooroordeel is snel gevormd. Maar de werke
lijkheid is anders. De cd-magnaat is, hoewel
ietwat flamboyant, een gewone Rotterdamse
jongen gebleven. Bescheiden zelfs, ondanks
het succes van zijn imperium. Winst en om
zet stegen vorig jaar met 25. procent tot res
pectievelijk 9,3 miljoen en bijna 167,7 mil
joen gulden. Het einde van de groei is nog
niet in zicht. De aandeelhoudersvergadering
van aanstaande woensdag zal wel druk en
vrolijk worden.
Concurrent
„Wie mot je hebbe? Breukhove? Oh, da's toch
die gozer van Vanessa?" De breedgeschou
derde bouwvakker geeft een vette knipoog.
„Moet-ie hier rondlopen dan?" Ratelende
drilboren, een snijdende wind en opwaaien
de stofwolken. Hans Breukhoven is een uur
te laat. Het móet ook haast wel fout lopen als
je afspreekt op de opgebroken stoep voor het
voormalige hoofdpostkantoor in hartje Am
sterdam. Tien voor half elf precies, had
Breukhoven nog gezegd. Dan heeft hij een
gaatje in zijn agenda om met 'goede vriend'
en projectontwikkelaar Lars-Erüc Magnusson
te bekijken hoe het postkantoor wordt omge
toverd tot het luxe winkelcentrum Magna
Plaza.
„Sorry, my fault", zegt de Zweed Magnus
son. Zijn vliegtuig uit Amerika was die och
tend met vertraging geland, vandaar. Als uit
het niets staan de zakenlieden opeens in het
stoffige souterrain van Magna Plaza. Breuk
hoven donkerblauw pak, kanariegeel
overhemd, felgekleurde stropdas heeft
een meer dan gemiddelde interesse voor de
ruimte. Hij vind het allemaal „fantèèès-
tisch", al strijkt over enkele maanden juist
hier zijn Engelse concurrent Virgin neer met
een 'megastore'.
,Ach, business brings business", zegt
Breukhoven, één hand losjes in de zak. Hij zit
er niet mee dat zijn eigen super-platenzaak
Fame Music, pas anderhalf jaar geleden ge
opend, slechts een steenworp verderop in de
Kalverstraat gevestigd is. Ook voor de omzet
van de drie Free Record Shops in dezelfde
straat vreest hij niet. „Ik ben zelfs erg blij dat
Virgin kpmt. Dat trekt meer mensen uit alle
delen van het land aan, die allemaal op dat
kleine stukje grond op zoek zijn naar muziek.
En die komen ook bij mij binnen."
Dikke maatjes
De pui van zijn eigen Fame Music is beslist
klein voor de grootste platenwinkel van Ne
derland. De baas stuift naar binnen, schudt
handjes en wijst een personeelslid en passant
op een ontbrekende luidspreker. Die blijkt
van de muur te zijn gevallen. Breukhoven re
ageert laconiek. Als het ding vóór de aandeel
houdersvergadering, die in Fame Music
wordt gehouden, maar weer op zijn plek
hangt. Hij is dikke maatjes met het personeel.
„Nee, het is geen meneer Breukhoven. Ik
heet toch Hans! Ik ben gewoon honderd pro
cent vrolijk, eerlijk en gezellig. Die sfeer wil ik
ook in het concern. Heel vrij en heel open."
Het geeft hem nog een kick als hij terug
denkt aan de opening van de megastore,
waarvan zijn voetafdrukken in het plaveisel
van de Kalverstraat nog getuigen: zijn eigen
Walk of Fame. „Kijk, het openen van een
Free Record Shop is niet meer zo spannend
In gezelschap van een snoes
haan, een hotemetoot en een
lange sladood valt de stoet
haspel niet erg op. Maar op
zichzelf beschouwd is ook stoet
haspel een heel raar woord.
Wat is een stoethaspel eigenlijk
en hoe komt hij aan zijn
naam?
De niet aflatende successtory
van platenbaas Hans Breukhoven
als je dat al meer dan honderd keer hebt ge
daan. Maar dit was een enorme uitdaging.
