Herenakkoorden zijn
funest voor het milieu
Over leven
Kraaienruzie
Gebruik glasbak 70 procent
'Tijdgebrek groot probleem'
Bermbrand
verbieden
DONDERDAG 19 MAART 1992
22
De boer op (1)
leiden/regio Bijna tweederde van de grond in Nederland wordt
in beslag genomen door land- en tuinbouw. Een stukje van wat
er op de agrarische bedrijven omgaat kunnen we zien, maar heel
veel gebeurt 'achter de poort'. De koeien staan op stal en wor
den in alle vroegte gemolken, tomaten staan in ae kas en de ro
zen groeien evenmin in de vollegrond.
Hoewel agrariërs vrijwel nooit 'met de armen over elkaar zitten',
is het mogelijk een bedrijfsbezoek af te leggen. De Stichting Pu
blic Relations Land- en Tuinbouw organiseert daarvoor 'De boer
op'. Boerderijen, tuinderijen en akkerbouwbedrijven leiden bur
gers (op afspraak) rond op het bedrijf. Op sommige boerderijen
is het zelfs mogelijk langer dan een dag te blijven. Logeren of
kamperen kost, in tegenstelling tot een kort bezoek, wel een
klein bedrag.
De boer op (2)
leiden/regio» In deze regio kunnen vier bedrijven worden be
zocht. De rundveehouderij van Heemskerk aan de Heereweg in
Lisse, het gemengde bedrijf van Verduijn aan de Langeraarse-
weg in Ter Aar, de bloembollenkwekerij van Van Rijn aan de
Veenenburgerlaan in Hillegom en de melkveehouderij van Ro
denburg aan de Oude Adegeesterlaan in Voorschoten.
In alle gevallen geldt dat vooraf de komst moet worden gemeld.
Voor nadere informatie over het project 'De boer op' kan con
tact worden opgenomen met de stichting PR Land- en Tuin
bouw (070-3474541).
Milieu op de wc
Amsterdam Zelfs op de wc wordt je tegenwoordig met het
milieu geconfronteerd. Het Zweedse concern Mölnlycke, produ
cent van onder meer Edet, heeft samen met de stichting Amster
dam, wc-papier op de markt gebracht waarop milieutips staan
afgedrukt. 'Houd de stoep vrij van hondenpoep', 'Geen afval op
straat gooien' en 'De Noordzee is geen vuilnisbelt'. Interessante
lectuur, zo op het kleinste kamertje.
Gelukkig heeft het concern niet de blunder begaan de milieutips
af te drukken op van dat prachtige, blinkend witte overmatig
zachte maar o, zo vervuilende wc-papier. Het papier is wel wit
en zacht, doch milieuvriendelijk.
I let is wit omdat het voor 70 tot 80 procent wordt gemaakt van
papierafval dat van kantoren afkomstig is. Zacht en wit zonder
extra chemische middeltjes, zo verklaart Edet. Het papier wordt
alleen door Albert Heyn op de markt gebracht.
Bollen onder plastic
bollenstreek 'De Bollenstreek' roept bij de meesten van ons een
beeld op van uitgestrekte velden vol kleurrijke, zachtjes in de
wind meewuivende tulpen, narcissen en hyacinten. Rood, geel,
blauw en groen: kleur te over. Diezelfde bollenstreek biedt ne-
dentendage echter een vreemde aanblik: plastic en nog eens
plastic.
De zandgrond is niet alleen geschikt voor de teelt van bollen: op
dit moment zijn flinke oppervlakten net met worteltjes inge
zaaid. Om de opkomst van de plantjes te vervroegen, wordt de
g^ond met plastic afgedekt. Liefhebbers van een mooi landschap
kunnen dus nog maar beter even wachten met een bezoek aan
de Bollenstreek. (FOTO WIM DIJKMAN)
Doorstroming
biesbqschDe natuurontwikkeling in de Dordste Biesbosch
krijgt vanaf dit voorjaar weer meer kansen. Door het afsluiten
van het Haringvliet in 1970 verdween de invloed van het getij
grotendeels. Daardoor kalfden oevers af, verdwenen riet- en bie
zenvelden en slibden geulen en kreken dicht. Daar komt nu ver
andering in. Rijkswaterstaat directie Zuid-Holland heeft beslo
ten twee gaten te maken in de zogeheten Dam van Engeland
waardoor de Dordste Biesbosch weer enigszins getijdengebied
wordt. Dit voorjaar en deze zomer worden de gaten gemaakt.
Het plan is een idee van rijkswaterstaat en de vogelbescherming.
Tijdens het broedseizoen van de vogels (15 maart-15 juni) wordt
niet gewerkt.
