Jean-Marie Le Pen, de
vrees van de Provence
De man die de beer sarde
Feiten &Meningen
Fransen keren zich massaal
af van traditionele partijen
De slimste wint soms ook
ZATERDAG 21 MAART 1992
Vroeg in de ochtend van 3
april 1951 woonde Jean Le
Pen voor de grap de mis bij
in Aix-les-Bains. Hij had de
hele nacht met vrienden
zitten drinken. Wankelend
op zijn benen stak hij zijn
tong uit voor de hostie, die
de priester hem weigerde
te geven.
JUUAN NUNDY THE INDEPENDENT
Le Pen wachtte de priester na
afloop van de dienst op en trak
teerde hem op een serie scheld
woorden. De politie werd erbij
geroepen. De jonge herrie
schopper bleek de leider te zijn
van een extreem-rechtse stu
dentengroepering.
In I960, toen hij trouwde met
Pierrette Lalanne, zei Le Pen
die op verzoek van zijn bruid
zijn naam veranderde in Jean-
Marie opgelucht te zijn dat
de status yan zijn vrouw als ge
scheiden vrouw hem redde 'van
de kwelling van een huwelijk
voor de kerk'. Tegenwoordig
toont lx? Pen zich, Zelf geschei
den en hertrouwd, een fervent
katholiek.
Dit is waarschijnlijk de enige se
rieuze tegenstrijdigheid in het
leven van Jean-Marie Le Pen.
De leider van het extreem
rechtse Front National zal mor
gen naar verwachting dertig
procent van de stemmen krij
gen in de verkiezingen in de re
gio Provence-Alpes-Cóte d'A-
zur. Hij is altijd rechts geweest.
Twee vroegere leiders van ex-
treem-rechts, Pierre Poujade en
Jean-Louis Tixier-Vignancour,
hebben hem zelfs te extreem
genoemd.
Zijn fouten, met name een jeug
dige neiging tot straatvechten
hij is zijn rechteroog kwijtge
raakt bij een gevecht in 1958
zijn goed bekend bij het Franse
publiek. Niettemin is zijn poli
tieke ster gestaag gerezen, sinds
hij in 1972 het Front National
oprichtte. In 1974 kreeg hij bij
de presidentsverkiezingen 0,74
procent van de stemmen, veer
tien jaar later was dat bij dezelf
de verkiezingen 14,4 procent.
Morgen zou het Front National
in het hele land op vijftien pro
cent kunnen komen. Hij is de
machtigste extreem-rechtse po
liticus van West Europa, en tot
nu toe heeft niemand een mid
del kunnen bedenken om hem
tegen te houden.
De 63-jarige Le Pen groeide op
in de Bretonse haven La Trinité-
sur-Mér. Zijn vader, een visser,
kwam om hel leven toen zijn
boot tijdens de tweede wereld
oorlog op een mijn liep. Zoals
bij zoveel andere bijzonderhe
den uit zijn levensloop, neemt
Le Pen ook hier zijn toevlucht
tot halve waarheden. Hij zegt
graag dat zijn vader is omgeko
men tijdens de oorlog, waarbij
hij het laat klinken alsof hij is
gesneuveld tijdens een actie.
Hardop
In 1955 sloot Le Pen zich aan bij
de rechtse winkeliersbeweging
van Poujade. Hij was één van de
52 Poujadistische afgevaardig
den die in 1956 in het parle
ment werden gekozen. Datzelf
de jaar vroeg Poujade hem te
'stoppen met uw antisemitische
propaganda'.
Nadat Charles de Gaulle in 1958
aan de macht was gekomen, be
gon Le Pen aan zijn traverséedu
désert, een periode in de woes
tenij die een essentieel onder
deel lijkt te zijn in de loopbaan
van iedere Franse politicus. Hij
richtte een platen- en uitgevers
bedrijf op, dat onder andere na
zi- en coilaborateursgeschriften
uitgaf. Een van zijn compag
nons was Léon Gaultier, een lid
van de vooroorlogse fascistische
Parti Populaire Francais, die in
de gevangenis heeft gezeten
vanwege zijn lidmaatschap van
de Waflen ss Le Pen ri< htte
met vijf anderen het Front Na
tional op. Drie van hen hadden
een verleden als collaborateur.