We hebben hier een pui van maar vierenhal
ve meter. Daardoor moesten we heel Neder
land naar binnen zien te krijgen: de punker,
de house-freak en Tante Mien met de bood
schappentas voor BZN. Dat is wonderwel ge
lukt."
Groot heeft de toekomst in de platenhan-
del, zegt Breukhoven. Fame Music telt ruim
1800 vierkante meter, Virgin gaat op zo'n
2000 vierkante meter z'n cd's uitstallen. Ook
Breukhovens ruim honderd 'oude' Free Re
cord Shops worden stukje bij beetje ruimer
opgezet. Van de kleine winkels van vroeger
wil hij niets meer weten. „Neem de oude
winkel in Haarlem. Die is echt veel te klein
geworden. Ik kom er niet vaak meer. Die
gaan we dan ook sluiten. Aan de overkant
komt een winkel van ongeveer 600 vierkante
meter. De consument wil tegenwoordig
ruimte. Dat geldt voor alle branches. Kijk
naar Albert Heijn. Daar worden de gangpa
den ook steeds breder."
Nonchalant spuit hij tussen twee zinnen
'Nee, het is geen
meneer Breukhoven.
Ik heet toch Hans!'
door wat ademverfrisser in zijn mond. „Weet
je, muziek verkopen is emotie verkopen. Het
draait om gevoel, om sfeer. Snelheid, open
heid, grootsheid. Dat is het leuke van dit vak.
Mensen lopen nooit in een slechte bui bij je
binnen. Muziek kopen is plezier. Daarom
moet een winkel leven, sfeer ademen."
Fame Music is wat dat betreft voor hon
derd procent geslaagd, vindt Breukhoven. El
ke afdeling heeft een eigen aankleding. De
platenbaas loopt van de 'algemene' entree
via de 'open' pop-afdeling naar de 'koele'
jazz-hoek. Zwartwit tegels gaan over in don
kerblauw tapijt: de 'warme' klassieke afde
ling. De enige hoek waar luisterstoelen staan.
„Uiteraard van Jan des Bouvrie. Hij heeft de
hele aankleding hier gedaan." De plaag
stootjes van Glamourland's Gert-Jan Droge
aan het adres van de meubelontwerper zijn
Breukhoven blijkbaar ontgaan.
Met de kids
Hij luncht nooit. Van Fame Music gaat het
dan ook direct naar Hoofddorp, waar hem de
volgende afspraak wacht. Daama brengt de
chauffeur hem weer naar het hoofdkantoor
in Capelle aan den Ijssel. „Ik ga gewoon
door, maar ik ontbijt 's ochtends altijd goed.
Om half acht, samen met de kids. Dat heeft
mijn vrouw bedacht, als een soort alternatief
voor het avondeten. Daar ben ik vaak niet bij.
Dus ik rol om zeven uur mijn bed uit en mijn
joggingpak in. Ik ren een half uurtje en schuif
om half acht bezweet aan tafel. Daama naar
kantoor om de post op te halen. Die neem ik
meestal in de auto door, op weg naar m'n
eerste afspraak."
Groot. Dat is het kantoor van de directeur
beslist. Middenin staat een immens bureau,
links in de hoek een bank waar wel twaalf
gasten tegelijk plaats kunnen nemen. Kunst
siert de muren, maar ook het eerste briefje
van vijf dat Breukhoven ontving is keurig in
gelijst. Hij heeft er een traditie van gemaakt:
in alle Free Record Shops hangt het eerst ont
vangen handgeld aan de muur.
De Rotterdammer heeft het ver geschopt.
Begonnen als kelner bij de Holland-Amerika
Lijn en vervolgens op de markt als koopman
in textiel, pruiken en cosmetica. Een vriend
bracht hem op het idee een platenzaak te be
ginnen in zijn kleine opslagruimte in Schie
dam, want 'hij was toch altijd aJ zo gek met
muziek'. Het werd de eerste Free Record
Shop, 1,80 bij 9 meter 'groot': de kleinste pla
tenwinkel van Europa.