MONICA WESSELING
Milieubeweging bepleit wetgeving in plaats van convenanten
Afspraakjes maken over behoud en verbetering van het
milieu. Dèt lijkt de grote hobby te zijn van politici en an
dere beleidsmakers. De ene afspraak over het milieu is
nog niet gemaakt of de volgende staat al weer op stapel.
Het verpakkingsconvenant, het beding in de glastuin
bouw, het herenakkoord met de kunstmestindustrie en
het laatst gesloten convenant met de basismetaal.
leiden monica wesseung
Telkens weer maken twee par
tijen (een er van is de overheid)
onderling afspraken over
milieuvriendelijke maatregelen
in ruil voor vergunningen of an
dere voordeeltjes. Betekent de
stroom aan convenanten dat
het goed gaat met het milieube
leid? Doen we echt steeds meer
om vervuiling te voorkomen,
schone technieken te ontwikke
len en verontreiniging op te rui
men?
De milieubeweging denkt van
niet. H. Muilerman, als mede
werker van de Zuidhollandse
milieufederatie een duidelijke
exponent van de milieujongens,
is absoluut geen voorstander
van convenanten. Knelpunt is
en blijft het ontbreken van
sancties. „Er worden afspraken
gemaakt, maar zodra een van
de partijen zich er niet aan
houdt, is het jammer, maar he
laas", zegt Muilerman.
De herenakkoorden zijn veel
te vrijblijvend.
Het verschijnsel convenanten
is niet nieuw. Muilerman signa
leert een golfbeweging in het
gebruik er van. In de jaren zes
tig werden er nogal wat bedin
gen gemaakt. Zo spraken Mobil
Oil en de gemeente Amsterdam
af dat de oliemaatschapij zich
ergens mocht vestigen mits
maar aan bepaalde voorwaar
den werd voldaan. De zeventi
ger jaren was het systeem van
vergunningen weer gangbaar,
maar milieuminister Winsemi-
us haalde begin jaren tachtig
het herenakkoord weer van stal.
Hij maakte afspraken over het
gebruik van cadmium in de
overbekende gele kratten en
over statiegeld bij de petfles.
Convenanten. Muilerman
en met hem de hele milieube
weging is er geen voorstan
der van, maar begrijpt wel
waarom ze worden afgesloten.
Het alternatief voor con
venanten is gewoon gebruik
maken van vergunningen, die
worden afgegeven op voorwaar
de dat er (op termijn) milieu
maatregelen worden genomen.
Waarom werkt de overheid dan
niet zo?
Muilerman geeft hiervoor
twee redenen aan. Een giganti
sche industrie als Shell heeft
heel veel chemische en juridi
sche kennis in huis. De over
heid heeft, omdat er gewoon te
weinig wordt betaald en mooie
carrière-mogelijkheden ook
ontbreken, niet zulke topmen
sen in huis. „Het ontbreekt dus
aan zelfvertrouwen bij de over
heid. Ze durven geen harde ver
gunningsvoorwaarden te stellen
uit angst een eventuele proce
dure bij de Raad van State te
verliezen." Minstens even be
langrijk is volgens de Hillegom-
mer het vermeend politiek be
lang. „Een politicus die een
convenant afsluit staat een dag
later in de krant. Dat scoort.
Vergunningen werken op de
lange termijn beter voor het
milieu. De politicus kan daar
echter niet op wachten, want
dan is hij al weer door een an
der opgevolgd." Nederland is
een landje van consensus: ruzie
trappen en dingen zo nodig
voor de. rechter uitvechten ligt
niet in de volksaard, meent
Muilerman.
Conventanten werken niet,
daar is de milieuman van over
tuigd. Hij noemt het voorbeeld
van de glastuinbouw in een deel
van het Westland dat met het
waterschap Delfland afspraken
had gemaakt over lozing van
bestrijingsmiddelen en voe
dingsstoffen op het oppervlak
tewater. „In het jaar dat het
convenant gold zijn de lozingen
met 20 procent gestegen." Het
verpakkingsconvenant, op lan
delijke schaal en met de nodige
bombarie afgesloten, levert een
GEBIOLOGEERD
DA's TOCh ECRliik, SCM«ui
SEi/ER'rv BEET/E WATf£-
KRACttrvWowj uoOR DIE
van juuie f
HIP\jXho
even triest beeld op. De afval
berg groeit en groeit.
Convenanten zijn, op een
heel hoge uitzondering na, ab
soluut niet nodig. Er bestaan in
Nederland wetten en Muiler
man vindt dat die gewoon moe
ten worden toegepast. „De wet
ten geven regels. Vergunningen
mogen alleen worden afgegeven
als aan de regels wordt voldaan.
Naleving van die regels moet
gecontroleerd worden en elke
overtreding streng bestraft."
Er bestaan in Nederland nu al
allerlei wetten die, als ze ten
minste strikt worden toegepast,
milieuvervuiling een stuk zou
den kunnen terugdringen. De
hinderwet, de wet verontreini
ging oppervlaktewater en de
wet op de luchtverontreiniging
zijn stuk voor stuk goede wet
ten.