I lij ontving een vermogen toen
Hubert Lambert, een cement-
magnaat, in 1976 stierf en hem
zijn geld en een huis in een ex
clusieve voorstad van Parijs na
liet. Jean-Maurice Demarquet,
een arts en ooit een vriend van
l.e Pen, kwam later met de be
schuldiging dat Le Pen Lam
bert, een chronische alcoholist,
had aangemoedigd om te drin
ken en te roken. Met liet beha
len van zetels in het Europese
Parlement door het Front Na
tional, in 1984, begon voor I.e
Pen de opkomst die hem deze
week naar de Provence bracht.
De kern van zijn boodschap is
dat immigranten naar huis
moeten worden gestuurd, als
oplossing van Frankrijks sociale
probleem. Hij beweert dat hij
'alleen maar zegt wat de Fran
sen diep in hun hart vinden'.
Een deel van de aantrekkings
kracht is waarschijnlijk dat wat
hij 'hardop' zegt, veel lijkt op de
praatjes die men in gewone ca-
fé's in het hele land kan horen.
Teleurstelling
Le Pen is een meester van het
bon mot. In 1988, toen een
Amerikaanse journalist een
vraag inleidde met de woorden:
'Ik kom uit een immigratieland',
viel Le Pen hem in de rede met:
'en ik ben Chief Sitting Buil'.
Toen hij van een Bretonse bur
gemeester hoorde dat de enige
buitenlander in zijn dorp een
gepensioneerde Nederlandse
admiraal was, schoot Le Pen te
rug: ,,Een admiraal? Dat is een
verzachtende omstandigheid!"
Le Pen is op zijn best op open
bare bijeenkomsten, lil de zo
mer van 1987 ging hij op
'strandtocht', waarbij hij vakan-
tievierders in de l^anse bad
plaatsen aanklampte. Op
avondlijke bijeenkomsten ver
scheen zijn gevolg in donkere
pakken en stropdassen. Vervol
gens kwam de gebronsde lx?
Pen op in een openstaand wit
overhemd en een sportpanta-
lon.Als zij zich in deze hitte zo
willen kleden moeten zij dat zelf
weten", gniffelde hij dan in de
microfoon.
Het geheim van zijn succes is
de teleurstelling van de Fransen
in de conventionele politici, die
zij uitgeblust, corrupt en inca
pabel vinden. Tien jaar socialis
tisch presidentschap na dertien
jaar conservatieve regering heb
ben de indruk gewekt dat links
en rechts hetzelfde zijn.
Door de recessie zijn veel men
sen oprecht bang voor werk
loosheid en armoede. Ix? Pen
hamert de boodschap erin dat
de immigranten de banen van
de Fransen afpakken en dat zij
verantwoordelijk zijn voor veel
van het geweld in de steden.
Veel kiezers zijn omgegaan. Bo
vendien mist de waarschuwing
van het Front National dat de
onrust in Algerije zal zorgen
voor een nieuwe immigratie
golf. met name in het zuiden
zijn uitwérking niet. Daar wo
nen vele voormalige Franse ko
lonisten uit Algerije.
Le Pen schroomt niet onmid
dellijk gerechtelijk te vervolgen
als hij wordt beschuldigd van
racisme of antisemitisme. Maar
Olivier d'Ormesson omschrijft
hem als een bewonderaar van
Hitier. d'Ormesson was voor het
Front National lid van het Eu
ropese Parlement. Flij brak in
1987 met Le Pen, nadat de lei
der de gaskamers van de nazi's
'een detail' had genoemd. d'Or
messon zei vorige maand tegen
Le Monde: .,Le Pen voelt zich
aangetrokken tot de manier
waarop Hitier de menigten on
der het juk bracht om aan de
macht te komen. Zijn bijeen-
PARUS HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Als de regionale en cantonale
verkiezingen van morgen iets
duidelijk maken, dan is het wel
dat de Franse kiezers zich mas
saal afkeren van de politiek en
de traditionele partijen. Om te
beginnen blijft naar verwach
ting minstens de helft van de
kiezers thuis. Een groot deel van
de andere helft stemt 'groen' of-
'bruin' uit ongenoegen.