Dat hij ooit algemeen directeur van een ke
ten van 117 winkels zou worden, was nou
niet direct de bedoeling. Een winkeltje of
vier, vijf, dat was zijn streven. „Als een soort
van sociale verzekering, niet omdat ik snel
rijk wilde worden. Ik sport nogal veel, toen
ook al. Als je dan een eenmanszaakje hebt en
je raakt flink geblesseerd bij bij voorbeeld het
diepzeeduiken, zit je meteen zonder inkom
sten. Met meer winkels kon ik tenminste ie
mand in dienst nemen om de zaak draaiende
te houden."
Al snel werden het inderdaad drie winkels
en vervolgens weer één. „Die winkels hadden
geen uitstraling, geen sfeer. Ik timmerde
maar wat bakken van spaanplaat in elkaar,
zette er een juffrouw achter en dacht dan dat
het wel zou lopen. Dat deed het dus niet. Ik
was in dat eerste winkeltje dan ook continu
aan het verbouwen om er een beetje sfeer in
te krijgen."
Dat was begin jaren zeventig en de kleine
platenwinkels schoten als paddestoelen uit
de grond. De meeste andere winkels zijn in
middels ter ziele of nog altijd klein. „Mijn
ambities lagen wat hoger dan die van de rest,
denk ik", zegt Breukhoven. „Zij hadden meer
de mentaliteit van: ik heb één biefstuk, twee
kan ik er toch niet eten. Dat is niét mijn hou
ding."
Begin jaren tachtig, juist in de tijd dat de
platenmarkt sterk inzakte, nam de Free Re
cord Shop een hoge vlucht. Breukhoven er
kent dat hij heeft geprofiteerd van de malaise
van anderen. „We openden een filiaal in bij
voorbeeld Bussum, terwijl andere zaken daar
de deuren sloten omdat ze nèt niet goed ge
noeg waren gesorteerd. Toen waren we in
Bussum plotseling de enige platenzaak. En
dat was niet alleen daar het geval."
Anno 1992 heeft Free Record Shop 708
mensen in dienst. Naast vestigingen in Ne
derland bezit het concern ook zaken in Bel
gië. In Spanje en Frankrijk worden momen
teel de mogelijkheden onderzocht voor ver
dere groei over de grens. „Nederland raakt
verzadigd. Per 11.000 inwoners is er één pla
tenwinkel. Dat is te veel. Als we hier nog
nieuwe winkels openen, gaan we onszelf snel
kannibaliseren. Ik verwacht dat opnieuw een
groot aantal slecht gesorteerde kleine winkels
zal verdwijnen. Ook de warenhuizen verlie
zen terrein. Wij profiteren daarvan." la
chend: „Dat is ook kannibaliseren, maar dan
van een ander. En dat is veel leukerl"
Er wordt Breukhoven vaak gevraagd naar
zijn succesformule, maar „die tover je niet zo
maar uit een hoge hoed". Na even nadenken
zegt hij: „Aan de basis van de Free Record
Shop ligt een goed marketingplan. En ser
vice, vooral veel service. Je moet goed weten
wat de consument wil. Free Record Shop is
een menselijk bedrijf, een bedrijf met een ge
zicht. Dat stellen de mensen op prijs."
..Als je succesvol wilt zijn in het leven, mag
geld niet te belangrijk zijn. Ik heb er altijd
voor gezorgd dat de winst terugvloeide in het
bedrijf. Een slecht zakenman koopt een Por
sche als-ie z'n eerste winstje boekt. Een goed
zakenman investeert eerst jaren in z'n bedrijf
en kan op een gegeven moment wel twintig
Porsches kopen."
Hans Breukhoven in zijn megastore Fame Mu
sic „We moesten heel Nederland naar binnen
zien te krijgen: de punker, de house-freak en
Tante Mien met de boodschappentas voor
BZN. Dat is wonderwel gelukt"
FOTO'S UNITED PHOTOS DE BOER POPPE DE BOER
Geen mens is perfect. Ook Breukhoven heeft
de plank wel eens vreselijk misgeslagen. Een
avontuur in Duitsland en Zwitserland liep
spaak. Free Record Shop sloeg er niet aan.