Convenanten zijn niet nodig,
wettelijke regels zijn er voldoen
de. Muilerman is er van over
tuigd dat het milieu het meest
gediend is bij het nu stringent
toepassen van het vergunnin
genbeleid. „Natuurlijk moet er
bij de vergunningvoorwaarden
rekening worden gehouden met
de economische randvoorwaar
den en moet de bedrijven de
tijd worden gegund het produk-
tieproces aan te passen."
Milieuwinst wordt daardoor
niet direct behaald. „Als de
overheid nu ernst maakt met
het vergunningenbeleid, dan
kunnen we over twee tot drie
jaar oogsten. Dan is er werkelijk
milieuwinst en die is blijvend."
Zalig zijn de armen van
geest. Wat niet weet, wat
niet deert. Deze treurige
waarheid geldt in toene
mende mate voor
milieu-experts. Vroeger
vervuilden we maar aan,
en niemand die er wak
ker van lag. Nu kan er
geen plastic zakje gefa
briceerd worden of er
komen tachtig onder
zoeksinstituten uit twaalf
landen aan te pas om te
kijken of er geen normen
en richtlijnen worden
overschreden. En onder
wijl vechten voor de be-
drijfspoort de anarchis
ten-tegen-vervuiling, de
skinheads-voor-schoon-
water en de christenen-
anti-verzuring een rob
bertje om de eer om als
eerste de 'gifpijp' voor
het afvalwater te mogen
afsluiten.
Tot voor kort was de strijd voor het milieu een schone zaak, een
zaak van ridders met onbevlekt blazoen, Old Shatterhands die met
gevaar voor eigen leven het de vervuiler betaald zetten. En er werd
goed werk verricht, dat is zeker. Maar het toegenomen milieube
wustzijn leidt ook tot meer kennis, en meer kennis leidt soms tot
dilemma's. Wat verbeelden wij volgevreten milieubewuste wester
lingen ons wel dat we de Afrikaanse olifant willen beschermen ter
wijl het ondier de akkers van hongerende mensen verwoest? Waar
halen die rijke witte gekken het lef vandaan om foei te zeggen tegen
Brazilianen die hun oerwoud omzagen om aan het Westen te ver
kopen?
Er zijn nog ergere dilemma's. Waterkracht was lang een favoriet als
alternatieve energiebron. Panta rhei, nietwaar, alles stropmt, je
hoeft maar een schoepenrad in een rivier te zetten en je hebt elek
triciteit. Gratis! Schoon! Maar dat blijkt tegen te vallen. Om een
constante stroomtoevoer te garanderen moet een stuwmeer wor
den aangelegd met als bijkomstigheid dat een rivier ruimschoots
buiten z'n oevers treedt. Het landschap verandert. Op grote schaal
heeft dat grote gevolgen. In Canada wil men dertien rivieren voor
zien van stuwdammen, die allen tezamen zoveel energie gaan op
leveren dat het land zelfs elektriciteit kan exporteren. Prachtig,
nietwaar? Niet waar. Een paar nadelen. De Cree-indianen die er
wonen raken hun leefgebied kwijt, en daarmee hun cultuur. De bo
dem bevat veel uiterst giftig kwik, dat door de stuwmeren gaat wor
den uitgespoeld, en dus stroomafwaarts een gevaar voor mens en
dier is. Bossen verdwijnen en maken plaats voor een toendraland
schap (in biologisch opzicht veel armer). De zoet/zout water balans
raakt verstoord, met onvoorspelbare, maar vrijwel zeker vervelende
gevolgen voor de voedselketen in het Poolgebied. Zullen we maar
een inzameling houden om om in Canada tien kerncentrales te
bouwen in plaats van die stuwdammen?
tekeningen co loerakkerg
den haag anp
De inzameling van eenmalig glas via de glasbak is in 1991 opnieuw
gestegen. De Nederlanders deponeerden vorig jaar ruim 305.000
ton glas in de glasbakken, waarmee ons land zijn positie als een
van de koplopers op het gebied van glasrecycling onderstreepte.
Het inzamelpercentage steeg van 66 procent in 1990 tot zeventig
procent in het afgelopen jaar.
Deze prestatie is volgens de Stuurgroep Promotie Glasbak te
danken aan de consumenten en aan de inspanningen van de ge
meenten, die steeds meer glasbakken plaatsten. Op dit moment
staan er in Nederland 16.750 glasbakken.
Jubilerende Kleine Aarde:
boxtel anp
Bewijzen dat het goed mogelijk
is om op een ecologisch verant
woorde wijze te leven, te eten,
te wonen en op het land te wer
ken. Dat stond twintig jaar gele
den de oprichters van de Kleine
Aarde in het Brabantse Boxtel
voor ogen. Nu die bewijzen op
tafel liggen, richt de Kleine Aar-
de zich vooral op educatie.