De Franse socialisten zijn al bij
voorbaat tot de grote verliezers
uitgeroepen. Volgens diverse
onderzoeksbureaus verliest de
regerende Parti Socialiste (PS)
minstens een derde deel van
haar aanhang, van ruim 29 pro
cent in 1986 naar 18 of 19 pro
cent nu.
Maar ook de liberale UDF van
Valéry Giscard d'Estaing en de
gaullistische RPR van Jacques
Jean-Marie le Pen. foto afp
komsten zijn altijd gebaseerd
op verering van de leider. De or
ganisatie ervan ligt erg dicht bij
die van nationaal-socialistische
bijeenkomsten."
Het is een veelgemaakte verge
lijking. Le Pen zelf maakt een
andere, zij het nauwelijks meer
geruststellende, vergelijking. Op
een persconferentie deze week
in Cannes zei hij: „Wanneer je
naar mijn tegenstanders luis
tert, vraag je je af of de mimosa
nog gjoeit in de Provence. Het
is alsof ik Attila de Hun was."
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Chirac krijgen gevoelige klap
pen. De twee partijen, die in
1986 samen bijna 40 procent
van de stemmen haalden, kun
nen nu op maximaal 33 procent
rekenen, aldus de enquêteurs.
Alleen de Communistische Par
tij (PCF) van Georges Marchais
handhaaft zich, op rond de 10
procent.
Grote winnaars worden de twee
groene partijen en het Front
National. De partij van Jean-
Marie Le Pen zou landelijk ruim
15 procent van de stemmen
kunnen gaan halen, tegen 9,5
procent in '86. In sommige re
gio's dreigt het FN de socialis
ten zelfs voorbij te streven.
Zo mogelijk nog spectaculairder
is de opkomst van de twee
milieupartijen. Les Verts van
Antoine Waechter en Généra-
tion Ecologie, aangevoerd door
de zeer populaire milieuminis
ter Brice Lalonde, staan samen
op 14 15 procent volgens de
laatste peilingen, min of meer
gelijkelijk over beide partijen
verdeeld. In 1986 waren de
groenen met amper 2.5 procent
nog geen politieke factor van
betekenis. F.n dan is er ook nog
de anti-ecologische jachtpartij
Chasse, Peche, Nature, Tradi
tion (lacht. Visserij, Natuur en
Tradities) die landelijk rond de
5 procent lijkt te gaan scoren.
Misschien willen de Fransen na
twintig jaar Chirac, Giscard en
Mitterrand gewoon eens wat
nieuwe gezichten op het politie
ke toneel zien.
STANDPLAATS JOHANNESBURG
Mijn auto was gestolen. Hij
werd de volgende dag terugge
vonden, geplunderd en met zo
veel blikschade dat een botsing
met een tank de enige verkla
ring kon zijn. De politie was be
hulpzaam, gaf me snel een dos
siernummer, zodat ik de verze
kering kon inlichten en de wa
gen meteen naar de uitdeuker
kon.
De uitdeuker had het druk. De
Zuidafrikanen houden van een
'vlotte rijstijl' en rijden dus re
gelmatig tegen elkaar, een
boom of lantaarnpaal. Hij wierp
een deskundige blik op de scha
de: twee mille, daar moest ik
wel op rekenen. „Een forse klus,
kunnen we er niet even tussen
door doen. Komt u volgende
week maar terug."
Net als in Nederland kan pas
met een reparatie worden be
gonnen als de inspecteur van de
verzekering zijn fiat heeft gege
ven. De inspecteur verscheen
pas op dinsdag, een dag later
dan afgesproken („Druk, druk,
druk") tekende voor akkoord en
de uitdeuker kon aan de slag.