Breukhoven moest zijn zaken sluiten en een
verlies van zes miljoen gulden incasseren.
Dan is er nog de flater die hij maakte door In
1984 te voorspellen dat de cd nooit zou aan
slaan. „Die opmerking moest ik binnen het
jaar weer inslikken." Lachend. „Hij wordt me
nog vaak naar het hoofd geslingerd."
De geslaagde zakenman mag graag college
geven aan beginnende economie-studenten.
De toehoorders zijn eerst altijd afwachtend,
maar hangen al gauw aan zijn lippen. Ook
buiten de universiteiten merkt Breukhoven
nooit iets van afgunst. „Ik krijg zelfs fanmail
van mensen die het écht leuk vinden wat ik
heb bereikt. Van jaloezie heb ik nooit iets ge
merkt. Ik heb ook altijd de goede mensen om
me heen gehad. Je kunt mij geen personen
opdringen die ik niet wil, echt niet."
Dat hij het heeft gemaakt, betekent niet
dat zijn kinderen automatisch in een ge
spreid bedje terechtkomen. Zijn oudste
dochter werkt momenteel op zaterdag in een
parfumerie om haar eerste autootje te kun
nen betalen. „Er zijn al mensen genoeg zon
der ruggegraat. Ledigheid is des duivels oor
kussen, zei mijn opa zaliger altijd. Zo denk ik
er ook over, net als mijn vrouw. Als zij niet
met de kinderen bezig is, is ze wel aan het
sporten."
Hans Breukhoven weet zichzelf in de kijker
te spelen. Dat bijna heel Nederland de Rot
terdammer kent. komt voor een groot deel
door zijn huwelijk met Vanessa, dat geeft hij
graag toe. De promotie voor Free Record
Shop gaat echter ook niet onopgemerkt. Drie
jaar geleden haalde hij Frank Sinatra naar
Rotterdam, vorig jaar herhaalde hij die stunt
in Antwerpen. De naambekendheid van zijn
winkels nam daardoor met twaalf procent
toe.
Er staat nog meer op stapel. „Mijn wens Is
om Barbra Streisand hierheen te halen. Ge
weldige artiest. In d'r hele leven heeft ze pas
twee keer opgetreden. Laatst had ik Jeroen
Krabbé aan de telefoon. Die kent haar goed.
Ik heb toen tegen hem gezegd: 'Zeg maar te
gen haar dat de blanco cheque hier klaar ligt',
maar tot nog toe heb 4c nog geen positieve
reactie gehad. Je legt op dit soort dingen al
leen maar geld toe, maar het is zó goed voor
de naam van je bedrijf."
- Opvolger
Hans Breukhoven Is Free Record Shop. De
vraag dringt zich dan ook op of hij wel op te
volgen is. Daarmee geconfronteerd, staat hij
op uit zijn stoel. Hij loopt naar de muur. Bre
de grijns. Met zijn arm maakt hij een gebaar
van 'kom even mee'. Ingeklemd tussen twee
romantische portretten van zijn vrouw in
avondjurk, hangt een grote foto van een
dreumes van een jaar of twee. Zijn jongste
zoon, inmiddels drieënhalf. „Een kanjer, echt
fantèè&stisch." Lachend wijst Breukhoven op
een strookje tekst dat ter hoogte van het
buikje is geplakt. „Zie je wat er staat? War
ning, I'm the next president
„Maar serieus: de opvolging is goed gere
geld. Als ik tegen een boom aan rijd, kan het
bedrijf gewoon door. ledereen heeft hier een
second man. Ik heb zelfs drie kroonprinsen,
de andere directeuren. Maar ik ga er van uit
dat ik niet tegen een boom aan rijd. M'n
kroonprinsen zullen nog geduld moeten heb
ben. ik ga door tot m'n 88ste."
i
„Als ik tegen een boom aan rijd, kan het bedrijf gewoon door. ledereen heeft hier een second