Het komende jubileumjaar
staat grotendeels in het teken
van de tijd. „Wij willen bereiken
dat de mensen meer tijd nemen
om milieubewuster bezig te
zijn", zegt Jan Juffermans, een
van de medewerkers van de
Kleine Aarde. Gebrek aan tijd is
volgens hem een groot milieu
probleem aan het worden.
Uit een recent onderzoek on
der de donateurs van de Kleine
Aarde kwam naar voren dat
ruim een derde van de onder
vraagden 'gebrek aan tijd' de
belangrijkste belemmering
vindt om milieuvriendelijker te
leven. „Met de auto ben je snel
ler ergens dan met de nets. de
glasbak staat verder weg dan de
vuilnisbak en het klaarmaken
van een milieuvriendelijke
maaltijd kost meer tijd dan het
opentrekken van een blik."
IX' Kleine Aarde wil duidelijk
maken dat milieuvraagstukken
alleen kunnen worden opgelost
als de bereidheid bestaat daarin
tijd te investeren. „Het gaat om
een filosofie. Wie zijn auto weg
doet, heeft minder kosten en
hoeft dus nog maar vier dagen
in de week te werken. Zo ie
mand heeft vanzelf meer tijd
voor het milieu en verplaatst
zich bovendien milieuvriende
lijk."
Twintig jaar geleden wilde de
Kleine Aarde laten zien dat het
niet moeilijk is om goed om te
gaan met het milieu. „Het was
destijds een echt experimen
teer-centrum". zegt Juffermans.
„Biologisch tuinieren was nog
niet eens toe aan het stadium
van de kinderschoenen. In Box
tel werd er een begin mee ge
maakt. De eerste Nederlandse
windmolen en de eerste zonne
collector stonden in onze tuin."
Inmiddels is er veel veran
derd. „Ook het bedrijfsleven
heeft veel ideeën van de Kleine
Aarde opgepikt. Onze strategie
heeft gewerkt. De Kleine Aarde
is begonnen met het aanbieden
van alternatieven. Pas daarna
zijn we ons met de politieke dis
cussie gaan bezighouden", al
dus Juffermans.
Het Milieu-educatie- en
Voorlichtingscentrum zoekt nu
zelf die politieke discussie op.
Onder meer om duidelijk te
maken dat biologisch gekweek
te gewassen op een oneerlijke
manier concurrentie ondervin
den van produkten die op een
traditionele, milieu-onvriende
lijke manier zijn geteeld.
De lGeine Aarde heeft ver
schillende keren op de rand van
de afgrond gestaan. Aan het
eind van de jaren zeventig ston
den er zoveel mensen op de
loonlijst dat een faillissement
welhaast onvermijdelijk leek.
De problemen werden opgelost
doordat enkele medewerkers
zich vrijwillig terugtrokken.
In de eerste helft van de jaren
tachtig pakten zich opnieuw
donkere wolken samen. De be
langstelling voor het milieu was
sterk teruggelopen en dat had
negatieve gevolgen voor de sub
sidiëring. Het keerpunt k\ am in
1986. „De belangstelling voor
het milieu is vanaf dat jaar weer
toegenomen. Nu kunnen we
ooszelf voor 70 procent finan
cieel bedruipen. De rest komt
van subsidies", aldus directeur
Piet Hein Scheltens.
Dit jaar wil de Kleine Aarde
beginnen met de bouw van een
nieuw bezoekerscentrum.
Scheltens denkt dat het geen
probleem zal opleveren om de
benodigde 1,5 milioen gulden
bijelkaar te sprokkelen.
den haag Het stichten van
branden in bermen, op dijken
en oevers om plantengroei te
verwijderen, moet worden ver
boden. Dit stelt de Vlinder
stichting in een folder die ze
aan gemeenten en waterschap
pen heeft gestuurd. Het af
branden wordt gezien als een
goedkope en gemakkelijke ma
nier om overtollige planten te
verwijderen.
Volgens de stichting overle
ven de meeste dieren die zich
tussen en in de planten ophou
den de branden niet Met na
me voor dagvlinders zijn bran
den funest De eieren, rupsen
en poppen van deze vlinders
brengen de winter vaak door in
bennen, perceelranden en ruig
tes.
De dagvlinderstand heeft
volgens de Vlinderstichting
met een sterke achteruitgang
te kampen. Aan het begin van
deze eeuw kwamen er nog 75
soorten voor. Hiervan zijn er
vijftien uit ons land verdwenen
en worden nog eens twintig
met uitsterven bedreigd.
FOTO WIM DIJKMAN
Wi.UNMT £d(N:
WARÉN Üi
HI6A Tom cCZST