Hij was woensdagmiddag be
hoorlijk opgeschoten toen de
telefoon ging. De inspecteur.
Hij had het geval nog eens over-
dacht. De schade aan de linker
kant kon onmogelijk van het
zelfde incident zijn. Hij fiatteer
de alleen de reparatie aan de
rechterkant.
De uitdeuker belde mij. Wat
moest hij daar nou mee
aan? Gewoon verder gaan, zei ik
vol vertrouwen. Het moest een
misverstand zijn. Ik zou de ver
zekering bellen en dan was het
probleem zó de wereld uit. Dat
bleek een misvatting.
De verzekering verklaarde dat
ze blind voeren op het oordeel
van de inspecteur, een 'absolute
vakman'. „Maar hij was met de
reparatie akkoord gegaan. Dat
kan toch niet?" Het kon wel.
'Maar de verzekering was de be
roerdste niet. Een ctndere in
specteur zou een second opi
nion geven.
Deze had natuurlijk een volle
agenda, maar wist twee dagen
later („Omdat we u écht willen
helpen") een gaatje te vinden.
Hij monsterde met zijn ken
nersblik de schade. Hij had
geen problemen met de schade
aan de linkerkant, maar de
rechterkant, dat kon nóóit van
hetzelfde ongeluk zijn. Alleen de
schade aan de linkerkant zou
vergoed worden.
De uitdeuker had een paar se
conden nodig om deze mede
deling te verwerken. Slechts de
aanwezigheid van getuigen
voorkwam dat hij de inspecteur
ernstige schade aan diens plaat
werk toebracht.
Toen deze was vertrokken, hiel
den we krijgsraad. Ik was, be
greep ik, te naïef geweest. Ik
had de auto na het terugvinden
zelf nog flink met een moker
moeten bewerken, links en
rechts, zodat elke twijfel was
uitgesloten. „Want je kent de
verzekeringen. Wel premies
vangen, maar uitbetalen, ho
Daar lag, zo zag hij in een flits,
de oplossing. „Heb je al je polis
sen bij hen ondergebracht?"
Dat was zo. „En hoeveel betaal
je per jaar aan premies?" Onge
veer anderhalf keer zoveel als de
geschatte schade aan de auto
(de verzekeringen in Zuid-Afri-
ka zijn waarschijnlijk de duurste
ter wereld). „Je stelt hem kei
hard voor de keus: hij keert het
volle bedrag uit of jij zegt al je
verzekeringen op. Wedden, dat
hij eieren voor zijn geld kiest?"
Het was het proberen waard.
De verzekeringsman sputterde
behoorlijk tegen, mompelde
iets over chantage, maar ging
uiteindelijk overstag. De uitdeu
ker had niet aan de uitkomst
getwijfeld. „De wereld is een
jungle", legde hij uit, „waarin
alleen de sterksten overeind
blijven. Maar een enkele keer
winnen de slimsten."
En oh ja, grijnsde hij, de reke
ning was iets hoger uitgevallen
dan hij eerst had geschat.
De partij van Le Peo maakt felle emoties los bij zowel voor- als tegenstanders. Ondersteund door zijn vrien
den scheurt een jonge Parijzenaar een verkiezingsaffiche van het Front National van de muur. foto afp
Voormalige apparatsjik Kravtsjoek nu fervent Oekraïns nationalist
LONDEN THE INDEPENDENT
Leonid Kravtsjoek is de luid
ruchtigste politieke leider in
het gemenebest van onafhan
kelijke staten (GOS). Er gaat
bijna geen dag voorbij dat hij
geen plechtstatige verklaring
aflegt over hoe hij, als presi
dent van het onafhankelijke
Oekraïne, niet zal toestaan dat
die of die last wordt opgelegd
door zijn noordelijke buur
Rusland of diens leider, Boris
Jeltsin. Vooral door zijn
toedoen is de GOS-top in Kiev,
gisteren en vanmorgen, uitge
lopen op een nieuwe kracht
meting met de Russische beer.
In de zeven maanden sinds hij
uit de communistische partij is
gestapt, is Kravtsjoek doorge
gaan met zijn bekering van
communistisch ideoloog tot fer
vent nationalist met een harts
tocht en vastbeslotenheid die
bijna iedereen heeft verbaasd
en anderen zorgen baart. Bij het
campagnevoeren gedraagt hij
zich meer als een politicus in
het zuiden van de Verenigde
Staten dan als een onverstoor
bare Oekraïner die het grootste
deel van zijn leven heeft door
gebracht binnen de communis
tische partij.
Afgelopen december, tijdens
zijn succesvolle campagne om
president van Oekraïne te wor
den, zei een kiezer hem onge
zouten: „U zult me niet overtui
gen omdat een voormalige
apparatsjik bent van de partij."
Kravtsjoek antwoordde onmid
dellijk: „Ik zou u niet overtuigen
wanneer ik voor uw ogen een
striptease opvoerde. Ik kan dui
delijk zien dat u op mijn tegen
stander zult stemmen, en dat is
uw goed recht. Dus god zij met
Boris Jeltsin zou zoiets tegen
woordig nooit meer in het
openbaar zeggen. Hij is zich te
zeer bewust van de noodzaak
om een goede indruk te maken.
Kleinkinderen
Leonid Kravtsjoek werd in 1990
met de hulp van de communis
tische partij voorzitter van het
Oekraïense parlement en ver
wierp oproepèn voor onafhan
kelijkheid van Oekraïne als
'emotioneel nationalisme'.
Daarvoor was hij de belangrijk
ste plaatselijke partijideoloog en
distributeur van partijpropa-
ganda. Zou deze plotselinge be
kering niet gewoon politiek op
portunisme zijn, vroegen critiGi
zich af. Kravtsjoek kaatste terug:
„Een man kan niet zijn hele le
ven dezelfde ideeën erop na
houden. Het is een natuurlijk
proces, maar ik ben slechts één
keer veranderd."
Hij ontdekte dat zijn kleinkin
deren bang waren om naar
school te gaan, omdat hij zo'n
hoge functie had in de commu
nistische partij. Dat zette hem
ertoe aan zijn leven te verande
ren. „Ik wilde dat zij trots op me
zouden zijn, niet dat zij zich
zouden schamen", zegt hij.
Kravtsjoek praat tegenwoordig
weinig over zijn periode als
communistische propagandist.
„Wij zijn allemaal bedrogen. Als
ik toegang had gehad tot de in
formatie waarover ik nu be
schik, zou ik de partij hebben
verworpen... pas drie jaar gele
den hoorde ik de waarheid over
de hongersnood in Oekraïne",
zegt hij, verwijzend naar de de-
sastreuse gevolgen van Stalins
landbouwpolitiek in de jaren
dertig, waarover in de Sovjetu
nie jaren is gezwegen. „De
mensen zijn teveel geinteres-
seerd in wat ik in het verleden
heb gedaan. Zij zouden wat
meer aandacht moeten hebben
voor wat ik in de toekomst zal
doen."
Hij schimpt op de noordelijke
'dandy's', klaagt over 'imperia
listische druk' uit Moskou, 'bru
tale Russische leiders' en over
Russische 'propaganda' waarin
Oekraïners worden gekleineerd.
Bedrog
Het is een strategie die de 57-ja-
rige Kravtsjoek goed is beko
men. Toen Gorbatsjov nog aan
de macht was en wanhopig pro
beerde de oude unie nieuw le
ven in te blazen, dreef
ICravtsjoek de spot met hem.
„Dat is een hersenschim", zei
hij. Hij irriteerde zowel Gor
batsjov als Jeltsin door nooit te
zeggen of hij op zou komen da
gen bij de besprekingen over
het unieverdrag in Gorbatsjovs
datsja. Over die onderhandelin
gen zei Kravtsjoek uiteindelijk:
„Ik geloof daar niet in... Wan
neer houden we eens op onze
eigen mensen te bedriegen... Zij
zijn de halve maatregelen en
leugens zat, en zij willen de
waarheid horen... Ik weiger ge
woon mee te doen aan dat be
drog."
Kravtsjoeks beslissing om uit de
uniebesprekingen te stappen
was voor Jeltsin aanleiding om
een andere weg te zoeken
het Gemenebest van Onafhan
kelijke Staten (GOS), dat in de
cember in Minsk werd ge
vormd. Het was het einde van
de USSR en van Gorbatsjov, en
de echte start van Kravtsjoeks
bekendheid als leider van de
nieuwe onafhankelijke repu
bliek Oekraïne.
Veel Oekraïners beschouwen
Kravtsjoek als de 'Oekraïense
Gorbatsjov' die handelt in de
nasleep van de gebeurtenissen
in plaats van voor die gebeurte
nissen uit. Zij herinneren zich
zijn tweeslachtige houding tij
dens de couppoging in augus
tus vorig jaar. Toen Jeltsin op
riep tot stakingen en verzet,
deed Kravtsjoek op de lokale te
levisie een oproep voor 'een
normaal werkritme'.
Anders dan Gorbatsjov beet hij
zich echter vast in de niet te
stoppen volksbeweging, en
heeft hij altijd in gedachte ge
houden dat de vernietiging van
de ene pQlitiek entiteit betekent
dat daarvoor een andere, we
zenlijk verschillende voor in de
plaats komt. En, anders dan Bo
ris Jeltsin, stapte hij niet eerst
uit de partij om die vervolgens
te bestrijden. Hij sprong, maar
pas nadat de trein was ont
spoord.
Nationale held
Tijdens zijn campagne voor de
presidentsverkiezingen is hij
zijn tegenstanders van de meer
radicale nationalistische partij
en te slim af geweest. Over de
Oekraïnse souvereiniteit was
hij, zoals een krant stelde,
'roomser dan de paus'. Hij wil
de laten zien dat hij wat betreft
onafhankelijkheid en radicale
hervormingen bereid was een
harder standpunt in te nemen
dan zijn tegenstanders. Hij cre-
eerde het imago van een natio
nale held, maar hij liet de Oek
raïners ook geloven dat hij, om
dat hij in de communistische
partij had gezeten, ook de weg
naar buiten kende. Op 4 de
cember vorig jaar gaven de
Oekraïners hem een overweldi
gende meerderheid.
Sinds het begin van dit jaar
heeft ICravtsjoek tijdens een
campagne die was gericht tegen
nieuwe onderwerping van Oek
raïne aan.de Russische politiek
en economie, gebruik gemaald
van alle wapens die hij tot zijn
beschikking had en zijn arse
naal is aanzienlijk. Verklaringen
van Jeltsin dat Rusland haar
grenzen zou kunnen herzien, en
van andere Russische leiders
dat Rusland de enige erfgenaam
is van de rijkdommen van de
voormalige Sovjetunie, hebben
geleid tot een serie tegenzetten
van ICravtsjoek.
Als leider van een onafhankelij
ke staat riep hij zichzelf uit tot
opperbevelhebber van Oekraïne
en maakte hij aanspraak op al
les wat hoorde bij de voormali
ge Sovjet-strijdkrachten, waar
onder kernwapens en de ge
koesterde Zwarte Zeevloot.
Iedereen (met wie hij Russen of
Jeltsin bedoelt) die de Oekraïn
se onafhankelijkheid betwist,
zal daarin niet slagen, zegt
Kravtsjoek. „Wij staan geen te
gen ons gericht dictaat toe, zelfs
niet het allerkleinste", verklaart
hij. „Deze chauvinistische ziek
te zal overgaan, de zieken zullen
worden genezen en de gezonde
mensen zullen de macht krij
gen."
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Leonid Kravtsjoek in gesprek met maarschalk Viktor Sjaposjnikov, de opperbevelhebber van de verenigde strijdkrachten van het GOS. De heren
hebben het geregeld met elkaar aan de stok over de vorming van een eigen Oekraïnse leger. foto epa dima tanin
